Διονυσίας Μαριάτου-Ζυγούρη: Ἡ ἀσθένεια ἀπὸ ἰατρικῆς πλευρᾶς. Ἡ «νέα γρίπη»

Διονυσίας Μαριάτου-Ζυγούρη, Παθολόγου, Διευθύντριας Κ.Υ.Ναυπάκτου.

Δημοσιεύουμε στὴν συνέχεια ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ πρῶτο μέρος τῆς εἰσήγησης τῆς κ. Δ. Μαριάτου στὸ Α' Κληρικολαϊκὸ Συνέδριο τῆς Ι. Μητροπόλεώς μας μὲ τίτλο «Ἡ ἀσθένεια ἀπὸ ἰατρικῆς πλευρᾶς» (βλ. τ. 159), διότι θεωροῦμε ὅτι ἔχουν καὶ ποιμαντικὲς προεκτάσεις.

Οἱ ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες ποῦ ἀντλοῦμε ἀπὸ τὰ παρακάτω ἀποσπάσματα φανερώνουν μιὰν ἄλλη εὐρύτερη ἀντίληψη περὶ τῆς ἰατρικῆς, πέρα ἀπὸ τὴν στενὴ μηχανιστικὴ ποῦ συνήθως ἐπικρατεῖ. Καὶ αὐτὸ μᾶς ἀφορᾶ ἄμεσα, ἀφοῦ μπορεῖ νὰ μὴν εἴμαστε ὅλοι γιατροί, μποροῦμε ὅμως νὰ καθορίσουμε στὸν α' ἢ στὸν β' βαθμὸ τὶς κοινωνικὲς καὶ κυρίως τὶς ψυχολογικὲς προϋποθέσεις μὲ τὶς ὁποῖες ἀντιμετωπίζουμε τὴν ἀσθένεια καὶ γενικὰ τὴν ζωή μας.

***

Τί εἶναι ὑγεία;

Γιὰ νὰ προσεγγίσουμε τὴν ἀσθένεια πρέπει νὰ ὁρίσουμε τὴν ἔννοια τῆς ὑγείας. Ὑγεία εἶναι ἡ καλὴ κατάσταση τῶν δυνάμεων τοῦ σώματος καὶ τοῦ νοός. Προέρχεται ἀπὸ τὴν λέξη ὑγιής, ποῦ σημαίνει ἄνοσος, εὔρρωστος, σωστός, ἀκέραιος, ὠφέλιμος ἀλλὰ καὶ φρόνιμος (λεξικὸ Βυζαντίου). Μήπως ὅμως αὐτὸς ὁ ὅρος δὲν ἐπαρκεῖ;

Ἡ ὑγεία μπορεῖ νὰ προσδιορίζεται καὶ ἀπὸ τὸ ποῦ καὶ πῶς ζεῖ κανεὶς (χώρα – περιβάλλον – ἐποχή - ἐπίπεδο μόρφωσης - πολιτισμικὲς καταβολές-θρησκεία...).

Ἡ ὑγεία καθὼς δὲν εἶναι στατικὴ ἐπανακαθορίζεται ἀνάλογα μέ: Τὴν ἡλικία, τὴν οἰκονομικὴ κατάσταση, τὶς κλιματολογικὲς συνθῆκες, τὴν σωματικὴ ἢ πνευματικὴ καταπόνηση, τὴν ψυχικὴ κατάσταση. Ἐξαρτᾶται δὲ ἀπὸ τὴν ἰδιοσυγκρασία τοῦ ἀτόμου. Ἡ «γενετικὴ ἰδιαιτερότητα καὶ μοριακὴ συγκρότηση τοῦ κάθε ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ» ἐπηρεάζει τόσο τὴν ἀντοχὴ στὰ διάφορα νοσήματα ὅσο καὶ τὴν ἐξέλιξη καὶ ἴαση τῆς νόσου.

Σὲ ἐπίπεδο συνόλου πάλι, μποροῦμε νὰ διακρίνουμε «ὑγεία» καὶ ἅς ὑπάρχουν ἀνικανότητες ἢ ἀδυναμίες. Ἡ εἰκόνα μιᾶς γιαγιᾶς μὲ τὸ ἐγγονάκι της, ἐκπέμπει φροντίδα, ἀγάπη ἀλλὰ καὶ ὑγεία. Ἡ γιαγιά, ποῦ μπορεῖ νὰ πάσχη ἀπὸ ὑπέρταση, διαβήτη κλπ. μαζὶ μὲ τὸ ἐκ φύσεως ἀδύναμο μωρὸ γίνεται ἕνα ἰσχυρὸ ὑγιὲς σύνολο ἀποδεκτὸ καὶ χρήσιμο στὴν κοινωνία. Ἀλλὰ καὶ οἱ νικητές μας τῶν Παραολυμπιακὼν ἀγώνων μὲ τοὺς συνοδούς τους δὲν δίνουν τὸ ἴδιο μήνυμα ὑγείας μὲ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν δύναμή τους;

Ἀπὸ μιά, λοιπόν, πιὸ σύγχρονη προσέγγιση, ὑγεία εἶναι καὶ ἡ ἱκανότητα τοῦ ἀτόμου, τῆς ὁμάδας, τῆς κοινότητας νὰ ἱεραρχῇ ἀνάγκες, νὰ τροποποιῇ ἢ νὰ συμβιβάζεται μὲ τὸ περιβάλλον. Θετικὴ ὑγεία εἶναι ἡ κατάσταση ὅπου τὸ ἄτομο εἶναι σὲ θέση νὰ ἐπιδιώξη τὴν ἐκπλήρωση ρεαλιστικῶν ἐπιλογῶν σὲ ἀντιστοιχία μὲ τὶς βιολογικές του ἀδυναμίες ἢ ἰδιαιτερότητες.

Ὁ Π.Ο.Υ. καταλήγει στὸν ἑξῆς ὁρισμό: «ΥΓΕΙΑ εἶναι ἡ κατάσταση πλήρους σωματικῆς καὶ ψυχικῆς εὐεξίας, ἡ ὁποία δὲν καθορίζεται μόνον ἀπὸ τὴν ἀπουσία ἀσθένειας, ἀνικανότητας ἢ ἀδυναμίας, ἀλλὰ εἶναι ταυτόσημη πρὸς τὴν ὑπαρξιακὴ καταξίωση τοῦ ἀνθρώπου ὄχι μόνον βιολογικά, ἀλλὰ καὶ ψυχολογικὰ καὶ κοινωνικά».

Γιὰ νὰ ἐξασφαλισθῇ ὑγεία γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ἀπαιτοῦνται καὶ ὁρισμένες προϋποθέσεις ὅπως: εἰρήνη, κοινωνικὴ δικαιοσύνη, ἐπαρκὴς τροφὴ καὶ ἀσφαλὲς νερό, ἱκανοποιητικὴ ἐκπαίδευση καὶ εἰσόδημα, εὐπρεπὴς κατοικία, ἀλλὰ καὶ χρήσιμος ρόλος στὴν ζωὴ καὶ τὴν κοινωνία.

Ἀσθένεια-Νόσος

Νόσος εἶναι ἡ βλάβη τῆς φυσιολογικῆς κατάστασης ἑνὸς ὀργανισμοῦ ποῦ ἀλλοιώνει ἢ διακόπτει τὶς ζωτικές του λειτουργίες. Ἡ βλάβη μπορεῖ νὰ εἶναι σὲ ἐπίπεδο κυττάρου, ἱστοῦ, ὀργάνου ἢ συστήματος.

Ἀσθένεια (ἐκ τοῦ σθένους=δύναμη) εἶναι ἡ νοσηρὰ κατάσταση τοῦ σώματος.

Ἡ ἔννοια τῆς ἀσθένειας προσεγγίζεται ἀπὸ πολλὲς πλευρές: ἐτυμολογική, κοινωνική, ἀντικειμενική, ὑποκειμενική, φιλοσοφική, θεολογικὴ καὶ ἰατρική.

Ἡ ἰατρικὴ θεώρηση τῆς ἀσθένειας δὲν μπορεῖ νὰ προσδιορισθῇ σὲ στενὰ ἐπιστημονικὰ πλαίσια, διότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας ἔμψυχος, πολυσυστηματικὸς ὀργανισμὸς ποῦ ζὴ καὶ κινεῖται μέσα στὸ σύμπαν, στὰ ὑποσύνολα τοῦ περιβάλλοντός του καὶ τῆς κοινωνίας,

Κάθε νόσημα ἔχει καὶ μορφὴ καὶ αἰτίες. Τὰ αἴτια ὀφείλονται σὲ ἐξωγενεῖς, ἐνδογενεῖς ἢ γενετικοὺς παράγοντες.

Οἱ ἀσθένειες διακρίνονται:

• Ἀπὸ τὸν ὁρισμὸ τῆς ὑγείας σέ: σωματικές- ψυχικές.
• Ἀπὸ τὴν φύση τους σέ: κληρονομικές- συγγενεῖς-ἐπίκτητες.
• Ἀπὸ τὴν διάρκειά τους σέ: ὀξεῖες-χρόνιες-μόνιμες.
• Ἀπὸ δὲ τὴν πορεία τους σέ: ἰάσιμες-ἐλεγχόμενες ἢ καταληκτικές.

Ἡ θεραπευτικὴ προσέγγιση ἀποσκοπεῖ: –στὴν πλήρη ἴαση (ἰδανικὸς στόχος), –στὴν καθυστέρηση ἐμφάνισης νοσήματος ἤ –στὴν σταθεροποίηση σὲ ἀποδεκτὸ ἐπίπεδο ὑγείας.

Ἡ θεραπεία στοχεύει, λοιπόν, στὸ νὰ ὀδηγήση τὸ ἄτομο στὴν καλύτερη γι’ αὐτὸ προσέγγιση τῆς ἔννοιας τῆς ὑγείας καὶ εἶναι:

• Συμβουλευτικὴ (μὲ στόχο τὴν ἐνίσχυση τῆς ἄμυνας τοῦ ὀργανισμοῦ).
• Φαρμακευτικὴ (προσοχὴ στὴν χρήση καὶ ὑπερκατανάλωση φαρμάκων ἀπὸ ἀσθενεῖς καὶ γιατρούς).
• Ἐπεμβατικὴ (ἀφαίρεση, ἀποκατάσταση ἢ καὶ ἀντικατάσταση ἱστῶν καὶ ὀργάνων).
• Γονιδιακὴ (ἡ θεραπεία τοῦ μέλλοντος, ἐὰν τὸ ἐπιτρέψη ὁ Θεός).

Πρόληψη.

Ἡ πρόληψη ἔχει πρωταρχικὸ ρόλο τόσο στὴν διατήρηση τῆς ἰσορροπίας τῆς ὑγείας ὅσο καὶ στὴν καθυστέρηση ἐμφάνισης νοσηρῶν καταστάσεων.

Ἐφαρμόζεται ὡς συμβουλευτική, στὴν προαγωγὴ τῆς ὑγείας καὶ μὲ ἐμβολιασμοὺς ἢ παρεμβάσεις στὸ περιβάλλον.

Ἡ νοσηρότητα στὶς ἀνεπτυγμένες χῶρες στὸν 20ὸ αἰῶνα

Ἡ «νοσηρότητα» ὁρίζει τὴν συχνότητα νόσων καὶ τὴν ἔνταση νοσογόνων ἐπιδράσεων στὸν πληθυσμό.

Στὸν 20ὸ αἰῶνα δεσπόζουν τρεὶς καμπύλες νοσηρότητας.

Ἡ πρώτη πολὺ αὐξημένη στὶς ἀρχὲς τοῦ αἰῶνα ἀντιπροσωπεύει τὰ λοιμώδη νοσήματα (νόσοι τῆς φτώχειας, τῆς ἄγνοιας, τῶν κακῶν συνθηκῶν διαβίωσης). Ἡ θεαματικὴ πτώση ποῦ ἐμφανίζει ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ αἰῶνα ὀφείλεται κατὰ κύριο λόγο στοὺς πολέμους!! Μέσα ἀπὸ αὐτὸν τὸν παραλογισμὸ δόθηκε μεγάλη ὤθηση στὴν τεχνολογία, στὶς ἀνακαλύψεις, στὴν ἀνάγκη καταπολέμησης καὶ τῶν ἀσθενειῶν.

Ἡ δεύτερη καμπύλη ἀρχίζει τὴν ἀνοδική της πορεία ἀπὸ τὴν μεσότητα τοῦ αἰῶνα μέχρι τὶς ἡμέρες μας. Χαρακτηρίζει τὰ καρδιαγγειακά, τοὺς καρκίνους καὶ τὰ ἀτυχήματα (νόσοι τῆς ἀφθονίας, τῆς ὑπερκατανάλωσης, τοῦ ἀτομικισμοῦ).

Ἡ τρίτη καμπύλη ἐμφανίζεται μὲ δραματικὴ ἄνοδο στὰ τέλη τοῦ αἰῶνα καταγράφοντας ψυχοσωματικὰ καὶ συναισθηματικο-κοινωνικὰ νοσήματα (νόσοι τῆς ἀστάθειας, τῆς ἀπαξίωσης ἀρχῶν, τῆς ἀμφισβήτησης).

Στὸν 21ο, πλέον, αἰῶνα ἐμφανίζεται μιὰ αἰσιόδοξη κάμψη τῆς δεύτερης καμπύλης, ἀλλὰ πρέπει νὰ μᾶς προβληματίζη κάποια ἀνάκαμψη τῆς πρώτης λόγῳ τῆς ἐμφάνισης νέων κυρίως λοιμώξεων π.χ. AIDS. Καὶ βέβαια ἡ μεγάλη πρόκληση εἶναι ἡ ἀναχαίτιση τῆς τρίτης. Ἔχει μπεὶ πιὰ στὸ παιχνίδι, ἡ ἀνάγκη ἀλλαγῆς τρόπου ζωῆς καὶ σκέψης, ταπείνωσης καὶ ὁ σεβασμὸς στὸ περιβάλλον. Ἀλλὰ ἐπιπλέον, πρέπει νὰ δώσουμε στοὺς νέους ἀνθρώπους στόχους ζωῆς μὲ ἀξίες ἠθικὲς καὶ πνευματικές. Νὰ τοὺς ἐξασφαλίσουμε σταθερότητα καὶ ἀσφάλεια!