Ἐπίκαιροι Σχολιασμοὶ: Μὲ τὰ ἀπολιθώματα τοῦ παρελθόντος ἢ μὲ τὴν ἐλπίδα τοῦ μέλλοντος;

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Δημοσιεύθηκε μὲ θριαμβευτικὸ ὕφος στὸν ἑβδομαδιαῖο τύπο, ἀλλὰ καὶ στὸ διαδίκτυο (in.gr), ἡ ἀκόλουθη εἴδηση: «Ἐντοπίστηκε ὁ χαμένος κρίκος στὴν ἁλυσίδα τῆς ἐξέλιξης τοῦ ἀνθρώπου». Κάτω ἀπὸ αὐτὸν τὸν ἐντυπωσιακὸ τίτλο, ποὺ ὑποβάλλει τὴν ἰδέα ὅτι πλέον λύθηκε ἐπιστημονικὰ τὸ πρόβλημα τῆς ἐμφάνισης τοῦ ἀνθρώπου πάνω στὴ γῆ, πληροφορούμαστε ὅτι πρόκειται γιὰ τὴν ἀποκάλυψη ἑνὸς σκελετοῦ ποὺ «ἀνήκει σὲ ἕνα θηλυκὸ πρωτεῦον θηλαστικό».

Τὸ «ἐπιστημονικὸ» ρεπορτὰζ στὸ ὁποῖο ἀναφερόμαστε ἔχει μεγάλο ἐνδιαφέρον, γιατί παρουσιάζει ἀνάγλυφα το πὼς ἡ προπαγάνδα συμπλέκεται μὲ τὴν ἐπιστήμη προκειμένου νὰ στηρίξη αὐθαίρετα ἰδεολογήματα. Στὴν προκειμένη περίπτωση τὸ ἰδεολόγημα ποὺ γίνεται προσπάθεια νὰ στηριχθῇ εἶναι αὐτὸ ποὺ συνοδεύει, ὡς μεταφυσικὸ ὑπόβαθρο, τὴν ἐξελικτικὴ θεωρία του Δαρβίνου, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο ἡ κτίση καὶ εἰδικότερα ἡ ζωή, γιὰ νὰ ὑπάρχη, δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ κάποια αἰτιώδη ἀρχή, ὅπως ἀπαιτεῖ ἡ φιλοσοφία, οὔτε ἀπὸ κάποιο δημιουργὸ Θεό, ὅπως θέλει ἡ θεολογία. Ὁ ἔμβιος κόσμος αὐτοδημιουργεῖται, αὐτοπραγματώνεται μέσῳ τῆς φυσικῆς ἐπιλογῆς, καὶ ἐν πολλοῖς τυχαῖα.

Ἂς παρακολουθήσουμε ὅμως λίγο τὸ ρεπορτάζ. Ἀφοῦ, λοιπόν, ἐνημερωνόμαστε ἀπὸ τὸν τίτλο του, ὅτι «ἐντοπίστηκε ὁ χαμένος κρίκος στὴν ἁλυσίδα τῆς ἐξέλιξης τοῦ ἀνθρώπου» καὶ στὴν πρώτη γραμμή του διαβάζουμε ὅτι πρόκειται γιὰ μιὰ «ἐντυπωσιακὴ ἀποκάλυψη γιὰ τὴν ἐξέλιξη τοῦ ἀνθρώπινου εἴδους», μένουμε μὲ τὴν ἐντύπωση ὅτι ἡ ἔρευνα γιὰ τὴν ἐξελικτικὴ θεωρία ὁλοκληρώθηκε καὶ ὅτι ὁ Δαρβίνος ἐπαληθεύτηκε. Ἔτσι, τὸ προπαγανδιστικὸ μήνυμα σφηνώνεται στὸ μυαλό μας καὶ δὲν δίνουμε σημασία στὶς ἑπόμενες λεπτομέρειες. Ὅμως, στὴν συνέχεια τοῦ ρεπορτὰζ διαβάζουμε ὅτι τὸ νέο εὕρημα εἶναι «ὁ πρῶτος ὁλοκληρωμένος σκελετὸς ἑνὸς ἐξαφανισμένου ἐδῶ καὶ ἑκατομμύρια ἔτη ζώου, τὸ ὁποῖο σύμφωνα μὲ τοὺς ἐπιστήμονες ἀποτελεῖ ἕναν ἀπὸ τοὺς πιὸ σημαντικοὺς καὶ χαμένους ὡς σήμερα κρίκους στὴν ἁλυσίδα τῆς ἐξέλιξης ποὺ ὁδήγησε στὴν ἐμφάνιση τοῦ ἀνθρώπου». Ὁ προσεκτικὸς ἀναγνώστης βλέπει σ’ αὐτὸ τὸ παράθεμα ὅτι «ὁ χαμένος κρίκος» ἔγινε ἕνας «ἀπὸ τοὺς πιὸ σημαντικοὺς καὶ χαμένους ὡς σήμερα κρίκους στὴν ἁλυσίδα τῆς ἐξέλιξης». Δηλαδή, ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι σημαντικοὶ χαμένοι κρίκοι ποὺ πρέπει νὰ βρεθοῦν, ὥστε νὰ συναρμολογηθῇ ἡ ἁλυσίδα τῆς ἐξέλιξης, ὅπως βέβαια τὴν φαντάζονται οἱ ἐξελικτικοὶ βιολόγοι.

Τὸ ὅτι ὑπάρχουν πολλοὶ τέτοιοι χαμένοι κρίκοι τὸ μαθαίνουν στὴν Βιολογία τους καὶ οἱ μαθητὲς τῆς Γ τάξης τοῦ Λυκείου, ποὺ αὐτὲς τὶς μέρες δίνουν ἐξετάσεις σ’ αὐτὸ τὸ μάθημα. Διαβάζουν στὸ βιβλίο τους, σχετικὰ μὲ τὰ δεδομένα ποὺ μᾶς δίνει ἡ Παλαιοντολογία, ὅτι «δυστυχῶς τὸ ἀρχεῖο τῶν ἀπολιθωμάτων δὲν εἶναι πλῆρες. Αὐτὸ ὀφείλεται στὸ ὅτι ἡ δημιουργία τῶν ἀπολιθωμάτων, καθὼς καὶ ἡ ἀνακάλυψή τους, εἶναι κατὰ κύριο λόγο μιὰ τυχαία διαδικασία. Ἐπιπλέον δὲν ἀπολιθώθηκαν ὅλοι οἱ ὀργανισμοί... Πολλᾶ ἐξάλλου ἀπολιθώματα μπορεῖ νὰ καταστράφηκαν... Ὅλα αὐτὰ ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα νὰ μὴν ὑπάρχει ἕνα πλῆρες ἀρχεῖο ἀπολιθωμάτων γιὰ ὅλους τοὺς ὀργανισμοὺς ποὺ ἔζησαν κάποτε στὴ Γῆ. Ἔτσι τὸ φυλογενετικὸ δέντρο ποὺ κατασκευάζεται [δηλαδὴ τὸ διάγραμμα ποὺ δείχνει το πὼς ἐξελίχθηκαν τὰ διάφορα εἴδη] εἶναι ἕνα πὰζλ ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὅμως λείπουν κομμάτια».

Ἂς ἔλθουμε ὅμως στὴν συνέχεια τοῦ ρεπορτὰζ ποὺ εἶναι ἀποκαλυπτικότερη. Ἀφοῦ ὁ συντάκτης του, προπαγανδιστικὰ καὶ πάλι, ἀποφαίνεται ὅτι τὸ ἀπολίθωμα τοῦ ζώου ποὺ βρέθηκε κοντὰ στὴν Φρανκφούρτη «ἀνῆκε στὴν κλάση Ἀdapidae, ἕνα ξεχωριστὸ εἶδος θηλαστικῶν ἀπὸ τὰ ὁποῖα προῆλθαν στὴ συνέχεια οἱ πίθηκοι καὶ οἱ ἄνθρωποι», κατόπιν, αὐτοαναιρούμενος, μᾶς ἐνημερώνει ὅτι «οἱ ἐπιστήμονες γνώριζαν γιὰ τὴν ὕπαρξη αὐτῶν τῶν ζώων καὶ μάλιστα ὁρισμένοι εἶχαν διατυπώσει τὴν ἄποψη ὅτι τὰ Ἀdapidae συνδέονταν μὲ τὴν ἐμφάνιση τοῦ ἀνθρώπου, ὅμως τὰ εὑρήματα ἦταν λίγα καὶ ἔτσι δὲν μποροῦσε νὰ στηριχθῇ αὐτὴ ἡ θεωρία». Ἡ ἀρχικὴ ἀπόφανση τοῦ δημοσιογράφου, ὅτι, δηλαδή, ἀπὸ τὴν κλάση Ἀdapidae προῆλθαν οἱ πίθηκοι καὶ οἱ ἄνθρωποι, στὴν συνέχεια μεταβάλλεται σὲ ἄποψη ποὺ «ὁρισμένοι» εἶχαν διατυπώσει καὶ ἡ ὁποία «δὲν μποροῦσε νὰ στηριχθῇ», γιατί «τὰ εὑρήματα ἦταν λίγα». Καὶ καταλήγει τὸ ρεπορτάζ: «Τώρα ὡστόσο οἱ ἐπιστήμονες ὄχι μόνο συμφωνοῦν ὅτι τὸ ζῶο αὐτό [ποὺ βρέθηκε στὴν Φρανκφούρτη] ἔχει σχέση μὲ τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ καὶ ὅτι ἀποτελεῖ καὶ σημαντικὸ κρίκο στὴν ἁλυσίδα τῆς ἐξέλιξης». Σημαντικὸ κρίκο, ὄχι ὅμως τὸν μοναδικό, ποὺ ἔλειπε, καὶ πάντα βέβαια κατὰ τὴν ἄποψη ὁρισμένων.

Μετὰ ἀπὸ τὸν σχολιασμὸ τοῦ ρεπορτὰζ εἶναι νομίζω δικαιολογημένο τὸ ἐρώτημα: Τί ἐπιδιώκει ἡ θριαμβολογία τοῦ τίτλου του; Γιατί τόση χαρὰ ἀπὸ τὴν εὕρεση ἑνὸς χαμένου κρίκου ἀπὸ τὴν ἁλυσίδα τῆς ζωικῆς μας ἐξέλιξης; Γιατί τόσος καημὸς νὰ ἀποδειχθοῦμε ἐξελιγμένα ζῶα, αὐτόνομες βιολογικὲς μονάδες; Γιατί τόσο κρυπτόμενο μῖσος σὲ ὅ,τι δικό μας ὑπερβαίνει τὸ σῶμα μας;

Ὁ Δαρβινισμὸς εἶναι μιὰ θεωρία ποὺ βρίσκεται σὲ πολὺ χαλαρὴ σχέση μὲ αὐτὸ ποὺ ὀνομάζεται αὐστηρὴ ἐπιστήμη, ὅπως ἄλλωστε καὶ κάθε θεωρία ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὴν ἀρχὴ τοῦ σύμπαντος ἡ τὴν ἀρχὴ τῆς ζωῆς. Οἱ βεβαιότητες γι’ αὐτὲς τὶς θεωρίες καὶ προπαντὸς οἱ θριαμβολογίες τῶν ὀπαδῶν τους, ὅταν ἀνακοινώνεται ἡ εὕρεση κάποιων στοιχείων ποὺ θεωρεῖται ὅτι τὶς ἐνισχύουν –ἐννοεῖται, πάντοτε σύμφωνα μὲ τὸ ἑρμηνευτικὸ μοντέλο ποὺ εἰσάγουν οἱ ἴδιες οἱ πρὸς ἐπαλήθευση θεωρίες– εἶναι φαινόμενα ποὺ χρειάζονται μελέτη ἀπὸ ψυχολογική, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ θεολογικὴ ἄποψη.

Θὰ ἦταν ἀφελές, ὡς μὴ εἰδικός, νὰ ἐπιχειρήσω κριτικὴ τοῦ Δαρβινισμοῦ μὲ βάση δεδομένα ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ ἔρευνα ποὺ πραγματοποιεῖται στὸν τομέα τῆς Βιολογίας. Τέτοιου εἴδους κριτικὴ γίνεται –καὶ εἶναι αὐστηρή– ἀπὸ εἰδικοὺς ἐρευνητές, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἄλλοι ἀπορρίπτουν τελείως τον Δαρβινισμὸ καὶ ἄλλοι τὸν «ἐξελίσσουν» ἡ τὸν «μεταλλάσσουν», ὥστε νὰ μὴν βρίσκεται σὲ κραυγαλέα ἀντίθεση μὲ τὰ πορίσματα τῆς σύχρονης ἐπιστήμης, ὁπότε σήμερα πλέον δὲν μιλᾶμε γιὰ Δαρβινισμό, ἀλλὰ γιὰ Νεοδαρβινισμὸ• μιὰ «βιολογικῶς τροποποιημένη» θεωρία γιὰ νὰ μπορέση νὰ ἐπιβιώση στὸ περιβάλλον τῆς αὐστηρῆς ἐπιστημονικῆς κριτικῆς ποὺ τῆς γίνεται.

Ὅμως ὁ Δαρβινισμὸς ἔχει ξεφύγει ἀπὸ τὸ στενὸ πλαίσιο τῆς ἐπιστήμης. Ἔχει «μεταλλαχθῇ» σὲ κοινωνικὸ φαινόμενο, σὲ πίστη, σὲ κίνημα, σὲ μεταφυσικὴ θεωρία. Εἶναι μιὰ ἀντίδραση πρὸς τὸν Θεὸ τοῦ δυτικοῦ Μεσαίωνα. Στηρίζεται ἐν πολλοῖς σὲ βεβαιότητες ποὺ δὲν ἐπαληθεύονται ἀπὸ τὴν παρατήρηση καὶ τὸ πείραμα. Δὲν μποροῦν ἄλλωστε νὰ ἐπαληθευτοῦν, οὔτε φυσικὰ νὰ διαψευστοῦν, γιατί ἁπλούστατα στὴν πρώτη ἐμφάνιση τῆς ζωῆς δὲν ὑπῆρχε παρατηρητής, οὔτε ἐπίσης καὶ στὶς μακρὲς φάσεις τῆς ἐξέλιξής της ὑπῆρχε ἄνθρωπος, αὐτόπτης μάρτυρας, γιὰ νὰ τὶς περιγράψη. Καὶ φυσικὰ δὲν εἶναι δυνατὴ ἡ πειραματικὴ ἐπαλήθευση τῆς ἐξέλιξης ἀπὸ τὸ ἄλογο ζῶο στὸν λογικὸ ἄνθρωπο. Ἡ προσπάθεια ἐπαλήθευσης τῆς δαρβινικῆς θεωρίας παρομοιάζεται ἀπὸ ὁρισμένους μὲ ἀστυνομικὴ ἐπιχείρηση γιὰ τὴν διαλεύκανση ἑνὸς σκοτεινοῦ ἐγκλήματος, στὸ ὁποῖο ἀπὸ ἐλάχιστα διαθέσιμα στοιχεῖα, καλύπτοντας τὰ κενά τους μὲ ὑποθετικὰ σενάρια, πρέπει νὰ ἐντοπισθοῦν καὶ νὰ κατονομασθοῦν οἱ ἔνοχοι.

Ὅμως γιατί ἀσχολούμαστε τόσο μὲ τὸ βιολογικὸ παρελθὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐρευνῶντας ἀπολιθώματα ζώων καὶ δὲν ἐρευνοῦμε τὸν ἄνθρωπο, ὅπως τὸν αἰσθανόμαστε σήμερα στὸν ἑαυτό μας κι’ ὅπως τὸν βλέπουμε στοὺς διπλανούς μας, μὲ συνείδηση, κριτήρια, βούληση, ἐλευθερία ἐπιλογῆς, μὲ ἀπογοητεύσεις καὶ μὲ ἐλπίδες ποὺ ἀγκυροβολοῦν τὸ ἐνδιαφέρον στὸ μέλλον; Γιατί δὲν ἐρευνοῦμε ἐπιστημονικὰ τὴν προοπτικὴ ἐξέλιξης τοῦ εἴδους μας σὲ ἄλλο ἐπίπεδο ὕπαρξης, ποὺ συνδέεται μὲ τὸ ξύπνημα καὶ τὸν φωτισμὸ τῆς ψυχῆς μας, τῆς ἄγνωστης σὲ πολλούς, διότι τὴν ταυτίζουν μὲ τὶς βιολογικὲς λειτουργίες τους;

Αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ ἐξέλιξη, ὅσο καὶ ἂν θεωρεῖται ἀπὸ ὁρισμένους μεταφυσική, ὑπόκειται στὴν παρατήρηση καὶ τὸ πείραμα. Ὑπάρχουν γι’ αὐτὴν αὐτόπτες μάρτυρες. Ὑπάρχει καὶ ἐπαληθεύσιμη μέθοδος. «Γεύσασθε καὶ ἴδετε». Αὐτὴ ἡ μέθοδος βρίσκεται κοντύτερα στὴν αὐστηρὴ ἐπιστήμη ἀπ’ ὅ,τι ὁ Δαρβινισμός.

Αὐτὸν τὸν ἐπιστημονικὸ χαρακτῆρα τοῦ Χριστιανισμοῦ τὸν εἶχαν καταλάβει πολὺ καλὰ οἱ ἀρχαῖοι σοφοὶ πρόγονοί μας, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶδαν σ’ Αὐτὸν μιὰν ἄλλη θρησκεία κάπως καλύτερη ἀπὸ τὴν δική τους. Εἶδαν μιὰ ἐπαληθεύσιμη μέθοδο μετεξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ θνητὸ φίλαυτο πλάσμα σὲ κατὰ χάρη θεό, θεὸ ἐλευθερίας καὶ ἀγάπης. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐντάχθηκαν στὸ σῶμα του.