Διημερίδα Φυσικῶν καὶ Θεολόγων στὴν Ἠλεία

Τὸ Σάββατο 10 καὶ τὴν Κυριακὴ 11 Ἰανουαρίου πραγματοποιήθηκε στὸ Λάτσειο Δημοτικὸ Μέγαρο Πύργου διημερίδα μὲ θέμα: «Ἡ Ὀρθοδοξία καὶ οἱ Φυσικὲς Ἐπιστῆμες. Μιὰ κοινὴ πορεία;». Διοργανωτὲς τῆς διημερίδας ἦταν ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Ἠλείας, ἡ Ἕνωση Ἑλλήνων Φυσικῶν καὶ τὸ παράρτημά της στὴν Ἠλεία, καθὼς καὶ τὸ παράρτημα Ν. Ἠλείας τῆς Πανελλήνιας Ἕνωσης Θεολόγων.

Στὴν διημερίδα παρέστησαν καὶ ἀπηύθυναν χαιρετισμὸ ὁ Μητροπολίτης Ἠλεῖας κ. Γερμανός, ὁ Βουλευτὴς Ἠλείας κ. Κώστας Τζαβάρας, ὁ Νομάρχης Ἠλείας κ. Χαράλαμπος Καφύρας, ὁ Δήμαρχος Πύργου κ. Μάκης Παρασκευόπουλος, ὁ Πρόεδρος τῆς ΟΛΜΕ κ. Κώστας Μανιάτης καὶ ἐκπρόσωποι τῶν Ἑνώσεων τῶν Φυσικῶν καὶ τῶν Θεολόγων. Παρέστησαν ἐπίσης, ἐκπρόσωποι τῶν διαφόρων ἐκπαιδευτικῶν διοικήσεων καθὼς καὶ πανεπιστημιακοὶ καθηγητές, Φυσικοὶ καὶ Θεολόγοι τῆς περιοχῆς.

Σκοπὸς τοῦ Συνεδρίου ἦταν νὰ δώση σὲ Φυσικοὺς καὶ ὀρθόδοξους Θεολόγους τὴν δυνατότητα ἑνὸς γόνιμου διαλόγου, ὥστε νὰ ἀποσαφηνιστοῦν ὁμοιότητες καὶ διαφορὲς στὴν μεθοδολογία τους, στὰ ἀντικείμενα τῶν ἐρευνῶν τους καὶ νὰ διερευνηθῇ ἡ δυνατότητα «κοινῆς πορείας».

Εἰσηγητὲς ἦταν: τὸ ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου ὁ κ. Ἠλίας Κατσούφης, Ἄν. Καθηγητὴς τοῦ Τμήματος Φυσικῆς τοῦ Ἐθνικοῦ Μετσόβειου Πολυτεχνείου καὶ ὁ Πρωτοπρ. π. Γεώργιος Ἀναγνωστόπουλος, Ἄν. Καθηγητὴς τοῦ Τμήματος Ἠλεκτρολόγων Μηχανικῶν καὶ Μηχανικῶν Ὑπολογιστῶν τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Στὸ Προεδρεῖο ἦταν ὁ Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος.

Τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς, μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου, στὴν ὁποία συλλειτούργησαν οἱ Μητροπολῖτες Ἠλεῖας κ. Γερμανὸς καὶ Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεος, εἰσηγήθηκαν θέματα : ὁ κ. Γεώργιος Παῦλος, Ἄν. Καθηγητὴς τοῦ Τμήματος Ἠλεκτρολόγων Μηχανικῶν καὶ Μηχανικῶν Ὑπολογιστῶν τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης καὶ ὁ Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος, ἐνῷ στὸ Προεδρεῖο ἦταν ὁ Πρωτοπρ. π. Γεώργιος Ἀναγνωστόπουλος.

Οἱ εἰσηγήσεις ποὺ ἀνακοινώθηκαν ἦταν οἱ ἀκόλουθες:

Ὁ κ. Ἠλίας Κατσούφης εἰσηγήθηκε τὸ θέμα: «Ὀρθόδοξη Πίστη καὶ τὰ πειράματα στὸ νέον ἐπιταχυντή». Ξεκινῶντας ἀπὸ τὰ πειράματα στὸν νέο ἐπιταχυντὴ σωματιδίων, στὰ ὁποῖα συμμετέχει καὶ ὁ ἴδιος, προχώρησε στὴν ἐπισήμανση κοινῶν χαρακτηριστικῶν τῆς ἔρευνας στὸ πεδίο τῆς Φυσικῆς καὶ στὸ πεδίο τῆς Θεολογίας, ἀφοῦ προηγουμένως τόνισε δεόντως τὴν διάκριση ἀνάμεσα στὸ κτιστὸ καὶ τὸ ἄκτιστο. Μεταξὺ τῶν κοινῶν χαρακτηριστικῶν ὑπογράμμισε τὴν προσδοκία τοῦ ἀγνώστου, τὴν ἀναμονὴ τοῦ καινούργιου, τὸ ἀβέβαιο τῆς ἔκβασης καὶ τὴν συνείδηση πὼς αὐτὰ ποὺ γνωρίζουμε εἶναι ἀσυγκρίτως λιγότερα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ δὲν γνωρίζουμε.

Ὁ Πρώτ. π. Γεώργιος Ἀναγνωστόπουλος εἰσηγήθηκε τὸ θέμα: «Γνωσιολογία τῆς Φυσικῆς Ἐπιστήμης καὶ τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης: Ἀπόπειρα συγκριτικῆς προσέγγισης». Ξεκινῶντας ἀπὸ τὴν πρόταση τοῦ Ἄρχιμ. Σωφρονίου: «Ἡ προσευχὴ εἶναι ἀτελεύτητος δημιουργία, ἀνωτέρα πάσης τέχνης καὶ ἐπιστήμης» παρουσίασε στοιχεῖα ἀπὸ τὶς δύο διαφορετικὲς γνωσιολογίες ποὺ ὁδηγοῦν στὰ δύο διαφορετικὰ εἴδη γνώσεων, στὴν διανοητικὴ―επιστημονική καὶ στὴν πνευματική―καρδιακή, ποὺ εἶναι κυρίως αἴσθηση. Συνδέοντας τὸ ἐργαστήριο τῆς φυσικῆς μὲ τὸ θυσιαστήριο τῆς Ἐκκλησίας μίλησε, μεταξὺ ἄλλων, γιὰ τὴν ἀπουσία ὁρισμοῦ γιὰ τὴν ἐπιστήμη, γιὰ τὴν πίστη ὡς προϋπόθεση τῆς γνώσης, γιὰ τὴν ἄγνωστη οὐσία του εἶναι, γιὰ τὴν ἀνάγκη ὑπάρξεως προσωπικοῦ ὁδηγοῦ στὴν γνώση, γιὰ τὴν σύνδεση γνώσης καὶ πράξης. Στὸ τέλος τῆς εἰσηγήσεώς του παρουσίασε τὴν προτεραιότητα τοῦ προσώπου ἀπέναντι στοὺς λεγομένους φυσικοὺς νόμους, ἀφοῦ στὴν πραγματικότητα τέτοιοι νόμοι δὲν ὑπάρχουν, καθὼς καὶ τὴν ἀλήθεια ὅτι ὁ κόσμος εἶναι δῶρο στὸν ἄνθρωπο καὶ ὄχι κτῆμα του.

Ὁ κ. Γεώργιος Παῦλος εἰσήγηθηκε τὸ θέμα: «Τὸ μικρό, τὸ μεγάλο καὶ το πολύπλοκο. Δυνατότητες καὶ ὅρια τῆς ἐπιστημονικῆς γνώσης». Ἐπεσήμανε ὅτι στοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐπιστήμη, θεολογία καὶ καθημερινὴ ζωὴ ὑπῆρχαν ἑνοποιημένες. Χαρακτήρισε τὴν σύγχρονη τάση γιὰ συνεχῆ ἐξειδίκευση ὡς σχιζοφρενικὴ στάση τοῦ ἀνθρώπου. Σύμφωνα μὲ τὶς τελευταῖες ἐπιστημονικὲς ἐξελίξεις τὰ πάντα εἶναι μορφὲς ὕπαρξης ποὺ κτίζονται ἀπὸ τὸ μηδὲν διαρκῶς, ξεκινῶντας ἀπὸ τὰ μικρότερα πρὸς τὰ μεγαλύτερα καὶ πολυπλοκότερα, συμπέρασμα ποὺ ἐξάγεται καὶ ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐδῶ καὶ αἰῶνες.

Ἡ ἐπιστήμη, εἶπε, εἶναι περιπέτεια καὶ χρειάζεται τὴν στήριξη τῆς Θεολογίας, ὥστε νὰ ἀποφεύγεται ὁ ἀποπροσανατολισμός της καὶ νὰ ἀνανεώνεται ἡ διάθεση γιὰ ἔρευνα μὲ περισσότερη πεῖρα καὶ σοφία. Οἱ κορυφαῖοι φυσικοὶ Χάϊζενμπεργκ καὶ Ἀϊνστάϊν διεκήρυτταν πὼς ἡ ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἀπόλυτη αὐθεντία• αὐτὸ δὲν εἶναι ἀμφισβήτηση τῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ ἁπλῶς ἄρνηση ὑποταγῆς τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας σ’ αὐτήν.

Τέλος, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μᾶς κ. Ἰερόθεος εἰσηγήθηκε τὸ θέμα : «Τὰ Φυσικά, ἡ Μεταφυσικὴ καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία». Στὴν εἰσήγησή του ὁ Σεβασμιώτατος ἀνέλυσε τὸ πὼς εἰσήχθη ἡ ἔννοια τῆς μεταφυσικῆς ἀπὸ τοὺς ἐκδότες τῶν ἔργων τοῦ Ἀριστοτέλη, ἔδωσε τὸ περιεχόμενο τῆς ἔννοιας καὶ τόνισε ὅτι στὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία δὲν ἔχουμε διάκριση μεταξὺ φυσικῶν καὶ μεταφυσικῶν, ἀλλὰ μεταξὺ κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου. Δὲν δεχόμαστε τὶς ἀμετάβλητες ἰδέες τοῦ Πλάτωνα. Τὸ σῶμα δὲν εἶναι κακὸ καὶ φυλακὴ τῆς ψυχῆς. Ὁ κόσμος εἶναι θετικὸ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Σεβασμιώτατος ἀναφέρθηκε στὰ προβλήματα ποὺ δημιούργησε ἡ Σχολαστικὴ Θεολογία, ποὺ στηριζόταν στὸν Θωμᾶ τον Ἀκινάτη, ὁ ὁποῖος προσπάθησε νὰ συγκεράση τὸν Ἀριστοτέλη μὲ τὸν Πλάτωνα, ὅπως τοὺς γνώριζαν στὴν Δύση, μέσῳ τῶν Ἀράβων. Ἡ θεολογία αὐτὴ συγκρούστηκε μὲ τὴν νέα ἐπιστήμη ποὺ ἀπέρριπτε τὴν μεταφυσικὴ ὡς ἀνύπαρκτη. Γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία ὅμως δὲν ὑπάρχει τέτοια σύγκρουση, γιατί ἄλλο εἶναι τὸ πεδίο ἔρευνας τοῦ ἐπιστήμονα καὶ ἄλλο τοῦ θεολόγου. Ὁ θεόπτης δὲν μπορεῖ νὰ μιλήση ἀλάθητα γιὰ ἐπιστημονικὰ θέματα μέσῳ τῆς θεοπτίας, ἀλλὰ μέσῳ τῆς ἐπιστήμης (ἂν τὴν γνωρίζη) καὶ ὁ ἐπιστήμονας δὲν μπορεῖ νὰ μιλήση μὲ αὐθεντία γιὰ θεολογικὰ θέματα μέσῳ τῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ μόνο μέσῳ τῆς θεοπτίας ἡ τῆς ὑπακοῆς στοὺς θεόπτες.

Ἡ φιλοξενία τῶν συνέδρων ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Ἠλείας κ. Γερμανὸ ἦταν ἀβραμιαία. Τὸ βράδυ τοῦ Σαββάτου παρέθεσε δεῖπνο στὸ ἵδρυμα «Νέα Βασιλειὰς» καὶ τὸ μεσημέρι τῆς Κυριακῆς γεῦμα στὸ ἵδρυμα «Ἁγία Φιλοθέη». Κλείνοντας τὶς ἐργασίες της διημερίδας ὁ Μητροπολίτης Ἠλείας Γερμανὸς εἶπε ὅτι πρέπει νὰ βγάλουμε τὸ ἐρωτηματικὸ ποὺ τέθηκε ἀπ' τοὺς ὀργανωτὲς στὸν τίτλο τῆς διημερίδας καὶ νὰ ποῦμε: «Ἡ Ὀρθοδοξία καὶ οἱ Φυσικὲς Ἐπιστῆμες. Μιὰ κοινὴ πορεία».

π.Θ.Α.Β.