Βιβλιοπαρουσίαση: «Ἡ ἰατρική ἐν Πνεύματι ἐπιστήμη»

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Παρουσίαση τοῦ βιβλίου «Ἡ ἰατρική ἐν Πνεύματι ἐπιστήμη» 

Ἐντὸς τῶν ἡμερῶν πρόκειται νὰ κυκλοφορήση ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου Θεοτόκου (Πελαγίας) τὸ νέο βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου μας κ. Ἱεροθέου μὲ τίτλο «Ἡ ἰατρικὴ ἐν Πνεύματι ἐπιστήμη» καὶ ὑπότιτλο «Ἡ πράξη τῆς Ὀρθοδόξου Ψυχοθεραπείας».

Τὸ νέο βιβλίο ἐντάσσεται στὴν σειρὰ τῆς «Ὀρθόδοξης Ψυχοθεραπείας» καὶ εἶναι ἡ συνέχειά της, μὲ πρακτικὲς προεκτάσεις, ὅπως ὑποδηλώνει καὶ ὁ ὑπότιτλός του.

Ὡς πρώτη παρουσίαση τοῦ πολὺ ἐνδιαφέροντος αὐτοῦ βιβλίου δημοσιεύουμε τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ συγγραφέα.

Εἰσαγωγή

Τὸ βιβλίο «Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία», μὲ ὑπότιτλο «Πατερικὴ θεραπευτικὴ ἀγωγή», κυκλοφόρησε στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα τὸ ἔτος 1986 στὴν συνέχεια ἔγιναν ἐννέα ἐπανεκδόσεις καὶ ἔκτοτε μεταφράσθηκε σὲ πολλὲς γλῶσσες.

Τὸ βιβλίο αὐτὸ προξένησε μεγάλη συζήτηση καὶ ἐνδιαφέρον καὶ γι’ αὐτὸν τὸν λόγο ἀκολούθησαν καὶ ἄλλα δύο βιβλία (στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα) μὲ τίτλο: «Θεραπευτικὴ ἀγωγὴ» καὶ «Συζητήσεις γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία» ποῦ ἀνέλυαν περισσότερο μερικὰ ἀπὸ τὰ θέματα τοῦ πρώτου αὐτοῦ βιβλίου.

Κρίθηκε ἀναγκαῖο τὰ δύο αὐτὰ βιβλία («Θεραπευτικὴ ἀγωγὴ» καὶ «Συζητήσεις γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία») νὰ ἑνοποιηθοῦν σὲ ἕνα, μὲ τίτλο «Ἡ ἰατρικὴ ἐν Πνεύματι ἐπιστήμη», καὶ νὰ γίνη ἀναδιάρθρωση τῶν κεφαλαίων καὶ συγχρόνως νὰ γίνουν διάφορες προσθῆκες καὶ τροποποιήσεις γιὰ νὰ βοηθήσουν καλύτερα τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο.

Ὁπότε, τὸ παρὸν βιβλίο εἶναι συνέχεια τοῦ βιβλίου «Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία». Ἐὰν ἡ «Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία» παρουσιάζη τρόπον τινὰ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὸ ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο, ποῦ θεραπεύει τὸν πνευματικὰ ἄρρωστο ἄνθρωπο, τότε τὸ παρὸν βιβλίο εἶναι ἡ πράξη, ἤτοι ἡ πρακτικὴ ἐφαρμογὴ τῆς «Ὀρθοδόξου ψυχοθεραπείας».

Πρέπει νὰ τονισθῇ ὅτι ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὶς πνευματικὲς ἀσθένειες γίνεται μέσα στὸν «χῶρο» τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ κοινωνία θεώσεως, εἶναι «τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Βασιλείας» (Μάτθ. δ', 23, θ', 35, κδ', 14, Μάρκ. α', 14). Αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν πρόκειται γιὰ ἕνα θεωρητικὸ σύστημα, ἀλλὰ γιὰ τὴν πράξη τῆς Ἐκκλησίας ποῦ ἐπιτυγχάνεται μὲ τὸ νὰ μετέχη ὁ ἄνθρωπος στὰ Μυστήριά της καὶ νὰ ἀκολουθῇ τὴν ἀσκητική-νηπτικὴ παράδοσή της.

Ὑπάρχουν τρία βασικὰ Μυστήρια, ἤτοι τὸ Βάπτισμα, ποῦ εἶναι τὸ εἰσαγωγικὸ Μυστήριο, τὸ Χρῖσμα, μὲ τὸ ὁποῖο λαμβάνουμε τὶς δωρεὲς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ ἡ θεία Εὐχαριστία, διὰ τῆς ὁποίας κοινωνοῦμε τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ ἐντάσσονται καὶ τὰ ἄλλα Μυστήρια, ἀλλὰ καὶ ὅλη ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐπίσης, ὅταν κάνουμε λόγο γιὰ ἄσκηση-νηπτικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἐννοοῦμε τὴν προσπάθεια νὰ ἐφαρμόζουμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ στὴν καθημερινή μας ζωή, καθὼς ἐπίσης νὰ ἀκολουθοῦμε ὅλη τὴν μέθοδο ἡ ὁποία ἀναλύεται ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ τὴν ὁποῖα, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν δικό μας ἀγῶνα, καθαρίζουμε τὸν νοῦ ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς καὶ τὶς φαντασίες, μεταμορφώνουμε τὰ πάθη, δηλαδὴ τὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς καὶ ἀποκτοῦμε κοινωνία μὲ τὸν Θεό.

Ἐὰν σὲ κάθε ἐπιστήμη εἶναι ἀπαραίτητη ἡ θεωρία καὶ ἡ πράξη, τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοσή μας. Τὸ παρὸν βιβλίο πρακτικοποιεῖ ἀκόμη περισσότερο τὰ θέματα ποῦ ἀναπτύχθηκαν στὸ πρῶτο βιβλίο μὲ τίτλο «Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία».

Θεωρῶ ἀναγκαῖο ἐδῶ νὰ ὑπογραμμισθῇ ἕνα σημεῖο ποῦ εἶναι σημαντικὸ καὶ προσδιορίζει πάντα τὴν σκέψη μου καὶ τὴν ποιμαντική μου διακονία καὶ μέσα ἀπὸ αὐτὸ πρέπει νὰ μελετηθοῦν τὰ ἑπόμενα κεφάλαια τοῦ βιβλίου.

Ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα καὶ ὑφίσταται ἀλληλοεπηρεασμὸς μεταξύ τους. Ἰδιαιτέρως αὐτὸ γίνεται στὴν κατάσταση τῆς πτώσεως. Τὰ ψυχικὰ πάθη ἐπιδροῦν καὶ στὸ σῶμα καὶ τὰ σωματικὰ πάθη ἐπηρεάζουν καὶ τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ὅλη συμπεριφορὰ τοῦ ἀνθρώπου. Ἐξ ἄλλου μέσα στὸ σῶμα καὶ τὸν ἐγκέφαλο γίνονται διάφορες βιοχημικὲς διεργασίες ποῦ ἐπηρεάζουν καὶ τὸν ψυχολογικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώπου.

Ἔπειτα, ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἕνα αὐτόνομο ὅν, ἀλλὰ πρόσωπο ποῦ ἔχει σχέσεις μὲ τὸν Θεό, τοὺς συνανθρώπους, τὴν κοινωνία καὶ τὸ περιβάλλον. Ὅταν διαταράσσονται αὐτὲς οἱ σχέσεις, αὐτὸ ἔχει συνέπειες στὸ πνευματικό, τὸ ψυχολογικὸ καὶ τὸ σωματικὸ ἐπίπεδο τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπίσης, καὶ ὁ διάβολος ἐπηρεάζει, κατὰ ποικίλους τρόπους, τὸν ἄνθρωπο καὶ αὐτὴ ἡ δαιμονικὴ ἐνέργεια ἀντιμετωπίζεται μὲ τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου ποῦ ἐνισχύεται ἀπὸ τὴν Χάρη τοῦ Χριστοῦ.

Ἀπὸ τὰ λεγόμενα ψυχολογικὰ προβλήματα ἄλλα ὀφείλονται σὲ βιολογικά-νευρολογικὰ αἴτια, ἄλλα σὲ πνευματικά, στὴν ἀπώλεια τῆς σχέσεως μὲ τὸν Θεό, καὶ ἄλλα σὲ δαιμονικὲς ἐνέργειες, ὑπάρχουν δὲ καὶ ἀλληλεπιδράσεις. Εἶναι σημαντικὸ νὰ μπορῇ κανεὶς νὰ διακρίνη αὐτὰ τὰ αἴτια, νὰ βλέπη τὶς ἀλληλεπιδράσεις τους καὶ νὰ ἐπιμελῆται τὴν θεραπεία τῶν ἀνθρώπων. Ὁ π. Παΐσιος, ὅταν ἀντιμετώπιζε τέτοια περιστατικά, ἄλλοτε ἔλεγε: «χρειάζεται προσευχὴ καὶ πνευματική-ἐκκλησιαστικὴ ζωή», ἄλλοτε συνιστοῦσε: «νὰ πᾶτε στὸν γιατρὸ» καὶ ἄλλοτε ἔλεγε κατηγορηματικά: «τὸ παιδὶ θέλει ἅγιο», δηλαδὴ τοὺς παρότρυνε νὰ ἐπισκεφθοῦν τόπους ὅπου φυλάσσονται λείψανα ἁγίων γιὰ νὰ φύγουν τὰ δαιμόνια.

Αὐτὴ ἡ διάκριση ἔχει ἁγιογραφικὴ θεμελίωση, ὅπως φαίνεται στὰ γεγονότα θεραπείας σεληνιαζομένων ἀνθρώπων. Σεληνιαζόμενοι ἦταν οἱ ἐπιληπτικοί, τῶν ὁποίων ἡ ἀσθένεια ὀφειλόταν σὲ ὀργανικὴ βλάβη τοῦ ἐγκεφάλου καὶ προέβαιναν σὲ διάφορες ἐνέργειες. Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης θεωροῦσαν ὅτι αὐτὸ γινόταν μὲ τὴν ἐπήρεια τῆς σελήνης, γι’ αὐτὸ τοὺς ὀνόμαζαν σεληνιαζομένους. Μερικὲς φορὲς ὀνόμαζαν σεληνιαζομένους καὶ τοὺς δαιμονισμένους. Κατὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο δὲν ἐνεργεῖ ἡ σελήνη στὶς περιπτώσεις αὐτές, ἀλλὰ ὁ διάβολος μὲ τὴν κακουργία του δημιουργεῖ αὐτὴν τὴν ἐντύπωση, γι’ αὐτὸ προσβάλλει τοὺς ἀνθρώπους «κατὰ τοὺς σελήνης δρόμους». Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος ἀποδίδει τὴν λέξη σεληνιαζομένους μὲ δύο σημασίες.

Σὲ ἕνα σημεῖο, καταγράφοντας τὸ περιστατικὸ τῆς θεραπείας ἑνὸς δαιμονισμένου, γράφει: «προσῆλθεν αὐτῷ ἄνθρωπος γονυπετῶν αὐτὸν καὶ λέγων Κύριε, ἐλέησόν μου τὸν υἱόν, ὅτι σεληνιάζεται καὶ κακῶς πάσχει». Ὁ Χριστὸς ἐπειδὴ γνώριζε ὅτι αὐτὸ εἶναι ἐνέργεια τῶν δαιμόνων «ἐπετίμησεν αὐτῷ (τὼ δαιμονίῳ)... καὶ ἐξῆλθεν ἀπ αὐτοῦ τὸ δαιμόνιον καὶ ἐθεραπεύθη ὁ παὶς ἀπὸ τῆς ὥρας ἐκείνης» (Μάτθ. ἰζ', 14-18). Ἐδῶ ὁ θεωρούμενος ὡς σεληνιαζόμενος ἦταν δαιμονιζόμενος.

Σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ ἴδιος ὁ Εὐαγγελιστὴς στὴν λέξη σεληνιαζομένους δίνει ἄλλη ἔννοια. Γράφει: «καὶ προσήνεγκαν αὐτῷ πάντας τοὺς κακῶς ἔχοντας ποικίλαις νόσοις καὶ βασάνοις συνεχομένους, καὶ δαιμονιζομένους καὶ σεληνιαζομένους καὶ παραλυτικούς, καὶ ἐθεράπευσεν αὐτοὺς» (Μάτθ. δ', 24). Ἐδῶ σαφέστατα γίνεται διάκριση μεταξὺ δαιμονιζομένων, σεληνιαζομένων καὶ παραλυτικῶν, γι’ αὐτὸ θέτει μεταξύ τους τὸν συμπλεκτικὸ σύνδεσμο «καί». Οἱ σεληνιαζόμενοι στὴν περίπτωση αὐτὴ δὲν εἶναι οἱ δαιμονιζόμενοι, ἀλλὰ οἱ πάσχοντες ἀπὸ αὐτὸ ποῦ ἐμεῖς σήμερα ὀνομάζουμε ἐπιληψία, δηλαδὴ οἱ ἐπιληπτικοί, τῶν ὁποίων πάσχει τὸ νευρικὸ σύστημα, οἱ δαιμονισμένοι ἔχουν καταληφθῇ ἀπὸ τὸν διάβολο καὶ οἱ παραλυτικοὶ πάσχουν ἀπὸ σωματικὴ ἀσθένεια. Εἶναι σαφέστατος ὁ διαχωρισμός.

Αὐτὰ εἶναι ἀπαραίτητα γιὰ νὰ διακρίνουμε τὰ πνευματικὰ ἀπὸ τὰ σωματικά, νὰ μὴν ἀποδίδουμε στὸν διάβολο αὐτὸ ποῦ εἶναι ἀσθένεια τοῦ σώματος, οὔτε νὰ ἀποδίδουμε στοὺς σωματικὰ ἀσθενεῖς αὐτὸ ποῦ εἶναι δαιμονικό. Ἔτσι, οὔτε ἀρνούμαστε τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη καὶ τὸ ἔργο της καθὼς καὶ τὶς βιολογικὲς λειτουργίες τοῦ ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ, οὔτε παραθεωροῦμε τὶς πνευματικὲς ἀσθένειες καὶ τὰ αἴτια ποῦ τὶς προκαλοῦν τὰ ὁποῖα στὴν συνέχεια δημιουργοῦν καὶ σωματικὲς ἀσθένειες.

Πάντως, ὅσα καταγράφονται σὲ αὐτὸ τὸ βιβλίο, ἀναφέρονται κυρίως στὰ πνευματικὰ προβλήματα ποῦ ἀπασχολοῦν τοὺς ἀνθρώπους καὶ σχετίζονται μὲ τὴν κοινωνία τους μὲ τὸν Θεὸ καὶ ὄχι στὶς νευρωσικὲς καὶ ψυχωσικὲς καταστάσεις.

Εὔχομαι οἱ ἀναγνῶστες νὰ ὠφεληθοῦν ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τοῦ βιβλίου αὐτοῦ γιὰ νὰ δοξάζεται ὁ Θεός.

Ἔγραφα στὴν Ναύπακτο

τὴν 30ὴ Ἰουνίου 2008,

ἑορτὴ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου