Ἐπίκαιροι Σχολιασμοὶ: «Ἄθεα» λεωφορεῖα καὶ «πλατεῖα» λεωφόρος

Πρωτοπρεσβύτερου π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Σὲ οκτακόσια βρετανικὰ λεωφορεῖα ἀναρτήθηκε τὸ σύνθημα: «Πιθανὸν νὰ μὴν ὑπάρχει Θεός. Πάψε τώρα νὰ ἀναρωτιέσαι καὶ ἀπόλαυσε τὴ ζωή σου». Πίσω ἀπὸ τὴν ἰδέα τῆς ἀνάρτησης αὐτοῦ τοῦ συνθήματος βρίσκεται μιὰ εἰκοσιοκτάχρονη Bρετανίδα, ἡ Ἀριὰν Σερίν, ποὺ εἶναι συγγραφέας καὶ ἄθεη. Τὸ περιοδικὸ Ταχυδρόμος (17/1/2009), ἀπ' τὸ ὁποῖο παίρνουμε τὴν πληροφορία γράφει γι’ αὐτήν: «Κουρασμένη ἀπὸ τὶς θρησκεῖες καὶ τοὺς ἐκπροσώπους τους, ποὺ κηρύσσουν τὴν ἔχθρα ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου, μάζεψε λεφτὰ ἀπὸ τὸ Internet καὶ μὲ τὴ σειρά της κήρυξε τὸν ἀθεϊσμό».

Εἶναι ἀνίσχυρη καὶ ἀρκετὰ φτωχὴ σὲ ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα ἡ παραπάνω αἰτιολογία τοῦ ἀθεϊστικοῦ κηρύγματος, ἀλλὰ ἡ εἴδηση ἔχει παραμέτρους μὲ ἐξαιρετικὸ ποιμαντικὸ καὶ θεολογικὸ ἐνδιαφέρον. Πρὶν προχωρήσουμε ὅμως σὲ ἐπιπλέον στοιχεῖα τῆς εἰδησεογραφίας, θὰ διατυπώσουμε ὁρισμένες γενικὲς παρατηρήσεις.

Ἡ ἀθεϊστικὴ καμπάνια της Ἀριὰν Σαρὶν εἶναι ἕνα ἐφήμερο ἄνθος τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, στὸν ὁποῖο κυριαρχεῖ ὁ δεϊσμός, δηλαδὴ ἡ πίστη ὅτι ὑπάρχει μιὰ ἀνώτερη δημιουργικὴ ἀρχή, ἡ ὁποία ὅμως δὲν ἔχει καμμιὰ σχέση τώρα μὲ τὸν κόσμο. Ὡς ἀποχρώσεις, κλάδοι ἡ παράγωγα αὐτῆς τῆς θρησκευτικῆς ἄποψης, ἐπιβιώνουν ὁ ἀγνωστικισμός, ὁ ἀθεϊσμός, ἀκόμη καὶ ἡ ἀναιμικὴ χριστιανικὴ πίστη τοῦ αἱρετικοῦ Χριστιανισμοῦ, ποὺ εἶναι ἀποκομμένη ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ. Ἔχοντας ἐπίσης οἱ Εὐρωπαῖοι στὴν μνήμη τους τὴν σφοδρότητα τῶν θρησκευτικῶν πολέμων μεταξὺ τῶν διαφόρων αἱρετικῶν χριστιανικῶν ὁμολογιῶν δὲν θέλουν πλέον νὰ μιλοῦν γιὰ τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεως, ἀλλὰ μόνο γιὰ τὸν σεβασμὸ τῆς διαφορετικότητας, τὸν σεβασμὸ κάθε ἰδιορρυθμίας. Γι’ αὐτὸ εἶναι εὐπρόσδεκτο ἀπὸ πολλοὺς Εὐρωπαίους τὸ μήνυμα: «Πιθανὸν νὰ μὴν ὑπάρχει Θεός. Πάψε τώρα νὰ ἀναρωτιέσαι καὶ ἀπόλαυσε τὴ ζωή σου».

Ἂς δοῦμε ὅμως μὲ σχετικὴ συντομία αὐτὸ τὸ μήνυμα, καθὼς καὶ τὶς προβαλλόμενες αἰτίες του.

Ἡ Ἀριὰν Σερὶν δηλώνει ἄθεη, ἀλλὰ θεμελιώνει τὸν ἀθεϊσμό της στὴν πιθανότητα «νὰ μὴν ὑπάρχει Θεός». Δὲν ἐκφράζει βεβαιότητα γιὰ τὸν ἀθεϊσμό της. Στὴν πραγματικότητα τὸ μήνυμά της εἶναι ἀγνωστικιστικό. Δὲν ξέρει ἂν ὑπάρχη Θεός. Τὴν ἐνοχλοῦν ὅμως οἱ θρησκευτικὲς ἔριδες καὶ ἡ ἀπειλὴ τῆς Κόλασης γιὰ τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ τοὺς ἀπίστους. Γιὰ τὴν αἰτία τῆς καμπάνιας τῆς εἶπε: «Τὸν περασμένο Ἰούνιο βγῆκα ἀπὸ τὸ σπίτι μου καὶ εἶδα στὸ πλάϊ ἑνὸς λεωφορείου ἕνα μήνυμα ἀπὸ μιὰ ὀργάνωση εὐαγγελικῶν ποὺ ἔλεγε πὼς ὅσοι δὲν ἀποδεχθοῦν τὸν Χριστὸ θὰ πᾶνε στὴν Κόλαση». Αὐτὴ ἡ ἀπειλὴ τὴν ἔκανε νὰ ἀντιδράση. Τὴν ἐνόχλησε ὁ ἐπικρεμάμενος κίνδυνος τῆς Κόλασης, γιὰ τὴν ὁποία βέβαια πιστεύει ὅτι δὲν ὑπάρχει. Ἔτσι ξεκίνησε μὲ τὴν βοήθεια τῆς ἐφημερίδας «Guardian», μέσῳ Internet, τὴν συγκέντρωση χρημάτων γιὰ μιὰ καμπάνια ποὺ θὰ ἀντιστάθμιζε τὰ πράγματα. Ἡ κίνησή της βρῆκε ἀμέσως μεγάλη ἀνταπόκριση, καὶ σὲ ἕξι μῆνες, «ἀνήμερα τὰ Θεοφάνια, 800 "ἄθεα" λεωφορεῖα ―200 ἐξ αὐτῶν στὴν πρωτεύουσα― ἐμφανίσθηκαν στοὺς δρόμους της Βρετανίας» μὲ τὸ «ἀντισταθμιστικὸ» μήνυμα τῆς Σερίν.

Ἡ κόπωση τῆς Ἀριὰν Σερὶν ἀπὸ «τὶς θρησκεῖες καὶ τοὺς ἐκπροσώπους τους, ποὺ κηρύσσουν τὴν ἔχθρα ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου», ἀποτελεῖ μιὰ ἀνίσχυρη πρόφαση γιὰ τὸ μαχητικὸ ξέσπαμα τοῦ ἀθεϊσμοῦ της. Ὑπεραπλουστεύει τὴν σύνθετη λειτουργία τῆς ἀνθρώπινης θρησκευτικότητας. Γενικεύοντας τὸ μῖσος, ποὺ δυστυχῶς δὲν ἀπουσιάζει ἀπὸ τὶς θρησκευτικὲς διενέξεις, ταυτίζει τὴν ὕπαρξη τῶν θρησκειῶν μὲ αὐτὸ τὸ πάθος. Κι ἂν ἔχη κάποιο δίκαιο γιὰ τὸν Μουσουλμανισμό, στὸ ἱερὸ βιβλίο τοῦ ὁποίου γράφει: «Πολεμᾶτε τοὺς ἀπίστους, ὥσπου νὰ μὴν ὑπάρχει ἄλλη θρησκεία» (Κοράνι, κέφ. 8, στ. 40), γιὰ τὸν Χριστιανισμὸ ὅμως, ποὺ κηρύσσει τὴν ἀγάπη ἀκόμη καὶ πρὸς τοὺς ἐχθρούς, εἶναι σαφὲς ὅτι ἔχει ἄδικο. Τὴν δικαιώνει μόνο ἡ πνευματικὴ ἀνωριμότητα κάποιων Χριστιανῶν καὶ οἱ νοοτροπίες ὁρισμένων αἱρετικῶν παραφυάδων, ποὺ ἀγνοοῦν τὸ πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλὰ ἐκεῖ πρόκειται γιὰ κακέκτυπα τοῦ χριστιανικοῦ βίου, γιὰ κακοποίηση τοῦ ἱεροῦ θεσμοῦ τῆς Ἐκκλησίας.

Ἀπ’ ὅ,τι φαίνεται ἡ Ἀριὰν Σερὶν ἀντιλήφθηκε ὡς θρησκευτικὸ μῖσος τὸ προτεσταντικὸ μήνυμα ποὺ διάβασε «στὸ πλάϊ ἑνὸς λεωφορείου», τὸ ὁποῖο προέλεγε τὴν αἰώνια Κόλαση γιὰ ὅσους δὲν θὰ ἀποδεχθοῦν τὸν Χριστό. Καὶ ἡ ἀντίδρασή της σὲ κάποιο βαθμὸ ἦταν φυσική. Ἦταν ἡ ἀντίδραση τοῦ φίλαυτου καὶ ὑπερήφανου ἀνθρώπου, ποὺ δὲν θέλει νὰ σκέφτεται οὔτε πρόσκαιρη, οὔτε πολὺ περισσότερο αἰώνια ταλαιπωρία καὶ θλίψη, καὶ πρὸ παντὸς δὲν μπορεῖ νὰ ἀνεχθῇ κανέναν κριτὴ τῶν πράξεων καὶ τῶν ἐπιλογῶν του.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ ὅμως ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη παράμετρος ποὺ μᾶς τὴν δίνει ἡ ὀρθόδοξη ποιμαντικὴ ἐκμετάλλευση τοῦ φόβου τῆς Κολάσεως. Ὁ φόβος τῆς Κόλασης δὲν εἶναι ὅπλο γιὰ νὰ τρομάξουμε ἡ νὰ ἐκδικηθοῦμε τοὺς ἀντιτιθεμένους. Ὁ φόβος τῆς Κόλασης προϋποθέτει πίστη καὶ μάλιστα πίστη στὸν Θεὸ ποὺ ἐνηνθρώπησε καὶ ἔδειξε τὴν ἀγάπη Του γιὰ τὸν ἄνθρωπο «ἕως θανάτου». Δηλαδή, προϋποθέτει μέσῳ τῆς πίστεως μιὰ ἔστω ἐλάχιστη γεύση τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Διότι ὁ ἔστω καὶ «ὀλίγον γευσάμενος» μπορεῖ κάπως νὰ αἰσθανθῇ τὸ τί σημαίνει χωρισμὸς ἀπὸ αὐτὸν τὸν Θεό. Γιὰ τοὺς ἄλλους αὐτὸ τὸ μήνυμα εἶναι ἐκβιαστικὸς λόγος, εἶναι ἀπειλὴ γιὰ πνευματικὴ δούλωση• δὲν εἶναι ἕνας τρόπος γιὰ νὰ ὑπερβοῦν τὴν πολυδιάσπαση τῆς ψυχῆς τους, ὥστε νὰ τὴν ἑνοποιήσουν μέσα στὸ ἀγαθό, εὐάρεστο καὶ τέλειο θέλημα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ ἦταν μιὰ λανθασμένη «ἱεραποστολικὴ» κίνηση τῆς προτεσταντικῆς ὀργάνωσης ποὺ ἀνάρτησε τὸ σχετικὸ μήνυμα, ἀπόρροια τῆς αἱρετικῆς θεολογίας καὶ ἐκκλησιολογίας τους. Πὼς μπορεῖ ἄλλωστε ἕνας ἀδιάφορος ἡ ἄθεος νὰ ἑλκυσθῇ ἀπὸ ἕναν Θεὸ ποὺ ἀπειλεῖ μὲ Κόλαση; Καὶ πὼς μποροῦμε νὰ χρησιμοποιοῦμε τὴν ἀπειλὴ τῆς Κόλασης, χωρὶς νὰ τὴν συνδέουμε μὲ τὴν ἀπόλαυση τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ; «Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστὶ» γι’ αὐτὸ δὲν ἀξίζει τὸν κόπο γιὰ τίποτε νὰ χάση κανεὶς τὴν κοινωνία μαζί Του• γι’ αὐτὸ θὰ εἶναι φοβερὸ καὶ ντροπιαστικὸ νὰ ἀποκαλυφθοῦμε προδότες αὐτῆς τῆς ἀγάπης, ὅταν ὁ Χριστὸς κατὰ τὴν δευτέρα παρουσία Του περνῶντας, ὅπως μᾶς λέει ὁ Μ. Βασίλειος, καὶ τὸν ἑαυτό Του κατὰ κάποιο τρόπο ἀπὸ κρίση, θὰ ἀποκαλύψη στὸν καθένα ἀπὸ ἐμᾶς, ὅτι ἔκανε τὸ πᾶν γιὰ νὰ μᾶς σώση, δηλαδή, νὰ μᾶς δώση τὴν ζωή Του, ὥστε νὰ γίνουμε ἀνιδιοτελεῖς, μὲ ἀγάπη ἀπροϋπόθετη καὶ μὲ νοῦ ἁπλό, ἀνοιχτὸ στὴν θέα τοῦ Θεοῦ.

Πέρα ἀπὸ τὰ παραπάνω ἔχουν ἐνδιαφέρον μερικὲς ἀπὸ τὶς πρῶτες ἀντιδράσεις ποὺ προκάλεσε ἡ κυκλοφορία τῶν «ἄθεων» λεωφορείων. Ἐλάχιστοι ἀντέδρασαν ἀρνητικά. Κάποιοι ―ἄθεοι καὶ μὴ― χαμογέλασαν... Χριστιανικὲς ὀργανώσεις ἔδωσαν συγχαρητήρια! Οἱ μεθοδιστὲς μάλιστα εἶπαν ὅτι ἡ καμπάνια «θὰ κάνη τὸν κόσμο νὰ σκεφτῇ τὸν Θεό». Κάποιος χασιδίτης ―ὀρθόδοξος Ἑβραῖος― εὐχαρίστησε τὴν Ἀριὰν Σερὶν «ἐκ μέρους ὅλων των κρυπτοαιρετικῶν τοῦ κόσμου», διότι ὅπως εἶπε: «Ἔχω ὅλα τὰ ἐξωτερικὰ χαρακτηριστικὰ ἑνὸς χασιδίτη Ἑβραίου. Μέσα μου ὅμως εἶμαι ἕνας φιλελεύθερος ἄθεος».

Ἡ ἀθεΐα, δυστυχῶς, κρύβεται πολλὲς φορὲς κάτω καὶ ἀπὸ τὴν «ἐπιμελημένη» θρησκευτικότητα. Οἱ ἀντιδράσεις γιὰ τὰ «ἄθεα» λεωφορεῖα ἔδειξαν αὐτὴν τὴν πραγματικότητα. Ἀποκάλυψαν τὴν «πλατεῖα ὁδό», τὴν λεωφόρο τῆς ἀθεΐας καὶ κρυπτοαθεΐας, τὴν ἐμπαθῆ ἀπόλαυση τοῦ κόσμου, στὴν ὁποία «χωρὶς νὰ ἀναρωτιέται» πορεύεται μεγάλο μέρος τῆς οἰκουμένης. Γι’ αὐτὸ κανεὶς δὲν φαίνεται ἀπὸ τὸ ρεπορτὰζ νὰ εἶπε ὅτι τὸ μήνυμα τῆς Σερὶν εἶναι σκληρὰ ρατσιστικό, ὅτι ἀφορᾶ μόνο τοὺς ὑγιεῖς καὶ τοὺς «ἔχοντες», αὐτοὺς ποὺ ἔχουν σῶμα ἱκανὸ νὰ ἀπολαμβάνη ἡδονὲς καὶ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν εἰσόδημα ἀρκετὸ γιὰ τὶς ἐπιθυμίες τους. Δὲν ἀφορᾶ, δηλαδή, τοὺς ἀρρώστους, τοὺς ἀνέργους, τοὺς ἀστέγους, γενικὰ αὐτοὺς ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ἀπολαύσουν, ὅπως θὰ ἤθελαν, τὴν ζωή τους καὶ οἱ ὁποῖοι μποροῦν νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν κατάστασή τους μόνον μὲ τὴν εὕρεση κάποιου ὑψηλοῦ νοήματος ―κυρίως θεολογικοῦ― ποὺ νὰ ἐξηγῇ τὴν ταλαιπωρία τῆς ζωῆς τους καὶ νὰ τῆς δίνη διέξοδο.

Ὅμως, καὶ σ’ αὐτοὺς ἡ Ἀριὰν Σερὶν ἀδιάκριτα καὶ σκληρὰ λέει νὰ «πάψουν νὰ ἀναρωτιοῦνται» γιὰ τέτοια θεολογικῆς ὑφῆς πράγματα.