Προσκύνημα στούς Αγίους Τόπους: «Η καρδιά τής Ιερουσαλήμ είναι ο Πανάγιος Τάφος»

τού Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ιεροσολύμων κ. Θεοφίλου

(Απομαγνητοφωνημένη αντιφώνηση πρός τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ιερόθεο καί τούς Ναυπάκτιους προσκυνητές).

Σεβασμιώτατε, Σάς καλωσορίζουμε στό Πατριαρχείο μας, μέ τήν συνοδεία σας. Γνωρίζουμε τήν προσφορά σας στήν Εκκλησία. Καί αυτή η πρoσφορά σας εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως και παντοιοτρόπως. Τά συγγράμματά σας πλέον αναγινώσκονται από όλους τούς Ορθοδόξους πιστούς καί από όλες τίς Ορθόδοξες Εκκλησίες καί η συμβολή σας εις τήν ενότητα τής Εκκλησίας καί τήν ορθοτόμηση τής πίστεως είναι γνωστή καί εκτιμάται από όλους μας δεόντως.

Είναι ιδιαίτερη η χαρά μας πού σήμερα υποδεχόμεθα τούς ευλαβείς προσκυνητάς από τήν Μητρόπολή σας υπό τήν δική σας πνευματική ηγεσία καί αυτό είναι σημαντικό, διότι επιβεβαιώνει αυτό τό οποίο ακριβώς είπατε, ότι η επίσκεψις αυτή δέν ανήκει στόν θρησκευτικό τουρισμό, κάτι τό οποίο κι εμείς αποδοκιμάζουμε, μάλλον απορρίπτουμε, αλλά είναι προσκύνημα. Καί στήν γλώσσα εδώ τών Ιεροσολύμων η επίσκεψις αυτή ονομάζεται «προσκυνηματική θεωρία», πού σημαίνει ότι ήρθατε εδώ νά θεωρήσετε μέ τά φυσικά σας μάτια, αλλά καί νά ψηλαφίσετε μέ τίς φυσικές αισθήσεις σας όλα αυτά τά οποία καταγγέλλουν, μαρτυρούν καί ευαγγελίζονται Χριστόν Εσταυρωμένον καί Αναστάντα.

Η σημασία τού προσκυνήματός σας οφείλεται εις τό ότι ήρθατε εδώ ως άλλος Θωμάς, ο οποίος Θωμάς εζήτησε νά ψηλαφίση τά τραύματα τού Χριστού γιά νά βεβαιωθή ότι Αυτός είναι ο Κύριός του καί ο Θεός του. Κατά τόν ίδιο τρόπο ήρθατε κι εσείς εδώ γιά νά ψηλαφίσετε μέ τά χέρια σας όλα αυτά τά οποία μαρτυρούν τό μυστήριο τής Θείας Οικονομίας ή μάλλον μαρτυρούν καί επιβεβαιώνουν τήν Ιερά Ιστορία. Καί η Ιερά Ιστορία είναι η ιστορία πού ξεκινάει από τό Όρος Σινά καί κορυφώνεται μέ τήν ενσάρκωση τού Θεού Λόγου, μέ τό κήρυγμά Του, μέ τά θαύματά Του, μέ τό σταυρικό Του Πάθος καί τήν Ανάσταση, εδώ ακριβώς εις τόν τόπο πού έχουμε τήν ευλογία νά ευρισκόμεθα κι εμείς, στήν Ιερουσαλήμ.

Καί η βαθυτέρα σημασία τού προσκυνήματός σας είναι ότι αφ' ενός μέν κανείς γίνεται μάρτυς όλων αυτών τών τόπων, οι οποίοι συνδέονται εμμέσως ή αμέσως μέ τό μυστήριο τής Θείας Οικονομίας, αφ' ετέρου κανείς λαμβάνει τήν βεβαιότητα ότι όντως τό μυστήριο τής Θείας Οικονομίας, η αποκάλυψις τού Θεού, δέν είναι κάτι τι τό αφηρημένο καί αόριστο, ούτε είναι κάτι τι τό φανταστικό, αλλά είναι ένα γεγονός τό οποίο έλαβε χώρα εν τόπω καί χρόνω. Καί αυτό τό αναγνωρίζουν οι πάντες καί οι μή πιστοί καί οι μή Χριστιανοί αναγνωρίζουν ότι όντως εδώ σ’ αυτούς τούς τόπους έλαβε χώρα τό μυστήριο τής θείας Οικονομίας, ότι εδώ ο Θεός Λόγος εγένετο σάρκα, εδώ ο Θεός εκήρυξε, εποίησε θαύματα, εδώ ο Χριστός εσταυρώθη καί ανέστη. Τουλάχιστον αυτό μαρτυρούν κατά τόν πλέον αδιάψευστο τρόπο οι τόποι καί οι χώροι όπου έλαβαν χώρα όλα αυτά τά γεγονότα.

Η Εκκλησία τών Ιεροσολύμων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη μέ τήν Ιερά Ιστορία, καί μάλιστα θά έλεγα ότι η Ιερά Ιστορία, πού είναι καί ιστορία τών Ιεροσολύμων καί τών Αγίων Τόπων γενικότερα, ενσαρκώνεται από τό Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, τό οποίο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων έχει μιά διαρκή, αδιάκοπη ιστορική καί εδώ παρουσία, εδώ εις τούς Αγίους Τόπους καί διά μέσου τού Πατριαρχείου τών Ιεροσολύμων υψώνεται τό λάβαρον τής Ρωμηοσύνης. Επί πλέον η Εκκλησία τών Ιεροσολύμων έχει τά Πανάγια Προσκυνήματα ή μάλλον η Ιερουσαλήμ είναι κατ’ εξοχήν πόλις αγία καί ιερά, αλλά καί τό κατ’ εξοχήν προσκύνημα. Είναι τό προσκύνημα τών προσκυνημάτων. Καί τό λέγω αυτό, διότι αυτό τό κομμάτι τής γής είχε τό μοναδικό προνόμιο νά έχη ποτισθή αφ' ενός μέν μέ τό αίμα τών Προφητών, αφ' ετέρου μέ τό σταυρικό αίμα τού Σωτήρος ημών Χριστού. Είναι αυτό ακριβώς τό αίμα τού Χριστού τό οποίο έχει καταστήσει αυτό τό κομμάτι τής γής ιερό, άγιο καί αυτό δέν ισχύει μόνο γιά εμάς τούς Χριστιανούς, ιδιαιτέρως τούς Ορθοδόξους, αλλά ισχύει εξίσου καί γιά τίς άλλες θρησκείες, ιδίως γιά τούς πιστούς τού Ιουδαϊσμού καί τού Ισλάμ καί όλων τών άλλων θρησκειών.

Η θεία Πρόνοια ευλόγησε τό Γένος μας καθιστώντας μας εδώ φύλακες καί όχι μόνον φύλακες, αλλά καί διακόνους καί κυρίως λειτουργούς τών Αγίων Προσκυνημάτων. Η προσφορά τής Αγιοταφικής Αδελφότητος, η οποία ανάγει τήν αρχή της εις τό Τάγμα τών Σπουδαίων, τό οποίο γιά πρώτη φορά εγκαθιδρύει εδώ η αγία Ελένη, οφείλεται εις τό ότι τά Πανάγια Προσκυνήματα διετηρήθησαν καί διατηρούνται μέχρι σήμερα διά μέσου τών αιώνων, όχι ως μνημεία πού μαρτυρούν τήν ενσάρκωση, τήν ενανθρώπηση, τό Πάθος καί τήν Σταύρωση τού Χριστού, αλλά ως χώροι κυρίως λειτουργικοί. Δηλαδή δέν παρέμειναν χώροι αρχαιολογικοί ή χώροι τουριστικοί, αλλά είναι χώροι λειτουργικοί καί αυτό ήδη τό έχετε διαπιστώσει καί σείς οι ίδιοι, έχετε λάβει εμπειρία αυτής τής πραγματικότητος δεδομένου ότι χθές νομίζω εισήλθατε εις τόν Πανάγιον Τάφο, όπου καί λάβατε μέρος εις τήν θείαν Λειτουργίαν.

Καί αυτή είναι η ιδιαιτέρα προσφορά τής Αγιοταφικής Αδελφότητος, η οποία όμως Αγιοταφική Αδελφότης δέν είναι άλλο τι παρά ο εκπρόσωπος όλου τού χριστιανικού κόσμου καί ιδιαιτέρως ο εκπρόσωπος τού ευσεβούς Γένους τών Ρωμαίων. Είναι ο εκπρόσωπος καί τού Έθνους μας, διότι η Ρωμηοσύνη συμπεριλαμβάνει καί τό Έθνος μας. Καί θά έλεγα εγώ ότι εμείς δέν προερχόμεθα από τό Γένος τών Εθνικών, ίσως θά ήτο δοκιμότερο (μέ συγχωρείτε γιά αυτήν τήν παρέμβαση), αλλά προερχόμεθα από τό Γένος τών Ελλήνων. Καί τό λέγω αυτό διότι ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας εκπεφρασμένα ονομάζει τόν Αβραάμ Έλληνα. Συνεπώς νομίζω ο όρος τών Ελλήνων είναι περιεκτικότερος από τόν όρο τών Εθνικών...

Τό Γένος μας εδώ έχει αποκτήσει, καί τό έθνος μας, προνόμια καί δικαιώματα. Καί τούτο διότι διά μέσου τών αιώνων ήταν τό ευσεβές Γένος τών Ρωμαίων, τό οποίο εμείς αποκαλούμε τό Γένος τού Χριστού, πού διεφύλαξε, διετήρησε καί διακόνησε καί εξακολουθεί νά διακονή αυτά τά Ιερά Προσκυνήματα, τών οποίων η σημασία είναι παγκόσμιος, έχουν οικουμενικό χαρακτήρα, διότι η αποστολή τους είναι οικουμενική καί όπως είπατε καί παγκόσμια. Καί αυτά τά προσκυνήματα διακονήθησαν, διετηρήθησαν, διεφυλάχθησαν καί εξακολουθούν νά διαφυλάσσονται μέ θυσίες αίματος, αλλά καί χρήματος καί πολλών άλλων κόπων καί μόχθων.

Ουσιαστικά οι θυσίες αυτές δέν έχουν αλλάξει. Ίσως οι συνθήκες έχουνε αλλάξει, οι κοινωνικές καί οι πολιτικές, αλλά στήν ουσία οι θυσίες παραμένουν οι ίδιες, διότι η προσφορά, η διακονία τού Αγιοταφίτου είναι προσφορά αυταπαρνήσεως καί ανιδιοτελείας. Είναι προσφορά θυσίας, παρ’ όλες τίς ελλείψεις, παρ’ όλες τίς αδυναμίες πού εμφανίζει κατά καιρούς η Αγιοταφική Αδελφότης. Καί τό λέγω αυτό, διότι τά Πανάγια Προσκυνήματα διά νά διατηρηθούν καί νά βρίσκονται στήν κατάσταση, τήν λειτουργική κατάσταση, τήν οποίαν κάθε προσκυνητής έρχεται καί απολαμβάνει, απαιτεί αυταπάρνηση πλήρη, απαιτεί επί 24ώρου βάσεως διακονία καί υπηρεσία.

Ο Σεβασμιώτατος, νομίζω, είναι ο πλέον κατάλληλος νά σάς αναπτύξη τήν σημασία τών Παναγίων Προσκυνημάτων, αλλά καί τήν ιστορία τών Αγίων Τόπων. Εγώ εκείνο πού ήθελα νά προσθέσω είναι ότι η επίσκεψή σας, όπως είπα, εδώ καλείται προσκυνηματική θεωρία, πού σημαίνει ότι ήρθατε εδώ νά γνωρίσετε όλα αυτά τά οποία μαρτυρούν καί καταγγέλλουν καί ευαγγελίζονται Χριστόν Εσταυρωμένον καί Αναστάντα. Η προσκυνηματική σας αυτή θεωρία θά αποβή όντως ωφέλιμος καί θά συμβάλη στήν πνευματική προκοπή καί πρόοδο, αφού καί εφ’ όσον αυτή η προσκυνηματική θεωρία θά γίνη αφορμή, θά γίνη η αιτία νά οδηγηθούμε, νά αξιωθούμε μάλλον νά καταντήσωμεν εις τήν άλλην θεωρίαν, τήν θεωρία τής δόξης τού Θεού, η οποία θεωρία τής δόξης τού Θεού δέν είναι τίποτε άλλο, όπως τονίζουν οι Πατέρες, παρά η ένωσή μας μέ τό Θεό. Η διαφορά είναι ότι αυτή η θεωρία τής δόξης τού Θεού, πού είναι καί ο απόλυτος κατά τήν γνώμη μου καί μοναδικός σκοπός τής Εκκλησίας, επιτυγχάνεται μέ τά πνευματικά μάτια, μέ τά μάτια τής ψυχής. Καί αυτή θά είναι η προσφορά, αυτό θά είναι τό όφελος τό μεγάλο, τό πνευματικό, από τήν προσκυνηματική σας αυτή θεωρία.

Καί επίσης εύχομαι τήν εμπειρία τήν οποία θά αποκομίσετε από τήν προσκυνηματική σας αυτή θεωρία νά μή μείνη στόν χώρο τών συναισθημάτων καί τών εντυπώσεων, αλλά νά γίνη βίωμα, νά γίνη εμπειρία βιωματική, η οποία θά πρέπει νά μεταδοθή, νά μεταφερθή καί εις τούς οικείους σας, στά παιδιά σας, στούς φίλους σας, στούς συγγενείς σας, αλλά καί εις τούς συμπατριώτες μας, ούτως ώστε καί αυτοί μέ τήν σειρά τους νά ενθαρρυνθούν νά επισκεφθούν καί νά γίνουν θεωροί τών Παναγίων Προσκυνημάτων.

Καί αυτό τό λέγομεν γιά ένα καί μοναδικό λόγο. Τό λέγομεν διότι έχει αποδειχθή ότι η Ιερουσαλήμ έχει ένα ιδιάζον χαρακτηριστικό, έχει ένα πνευματικό περιεχόμενο καί μιά πνευματική δυνατότητα. Καί η πνευματική δυνατότης τών Ιεροσολύμων είναι τό ότι έχει μιά ατμόσφαιρα καθαρά θρησκευτική. Καί κάθε άνθρωπος πού επισκέπτεται τούς Αγίους Τόπους, καί ιδιαιτέρως τήν Ιερουσαλήμ, ανεξαρτήτως τών κινήτρων πού τόν οδήγησαν εδώ, όταν θά φύγη από τήν Ιερουσαλήμ θά αναχωρή ως προσκυνητής καί αναχωρεί μέ ένα φρόνημα αναγεννημένος πνευματικά. Αλλά καί αναφερόμενος στούς Χριστιανούς, στούς πιστούς μας, φεύγει, επιστρέφει μέ ενισχυμένο τό εκκλησιαστικό του φρόνημα.

Καί αυτό επιτυγχάνεται εδώ γιατί; Διότι είναι ο μοναδικός χώρος, ο οποίος διατηρεί τήν θρησκευτική του ατμόσφαιρα καί αυτή η θρησκευτική ατμόσφαιρα δέν εκπηγάζει μόνο από τήν χριστιανική παρουσία καί μαρτυρία τής αγίας πόλεως, τής Ιερουσαλήμ, αλλά εκπηγάζει καί από τήν μαρτυρία τών άλλων εδώ θρησκευτικών οντοτήτων καί κοινοτήτων, όπως είναι η οντότης τού Ισλάμ καί η οντότης τού Ιουδαϊσμού, πού γι’ αυτούς υπάρχουν τά ιερά προσκυνήματα, αλλά καί γι’ αυτούς εξίσου η Ιερουσαλήμ είναι πόλις καθαρά πνευματική καί καθαρά θρησκευτική. Καί εδώ ακριβώς είναι η δύναμη τής Ιερουσαλήμ στό ότι συμβάλλει στό νά απαλλαγή ο κάθε άνθρωπος από αυτό τό οποίο υποφέρει ο σημερινός άνθρωπος, καί αυτό από τό οποίο υποφέρει ο σημερινός άνθρωπος κατά τήν γνώμη μου είναι η σύγχυσις. Καί η Ιερουσαλήμ συμβάλλει πρός αυτήν τήν κατεύθυνση, δηλαδή νά απαλλάσση τόν άνθρωπο από κάθε είδους σύγχυση. Καί τούτο οφείλεται εις τό ότι εδώ πλέον βρίσκεται κανείς αντιμέτωπος μέ μιά άλλη πραγματικότητα. Διότι εδώ καταγγέλλεται τό Πάθος, καταγγέλλεται η Σταύρωσις, αλλά καί η Ανάστασις τού Χριστού. Επί πλέον εδώ καταγγέλλεται, όπως είπαμε, καί τό πάθος, ο θάνατος τών Προφητών, αλλά καί τό αναστάσιμο καί σωτηριώδες μήνυμά τους, τό οποίο έλαβε σάρκα καί οστά εν τώ προσώπω τού Θεού Λόγου, τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Δέν θέλω νά σάς κουράσω περισσότερο. Είναι, ειλικρινά, ιδιαίτερη η χαρά μας, αλλά καί η συγκίνησή μας πού σάς υποδεχόμεθα εις τόν Πανάγιο Τάφο, εδώ εις τήν Αγία Πόλη καί εις τό παλαίφατο Πατριαρχείο τών Ιεροσολύμων.

Καί είναι ιδιαίτερη η χαρά μας, διότι έχομεν εν μέσω ημών εκλεκτόν Ιεράρχην τής Εκκλησίας τής Ελλάδος καί γενικότερα τής Εκκλησίας μας. Καί σήμερα η Εκκλησία μας έχει όντως ανάγκη τού θεολογικού λόγου, αλλά ποίου θεολογικού λόγου; Τού θεολογικού λόγου τού φρονήματος τών Πατέρων τής Εκκλησίας. Διότι απεδείχθη καί αποδεικνύεται καθημερινώς ότι οι Πατέρες τής Εκκλησίας μας είναι αυτοί οι οποίοι κατόρθωσαν, μέ τόν φωτισμό τού Αγίου Πνεύματος πάντοτε, νά ενσαρκώσουνε τό σωτηριώδες έργο τής Εκκλησίας, τό μεταμορφωτικό έργο τής Εκκλησίας καί τό αναστάσιμο έργο καί τήν αποστολή τής Εκκλησίας. Καί αυτό τό λέγω διότι σήμερα εκατομμύρια ανθρώπων πού ονομάζονται Χριστιανοί, βρίσκονται σέ μιά πολύ δύσκολη θέση, σέ μιά κατάσταση απογοητεύσεως, δεδομένου ότι οι Εκκλησίες τους απέτυχαν στό νά φέρουν εις πέρας τήν μεγάλη αυτή αποστολή τής σωτηρίας καί τής θεραπείας, αλλά καί τής αναστάσεως τού ανθρώπου.

Εμάς εδώ η Ιερουσαλήμ μάς δίδει δύναμη. Γιατί; Διότι η καρδιά τής Ιερουσαλήμ καθ’ ημάς είναι ο Πανάγιος Τάφος, ο Τάφος τού Χριστού. Καί η ζωή βρίσκεται εν τάφω καί από εκεί ακριβώς, από τόν Γολγοθά καί τόν Τάφο τού Χριστού αντλούμε τήν ελπίδα τής Αναστάσεως. Καί είναι η ελπίδα τής Αναστάσεως, η οποία δέν είναι μόνο παρούσα σέ μάς θεολογικώς καί θεωρητικώς, αλλά καί πρακτικώς. Δηλαδή ο ίδιος ο Τάφος, ο ίδιος ο Γολγοθάς, ο τόπος τής Σταυρώσεως, καί τό Καινό μνήμα, ο Πανάγιος Τάφος τού Χριστού πάντοτε μάς δίδουν τά μαρτύρια τής ελπίδος τής Αναστάσεως καί μέ αυτή τήν ελπίδα συνεχίζουμε κι εμείς εδώ τήν αποστολή μας.

Ευχαριστούμε πάρα πολύ, Σεβασμιώτατε, γιά τά λόγια σας, γιά τήν αγάπη σας, αλλά καί γιά τήν πρωτοβουλία πού είχατε νά ηγηθήτε αυτής τής προσκυνηματικής θεωρίας καί ευχόμεθα πλέον οι προσκυνηματικές αυτές θεωρίες νά αυξηθούν καί νά εντατικοποιηθούν καί τούτο πρός όφελος πάντων ημών καί πρός όφελος τού Γένους μας καί τών πιστών μας καί τού Έθνους μας.

Έχει αποδειχθή ότι εκατοντάδες ή μάλλον χιλιάδες προσκυνητές, οι οποίοι ήρθαν από τά διάφορα μέρη τής Ελλάδος, άνθρωποι οι οποίοι γιά πολλούς καί διαφόρους λόγους είχαν κάποια προκατάληψη, τέλος πάντων κρατούσαν κάποια απόσταση από τήν Εκκλησία, οσάκις ήρθαν στά Ιεροσόλυμα επέστρεψαν πλέον κήρυκες τού Ευαγγελίου, κήρυκες τών όσων είδον καί ήκουσαν καί πράγματι επήλθε πραγματική μεταστροφή σ’ αυτούς τούς ανθρώπους. Πού αυτό αποδεικνύει επιπλέον ότι η μοναδική εγγύησις γιά όλους μας, ο μόνος χώρος μέσα στόν οποίον ο άνθρωπος αισθάνεται απόλυτο σεβασμό, σεβασμό πρός τό πρόσωπό του, ως εικόνα τού Θεού, καί σεβασμό πρός τήν ακεραιότητά του καί τήν ελευθερία του είναι η Εκκλησία, καί μάλιστα η Ορθόδοξος ημών Εκκλησία, η οποία, θά τολμήσω νά πώ κάτι, η οποία Εκκλησία όμως, τό φρόνημα τής Εκκλησίας πού εκφράζεται μέ τόν έλληνα νού, όχι κατ’ανάγκην μέ τούς Έλληνες, αλλά μέ τόν έλληνα νού.

Ευχαριστώ.

Τήν ευχή Σας!

(Αμέσως μετά τό κέρασμα)

Έχουμε μεθ’ ημών καί τόν κ. Πέτρο Κυριακίδη καί τόν κ. Λαυρεντιάδη, οι οποίοι συνεχίζουν τήν μεγάλη αυτή παράδοση τής ευλαβείας καί τής αγάπης, τής αφοσιώσεως τού Γένους μας πρός τά Πανάγια Προσκυνήματα καί τόν Πανάγιο Τάφο. Καί η παράδοση αυτή είναι ότι τά Πανάγια προσκυνήματα διετηρούντο πάντοτε μέ τήν προσφορά καί μέ τίς δωρεές καί τίς ευεργεσίες τών πιστών μας, καί κυρίως τών πιστών τού Γένους μας καί τού Έθνους μας. Νά γιατί λέγομε ότι τό Γένος μας έχει αποκτήσει αυτοφυή προνόμια καί δικαιώματα. Διότι άν δέν υπήρχε τό Γένος ποιός θά συνέβαλε, ποιός θά ερχότανε αρωγός στήν συντήρηση, στήν διαφύλαξη, στήν αναστήλωση, στήν ανακαίνιση τών Παναγίων Προσκυνημάτων, τά οποία είπαμε, μέχρι σήμερα διατηρούνται ως χώροι λατρευτικοί, ως χώροι λειτουργικοί; …

Η μέριμνα καί οι υποχρεώσεις τού Πατριαρχείου είναι πολλαπλές, διότι δέν περιορίζονται μόνο στόν χώρο τών Προσκυνημάτων, τήν διατήρηση καί τήν διαφύλαξη τών Προσκυνημάτων ως χώρων λειτουργικών, τό επαναλαμβάνω αυτό, αλλά επεκτείνεται καί στήν πνευματική του μέριμνα. Καί άν δέν υπήρχε εδώ τό Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, άν δέν υπήρχε η Αγιοταφική Αδελφότητα, δέν θά υπήρχε καί η χριστιανική παρουσία. Καί αυτό σήμερα αναγνωρίζεται όσο ποτέ άλλοτε...

Σήμερα δέ τό Πατριαρχείο, γιά πρώτη φορά στήν ιστορία του ίσως, βρίσκεται υπό τρείς πολιτικές επικράτειες: τού Ισραήλ, τής Παλαιστινιακής αυτονομίας, τού Χασιδιτικού Βασιλείου τής Ιορδανίας, αλλά καί τών Εμιράτων τώρα. Οπότε αντιλαμβάνεσθε ποιά είναι η αποστολή τού Πατριαρχείου. Είναι πολλαπλή καί πολυσχιδής, δεδομένου ότι εκτός από τήν μέριμνα τήν ποιμαντική, τήν μέριμνα τήν προσκυνηματική, διαδραματίζει κι έναν άλλο πολύ πιό σημαντικό καί βαθύτερο ρόλο τό Πατριαρχείο: Καί είναι ο ρόλος του πού έχει σχέση μέ τήν διατήρηση τού καθεστώτος τών Ιεροσολύμων. Δηλαδή εάν δέν υπήρχε τό Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, τό καθεστώς τής Ιερουσαλήμ, τό δημογραφικό αλλά καί τό φυσικό καί τό πολιτισμικό καί τό θρησκευτικό δέν θά ήταν αυτό τό οποίο όλοι μας απολαμβάνουμε σήμερα. Γιατί; Διότι τό Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι όχι μόνο πνευματικός διάδοχος καί κληρονόμος τής μεγάλης πνευματικής κληρονομιάς, αλλά είναι επίσης καί ο φυσικός κληρονόμος μιάς φυσικής κληρονομιάς.

Κατηγορούν τό Πατριαρχείο ότι έχει περιουσίες, ότι έχει κτήματα κλπ. Κανείς όμως δέν τολμάει, ούτε παίρνει νά πή τόν λόγο, νά πή από πού είναι αυτές οι περιουσίες, τί είναι αυτά τά κτήματα. Είναι ακριβώς η φυσική κληρονομιά, τήν οποία έλαβε. Από ποιούς τήν κληρονόμησε; Από τούς Βυζαντινούς αυτοκράτορες, όταν πλέον τόν 7ο αιώνα ο αυτοκράτορας Ηράκλειος μέ τήν επέλαση τών Αράβων εγκαταλείπει τούς Αγίους Τόπους, εγκαταλείπει τόν χώρο τής Παλαιστίνης καί τά ηνία πλέον τά αναλαμβάνει ως Εθνάρχης ο τότε Πατριάρχης Ιεροσολύμων Σωφρόνιος, ο μέγας αυτός ηγέτης, ο μέγας αυτός θεολόγος, ο οποίος σφραγίζει τήν νέα εποχή, τήν νέα ιστορική περίοδο, πού αρχίζει γιά τήν Εκκλησία τών Ιεροσολύμων.

Καί η φυσική αυτή κληρονομιά ποιά είναι; Είναι αυτά τά οποία βλέπετε, αυτά τά οποία ψηλαφήτε οι ίδιοι. Τά Προσκυνήματα δέν τά αγοράσαμε, ούτε τά οικειοποιηθήκαμε κατά περίεργο τρόπο. Τά Πανάγια Προσκυνήματα ποιοί τά ανέδειξαν; Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες, η αγία Ελένη, τό Τάγμα τών Σπουδαίων, η Αγιοταφική Αδελφότητα, η οποία εγκατεστάθη καί ανέλαβε τήν διαφύλαξη, τήν διατήρηση καί τήν λατρεία τών τόπων.

Αυτή είναι η φυσική κληρονομιά. Ο Ναός τής Αναστάσεως, η Βασιλική τής Βηθλεέμ, όλα τά άλλα Προσκυνήματα πού μέχρι σήμερα σώζονται. Αυτή είναι η φυσική κληρονομιά, τήν οποία εμείς προσπαθούμε νά διαφυλάξουμε καί αυτή τήν κληρονομιά τήν επηύξησαν οι Αγιοταφίτες Πατέρες εδώ μέ τό αίμα τους, μέ τήν αφοσίωσή τους πρός τόν Χριστό, αλλά κυρίως μέ τίς προσφορές τών ευλαβών προσκυνητών καί τού Γένους μας γενικότερα. Όταν τό Γένος μας ήτο υπό οθωμανική πλέον δουλεία οι πάντες προσέτρεχον στούς αγώνες πού έδινε η Αγιοταφική Αδελφότητα γιά τήν διασφάλιση τών Παναγίων Προσκυνημάτων, στούς αγώνες εναντίον τών άλλων εθνών καί άλλων, δυστυχώς, Χριστιανών πού προσπαθούσαν νά κατακτήσουν καί νά αρπάξουν τά Πανάγια Προσκυνήματα. Ποιοί έτρεχαν; Ποιοί ήταν αρωγοί; Ήταν οι λόγιοι τού Έθνους μας καί όχι μόνο, οι απλοί άνθρωποι καί οι πιό φτωχοί άνθρωποι έδιναν ό,τι μπορούσαν γιά νά μπορέσουμε νά βοηθήσουμε τά Πανάγια Προσκυνήματα, νά διαφυλαχθούν καί νά μείνουν στά χέρια τής Ρωμηοσύνης.

Τά λέγω αυτά γιά νά επισημάνουμε τό ρόλο τόν οποίο διαδραμάτισε διά μέσου τών αιώνων καί διαδραματίζει μέχρι σήμερα καί εξακολουθεί, τό Γένος μας καί τό Έθνος μας.

Καί πάλι νά σάς ευχαριστήσουμε κ. Κυριακίδη καί κ. Λαυρεντιάδη καί ευχόμαστε ο Θεός νά σάς δίνη δύναμη γιά νά ενδιαφέρεσθε καί νά ενισχύετε τό έργο τής Εκκλησίας καί τά Πατριαρχεία τής Ανατολής. Τά οποία Πατριαρχεία, πιστεύω ακράδαντα, ότι είναι αυτά τά οποία συνέβαλαν καί συμβάλλουμε στήν ενότητα καί τήν συνοχή τού Ελληνισμού. Άν δέν υπήρχε η Εκκλησία γενικότερα, άν δέν υπήρχαν τά Πατριαρχεία, μέ κορυφαίο τό Πατριαρχείο τής Κωνσταντινουπόλεως, τό Οικουμενικό Πατριαρχείο, αμφιβάλλω άν ο Ελληνισμός θά μπορούσε νά διατηρήση τήν οικουμενικότητά του ή τήν συνοχή του, τήν ενότητά του.

Κυριακίδης: Ευχαριστούμε πάρα πολύ Μακαριώτατε, γιά τά τόσο αρχοντικά σας λόγια, άν καί εγώ δέν αξίζω τίποτα. Εν τούτοις μέ τίς φτωχές μας δυνάμεις τόσο ο κ. Λαυρεντιάδης, όσο κι εγώ είμαστε στήν διάθεσή σας γιά όποιο έργο θέλετε νά βοηθήσουμε καί νά ενισχύσουμε μέ τήν ευχή σας!

Πατριάρχης: Ευχαριστούμε πάρα πολύ!

Κυριακίδης: Μού επιτρέπετε, άν καί ο Σεβασμιώτατος Δέσποτας δέν περίμενε νά τό ακούση από εμένα, αλλά τά συγγράμματά του είναι υπέροχα πραγματικά καί από πολλών ετών εντρυφώ στήν υπέροχη καί πραγματικά ορθόδοξη πνευματικότητα, η οποία τά διατρέχει καί έχω ωφεληθή τά μέγιστα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ πού υπάρχετε καί πού γράφετε αυτά τά υπέροχα βιβλία.

Πατριάρχης: Συνεχίζει τό μεγάλο έργο τού ρηξικελεύθου πατερικού Πατρός, τού μακαριστού πατρός Ιωάννου τού Ρωμανίδη, ο οποίο πράγματι ήτο καινοτόμος, αλλά τό κήρυγμά του ήταν τολμηρό, διότι είχε νά αντιπαλαίση μέ πάρα πολλές δυνάμεις...

Σεβασμ. Ιερόθεος: …Άλλωστε τά περί Ρωμηοσύνης ο Ρωμανίδης εδώ τά έμαθε. Εδώ καί στό Λίβανο. Όταν δηλαδή ήρθε από τήν Αμερική νά διδάξη στήν Ελλάδα είχε κάποιες προσδιορίσεις γύρω από αυτό τό θέμα, αλλά όταν πήγε στό Μπαλαμάντ νά διδάξη καί άκουσε ρούμ όρθοδοξ, αραβόφωνοι ορθόδοξοι κλπ. ήρθε εδώ καί διετύπωσε αυτή τήν θεωρία. Ο τόπος αυτός είναι πηγή εμπνεύσεως. Γιά όλους μας, δηλαδή.

Πατριάρχης: Γιά όλους.

Σεβασμιώτατος: Οι Πατέρες, όπως ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, λέει τί είναι ο Τάφος τού Χριστού, τί είναι η θεωρία. Μού έκανε εντύπωση αυτό πού λέτε «προσκυνηματική θεωρία» γιά νά φθάσουμε στήν θεωρία τήν πνευματική. Αυτό είναι τό σημαντικό. Αυτό είναι ολόκληρη θεολογία.

Πατριάρχης: Αυτή ήταν η προοπτική τής Εκκλησίας τών Ιεροσολύμων γιά τούς προσκυνητές. Όταν έρχονται οι προσκυνητές καί δέν έχουν οδηγό, αρχιερέα, ιερέα, αναλαμβάνει τό Πατριαρχείο μέ ιερέα καί γίνεται η προσκυνηματική θεωρία. Υπάρχει μία ιδιαίτερη ακολουθία, υπάρχουν ειδικά τροπάρια σέ κάθε προσκύνημα. Πρώτα απ' όλα μέσα στόν Πανάγιο Τάφο. Εντός τού Παναγίου Τάφου, αναγινώσκεται τό Ευαγγέλιο, προσκυνούνε, εν συνεχεία γίνεται η περιήγησις καί σέ κάθε μέρος στόν Ναό τής Αναστάσεως αναγινώσκεται τό Ευαγγέλιο. Μετά ψάλλονται τά τροπάρια καί καταλήγουν στό Γολγοθά καί εκεί γίνεται ομιλία. Τό ίδιο καί τώρα συνεχίζεται αυτή η προσκυνηματική θεωρία.

Σεβασμιώτατος: Νομίζω, ότι αυτό πού λέγεται στό Συνοδικό τής Ορθοδοξίας ότι διά τών ιερών εικόνων καί τών κτισμάτων αγιάζονται καί οι οφθαλμοί διά τής θεωρίας τών ορωμένων…

Πατριάρχης: Εδώ, άν δέν έχης ταυτότητα θρησκευτική, άν δέν ανήκης κάπου, δέν έχεις όραμα. Διότι όποιος έρχεται στά Ιεροσόλυμα βλέπει διάφορα καί ποικίλα θρησκευτικά σύμβολα καί αναζητά τό δικό του…

Σεβασμιώτατος: Καί φαίνεται καί η διαφορά τους. Τό ήθος, τό βάθος, τό φρόνημα.

Πατριάρχης: Ακριβώς. Καί τό πιό βασικό καί τό πιό ουσιαστικό ο λόγος υπάρξεως όλων εδώ τών εθνών, τών λαών καί τών ομολογιών, τών εκκλησιών είναι καθαρά λόγος θρησκευτικός. Γι' αυτό καί βλέπει ότι τό μεγάλο μυστήριο εδώ είναι τό ότι η Ιερουσαλήμ καί οι Άγιοι Τόποι δέν συμβάλλουν οικονομικά ή στρατιωτικά ή πολιτικά ή ο,τιδήποτε άλλο συμφέρον. Είναι καθαρά γιά λόγους θρησκευτικούς, πού όλοι ευρίσκονται εδώ. Διότι όλοι αναζητούν τίς ρίζες τους. Αναζητούν τό σημείο αναφοράς τους καί αυτό τό σημείο αναφοράς είναι η Ιερουσαλήμ. Είτε μιλάμε γιά Χριστιανούς, είτε γιά Μουσουλμάνους, είτε γιά τούς Εβραίους. Καί γι' αυτό τό λόγο μάλλον η επίλυσις όλης αυτής τής κρίσης, τών διενέξεων, τών πολιτικών καί τών πολεμικών, εξαρτάται από τά Ιεροσόλυμα. Διότι εδώ άρχισε η ιερά ιστορία, αλλά καί εδώ θά καταλήξη. Είναι αναπόφευκτο. Τουλάχιστο αυτό αποδεικνύουν τά πράγματα. Αλλά είναι δύσκολο νά τό καταλάβη κανείς.

Σεβασμιώτατος: Καί επεκτείνεται, Μακαριώτατε, γενικότερα καί στήν Ευρώπη. Όταν ο Πώλ Βαλερύ τόνιζε τά τρία γνωρίσματα γιά τόν Ευρωπαϊκό κόσμο, ήτοι τήν Ιερουσαλήμ μέ τήν ιερά ιστορία, τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη, τήν Αθήνα μέ τήν φιλοσοφία καί μέ τήν θρησκευτικότητα καί τήν Ρώμη μέ τό δίκαιο, αυτό τό πράγμα εννοούσε είναι χώρος ενότητος ακόμη καί τού δυτικού πολιτισμού καί τής δυτικής παραδόσεως

Πατριάρχης: Είναι γεγονός. Σ’ αυτό πού λέτε μιά λεπτομέρεια θά σάς πώ. Έχει σημασία. Μέ κάλεσαν σέ ένα Διαθρησκειακό Συνέδριο στό Λονδίνο, καί επέμεναν. Τούς λέγω, δέν μπορώ έχω πολλές υποχρεώσεις. Αυτοί επέμεναν. Γιά ποιό λόγο επέμεναν; Διότι ήθελαν τήν δική μου παρουσία ως εκπροσώπου όλων τών Χριστιανών στήν Μέση Ανατολή. «Εδώ θέλουμε τήν Ιερουσαλήμ. Εσείς είσθε η Ιερουσαλήμ».–