Κύριο θέμα: Τὰ βαθύτερα αἴτια τῆς οἰκονομικῆς κρίσης - «Τόκος καὶ δόλος»

Μιὰ «κοσμοϊστορική», ὅπως τὴν ὀνομάζουν εἰδικοὶ οἰκονομολόγοι, κρίση ζὴ ὁ σύγχρονος κόσμος στὶς ἡμέρες μας τὴν κρίση τοῦ «χρηματοπιστωτικοῦ συστήματος», δηλαδὴ τοῦ τρόπου διακίνισης καὶ ἐκμετάλλευσης τῶν κεφαλαίων-χρημάτων, στὸ ὁποῖο ἀνήκουν οἱ Τράπεζες, τὰ Χρηματιστήρια, οἱ Ἀσφαλιστικὲς Ἑταιρεῖες, τὰ Ἀμοιβαῖα Κεφάλαια κλπ. Ἀπὸ τὴν κρίση αὐτὴ θὰ δημιουργηθοῦν, ὅπως ἤδη ἄρχισε νὰ διαφαίνεται, πολλὰ κοινωνικὰ προβλήματα, ὅπως φτώχεια, ἀνεργία κλπ.

Ὁρισμένοι ἀναλυτὲς ἐπισημαίνουν ὅτι ἡ κρίση ὀφείλεται στὴν ἀπληστία τῶν ἐπενδυτῶν, οἱ ὁποῖοι ἀφοῦ ἐκμεταλλεύθηκαν κάθε ἄλλη προσοδοφόρα πηγή, θέλησαν νὰ ἐκμεταλλευθοῦν καὶ τὰ ἀσθενέστερα εἰσοδήματα, πείθοντας τοὺς ἀνθρώπους –πρᾶγμα καθόλου δύσκολο, ἄλλωστε– νὰ ἀγοράζουν ἀκριβὰ προϊόντα, κυρίως πολυτελεῖς κατοικίες κ.ά., μὲ δανεισμὸ καὶ στὴν συνέχεια ἐκμεταλλεύονταν οἱ ἴδιοι περαιτέρω μὲ διάφορες «ἔξυπνες» ἐφευρέσεις τὰ δάνεια αὐτά, ἀποκτῶντας χρήματα ἀπὸ τὸ «πουθενά».

Μία ἄλλη παράμετρος τοῦ προβλήματος εἶναι ἡ ὑπερβολικὴ ἀγωνία τῶν δυτικῶν νὰ «ἐξασφαλίζουν» τὸ μέλλον ἀπὸ κάθε ὑποτιθέμενο κίνδυνο, συνάπτοντας συμβόλαια ἀσφαλειῶν καὶ γιὰ τοὺς πιὸ ἀπίθανους κινδύνους, δημιουργῶντας μιὰ ἀσφαλῆ «εἰκονικὴ πραγματικότητα», ἀντικαθιστῶντας ἢ καί ...«βελτιώνοντας» τὴν θεία Πρόνοια! Στὰ παραπάνω πολλοὶ προσθέτουν καὶ ἕνα πολύπλοκο σύστημα «χρηματιστηριακῶν στοιχημάτων», στὰ ὁποῖα ὀφείλεται καὶ ὁ χαρακτηρισμὸς «καζινο-καπιταλισμός».

Ἡ ἀπληστία, ἡ δίψα γιὰ περισσότερο κέρδος χωρὶς κόπο καὶ ἀντίκρυσμα, ἡ ἔλλειψη ὑπευθυνότητας, ἡ προβολὴ μιᾶς «εἰκονικῆς πραγματικότητας» χωρὶς περιορισμούς, ἡ ἐκμετάλλευση μέσῳ τῶν δανείων καὶ τῶν τόκων φαίνεται ὅτι εἶναι τὰ βαθύτερα αἴτια τῆς ἀνατροπῆς ἑνὸς ἀκόμη σαθροῦ οἰκοδομήματος τῆς «τετράγωνης», κατὰ τὰ ἄλλα, λογικῆς τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Μιὰ ἀκόμη παράβαση τῆς ἐντολῆς –«ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φάγη τὸν ἄρτον σου» (Γέν. γ', 19)– φαίνεται νὰ λαμβάνη ἔνδικη μισθαποδοσία.

Ἔτσι οἱ θιασῶτες τῆς «πίστης», τῆς ἐμπιστοσύνης στὴν οἰκονομία καὶ τοὺς οἰκονομικοὺς παράγοντες ἔγιναν ἀναξιόπιστοι, πρῶτα μεταξύ τους καὶ ἔπειτα ἔναντι τῶν ἄλλων, καὶ οἱ ἰθύνοντες τὶς τύχες τῶν λαῶν στήριξαν μὲ τὰ χρήματα τοῦ Κράτους, δηλαδὴ τοῦ λαοῦ, τὶς «πτωχευμένες» ἑταιρεῖες ἀνεύθυνων καὶ ἀδηφάγων πλουτοκρατῶν.

Μιὰ ἄλλη τραγικὴ παράμετρος τοῦ ὅλου ζητήματος εἶναι τὸ ὅτι ἐμφανίζονται περιπτώσεις μεμονωμένων «ἐκκλησιαστικῶν» παραγόντων ποῦ ταυτίζονται μὲ τὸ σύστημα αὐτὸ τῆς οἰκονομικῆς ἀγορᾶς καὶ ἀνταλλάσσουν τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας στὰ αἰώνια καὶ ἀσάλευτα ἀγαθά, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν καὶ τὸ μόνο καὶ ἀσύλητο «κεφάλαιό» της, μὲ τὴν «πίστη» στὰ οἰκονομικὰ μεγέθη, καὶ ἔτσι συμπαρασύρονται καὶ αὐτοὶ στὴν κατάρρευση καὶ τὴν ἀναξιοπιστία τοῦ μεταβαλλόμενου κόσμου.

Πάντως, πρὶν ἀπὸ ἐννέα μῆνες ὁ Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος σὲ ὁμιλία του πρὸς τοὺς Ἐκπαιδευτικοὺς τῆς Ναυπάκτου εἶχε μιλήσει μὲ θέμα «Τὰ δάνεια, οἱ τόκοι καὶ οἱ σύγχρονοι τοκογλύφοι» καὶ εἶχε παρουσιάσει τὸ πνευματικὸ καὶ κοινωνικὸ βάθος τῆς οἰκονομικῆς ἐκμετάλλευσης μέσῳ τῶν δανείων. Τὰ ὅσα εἶχε πὴ ἴσως τότε ἀκούγονταν «ὀπισθοδρομικὰ» γιὰ τοὺς θιασῶτες τῆς οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης, ἀλλὰ σήμερα ἀποδεικνύονται πολὺ ἐπίκαιρα καὶ πολὺ ὀρθά.

Ἡ ὁμιλία διαρθρωνόταν σὲ τρία μέρη: α) Τὰ πορίσματα τῆς πολιτικῆς οἰκονομίας, β) Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες γιὰ τὰ δάνεια καὶ τοὺς τόκους καὶ γ) Ἡ ἐπικαιρότητα τῶν λόγων τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν γιὰ τὸ δάνειο, τοὺς τόκους καὶ τοὺς τοκογλύφους. Στὸ παρὸν τεῦχος δημοσιεύουμε ἕνα τμῆμα τοῦ τρίτου μέρους τῆς ὁμιλίας αὐτῆς (σελ. 7, 10-11), καθὼς καὶ ἄλλα κείμενα ποῦ σχετίζονται μὲ τὸ ἐπίκαιρο αὐτὸ θέμα.