Γεγονὸς καὶ Σχόλιο: Τό «ψηφιακό χάσμα» καί ἡ τηλεόραση

Τὰ πράγματα μεταβάλλονται συνεχῶς καὶ δὲν μποροῦμε νὰ παρακολουθοῦμε τὴν ταχύτητα μὲ τὴν ὁποῖα ἀλλάζουν οἱ συνθῆκες ζωῆς, ἀλλὰ καὶ τὰ διάφορα κοινωνικὰ δεδομένα. Στὸ σχόλιο αὐτὸ θὰ ἐντοπισθῇ μιὰ τέτοια ἀλλαγή, ποῦ δημιουργεῖ προβλήματα στὴν ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν καὶ τὴν ἀγωγή τους.

Παλαιότερα ἡ ψυχολογία καὶ ἡ παιδαγωγικὴ ἔκαναν λόγο γιὰ τὸ χάσμα τῶν γενεῶν ποῦ ὑπῆρχε μεταξὺ τῶν γονέων καὶ τῶν παιδιῶν. Κάθε γενιὰ προσδιορίζεται περίπου στὰ τριάντα χρόνια. Παρατηροῦμε, λοιπόν, τεράστιες ἀλλαγὲς ποῦ γίνονται σὲ αὐτὰ τὰ τριάντα χρόνια καὶ αὐτὸ ἔχει συνέπειες στὴν ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν, ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι οἱ γονεῖς μεγάλωσαν μὲ ἄλλες συνθῆκες καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἀντιληφθοῦν καὶ νὰ παρακολουθήσουν ἢ νὰ ἑρμηνεύσουν τὰ σύγχρονα δεδομένα μέσα στὰ ὁποῖα μεγαλώνουν τὰ παιδιά τους.

Σήμερα, ὅμως, δὲν γίνεται λόγος μόνον γιὰ τὸ χάσμα τῶν γενεῶν, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ λεγόμενο «ψηφιακὸ χάσμα». Ἡ σύγχρονη τεχνολογία ἔχει προχωρήσει πολύ, τὰ σύγχρονα παιδιὰ μποροῦν πιὸ εὔκολα νὰ τὴν χρησιμοποιοῦν, ἀλλὰ οἱ γονεῖς τους ἔχουν ἄγνοια αὐτῆς τῆς ἐξέλιξης μὲ συνέπεια νὰ μὴ μποροῦν νὰ τὰ βοηθοῦν σωστά. Αὐτὸ τὸ ἐντοπίζει ὁ Δημήτρης Χριστάκης, Ἀναπληρωτὴς Καθηγητὴς Παιδιατρικῆς καὶ Ἐπιδημιολογίας, Διευθυντὴς τοῦ Ἰνστιτούτου Ὑγείας Παιδιοῦ στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Σιὰτλ Ἀμερικῆς. Λέγει σὲ συνεντευξή του:

«Οἱ περισσότεροι γονεῖς δὲν ἔχουν ἰδέα ἀπὸ Ἴντερνετ. Εἶναι αὐτὸ ποῦ ἀποκαλῶ "τὸ νέο ψηφιακὸ χάσμα", ποῦ χωρίζει τοὺς γονεῖς καὶ τὰ παιδιὰ καὶ κάνει ἐξαιρετικὰ δύσκολο γιὰ τοὺς πρώτους νὰ παρακολουθοῦν τὰ παιδιὰ καὶ νὰ τὰ συμβουλεύουν πῶς θὰ εἶναι ἀσφαλῆ on- line . Τὸ Ἴντερνετ συνιστᾶ πραγματικὰ ἕνα ὑπέροχο καὶ πανίσχυρο ἐργαλεῖο, πρέπει ὅμως νὰ χρησιμοποιεῖται μὲ προσοχὴ» (Ἐλεύθερος Τύπος 1-2-2008).

Κάθε πρᾶγμα καὶ κάθε ἐξέλιξη τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τεχνολογίας μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθῇ μὲ καλὸ καὶ κακὸ τρόπο. Αὐτὸ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ἀπὸ τὶς γνώσεις, τὴν ἱκανότητα καὶ τὴν ἀγάπη τῶν παιδαγωγῶν. Ὁ Καθηγητής, ὅμως, ποῦ ἀναφέρθηκε ἔχει κάνει καὶ ἀνάλογες ἔρευνες γιὰ τὴν τηλεόραση, παρακολουθῶντας τὸν γιό του ποῦ σὲ ἡλικία δύο μηνῶν καθηλωνόταν μπροστὰ στὴν τηλεόραση. Λέγει ὅτι, ἐνῷ κατὰ τὴν δεκαετία τοῦ 1970 ἕνα παιδὶ ἄρχιζε νὰ παρακολουθῇ τηλεόραση στὴν ἡλικία τῶν 4 ἐτῶν, σήμερα τὰ παιδιὰ βλέπουν τηλεόραση στὴν ἡλικία τῶν 4 μηνῶν.

Ἡ κακὴ χρήση τῆς τηλεοράσεως ἔχει διάφορες ἐπιδράσεις στὰ παιδιὰ καὶ κυρίως «στὴ γνωστικὴ καὶ κοινωνική τους ἀνάπτυξη». Ὁ Καθηγητὴς παρατηρεῖ: «Ἡ ἔρευνά μου ἔχει δείξει ὅτι ἡ τηλεόραση μπορεῖ νὰ καθυστερήσει τὴ γλωσσικὴ ἀνάπτυξη καὶ νὰ ὁδηγήσει σὲ διάσπαση προσοχῆς». Βέβαια, ὑπάρχουν καὶ μερικὰ προγράμματα τὰ ὁποῖα «βελτιώνουν ἀποδεδειγμένα τὴν πνευματικὴ καὶ κοινωνικὴ ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν, ἐνῷ ἄλλα τὰ κάνουν ἐπιθετικά».

Τὸ συμπέρασμα τῆς ἔρευνάς του εἶναι ὅτι πρέπει νὰ γίνονται ἐπιλογὲς ἀπὸ τοὺς μεγάλους γιὰ τὸ ποιά προγράμματα καὶ πόση ὥρα θὰ παρακολουθοῦν τὰ παιδιὰ τηλεόραση, καὶ βεβαίως πρέπει τοὺς γονεῖς νὰ ἀνησυχοῦν «ἡ κατάχρηση, ἡ κακὴ καὶ ἡ πρόωρη χρήση τῶν ΜΜΕ ἀπὸ τὰ παιδιά». Καὶ συνιστᾶ: «Ἕνα παιδὶ δὲν πρέπει νὰ περνᾶ περισσότερο ἀπὸ μιὰ ὥρα τὴν ἡμέρα μπροστὰ ἀπὸ τὴν ὀθόνη. Ἐπίσης τὰ παιδιὰ δὲν πρέπει νὰ βλέπουν καθόλου τηλεόραση πρὶν ἀπὸ τὴν ἡλικία τῶν δύο ἐτῶν».

Τὸ πρόβλημα, ὅμως, εἶναι ὅτι ἡ τηλεόραση στὰ περισσότερα σπίτια ἔχει γίνει τὸ ἀναγκαῖο στοιχεῖο τῶν μεγάλων, ἕνα μόνιμο ἄψυχο μέλος τῆς οἰκογενείας, ποῦ κάνει αἰσθητὴ τὴν παρουσία του ἀπὸ τὸ πρωΐ μέχρι τὸ βράδυ στὸ σπίτι, ἀκόμη καὶ τότε ποῦ ἀπουσιάζουν τὰ ἄλλα μέλη, εἶναι ἕνα μόνιμο ναρκωτικὸ τῶν ἰδίων τῶν γονέων. Πολλὲς φορὲς ἡ τηλεόραση ἀντικαθιστᾶ ὅλα τὰ ἄλλα μέλη τῆς οἰκογενείας. Καὶ ἔτσι τὰ παιδιὰ μεγαλώνουν μέσα σὲ ἕνα τέτοιο περιβάλλον καὶ ἐθίζονται σὲ αὐτὸ τὸ ναρκωτικό. Ὁ ἴδιος ὁ Καθηγητὴς λέγει: «Στὸ σπίτι μοῦ δὲν παρακολουθοῦμε καθόλου τηλεόραση τὶς καθημερινές, μὲ ἐξαίρεση κάποια ταινία ποῦ βλέπουμε ὅλοι μαζί, κάθε Παρασκευὴ καὶ Σάββατο». Καὶ ἐπιλέγει: «Στόχος καὶ ἐπιθυμία μου εἶναι νὰ γίνει ἡ τεχνολογία μιὰ θετικὴ δύναμη στὴ ζωὴ τόσο τῶν παιδιῶν ὅσο καὶ τῶν οἰκογενειῶν μας».

Τὸ «νέο ψηφιακὸ χάσμα τῶν γενεῶν» ἀντιμετωπίζεται μὲ σωστὴ ἐνημέρωση καὶ ἐπιλεκτικὴ χρήση τῶν νέων τεχνολογιῶν, κυρίως ὅμως μὲ τὸ νὰ δίδουμε στὰ παιδιὰ πρότυπα ζωῆς, καὶ ἰσχυρὰ πνευματικὰ ἀντισώματα, ποῦ θὰ ἀποτελοῦν τὶς πνευματικὲς ἀντιστάσεις στὰ σύγχρονα δεδομένα καὶ σὲ ὅσα ἔρχονται.

Ν.Ι.