"National Geographic": Βαδίζοντας στὰ μυστικὰ μονοπάτια τοῦ Ἁγίου Ὄρους

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τὸ παρὸν κείμενο δημοσιεύθηκε σὲ ἀφιερωματικὸ Περιηγητικὸ Λεύκωμα τοῦ Περιοδικοῦ παγκοσμίου κυκλοφορίας "National Geographic" γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ ἔκδοση, μὲ γενικὸ τίτλο «Ἅγιον Ὅρος, ἡ μεγάλη Κιβωτὸς» καὶ ὑπότιτλο «Βαδίζοντας στὰ μυστικὰ μονοπάτια. Οἱ θησαυροὶ τῆς Ὀρθοδοξίας», ποῦ κυκλοφόρησε τὶς παραμονὲς τῶν Χριστουγέννων.

Τὸ Λεύκωμα προλογίζει ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος κ. Ἱερώνυμος καὶ τὸν πρόλογό του δημοσιεύουμε στὴν ἑπόμενη σελίδα.

Στὶς "Εὐχαριστίες" τοῦ Λευκώματος σημειώνονται ἀπὸ τοὺς ἐκδότες καὶ τὰ ἑξῆς:

«Εἰδικὴ μνεία πρέπει νὰ γίνη στὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἰερόθεο γιὰ τὴν καλοσύνη ποῦ εἶχε νὰ γράψη τὸ ἐξαιρετικὸ δοκίμιο "Βαδίζοντας στὰ μυστικὰ μονοπάτια τοῦ Ἁγίου Ὅρους". Στὸ δοκίμιο αὐτό, ποῦ ἑρμηνεύει καὶ συμπληρώνει μὲ ἀριστοτεχνικὸ τρόπο τὸ φωτογραφικὸ ὑλικό, ἀναφέρεται, μεταξὺ ἄλλων: "...Τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι ἕνας τόπος σιωπῆς καὶ μυστηρίου, ποῦ βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια τοῦ αἰσθητοῦ καὶ τοῦ λογικοῦ, τῶν κραυγῶν καὶ τῶν φωνῶν πίσω ἀπὸ τὸ προσκήνιο τῆς κοινωνικῆς ζωῆς"».

Παραθέτουμε τὸ κείμενο τοῦ Σεβασμιωτάτου:

***

Κάθε ἰσχυρὸ πρόσωπο καὶ ἀντικείμενο ἐπιδέχεται πολλὲς προσεγγίσεις καὶ ἑρμηνευτικὲς ἀναλύσεις. Ἡ μονόπλευρη ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση συνήθως τὸ ἀλλοιώνει καὶ τὸ ἀδικεῖ. Αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος.

Πρόκειται γιὰ ἕναν τόπο καὶ γιὰ ἕναν ὀργανισμὸ πολὺ δυνατό, ποῦ πολλὲς φορὲς προκαλεῖ ὑψηλὸ πυρετὸ γιὰ ἕνα παλαιὸ καὶ ἰσχυρὸ κρασὶ ποῦ μεθάει τὸν ἄνθρωπο νηφάλια καὶ προϋποθέτει γερὸ ὀργανισμὸ γιὰ ἕνα λαμπρὸ φώς, ποῦ γιὰ τὴν ὑπερέχουσα λαμπρότητά του πολλὲς φορὲς φαίνεται ὡς γνόφος, τυφλώνει τὸν θεατὴ μὲ τὴν ὅραση τὴν ἀσθενική. Πρέπει δὲ νὰ περάσουν πολλὰ χρόνια γιὰ νὰ δὴ κανεὶς τὴν κρύφια ὀμορφιά του καὶ τὸ ταπεινό του μεγαλεῖο, νὰ ἀκούση τὴν ὑπερκόσμια κραυγή του.

Εἶχα τὴν ἐξαιρετικὴ εὐλογία νὰ ἐπισκέπτομαι ἀπὸ τὰ φοιτητικά μου χρόνια τὸ Ἅγιον Ὅρος, στὴν ἀρχὴ ὡς ἐρευνητὴς στὶς Βιβλιοθῆκες τῶν Ἱερῶν Μονῶν ἔπειτα ὡς ἄνθρωπος τῆς περιέργειας γιὰ νὰ γνωρίσω τὸ διαφορετικὸ καὶ παράξενο στὰ μάτια τὰ κοσμικὰ ἀργότερα ὡς ἀναζητητὴς τῆς πραγματικῆς του ζωῆς, τοῦ σφυγμοῦ τῆς καρδιᾶς τοῦ καὶ τώρα ὡς νοσταλγὸς ὅλων τῶν κατὰ καιροὺς πνευματικῶν μου ἐμπειριῶν ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία μου μὲ ἀληθινοὺς μοναχοὺς καὶ ἀπὸ τὴν βίωση μιᾶς ζωῆς ποῦ ὑπερβαίνει τὶς αἰσθήσεις.

Ἡ γενική μου ἐντύπωση πάντως εἶναι ὅτι τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι ἕνας τόπος σιωπῆς καὶ μυστηρίου, ποῦ βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια τοῦ αἰσθητοῦ καὶ λογικοῦ, τῶν κραυγῶν καὶ τῶν φωνῶν καὶ πίσω ἀπὸ τὸ προσκήνιο τῆς κοινωνικῆς ζωῆς εἶναι ἕνας τόπος ποῦ ἐμπνέεται ὄχι ἀπὸ αὐτὸ ποῦ φαίνεται, ἀλλὰ κυρίως ἀπὸ αὐτὸ ποῦ εἶναι, ὄχι ἀπὸ τοὺς μοναχοὺς ποῦ συναντᾶ κανεὶς στὰ πολυσύχναστα μέρη του, ἀλλὰ ἀπὸ τοὺς ἀσκητὲς ποῦ κρύβονται γιὰ νὰ ζήσουν τὸν ἀχόρταγο χορτασμὸ τοῦ ἐλέους, τὴν ἀκένωτη ἀγάπη, τὴν πραγματικὴ ἐλευθερία καὶ τὴν εἰρήνη τοῦ πνεύματος.

Ὁ καθένας ποὺ περιφέρεται στὸ Ἅγιον Ὅρος συλλαμβάνει ὅ,τι μήνυμα καταλαβαίνει, γιατί ὁ ἱερὸς αὐτὸς τόπος εἶναι ἕνας παγκόσμιος, μᾶλλον ὑπερκόσμιος πομπὸς ποῦ ἐκπέμπει πολλὰ μηνύματα καὶ ὁ καθένας ἀκούει καὶ βλέπει ὅ,τι μπορεῖ καὶ ὅσο δύναται, ἀφοῦ ὁ τόπος αὐτὸς ἱκανοποιεῖ τοὺς πάντες καὶ προοδευτικὰ τοὺς ἀνεβάζει ἀπὸ τὰ χαμηλότερα στὰ ὑψηλότερα ἐπίπεδα γνώσης. Ὅσο κανεὶς πονᾶ τόσο ἀγαπᾶ καὶ ὅσο ἀγαπᾶ τόσο γνωρίζει καὶ τότε πονᾶ ὀδυνηρότερα, κυοφορεῖ ζωή.

Ὅποιος ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν ἱστορία θὰ βρὴ πολλὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα, εἴτε στὶς βιβλιοθῆκες τῶν Ἱερῶν Μονῶν, εἴτε στὶς ζωντανὲς ἀφηγήσεις τῶν μοναχῶν. Σοῦ διηγοῦνται ἕνα γεγονὸς ποῦ ἔγινε πρὶν διακόσια χρόνια σὰν νὰ ἔγινε προχθές. Κληρονόμησαν αὐτὴν τὴν ἱστορία ἀπὸ στόμα σὲ στόμα, μᾶλλον δέχθηκαν τὴν μετάγγιση αἵματος ἀπὸ καρδιὰ σὲ καρδιὰ καὶ αὐτὴ ἡ ἱστορία φυλάσσεται τόσο δυνατά, καλύτερα ἀπὸ τὰ κείμενα τὰ γραπτά, γιατί περνᾶ μέσα ἀπὸ ζωντανοὺς ὀργανισμούς.

Δὲν θὰ συναντήση κανεὶς ἐκεῖ ἁπλῶς ἱστορικὰ κείμενα καὶ γεγονότα, ἀλλὰ θὰ βουτήξη ὁλόκληρος μέσα στὴν παγκόσμια ἱστορία καὶ μάλιστα στὸν τρισδιάστατο χρόνο της. Θὰ μεταφερθῇ στὸ παρελθὸν γιὰ νὰ μάθη πῶς ζοῦσε ὁ Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο πρὶν τὴν πτώση, πῶς συμπεριφέρονταν οἱ Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, οἱ «ὁρῶντες» καὶ «βλέποντες», ἀλλὰ καὶ πῶς ζοῦσαν οἱ Ρωμηοὶ στὴν λεγόμενη Βυζαντινή-Ρωμαίϊκη Αὐτοκρατορία, ἀκόμη καὶ μὲ τὴν βυζαντινὴ ὥρα, ἀφοῦ ἡ δύση τοῦ ἡλίου λογίζεται ὡς ἡ 12η μεσονύκτια ὥρα, καὶ μετὰ ἀπὸ λίγη ξεκούραση σηκώνονται γιὰ ὀρθρινὴ προσευχή, ὅταν ἀρχίζουν νὰ κελαηδοὺν τὰ ἀηδόνια καὶ φωτίζονται τὰ καθολικὰ τῶν Μονῶν μὲ τὸ ἱλαρὸ φὼς τῶν κεριῶν. Θὰ ζήση ὅμως καὶ τὸ παρὸν μὲ τὴν ζωντανὴ καὶ ζωοποιὸ παράδοση, ποῦ δὲν εἶναι μουσεῖο, ἀλλὰ ἐργαστήρι ζωῆς. Θὰ ἀγγίξη ἢ θὰ ὑποψιασθῇ καὶ τὴν αἰωνιότητα, ὡς ἐσχατολογικὴ βίωση καὶ προσδοκία μὲ τὴν ἐρχόμενη μεγάλη Ἡμέρα. Ζῶντας κανεὶς στὸ Ἅγιον Ὅρος θὰ βιώση μὲ ζωντανὸ τρόπο τὸν τριασδιάστατο χρόνο τῆς παγκόσμιας ἱστορίας.

Ὅποιος ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν πολιτισμικὴ κληρονομιὰ θὰ ἱκανοποιηθῇ στὸν ἀπόλυτο βαθμό. Μνημεῖα ἱστορικὰ ὑπάρχουν παντοῦ, ἀλλὰ ἐδῶ, στὸν τόπο τὸν ἱερό, ὅλα αὐτὰ λειτουργοῦνται, σφύζουν ἀπὸ καὶ μὲ ζωή. Τὰ καθολικὰ τῶν Ἱερῶν Μονῶν, οἱ σπάνιοι θησαυροὶ τῶν ἱερῶν εἰκόνων καὶ τοιχογραφιῶν, τὰ βιβλία καὶ τὰ ἀντικείμενα στὶς βιβλιοθῆκες εἶναι ἕνας ἀμύθητος πλοῦτος, ποῦ φυλάσσεται ὄχι μὲ διορισμένους ὑπαλλήλους, μὲ ὀκτάωρα καὶ μισθό, ἀλλὰ ὅλο τὸ εἰκοσιτετράωρο μὲ ἐθελούσια προσφορὰ ζωῆς, μὲ ἀτμόσφαιρα προσευχῆς καὶ σιωπῆς. Θὰ δὴ κανεὶς ἐκπληκτικὰ ἔργα τῆς Μακεδονικῆς καὶ Κρητικῆς Σχολῆς, ὅπως καὶ μεταγενέστερων μορφῶν ἁγιογραφίας, ἀλλὰ καὶ οἱ τοιχογραφίες θὰ εἶναι ἐκπληκτικὰ δεμένες καὶ ταιριασμένες μὲ ζωντανὲς μορφὲς μοναχῶν –ζωντανῶν ὀργανισμῶν– ποῦ παραμένουν προσευχητικὰ δίπλα ἀπὸ αὐτὲς στὰ στασίδια τῶν Ναῶν καὶ δὲν θὰ ξεχωρίζη κανεὶς εὔκολα τὴν ἁγιογραφία ἀπὸ τὴν ζωντανὴ ἀσκητικὴ καὶ προσευχητικὴ παρουσία.

Ὅσοι ἀγαποῦν τὴν ἁγνότητα τῆς φύσης καὶ ἔχουν ἀνεπτυγμένα τὰ οἰκολογικά τους αἰσθητήρια θὰ ἐκπλαγοῦν κυριολεκτικὰ ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ τοῦ ἁγιορείτικου τοπίου. Ἡ διαμόρφωση τοῦ Ὅρους εἶναι μαγευτική, μὲ τὰ ἀκρωτήρια καὶ τοὺς κολπίσκους, μὲ τὶς χαράδρες καὶ τοὺς βράχους, μὲ τὴν πλούσια βλάστηση καὶ τὴν ἐρημιά, μὲ τὴν θαλάσσια διαδρομὴ καὶ τὴν ὁδοιπορία στὰ παραδοσιακὰ καλντερίμια καὶ στὰ χορταριασμένα μαγευτικὰ μονοπάτια. Ἡ γῆ τοῦ Ἁγίου Ὅρους εἶναι ἐν πολλοῖς παρθένα. Βρίσκει κανεὶς ἐκεῖ σπάνια βότανα καὶ φυτά, γι’ αὐτὸ καὶ ἔχει χαρακτηρισθῇ ὡς ὁ μοναδικὸς στὸν κόσμο «βοτανικὸς παράδεισος», ἕνας νοσταλγικὸς κῆπος τῆς Ἐδέμ.

Ὅποιος διακρίνεται ἀπὸ κοινωνιολογικὰ ἐνδιαφέροντα ἐκεῖ θὰ συναντήση ζωντανὲς κοινότητες ποῦ διαφέρουν ἀπὸ τὶς σύγχρονες κοσμικὲς κοινωνίες ὡς πρὸς τὴν ὀργάνωση καὶ τὸν τρόπο ζωῆς. Ὁ συνδυασμὸς μεταξὺ κοινοβιακῶν Μονῶν, ὅπου ἐπικρατεῖ ἡ ἀρχὴ τῆς κοινοκτημοσύνης καὶ τῆς κοινοχρησίας Σκητῶν, ὅπου φαίνεται ἡ ὀργανωμένη ζωὴ ὁλοκλήρων κοινοτήτων ποῦ διασώζουν τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν ἑνότητα καὶ Ἐρήμου, ὅπου κατοικοῦν μόνοι τους, ἀλλὰ χωρὶς μοναξιά, οἱ ἐρημῖτες μοναχοὶ ποῦ ἀναζητοῦν τὴν ἀπόλυτη μέσα στὰ κτιστὰ πλαίσια ἐλευθερία, αὐτὸς ὁ συνδυασμὸς εἶναι ἐκπληκτικὸς ἀφοῦ ἀναπαύει καὶ τοὺς πιὸ ἀπαιτητικοὺς ἀνθρώπους. Στὸ Ἅγιον Ὅρος σπάζουν ὅλα τὰ θερμόμετρα κοινωνιολογικῶν ἀναλύσεων γιὰ φιλελευθερισμό, πολυπολιτισμικότητα, σοσιαλισμὸ καὶ κομμουνισμό, ἀνύπαρκτο ἢ ὑπαρκτό. Ἐκεῖ ἡ κοινωνιολογία δὲν ἑρμηνεύεται ὡς σύστημα καὶ ἰδεολογία, ἀλλὰ βιώνεται ὡς ζωντανὴ παρουσία, μὲ ἀγάπη καὶ ἐλευθερία, μὲ αὐτοπροσφορὰ καὶ θάνατο κάθε κοσμικοῦ προσδιορισμοῦ.

Ἔπειτα, ὁ τρόπος διοίκησης κάθε μιᾶς Μονῆς, ἀλλὰ καὶ ἡ συνύπαρξη ὅλων τῶν Μονῶν στὴν Ἱερὰ Κοινότητα, ὅπου συνδυάζεται ἄριστα ὁ Πρῶτος μὲ τὴν Ἐπιστασία καὶ τὴν Σύναξη, διασώζει τὸν ἀρχαῖο τρόπο διοίκησης ποῦ δὲν συνδέεται μὲ κοσμικὲς νοοτροπίες καὶ συμπεριφορές. Ἡ μελέτη τῆς διοικητικῆς ὀργάνωσης τοῦ Ἁγίου Ὅρους εἶναι μιὰ ἐνδιαφέρουσα πρόκληση γιὰ τὸν ἄνθρωπο ποῦ ἐπιθυμεῖ νὰ ζήση τὴν ἐλευθερία ὡς τὰ ὅρια τῆς ἀναρχίας μέσα σὲ μιὰ ὀργανωμένη κοινωνία. Πρόκειται γιὰ μιὰ διοίκηση ποῦ προηγεῖται τοῦ φεουδαρχικοῦ Κράτους, γιὰ μιὰ ὀργανωτικὴ δομὴ ποῦ εἶναι ὁμοσπονδιακή, μᾶλλον συνομοσπονδιακὴ καὶ ἀποκεντρωμένη, ὅπου ἡ ἐξουσία εἶναι ἀνύπαρκτη στὴν οὐσία, ἀφοῦ ὑπερβαίνεται ἀπὸ τὴν ἀρχοντικὴ ἀγάπη καὶ τὸ ἐλεύθερο φιλότιμο, πρόκειται γιὰ μιὰ ἐξουσία ποῦ δὲν καταστρατηγεὶ τὴν προσωπικὴ ἐλευθερία, ἀλλὰ μᾶλλον τὴν προϋποθέτει καὶ τὴν διευκολύνει.

Τὸ Ἅγιον Ὅρος δὲν εἶναι ἁπλῶς αὐτοδιοίκητος καὶ αὐτοδέσποτος ὀργανισμός, δὲν εἶναι κὰν ἀδέσποτος, ἀλλὰ δεσποτικότατος γιατί διευθύνεται μὲ ἐλευθερία καὶ ἀγάπη ἀπὸ τὸν Δεσπότη Χριστό. Σὲ Αὐτὸν τὸ ἔχουν ἀφιερώσει οἱ Αὐτοκράτορες μὲ τὰ χρυσόβουλα καὶ οἱ κτήτορες μὲ τὰ τυπικὰ τῶν Μονῶν. Συγχρόνως βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὴν θεομητορικὴ προστασία, τὴν μητρικὴ φιλοστοργία τῆς Κυρίας Θεοτόκου, τῆς Δέσποινας τῶν Ἀγγέλων. Ὁ Δεσπότης Χριστὸς καὶ ἡ φιλόστοργη Μάνα τοῦ Δεσπότη καὶ τῶν ἐξορίστων ἀνθρώπων δεσπόζουν ἀγαπητικὰ καὶ ἐλεύθερα ἐκεῖ. Ἔτσι, μέσα σὲ αὐτὴν τὴν δεσποτικὴ ἐλευθερία καὶ τὴν ἀρχοντικὴ φιλοστοργία, μποροῦν νὰ συνυπάρχουν οἱ προφῆτες μὲ τοὺς ἀναζητητές-ἀναρχικούς, ἡ σιωπὴ μὲ τὸν λόγο, ἡ δράση μὲ τὴν ἡσυχία, ἡ ἠρεμία τῆς ἡμέρας μὲ τὴν δημιουργικὴ ἀγρύπνια τῆς νύκτας. Ἀκόμη καὶ οἱ λαϊκοὶ ποῦ ἐργάζονται στὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπως καὶ οἱ κοσμικοὶ προσκυνητές, ζοὺν σὰν κοσμοκαλόγεροι, συντονίζονται στὸν ρυθμὸ τῆς ἰδιόρρυθμης Ἀθωνικῆς Πολιτείας. Εἶναι χῶρος βατὸς στὴν φιλοστοργία, ἄβατος στὴν σκληροκαρδία.

Ὅποιος ὑποφέρει ἀπὸ τὴν αἵρεση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ στὸ Ἅγιον Ὅρος θὰ ἀναπνεύση τὸ ὀξυγόνο τῆς ἀληθινῆς οἰκουμενικότητας, ἀφοῦ ἐκεῖ συνυπάρχουν μοναχοὶ ἀπὸ ὅλα τὰ ἔθνη, χωρὶς ὅμως οἱ περισσότεροι νὰ ἐκφράζουν ἐθνικιστικὲς τάσεις. Πρόκειται γιὰ ἕνα ζωντανὸ κατάλοιπο τοῦ Ρωμαίϊκου Κράτους, ὅπου ἐπικρατοῦσε ἡ κοινωνία τῶν λαῶν, χωρὶς νὰ ὑπάρχη διάκριση μεταξύ τους. Ἔτσι τὸ Ἅγιον Ὅρος ἀποτελεῖ μιὰ κοινοπολιτεία μὲ κανόνες καὶ προϋποθέσεις πνευματικές. Δὲν ὑπάρχουν ἐκεῖ ληξιαρχεῖα βιολογικῆς γέννησης, ἀφοῦ εἶναι ὁ μόνος χῶρος ποῦ δὲν γεννιοῦνται ἄνθρωποι, ἀλλὰ μόνον πεθαίνουν κοσμικὰ πρὶν πεθάνουν βιολογικά. Ἕνας ἁγιορείτης ἔγραψε ἐκπληκτικά: «Πρέπει νὰ πεθάνης, πρὶν πεθάνεις, γιὰ νὰ μὴν πεθάνης, ὅταν θὰ πεθάνης». Οἱ ἀθωνίτες καλόγεροι ἔχουν κοινὴ πίστη, κοινὸ τρόπο ζωῆς, πάσχουν ἐμπνευστικὰ ἀπὸ φιλοθεΐα καὶ φιλανθρωπία.

Ὅποιος ἔχει ἔντονες ὑπαρξιακὲς ἀναζητήσεις εἶναι σίγουρο ὅτι θὰ ἱκανοποιηθῇ στὸ ἔπακρο, γιατί ἐκεῖ θὰ συναντήση προφῆτες ποῦ ὑπερβαίνουν τὶς κοσμικὲς ἐξουσίες καὶ ἔχουν κοινωνία μὲ τὸν Θεό, θὰ βρὴ τὸν Λόγο καὶ θὰ λογοποιηθῇ. Βέβαια πρέπει νὰ ψάξη κανεὶς πολύ, γιατί ὅσοι ἔχουν πληρότητα ζωῆς δὲν πάσχουν ἀπὸ τὸ φαινόμενο τῆς προβολῆς, ὁπότε πρέπει νὰ τοὺς ἀναζητήση κανεὶς ἐμπόνως. Ὅταν ὅμως συναντήση αὐτοὺς τοὺς λογοποιημένους ἀνθρώπους ποῦ ἔχουν ἀποκτήσει τὴν φυσικὴ ζωή, ὅταν αἰσθανθῇ τὸν ἄνθρωπο, ὅπως δημιουργήθηκε ἀπὸ τὸν Θεό, τότε θὰ ἀγγίξη καὶ θὰ ἀκούση τὸν σφυγμὸ τοῦ Ἁγίου Ὅρους, θὰ αἰσθανθῇ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ καὶ τὴν παλλόμενη καρδιά του γιὰ τὸν Θεὸ καὶ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη. Οἱ μοναχοὶ εὔχονται γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ ζητοῦν ἀπὸ τὸν Θεὸ τὴν λύτρωσή τους. Μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ οἱ ἁγιορεῖτες εἶναι οἰκουμενικοὶ καὶ παγκόσμιοι, μᾶλλον ὑπερκόσμιοι καὶ ἐμπνευσμένοι κοσμοναῦτες.

Τελικὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος ἀναπαύει ὅλους τοὺς ὁδοιπόρους, ἀρκεῖ νὰ ἀναζητοῦν τὸ ἄρρητο κάλλος καὶ τὸν ἀληθινὸ ἔρωτα, νὰ εἶναι δὲ ταπεινοὶ προσκυνητὲς τῆς ἀληθινῆς ζωῆς. Ὅλοι παίρνουν τὰ μηνύματά τους ὅταν τὸ σέβονται, ἀλλὰ πρωτίστως ὅταν σέβονται τὸν ἑαυτό τους.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι πρέπει νὰ ἐπισκεφθῇ κανεὶς πολλὰ χρόνια τὸ Ἅγιον Ὅρος γιὰ νὰ τὸ καταλάβη καὶ μόνον ὕστερα ἀπὸ μιὰ πολυχρόνια ταπεινὴ ἀναζήτηση θὰ μπορέση νὰ ἀνεβῇ ψηλότερα. Στὴν ἀρχὴ θὰ ἐκτιμήση τὴν ἱστορικὴ καὶ πολιτισμικὴ κληρονομιὰ τοῦ ὕστερα θὰ ἐνθουσιασθῇ ἀπὸ τὸν τρόπο συνύπαρξης καὶ διοργάνωσης τῶν κοινωνιῶν του, μὲ τοὺς κοινοβιάτες, τοὺς σκητιῶτες καὶ τοὺς ἐρημῖτες στὴν συνέχεια θὰ ἀκούση τὸν μυστικὸ ἐσωτερικὸ κτύπο τῆς καρδιᾶς τοῦ ποῦ εἶναι ἡ νοερὰ καρδιακὴ προσευχὴ ἔπειτα θὰ συναντήση συγχρόνους προφῆτες ποῦ ζοὺν ἀπὸ τώρα τὴν ἐσχατολογικὴ ἡμέρα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καὶ κοιμοῦνται θριαμβευτικὰ καὶ στὸ τέλος μπορεῖ, ἂν τὸ ἀντέξη, νὰ συναντήση ἀναπάντεχα στὶς πορεῖες του μέσα στὴν ἔρημο καὶ κάποιους ἀθέατους μοναχούς, ποῦ μοιάζουν μὲ τοὺς Πρωτόπλαστους, ποῦ ζοῦσαν στὸν Παράδεισο πρὶν τὴν πτώση, ὅπως τὸ περιγράφει τὸ βιβλίο τῆς Γένεσης στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Τότε θὰ καταλάβη πῶς ὑπερβαίνονται ὅλα τὰ πτωτικά.

Μπορῶ νὰ προσδιορίσω τρεὶς εἰκόνες μέσα ἀπὸ τὶς ὁποῖες αἰσθάνθηκα καὶ αἰσθάνομαι τὸ Ἅγιον Ὅρος.

Ἡ πρώτη εἰκόνα εἶναι μιᾶς πολιτείας στὴν ὁποῖα δὲν γεννιοῦνται ἄνθρωποι, ἀλλὰ ζοὺν ὡς μοναχοὶ καὶ κοιμοῦνται ἥσυχα καὶ ὀρθόδοξα, ὡς κατὰ κόσμον νεκροί. Δηλαδή, δὲν γεννιοῦνται ἐκεῖ βιολογικά, ἀλλὰ ἀναγεννιοῦνται πνευματικά, ἔρχονται ἀπὸ ὅλη τὴν οἰκουμένη, ἐγκαταλείπουν τὶς πατρίδες τους, πολιτογραφοῦνται σὲ μιὰ νέα πατρίδα, μὲ μιὰ νέα γέννηση ποῦ εἶναι ἡ κουρά, ζοὺν φυσιολογικὰ καὶ κοιμοῦνται τὸν ὕπνο τοῦ δικαίου μέσα στὴν ἠρεμία μὲ φλογερὴ ἀναζήτηση τῆς μέλλουσας πόλης. Ζοὺν μὲ τὴν ὑπερτάτη φιλοσοφία ποῦ κατὰ τὸν Πλάτωνα εἶναι ἡ μνήμη θανάτου, ποῦ ταυτόχρονα εἶναι ἡ ὑπέρβασή του καὶ ἡ βίωση τῆς ἀληθινῆς ζωῆς, ἀφοῦ πεθαίνουν μὲ τὸ "Χριστὸς Ἀνέστη, ἀδελφοί". Καὶ αὐτὴ ἡ Πολιτεία δὲν εἶναι οὐτοπική, ἀλλὰ ζωντανή.

Ἡ δεύτερη εἰκόνα εἶναι τοῦ χοροῦ καὶ τοῦ πανηγυριοῦ. Ὁλόκληρη ἡ ἀθωνίτικη Πολιτεία εἶναι ἕνας ὑπερκόσμιος χορός, ὅπου χορεύουν ξένως οἱ Προφῆτες, οἱ ἅγιοι μαζὶ μὲ τοὺς ζῶντες, ὅπως κουνιέται χορεύοντας ρυθμικὰ ὁ πολυέλαιος καὶ ὁ χορὸς τῶν Προφητῶν στὰ Καθολικὰ τῶν Ἱερῶν Μονῶν. Ἐκεῖ ἀκούγονται ἄλλοι ἐξωτικοὶ ρυθμοὶ καὶ ὅλοι μὲ διαφορετικοὺς τρόπους συμμετέχουν σὲ αὐτὸ τὸ πανηγύρι, σὲ αὐτὴν τὴν ὑπερκόσμια χοροστασία. Ἂν θέλης νὰ εἶσαι θεατής, δὲν μπορεῖς νὰ ζήσης στὸ Ἅγιον Ὅρος γίνεσαι ἀπόβλητος. Ἂν δὲν ἔχης μάθει νὰ χορεύης καρδιακά, δὲν μπορῇς νὰ αἰσθανθῇς ἐρωτικά. Ἐκεῖ ζὴ κανεὶς τὴν νηφάλια μέθη τοῦ πνεύματος καὶ ὄχι τὴν τύφλα τοῦ οἰνοπνεύματος.

Ἡ τρίτη εἰκόνα εἶναι τῆς σαλότητας. Ἡ κοσμικὴ λογικότητα ὑπερβαίνεται ἀπὸ τὴν ἐν Χριστῷ τρέλα. Ἡ κατηγορία τῶν ἁγίων ποῦ ὀνομάζονταν κατὰ Χριστὸν σαλοί, ὑπερέβαιναν μὲ τὴν ζωή τους τὴν συνήθη λειτουργία τῆς λογικῆς, ἀφοῦ ζοῦσαν μιὰ ἄλλη λογικότητα ποῦ οἱ παραλόγως λογικοὶ δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν. Μὲ αὐτὴν τὴν ζωὴ μποροῦν νὰ συναντοῦν τὸ λεγόμενο περιθώριο τῆς κοινωνίας καὶ ἀγαπιοῦνται ἀπὸ τοὺς περιθωριακούς, γιατί καὶ οἱ ἁγιορεῖτες ζοὺν περιθωριακὰ ἀπὸ κοσμικῆς πλευρᾶς, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ περιθώριο τὸ μετατρέπουν σὲ ἀληθινὴ κοινωνία. Οἱ ἀληθινοὶ ἁγιορεῖτες ὑπερβαίνουν ὅλην τὴν κοσμικὴ νοοτροπία καὶ τὴν συμβατικὴ ἠθική. Μερικοὶ ἀπὸ μᾶς μποροῦμε νὰ ἐντοπίζουμε διάφορα σκάνδαλα, ἀκόμη καὶ ἐκεῖ, ἀλλὰ τὸ μεγαλύτερο σκάνδαλο εἶναι ὅτι ἐκεῖ βιώνεται μιὰ ζωὴ ποῦ εἶναι ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, μιὰ ζωὴ ποῦ κινεῖται πέρα ἀπὸ τὸν ὀρθολογισμὸ καὶ τὴν αἰσθησιοκρατία. Ὅποιος κινεῖται αἰσθητῶς στὸ δυνατὸ ἁγιορείτικο φὼς τσουρουφλίζεται, ἀκόμη καὶ ὁ ἔξυπνος πολιτικός.

Τελικὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι μιὰ πολιτεία ἀνθρώπινη καὶ οὐράνια, τοπικὴ καὶ οἰκουμενική, ὅπου συμπλέκεται ἡ ἱστορία μὲ τὸ παρόν, ὁ πολιτισμὸς μὲ τὴν ὑπέρβασή του, ἡ ἐξουσία μὲ τὴν ἐλευθερία, ἀλλὰ κυρίως καὶ προπαντὸς εἶναι ἕνας τόπος μυστηρίου καὶ σιωπῆς, λόγου καὶ ψαλμωδίας. Γι’ αὐτὸ καὶ χρειάζεται κανεὶς πολὺν καιρὸ γιὰ νὰ τὸ γνωρίση, ὄχι μόνον μὲ τὴν ὅραση καὶ τὴν ἀκοή, ἀλλὰ μὲ τὸ μυστήριο τῆς μυστικῆς ἐπαφῆς, μὲ τὸ ἄγγιγμα τῆς καρδιᾶς.

Αὐτό, ὅμως, προϋποθέτει διαρκῆ ἔμπονη ὁδοιπορία μέσα ἀπὸ τὰ πανέμορφα μονοπάτια, ξεκινῶντας ἀπὸ τὶς Καρυές, περνῶντας ἀπὸ τὰ Κοινόβια Μοναστήρια, σταματῶντας ἀναπαυτικὰ στὶς Σκῆτες καὶ πετῶντας στὴν ἔρημο ὡς ἀετός, ἀλλὰ καὶ ἀναβαίνοντας κοπιωδῶς στὴν κορυφὴ τοῦ Ἄθωνα, ὅπου τῆς Μεταμόρφωσης ὁ Ναός, γιὰ νὰ δὴ τὸ πέλαγος τῆς ἀγάπης καὶ τοὺς καρποὺς τῆς ἔμπνευσης, τὶς φλόγες τῆς προσευχῆς.

Ὅσο κανεὶς εἶναι λαβωμένος καὶ πονεμένος καὶ βαδίζει μὲ κουράγιο εὐχετικά, τόσο θὰ αἰσθάνεται τὸ λεπτὸ ἄρωμα τῶν λειψάνων μακαρίων ἐρημικῶν πτηνῶν καὶ τῆς Δεσποτικῆς καὶ Θεομητορικῆς προστασίας, ὁπότε θὰ θεραπεύεται καρδιακὰ καὶ ὑπαρξιακά. Διαφορετικὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπως καὶ ὅλα τὰ μεγάλα πράγματα ποῦ ξεπερνοῦν τὰ ἀνθρώπινα, θὰ εἶναι σκάνδαλο καὶ μωρία.

«Ἀναβαίνετε, ἀναβαίνετε, ἀδελφοί, ἀναβάσεις προθύμως ἐν καρδίᾳ διατιθέμενοι».