Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ Μηνός: Ρωμανός ὁ Μελωδός, ὁ ποιητὴς τῶν Κοντακίων, 1 Ὀκτωβρίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ ἅγιος Ρωμανὸς ὁ Μελωδὸς ἔζησε τὸν 6ο ἡ κατ’ ἄλλους τὸν 8ο αἰῶνα μ. Χ. Χειροτονήθηκε Διάκονος στὴν Βηρυττὸ καὶ στὴν συνέχεια πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου διακονοῦσε στὸν ἱερὸ Ναὸ τῆς Θεοτόκου τὸν ἐν τοῖς Κύρου, ἀλλὰ συμμετεῖχε καὶ στὶς ὁλονύκτιες ἀκολουθίες ποὺ γίνονταν συχνὰ στὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Παναγίας των Βλαχερνών. Παρακαλοῦσε συνεχῶς τὴν Παναγία νὰ τοῦ δώση τὸ χάρισμα νὰ συνθέτη ὕμνους, ἐπειδὴ ἤθελε πολὺ νὰ κάνη τὸ ἔργο αὐτὸ καὶ ἀδυνατοῦσε. Κατὰ τὴν διάρκεια ὁλονύκτιας ἀκολουθίας, τὴν παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων, καὶ κατὰ τὴν στιγμὴ ποὺ ἀναγινώσκονταν οἱ «Κανόνες» τῆς ἑορτῆς, ἀποκοιμήθηκε γιὰ λίγο καὶ εἶδε σὲ ὄνειρο τὴν Παναγία, ἡ ὁποία, ἀφοῦ τὸν χαιρέτησε, τοῦ ἔδωσε ἕναν τόμο χαρτὶ καὶ τὸν προέτρεψε νὰ τὸν φάη. Ὅταν ξύπνησε αἰσθανόταν στὸ στόμα τοῦ μεγάλη γλυκύτητα, ἀλλὰ καὶ ἀνείπωτη χαρά, ἐπειδὴ κατάλαβε ὅτι τοῦ δόθηκε τὸ χάρισμα νὰ συνθέτη ὕμνους. Γεμᾶτος, λοιπόν, θεία ἔμπνευση, ἄρχισε νὰ ἀπαγγέλλη τὸ «Κοντάκιο» ποὺ συνέθεσε ἐκείνη τὴν στιγμὴ γιὰ τὴν ἑορτή των Χριστουγένννων, τὸ γνωστό μας, «ἡ Παρθένος σήμερον τὸν ὑπερούσιον τίκτει». Ἐπιδόθηκε μὲ ζῆλο στὸ ἔργο τῆς ὑμνογραφίας καὶ συνέθεσε κυρίως «Κοντάκια». Τὸ «Κοντάκιο» κάθε ἑορτῆς ἀναγινώσκεται πρὶν ἀπὸ τὸ Συναξάριο.

Ὁ ἅγιος Ρωμανὸς ὁ Μελωδὸς «ἐτελειώθη ἐν εἰρήνῃ». Ὁ βίος καὶ ἡ πολιτεία του μᾶς δίνουν τὴν ἀφορμὴ νὰ τονίσουμε τὰ ἀκόλουθα:

Πρῶτον. Ὁ ἅγιος Ρωμανός, ὅπως, ἄλλωστε, ὅλοι οἱ Ἅγιοι, ἦταν φιλακόλουθος. Δηλαδή, ἀγαποῦσε νὰ μετέχη στὶς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, ἠμερινὲς καὶ νυκτερινές, καὶ κυρίως στὴν θεία Λειτουργία, ἡ ὁποία εἶναι τὸ κέντρο ὅλων τῶν μυστηρίων, ἀφοῦ ὅλα τὰ μυστήρια τελοῦνται γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ μετέχουμε στὴν θεία Εὐχαριστία. Στὸ ἅγιον Ὅρος, καθὼς καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα Ὀρθόδοξα Μοναστήρια, ἡ θεία Λειτουργία τελεῖται καθημερινὰ καὶ οἱ ὁλονύκτιες ἀκολουθίες γίνονται συχνά, κυρίως κατὰ τὶς πανηγύρεις καὶ τὶς μεγάλες ἑορτές.

Τὰ ἀναγνώσματα, οἱ ὕμνοι καὶ γενικότερα ἡ ἀτμόσφαιρα ποὺ δημιουργεῖται κατὰ τὴν τέλεση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν, καὶ κυρίως κατὰ τὴν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας, δημιουργοῦν κατάνυξη καὶ διάθεση γιὰ προσευχή. Ἀνάλογα δὲ μὲ τὴν δεκτικότητα τοῦ καθενὸς ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἐνεργεῖ στὴν ὕπαρξή του, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ καρδιὰ νὰ εἰρηνεύη, νὰ ἀποδιώχνεται ἡ θλίψη καὶ ἡ ἀπόγνωση ἀπὸ μέσα της καὶ νὰ πλημμυρίζη μὲ οὐράνια παρηγοριά. «Τὸ γὰρ ἱλαρὸν καὶ ἄλυπον τῆς ψυχῆς κατάστημα, αἱ τῶν ὕμνων παρηγορίαι χαρίζονται» (Μ. Βασίλειος).

Ἕνας σύγχρονος Γέροντας, σχετικὰ μὲ τὴν μετοχὴ στὴν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, ἔλεγε μεταξὺ τῶν ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Ὁ ὀρθόδοξος Χριστιανὸς πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ ἐκκλησιάζεται, νὰ συμμετέχη στὴν θεία Λειτουργία παρακολουθῶντας τὸν ἱερέα καὶ τοὺς ψάλτες καὶ νὰ προσεύχεται ἰδιαίτερα τὴν ὥρα ποὺ ὁ ἱερουργὸς λέγει "τα σὰ ἐκ τῶν σῶν...", διότι τότε ἀνοίγουν οἱ οὐρανοὶ καὶ κατέρχεται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο καὶ μεταβάλλει τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ. Εἶναι ἡ πιὸ σημαντικὴ στιγμὴ τῆς θείας Λειτουργίας. Ἀλλὰ καὶ ὅταν βγαίνη ὁ ἱερέας κρατῶντας τὰ ἅγια, στὴ λεγομένη μεγάλη εἴσοδο, ὅπου μνημονεύει ζῶντες καὶ νεκρούς, καὶ τότε πρέπει νὰ προσεύχεται... Μὲ τὸν ἐκκλησιασμό μας παίρνουμε δύναμη γιὰ νὰ συνεχίσουμε τὸν ἀγῶνα μας στὴ νέα ἑβδομάδα ποὺ ἔρχεται. Ὅπως τὸ σῶμα ἔχει ἀνάγκη ἀναπαύσεως, ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ ἔχει ἀνάγκη ἀνανέωσης τῶν δυνάμεών της. Καὶ αὐτὴ τὴν ἀνανέωση τὴν βρίσκει μόνο κοντὰ στὸν Θεό. Πὼς θὰ καλλιεργήσουμε τὴν ψυχή μας, ἂν δὲν ἐκκλησιαζόμεθα;».

Δεύτερον. Ὁ ἅγιος Ρωμανός, ὅπως εἴδαμε πιὸ πάνω, ἔλαβε δι’ ὀνείρου τὸ χάρισμα τῆς ὑμνογραφίας. Ὄνειρο, κατὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τον Σιναΐτη, τὸν συγγραφέα τῆς «Κλίμακος», «εἶναι μία κίνηση τοῦ νοῦ, ἐνῷ τὸ σῶμα βρίσκεται ἀκίνητο». Ὄνειρα προερχόμενα ἀπὸ τὸν Θεὸ εἶδαν καὶ ἄλλοι Ἅγιοι, ἀλλὰ σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δὲν πρέπει νὰ πιστεύουμε στὰ ὄνειρα, ἐπειδὴ ὁ διάβολος, διὰ μέσου τῶν ὀνείρων, ὁδήγησε πολλοὺς ἀνθρώπους στὴν πλάνη καὶ τὴν καταστροφή, ἀφοῦ πολλὲς φορὲς μετασχηματίζεται «εἰς ἄγγελον φωτὸς» προκειμένου νὰ πλανήση, ἂν εἶναι δυνατόν, καὶ τοὺς ἐκλεκτούς. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τονίζει ὅτι «ἐκεῖνος ποὺ πιστεύει στὰ ὄνειρα ὁμοιάζει μὲ αὐτὸν ποὺ κυνηγᾶ την σκια του καὶ προσπαθεῖ νὰ τὴν πιάση».

Οἱ Ἅγιοι ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ διακρίνουν, ἀπὸ τὴν πνευματική τους πεῖρα, πότε ἕνα ὄνειρο προέρχεται ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ πότε ἀπὸ τὸν διάβολο, ἀλλὰ καὶ πάλι δὲν δίνουν σημασία στὰ ὄνειρα, ἀλλὰ τὰ θέτουν ὑπὸ τὴν κρίση φωτισμένων πνευματικῶν πατέρων καὶ ζητοῦν τὴν γνώμη τους καὶ τὴν ἐπιβεβαίωσή τους. Ὅταν κανεὶς εἶναι ταπεινὸς δὲν εἶναι πρόθυμος νὰ δεχθῇ ὅτι τὸ ὄνειρό του προέρχεται ἀπὸ τὸν Θεό, ἐπειδὴ πιστεύει ὅτι εἶναι ἀνάξιος γιὰ κάτι τέτοιο, καὶ συμβουλεύεται ὁπωσδήποτε τὸν πνευματικό του πατέρα.

Ὑπάρχουν, ὅμως, καὶ ὄνειρα τὰ ὁποῖα, κατὰ τὸν Μέγα Βασίλειο, συνδέονται μὲ τὶς φροντίδες τῆς ἡμέρας καὶ γι’ αὐτὸ συμβουλεύει: «Ἡ νύκτα ὁλόκληρος ἂς μὴ εἶναι ὡσὰν κάποιος ἰδιαίτερος καὶ ἐξαιρετικὸς κλῆρος τοῦ ὕπνου. Μὴ καταδεχθῇς νὰ ἀχρηστεύσης τὸ ἥμισυ τῆς ζωῆς σου μὲ τὴν ἀναισθησία ποὺ φέρει ὁ ὕπνος, ἀλλὰ νὰ μοιράζης τὸν χρόνο τῆς νύκτας καὶ στὸν ὕπνο καὶ στὴν προσευχή. Ἀκόμη ὁ ὕπνος σου νὰ εἶναι μελέτη εὐσεβείας. Διότι ἐκ φύσεως τὰ ὄνειρα στὸν ὕπνο εἶναι κατὰ τὸ πλεῖστον ἀπηχήματα τῶν φροντίδων τῆς ἡμέρας. Δηλαδὴ ὅ,τι λογῆς εἶναι τὰ ἔργα τῆς ζωῆς μας, τέτοια κατ’ ἀνάγκην εἶναι καὶ τὰ ὄνειρα. Ἔτσι ἀδιάκοπα θὰ προσεύχεσαι, ὅταν δὲν κάμνης τὴν προσευχὴ μὲ λόγια, ἀλλ’ ὅταν μὲ ὁλόκληρη τὴν διαγωγὴ τῆς ζωῆς σοῦ συνδέσης τὸν ἑαυτό σου μὲ τὸν Θεό, ὥστε ἡ ζωή σου νὰ εἶναι μία συνεχὴς καὶ ἀδιάκοπη προσευχή».

Ἡ μετοχὴ στὴν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ἑλκύει στὴν ψυχὴ τὴν ἄκτιστη θεία Χάρη, ἡ ὁποία ἐνδυναμώνει τὸν πιστὸ στὸν καθημερινό του ἀγῶνα, καὶ ἡ ὑπακοὴ στὸν πνευματικὸ πατέρα, σὺν τοῖς ἄλλοις, τὸν προφυλάσσει ἀπὸ τὴν πλάνη.–