Μητροπολίτης Ναυπακτίας Χριστόφορος. Ἀρχιμανδρίτου Καλλινίκου: Τὸ ἀρχεῖο του

Τὸ ἀρχεῖο τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας Χριστοφόρου, ὅπως διασώζεται στὸ Ἀρχεῖο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἀρχιμανδρίτου Καλλινίκου Γεωργάτου

Σεβασμιώτατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς

σεβαστοὶ καὶ ἀγαπητοὶ Πατέρες καὶ ἀδελφοί

Τὸ θέμα μου περιορίζεται στὴν παρουσίαση-περιγραφὴ μὲ ἁδρὲς γραμμὲς τοῦ ἀρχείου τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Χριστοφόρου, ὅπως αὐτὸ διασώζεται στὸ Ἀρχεῖο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, ἡ ὁποία ἂν καὶ ἱστορικὴ Ἱερὰ Μητρόπολη ἔχει πτωχὸ σχετικὰ ἀρχεῖο καὶ ὡς πρὸς τὰ ἔγγραφα καὶ ὡς πρὸς τὰ κειμήλια. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι δὲν διασώζεται κανένα προσωπικὸ ἀντικείμενο τῶν παλαιοτέρων Ἀρχιερέων, τὸ ἀρχεῖο ἐγγράφων ἀρχίζει ἀπὸ τὴν ἀρχιερατεία Χριστοφόρου καὶ οἱ φωτογραφίες εἶναι ἐλάχιστες.

Θὰ χωρίσω τὴν ὁμιλία μου σὲ τέσσερα μέρη: Σὲ μερικὰ εἰσαγωγικά, στὴν σύντομη περιγραφὴ τοῦ ἀρχείου, στὴν παράθεση χαρακτηριστικῶν ἀποσπασμάτων καὶ στὴν σκιαγράφηση τοῦ ἀειμνήστου μέσα ἀπὸ τὰ ἔγγραφα αὐτά. Τὸ ἀρχεῖο τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Χριστοφόρου ἀποτελεῖται ἀπὸ σὲ 6 μεγάλους φακέλλους, ποὺ περιέχουν ὑποφακέλλους καὶ ἀπὸ 2 μικροὺς φακέλλους ποὺ βρέθηκαν ἀνάμεσα στὸ ἀρχεῖο τοῦ Δαμασκηνοῦ. Βεβαίως ὑπάρχουν κείμενά του ποὺ ἀφοροῦν τοὺς Ἱερεῖς στὸ Κληρικολόγιο τῆς Μητροπόλεως, ὅπου περιέχονται καὶ ἐκθέσεις τῶν Ἀρχιερέων. Ἡ ταξινόμηση στοὺς μικροὺς φακέλλους φαίνεται ὅτι εἶχε γίνει ἤδη ἀπὸ τὸν ἴδιο τόν Χριστοφόρο, ἀφοῦ ὁ τίτλος τῶν περισσοτέρων εἶναι γραμμένος με τὸ χέρι του.

Παρατηρεῖται μιὰ σύγχυση ὡς πρὸς ταξινόμηση τῶν ἐγγράφων, ἀφοῦ δὲν ἀκολουθεῖται πάντα ἀκριβὴς χρονολογικὴ σειρά, τὸ περιεχόμενο τοῦ ἐγγράφου δὲν ταιριάζει πάντα μὲ τὴν ἐπιγραφὴ τοῦ φακέλλου, μερικοὶ φάκελλοι εἶναι ἐλλιπεῖς, ἐνῷ θὰ μποροῦσαν νὰ περιέχουν ἔγγραφα ποὺ τὰ συναντοῦμε σὲ ἄλλο μέρος τοῦ ἀρχείου. Αὐτὸ ὀφείλεται πιθανὸν στὸ ὅτι δὲν ἔγινε ἡ τελικὴ ταξινόμηση ἡ πιθανὸν νὰ συνέβη ἀπὸ μεταγενέστερες ἐπεμβάσεις στὸ ἀρχεῖο.

Βεβαίως, τὸ ἀρχεῖο, ὅπως θὰ διαπιστωθῇ ἀπὸ τὴν παράθεση τῶν περιεχομένων τῶν φακέλλων, δὲν εἶναι πλῆρες καὶ θὰ μποροῦσε νὰ συμπληρωθῇ μὲ τὴν εὕρεση καὶ ἄλλων ἐγγράφων, ποὺ πιθανὸν νὰ βρίσκονται σὲ ἄλλους φακέλλους τοῦ γενικοῦ ἀρχείου, μὲ τὸν ἐμπλουτισμὸ ἀπὸ φωτοαντίγραφα ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, τῶν Ἱερῶν Μονῶν καὶ ἄλλων φορέων ἡ προσώπων ποὺ πιθανὸν νὰ ἔχουν στὴν κατοχή τους μέρος τοῦ ἀρχείου.

Ὁ πρῶτος (1) μεγάλος φάκελλος περιέχει 7 ὑποφακέλλους, οἱ ἐπιγραφὲς καὶ τὰ περιεχόμενα τῶν ὁποίων ἔχουν ὡς ἑξῆς:

• Ὁ πρῶτος (1.1) ὑποφάκελλος χαρακτηρίζεται ὡς «Φάκελλος ἀλληλογραφίας κ.κ. Χριστοφόρου» καὶ εἶναι γραμμένη μὲ τὸ χέρι του ἡ φράση: «ὑπ' ὄψει καὶ ἐνεργειῶν ἐξ Ἀθηνῶν».
• Ὁ δεύτερος (1.2) χαρακτηρίζεται «Φάκελλος παρ' ἐμοί. Φιλαρμονικῆς καὶ Γενικῆς Μουσικῆς της πόλεως Ναυπάκτου».
• Ὁ τρίτος (1.3) χαρακτηρίζεται ἰδιοχείρως «Φάκελλος διαφόρων περιστατικῶν καὶ περιοδικῶν, Ἐπιτροπῶν-ὑπηρεσιῶν-κινήσεων. Πίνακες Ἀρχῶν, Ἱδρυμάτων, Συλλόγων καὶ Διανοουμένων τῆς πόλεως Ναυπάκτου. Ἀρχόμενος ἀπὸ 1η Νοεμβρίου 1956 μέχρι ...».
• Στὸν τέταρτο (1.4) ὑποφάκελλο μὲ ἐπιγραφὴ «Προμηθευτικός-Καταναλωτικός Συνεταιρισμὸς τῶν Ἐφημερίων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας – Φάκελλος Συνεταιρισμοῦ Κληρικῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ν. & Ἔυρ.» περιέχονται.
• Ὁ πέμπτος (1.5) ἐπιγράφεται «Παράρτημα Ἀποστολικῆς Διακονίας. Φάκελλος Ἱερατικῶν Συνεδρίων καὶ ἐκθέσεων διοργανώσεως πνευματικῆς ἐργασίας».
• Ὁ ἕκτος (1.6) ἐπιγράφεται καὶ αὐτὸς χειρόγραφα «Τόμος 13ος, ἔτη 1952-.... . Φάκελλος ὑπηρεσιακῶν Ἐγκυκλίων-Διαταγών καὶ διαφόρων ἄλλων στοιχείων καὶ ὑπηρεσιακῆς κινήσεως καὶ σχεδίων διαφόρων ἐντύπων μας καὶ ὁδηγιῶν κλπ.».
• Καὶ ὁ ἕβδομος (1.7) ὑποφάκελλος ἐπιγράφεται «Πρωτόκολλον – Διεκπεραιέωσεως εὐχῶν».

Ὁ δεύτερος (2) φάκελλος περιέχει πέντε ὑποφακέλλους, τῶν ὁποίων οἱ ἐπιγραφὲς καὶ τὰ περιεχόμενα ἔχουν ὡς ἑξῆς:

• Ὁ πρῶτος (2.1) ἐπιγράφεται ἰδιοχείρως «......... φάκελλος Διὰ τὴν τακτοποίησιν τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας». Στὰ περιεχόμενα ξεχωρίζουν ἡ ἀλληλογραφία γιὰ τὴν διατήρηση τῶν ὁρίων τῆς Μητροπόλεως καὶ γιὰ τὴν λύση τοῦ θέματος τῆς δύσκολης διαποίμανσης τῆς διὰ χειροτονίας βοηθοῦ Ἐπισκόπου ποὺ θὰ εἶχε ἕδρα τὸ Καρπενήσι, οἱ ἐπιστολὲς τοῦ πρὸς τὴν Ἀποστολικὴ Διακονία γιὰ τὴν ἀνέγερση Πνευματικοῦ Κέντρου, ἡ ἐπιστολὴ τοῦ πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα περὶ τῆς ὑγείας του καὶ περὶ ἀνάγκης μεταθέσεώς του κ.α.
• Ὁ δεύτερος (2.2) ἐπιγράφεται «Φάκελλος Ἁγίου Πατρὸς Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ».
• Ὁ τρίτος (2.3) ἔχει τίτλο «Φάκελλος 1ος Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος. Τμῆμα ἐν Ναυπάκτῳ. Τμῆμα ἐν Καρπενησίῳ» καὶ ἀναφέρεται στὸ Ἐθνικὸ Ἵδρυμα ποὺ ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸν Βασιλέα γιὰ τὴν ἐκπαίδευση τῶν κατοίκων τῆς ὑπαίθρου καὶ τῶν χωρίων.
• Ὁ τέταρτος (2.4) ὀνομάζεται «Φάκελλος Ἀλληλεγγύης τῆς Ἑλληνικῆς Οἰκογένειας παρὰ τὴ Ἐθνικὴ Τραπέζη Ἑλλάδος καὶ Ἀθηνῶν, ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Α.Μ. τοῦ Βασιλέως τῶν Ἑλλήνων».
• Ὁ πέμπτος (2.5) ἐπιγράφεται «Φάκελλος Ἀμερικῆς Ταξιδίου. Ἀλληλογραφία μὲ ὁμογενεῖς γιὰ ἀποστολὴ στοιχείων ἐγγραφῆς ἱστορίας Ναυπακτίας καὶ γιὰ παραλαβὴ βοηθείας "Φίλων Ἑλλήνων Πτωχῶν" τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος Νέας Ὑόρκης».

Ὁ τρίτος (3) μεγάλος φάκελλος περιέχει τρεῖς ἑνότητες.

• Ἡ πρώτη (3.1) ἐπιγράφεται «Προσωπικαὶ ἐνέργειαι Μητροπολίτου Δι' ἔργα κοινωνικά, προνοίας, προόδου καὶ εὐημερίας τῆς Θεοφρουρήτου Παροικίας Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας». Εἶναι ἕνας χαρακτηριστικὸς καὶ ἐνδιαφέρον φάκελλος ποὺ περιέχει ἔγγραφα γιὰ τὴν κατάσταση τοῦ λαοῦ καὶ τῆς Ἐπαρχίας μὲ αἰτήματα πρὸς πᾶσαν κατεύθυνσιν: Κυβέρνηση, Ἱερὰ Σύνοδο, Δῆμο, Νομαρχία, Ὀργανισμούς, Ἐρυθρὸς Σταυρό, ὁμογενεῖς, ἰδιῶτες κλπ. Χαρακτηριστικὸς εἶναι ἕνας ὀνομαστικὸς κατάλογος μὲ τὸν βαθμὸ κακουχίας, ἀπορίας καὶ οἰκτρῆς οἰκονομικῆς καταστάσεως τῶν Ἐφημερίων τῆς Μητροπόλεως, μὲ βαθμολογία ἀπὸ Α ἕως Ι. Τὰ γράμματα εἶναι ἐνδεικτικὰ καὶ π.χ. τὸ Α δὲν σημαίνει καλὴ κατάσταση, ἀλλὰ ἀντίθετα ἀναφέρεται στοὺς πυροπαθεῖς καὶ ἀναπήρους πολέμου. κ.ο.κ.
• Ἡ δεύτερη (3.2) ἐπιγράφεται «Σχέδια γιὰ ἔκδοση περιοδικοῦ Ἱερὰς Μητροπόλεως "ΑΓΑΠΗ"». Ὑπάρχει ἔγγραφο τῆς 6-4-1954 τοῦ Γενικοῦ Διευθυντοῦ Τύπου ποὺ παρατείνει τὴν ἄδεια γιὰ τὴν ἔκδοση τοῦ Περιοδικοῦ γιὰ δύο μῆνες. Φαίνεται ὅτι τελικὰ δὲν ἐκδόθηκε τὸ περιοδικό.
• Ἡ τρίτη (3.3) ὑποφάκελλος εἶναι ἀνεπίγραφος καὶ περιέχει διάφορες ἐπιστολὲς προσωπικές, λίγα ὑπηρεσιακὰ ἔγγραφα, ἔντυπα ὁμιλιῶν τῆς Ἐθνικῆς Ἑταιρείας Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης.

Ὁ τέταρτος (4) μεγάλος φάκελλος περιέχει τρεῖς ὑποφακέλλους καὶ πολλὰ ἔγγραφα ἀταξινόμητα. Οἱ ὑποφάκελλοι ἐπιγράφονται ὡς ἑξῆς:

• 4.1 «Φάκελλος Ἐγκυκλίων»
• 4.2 «Δικαιολογητικὰ νοσηλειῶν κλπ. ἀποβιώσαντος Μητροπολίτου κυροῦ Χριστοφόρου».
• 4.3 «Φάκελλος αἱρετικῶν πρὸς παρακολούθησιν», στὸν ὁποῖον γίνεται ἀναφορὰ στοὺς Χιλιαστές της Βίνιανης, ὅπου ἐμφανίσθηκαν τὸ 1925 καὶ 1938, καὶ τῆς Δυτικῆς Φραγκίστας, ὅπου ἐμφανίζονται τὸ 1950.

Τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ 4ου μεγάλου φακέλλου εἶναι ἀταξινόμητα ἔγγραφα καὶ ἐπιστολὲς μὲ μεγαλύτερο ἡ μικρότερο ἐνδιαφέρον, ἀπὸ τὰ ὁποῖα μποροῦμε νὰ ξεχωρίσουμε τὰ ἑξῆς:

• 1-11-1956 πρὸς Δωρόθεο Ἀθηνῶν γιὰ νὰ διορισθῇ Διευθυντὴς Ἀποστολικῆς Διακονίας.
• 13-6-1956 πρὸς τὶς Ἀρχὲς Ναυπάκτου νὰ προστεύσουν τοὺς Ναυπακτίους ἀπὸ τοὺς γυμνοὺς καὶ ξετσίπωτους λουομένους.
• 6-4-1956 πρὸς Ἐφημερίους νὰ ἀποστείλουν πρόχειρη χαρτογράφηση Ἐνοριῶν, γιὰ νὰ κανονίζεται τὸ πρόγραμμα ἱεροκηρύκων, πνευματικῶν κλπ.
• 20-2-1954 γενικὲς ἀρχὲς γιὰ τοὺς ἐργαζομένους στὰ Γραφεῖα τῆς Μητροπόλεως. Τὸ προσωπικὸ τότε: ΓΑΕ: π. Χρῆστος Καραγιάννης, Γραμματέας Μάρκος Γαλάνης, Κλητῆρας Γ. Πλαστήρας, Ἱερεῖς-Γραμματεὶς Δ. Θεοδοσόπουλος, Θ. Κυρίτσης, Γ. Καραγιάννης. Σπυρίδων Πλούμη καὶ Χριστίνα Γαλάνη.
• 283/3-9-1957 ἀναφορὰ Ἴερ. Κων. Παπανίκου, Ἀρχιερατικοῦ Ἀγράφων, περὶ κενῶν δοχείων, σάκκων, χαρτοκιβωτίων.
• 13-1-1955 περὶ ἐξέτασης γιὰ ἀνταλλαγὴ τοῦ κτιρίου τῆς Μητροπόλεως μὲ τὸ νεοδόμητο κτίριο τοῦ ἰατροῦ Ἰωάννου Καραμπάρμπα.
• 15-4-1954 Γ. Ράπτη γιὰ τὴν συμπλήρωση τῆς ὕλης γιὰ ἱστορία, λαογραφία Ναυπακτίας-Ευρυτανίας-Παρακαμπυλίων.
• 17-11-1953 περὶ ἐνίσχυσης Σχολικῶν Ἐπιτροπῶν ἀπὸ τοὺς Ἱεροὺς Ναούς.
• 10-10-1951 πρὸς τὴν βασιλομήτορα Φρειδερίκη. κ.α.

Ὁ πέμπτος (5) μεγάλος φάκελλος περιέχει ἐπίσης ὑποφακέλλους ὡς ἑξῆς:

• 5.1 Ἐπιγραφή: «Μετὰ τὴν περιοδεία μας τακτοποίησιν εἰς Γραφεῖα μας καὶ παρ' ἐμοὶ» καὶ περιέχει ἀλληλογραφία καὶ ἔγγραφα τοῦ ἔτους 1954. Τὸ ἔτος 1954, ὅπως πληροφορούμαστε ἀπὸ ἄλλες ἐπιστολές του Χριστοφόρου, εἶχε πραγματοποιήσει πολύμηνη περιοδεία στὴν ὀρεινὴ Ἐπαρχία του ποὺ κράτησε μέχρι ἀρχὲς Ὀκτωβρίου καὶ ἦταν ἀρκετὰ ἐξαντλητικὴ γιὰ τὸν ἴδιο.
• 5.2 Ἐπιγράφεται: «Δι' ὅ,τι θὰ ἀφορᾶ τὰ πρὸς συζήτηση θέματα τῆς συγκλήσεως τῶν ἐν Ἀθήναις Ναυπακτίων καὶ Εὐρυτάνων». Περιέχει ἀταξινόμητα «διάφορα ἐπὶ ἐνεργειῶν διὰ διάφορα ζητήματα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως» τῶν ἐτῶν 1950-1951.
• 5.3. Ἐπιγράφεται: «Διὰ Ναύπακτον» μὲ ἀταξινόμητες ἐπιστολὲς καὶ ἔγγραφα τῶν ἐτῶν 1952-53 καὶ δύο ἐπιστολὲς τῶν ἐτῶν 55-56.
• 5.4 «Ταξινόμησις εἰς Ἀθήνας». Ἀπ' ὅ,τι φαίνεται ὑπῆρχε καὶ κάποιο ἄλλο ἀρχεῖο στὸ σπίτι τοῦ Μητροπολίτου στὴν Ἀθήνα.
• 5.5 Μὲ διάγραφα ἔγγραφα τοῦ 1955
• Διάφορα ἔγγραφα ἀταξινόμητα.
• Ὁ ἕκτος (6) μεγάλος φάκελλος περιέχει ὑπηρεσιακὴ ἀλληλογραφία τῶν Ἐνοριῶν μὲ τὰ Γραφεῖα τῆς Μητροπόλεως τῶν ἐτῶν 1957-1958, δηλαδὴ τοῦ τελευταίου διαστήματος τῆς ἀρχιερατείας του Χριστοφόρου καὶ τῆς τοποτηρητείας.

Ὑπάρχουν καὶ δύο μικροὶ φάκελλοι, οἱ ὁποῖοι εὑρέθησαν στὸ ἀρχεῖο τοῦ Δαμασκηνοῦ καὶ ἐπιγράφονται: «5ος Φάκελλος ἐτῶν ἀπὸ 1ης Ἰουλίου 1954 μέχρι ... (Δεκέμβριο 2007) Φάκελλος συντονισμοῦ πνευματικῆς ἐργασίας, Ἐκκλησιαστικῆς Κινήσεως καὶ Κοινωφελοῦς Δράσεως τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας» καὶ μὲ σημείωση ἰδιόχειρη ἐπίσης τοῦ Χριστοφόρου γιὰ συσχέτιση τοῦ περιεχομένου μὲ τοὺς ὑπολοίπους φακέλλους ποὺ διατηροῦσε. Εἶναι φάκελλος μὲ πολλὲς ἐπιστολὲς σὲ πρόσωπα, δακτυλογραφημένες καὶ ὁμοιόμορφες, μερικὰ δημοσιεύματα καὶ ὑπηρεσιακές. «Φάκελλος Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας Ἀμβροσίου - Χριστοφόρου», περιέχει δὲ τὴν πρώτη ἐγκύκλιο τοῦ Χριστοφόρου, δημοσιεύματα ἀπὸ τὴν ἐνθρόνισή του, τὸ χειροτονητήριο γράμμα τοῦ ἀπὸ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, δύο λεπτομερῆ βιογραφικὰ σημειώματα, τὸ ἕνα τεχνοκρατικό, τὸ ἄλλο διηγηματικό, διάφορα ἔγγραφα τοῦ ἀτομικοῦ του φακέλλου, σημείωμα γιὰ τὴν κοίμηση καὶ τὴν ταφή του καὶ συλλυπητήρια τηλεγραφήματα.

Στὴν συνέχεια θὰ ἀναγνώσω μερικὰ χαρακτηριστικὰ ἀποσπάσματα τῶν ἐγγράφων, τὰ ὁποῖα θὰ ζωντανέψουν τὶς ἀνωτέρω ψυχρὲς περιγραφές.

ἀνάγνωση ἀποσπασμάτων:

691/13-12-1945, πρὸς τὸν Ἐξοχώτατον Πρόεδρον τῆς Κυβερνήσεως.

2526/15-11-1946, πρὸς π. Χρίστον Παπαχρήστου, Ἀμερική. Ζητήματα καὶ ἀνάγκαι τῆς Ἐπαρχίας Ναυπακτίας καὶ τοῦ Νομοῦ Εὐρυτανίας καὶ τὸ καθῆκον των ἀπανταχοῦ Ναυπακτίων καὶ Εὐρυτάνων»

21-3-1958, τηλεγράφημα.

Ἀπὸ τὴν πρώτη ματιὰ στὰ διασωζόμενα ἔγγραφα τοῦ ἀρχείου τοῦ ἀειμνήστου Χριστοφόρου διαφαίνεται τὸ ἔντονο κοινωνικό του ἐνδιαφέρον, ἡ ἀγωνία του γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ ὑλικὴ πρόοδο τῆς Ἐπαρχίας του, ἡ εὐαισθησία, ἡ ἐπιμέλεια, ἡ ἁπλότητα καὶ ἀγαθότητά του, οἱ ὁραματισμοί του.

Νομίζω ὅτι ἕνα ἀπὸ τὰ χαρακτηριστικὰ ἔγγραφο τοῦ ἀειμνήστου εἶναι ἡ ὑπ' ἀριθμ. Πρώτ. 1928/3-12-1947 ἀπαντητική του ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Μητροπολίτη Κορίνθου Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος ζήτησε ἀπὸ ἀδελφοὺς Μητροπολῖτες νὰ συνδράμουν τὴν Ἱερατικὴ Σχολὴ Κορίνθου διὰ τῆς ἀποστολῆς ποσότητας ἐλαίου. Ὁ ἀείμνηστος Χριστοφόρος, μὴ δυνάμενος νὰ βοηθήση, ἔγραψε:

«Ἐντρεπόμεθα οὕτως ἐμφανιζόμενοι...  Μὲ ἄλλους λόγους εἴμεθα εἰς τὸ μέσον ἀγριευμένου ὠκεανοῦ ὑπὸ τὴν ἀκατάσχετον μανίαν θυελλῶν καὶ καταιγίδων, συμφορῶν καὶ δοκιμασιῶν μὴ γνωρίζοντες ποὺ θὰ προσράξωμεν. Ἔχομεν ἀφεθῇ ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τὸν Θεόν, ἀπὸ τὸν Ὁποῖον καὶ μόνον περιμένομεν, διότι τὴν ζητοῦμεν μὲ προσευχὴν ὀλόκαρδον ἐὰν τὸ ἐγκρίνη, τὴν σωτηρίαν καὶ τὴν διόρθωσιν».

Πιστεύουμε καὶ προσευχόμαστε σήμερα ἡ ψυχή του νὰ βρίσκεται κοντὰ στὸν Θεό, στὸν Ὁποῖο ἀπευθύνονταν ὅλες οἱ προσευχές του γιὰ τὸ ποίμνιό του καὶ γιὰ τὸν ἴδιο, ἐκεῖνα τὰ δύσκολα χρόνια ποὺ τὸν ἀξίωσε ὁ Θεὸς νὰ ποιμάνη την Ναυπακτία καὶ τὴν Εὐρυτανία.

Νὰ ἔχουμε τὴν εὐχή του.–