Skip to main content

Ηθική καί ασκητική

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η ορθόδοξη ηθική διαφέρει από τήν φιλοσοφική, αλλά καί τήν δυτική χριστιανική ηθική, όπως καί η Ορθοδοξία διαφέρει από τήν φιλοσοφία καί από άλλες χριστιανικές Ομολογίες. Διαφέρει από τήν φιλοσοφία, γιατί η φιλοσοφική ηθική είναι συνέπεια τών διαφόρων φιλοσοφικών ιδεών καί διαφέρει από τήν χριστιανική ηθική τών διαφόρων Ομολογιών, διότι ανάλογα μέ κάθε Ομολογία ακολουθεί καί η ιδιαίτερη ηθική. Γιά παράδειγμα, η δυτική χριστιανική ηθική κάνει λόγο γιά τά καθήκοντα τού Χριστιανού έναντι τού Θεού, τού πλησίον, τής Πολιτείας, τής κοινωνίας, τής Πατρίδος κλπ. Όμως, στήν Ορθοδοξία όταν κάνουμε λόγο γιά ηθική, εννοούμε τήν αναγέννηση τού ανθρώπου καί, βεβαίως, όταν ο άνθρωπος αναγεννάται πνευματικά, τότε συμπεριφέρεται ορθά πρός τόν Θεό, τούς ανθρώπους καί τήν κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι η ορθόδοξη ηθική ταυτίζεται μέ τήν ασκητική. Καί η ασκητική είναι η προσπάθεια τού ανθρώπου νά τηρήση τίς εντολές τού Χριστού στήν προσωπική του ζωή.

Όταν στά συγγράμματα τών αγίων Πατέρων συναντούμε τόν όρο ηθική, μέ τήν λέξη αυτή εννοείται η ασκητική καί μέ τήν λέξη ασκητική δηλώνεται η κάθαρση τού ανθρώπου από τά πάθη μέ τήν όλη εκκλησιαστική ζωή, ήτοι τήν τήρηση τών εντολών τού Χριστού καί τήν μέθεξη τής Χάριτος τού Χριστού διά τών Μυστηρίων, ιδιαιτέρως δέ τής θείας Ευχαριστίας. Τό ότι η ηθική συνδέεται μέ τήν ασκητική, ήτοι τήν αναγέννηση τού ανθρώπου, φαίνεται στά «170 Κεφάλαια» τού Μεγάλου Αντωνίου, τήν «Βίβλο τών Ηθικών» τού αγίου Συμεών τού Νέου Θεολόγου καί τά «150 Κεφάλαια, Φυσικά, θεολογικά, ηθικά τε καί πρακτικά» τού αγίου Γρηγορίου Παλαμά. Επομένως, η Ορθόδοξη ηθική ταυτίζεται μέ τήν ασκητική καί τούς καρπούς της.

Εάν θέλουμε αυτό νά τό συγκεκριμενοποιήσουμε, μπορούμε νά πούμε ότι η ασκητική καί κατ' επέκταση η ηθική είναι η διέλευση τού ανθρώπου από τίς τρείς βαθμίδες τής πνευματικής ζωής, πού είναι η κάθαρση τής καρδιάς, ο φωτισμός τού νού καί η θέωση. Ο Ευάγριος ο Ποντικός ορίζει τόν Χριστιανισμό ως «δόγμα τού Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, εκ πρακτικής καί φυσικής καί θεολογικής συνεστός». Ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς καί πολλοί άλλοι μεταγενέστεροι άγιοι, όπως τό συναντούμε στήν Φιλοκαλία τών ιερών Νηπτικών πού κατήρτισε ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης μέ τόν άγιο Μακάριο Νοταρά Επίσκοπο Κορίνθου, κάνουν λόγο γιά τά τρία αυτά στάδια τής πνευματικής τελειώσεως τού ανθρώπου, πού είναι η κάθαρση, ο φωτισμός καί η θέωση. Στήν πραγματικότητα πρόκειται γιά τήν Χάρη τού Θεού, η οποία όταν καθαρίζη τόν άνθρωπο λέγεται καθαρτική, όταν τόν φωτίζη λέγεται φωτιστική καί όταν τόν θεώνη λέγεται θεοποιός.

Επειδή μέ αυτήν τήν ασκητική ζωή θεραπεύεται καί αναγεννάται ο άνθρωπος, γι' αυτό καί η άσκηση - ηθική συνδέεται μέ τήν θεραπεία τού ανθρώπου. Ακριβώς γι' αυτό η ηθική στήν Ορθόδοξη Παράδοση αποβλέπει στήν θεραπεία τού ανθρώπου, η οποία έχει τέλος τήν θέωσή του. Οπότε, η ορθόδοξη ηθική είναι θεραπευτική, καί ηθική ασκητική καί θεραπευτική ταυτίζονται.–

  • Προβολές: 2705