Προσκυνηματικές περιηγήσεις

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Χαίρομαι ποὺ καὶ πάλι συναντόμαστε στὴν ἀρχὴ τοῦ νέου ἔτους ἐδῶ στὴν Ἀθήνα γιὰ τὴν κοπὴ τῆς Πρωτοχρονιάτικης Πίττας, οὐσιαστικὰ γιὰ τὴν ἀνανέωση τῆς πνευματικῆς μας ἐπικοινωνίας. Αὐτὸ εἶναι τὸ σημαντικότερο τῆς σημερινῆς συναντήσεως. Ὁ λαὸς συνήθως λέει ὅτι «σὲ πόνεσα», δηλαδὴ τὴν ἀπουσία καὶ τὴν ἔλλειψη ἐπικοινωνίας τὴν θεωρεῖ πόνο, στὴν πραγματικότητα δὲ ὁ πόνος προκαλεῖται ἀπὸ τὴν ἀγάπη ποὺ ἔχει γιὰ κάποιο πρόσωπο ποὺ ἔχει καιρὸ νὰ τὸ δῆ.

Εὐχαριστῶ τὴν ΟΣΥΝ γιὰ τὴν νέα αὐτὴ εὐκαιρία ποὺ μᾶς δίνει καὶ εὔχομαι σὲ ὅλους σας καλὴ χρονιά, μὲ ὑγεία καὶ δύναμη γιὰ νὰ ξεπεράσουμε τὴν κρίση, ἡ ὁποία στὴν πραγματικότητα δὲν εἶναι κρίση οἰκονομική, ἀλλὰ κρίση πνευματική, ἡ ὁποία δημιουργεῖ καὶ συνέπειες κοινωνικές.

Τὸ θέμα μὲ τὸ ὁποῖο θὰ σᾶς ἀπασχολήσω φέτος ἔχει σχέση μὲ τὴν βράβευση τὴν ὁποῖα κάνει ἡ ΟΣΥΝ στοὺς πολιτιστικοὺς Συλλόγους τῆς Ναυπακτίας ποὺ ἐκδίδουν Ἐφημερίδες. Βεβαίως πρέπει νὰ συγχαρῶ καὶ τὴν ΟΣΥΝ καὶ τοὺς πολιτιστικοὺς Συλλόγους γιὰ τὸ ποικιλότροπο ἔργο τὸ ὁποῖο ἐπιτελοῦν καὶ δίνουν ζωὴ στὴν ὀρεινὴ Ἐπαρχία, ἡ ὁποία ἐρημώνει ἀπὸ ἀνθρώπους.

Προτίθεμαι νὰ πὼ λίγα λόγια γιὰ τὸν λεγόμενο θρησκευτικὸ τουρισμό, ἢ ὅπως τὸ λέμε στὴν Ἐκκλησία, προσκυνηματικὴ περιήγηση. Στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας ἔχουμε ἰδιαίτερο Γραφεῖο, τὸ ὁποῖο ὀνομάζεται «Συνοδικὸ Γραφεῖο Προσκυνηματικῶν Περιηγήσεων (Θρησκευτικοῦ Τουρισμοῦ)» μὲ ποικίλη δραστηριότητα. Πρόσφατα (Νοέμβριο 2009) διοργανώθηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο στὴν Ζάκυνθο τὸ Α' Πανελλήνιο Συνέδριο γιὰ θέματα θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ τῶν Στελεχῶν τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ σημαντικὲς εἰσηγήσεις καὶ γενικὸ θέμα «Προσκυνηματικὲς Περιηγήσεις (Ἱστορία, Παράδοση, Νεώτερες ἐξελίξεις καὶ προβληματισμοί). Τὰ Ἑπτάνησα ὡς Ὀρθόδοξοι Προσκυνηματικοὶ Προορισμοί».

Παρακολούθησα τὸ Συνέδριο αὐτὸ καὶ εἶδα ὅλες τὶς διαστάσεις αὐτοῦ τοῦ φαινομένου, τὸ ὁποῖο ἔχει ἐπικρατήσει νὰ ὀνομάζεται θρησκευτικὸς τουρισμός.

1. Ὁρολογία τοῦ φαινομένου

Ἡ ἀγγλικὴ λέξη turism δηλώνει αὐτὸν ὁ ὁποῖος μετακινεῖται ἀπὸ τόπο σὲ τόπο κυρίως γιὰ ψυχαγωγικοὺς λόγους. Ἀπὸ τὴν κίνηση αὐτὴ δημιουργήθηκε ἡ φράση «θρησκευτικὸς τουρισμός». Πρόκειται γιὰ μετακίνηση προσώπων καὶ ὁμάδων γιὰ θρησκευτικοὺς λόγους. Ἡ ἔκφραση θρησκευτικὸς τουρισμὸς «χρησιμοποιήθηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ 1937 ἀπὸ τὴν Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν, τὴν προκάτοχο τοῦ Ὀργανισμοῦ Ἡνωμένων Ἐθνῶν (ΟΗΕ) προκειμένου ὅπως χαρακτηρισθοῦν ἐκεῖνοι ποὺ ἀποδημοῦσαν πρὸς ξένους τόπους γιὰ ἕνα διάστημα περισσότερο τῶν 24 ὡρῶν» (π. Γεώργιος Τσέτσης).

Ἔχει διαπιστωθῇ ὅτι οἱ πρῶτοι περιηγητές-τουρίστες ἦταν οἱ Χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι περιφέρονταν σὲ διάφορους ἐκκλησιαστικοὺς χώρους, κυρίως ὅμως στοὺς Ἁγίους Τόπους, γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὰ μέρη ἐκεῖνα ὅπου ἔζησε, σταυρώθηκε, τάφηκε, ἀναστήθηκε καὶ ἀναλήφθηκε ὁ Χριστὸς καὶ ὅπου ἔζησε καὶ ἡ πρώτη Χριστιανικὴ Ἐκκλησία, καθὼς ἐπίσης καὶ μὲ μοναστικὰ κέντρα στὰ ὁποῖα ζοῦσαν Ἅγιοι, γιὰ νὰ τοὺς ρωτήσουν διάφορα θέματα ποὺ τοὺς ἀπασχολοῦσαν. Διάφορα κείμενα τὰ ὁποῖα ἔχουν διασωθῇ, ὅπως τὸ Γεροντικό, ὁ Εὐεργετινὸς κ.ἄ. εἶναι χαρακτηριστικὰ αὐτῆς τῆς νοοτροπίας.

Οἱ μετακινούμενοι χαρακτηρίζονταν ὡς ἀπόδημοι, διότι ἔβγαιναν ἀπὸ τοὺς δήμους καὶ ὁδοιπόροι, διότι ὁδοιποροῦσαν μὲ τὶς δύσκολες τότε συνθῆκες. Εἶναι γνωστὸ τὸ λεγόμενο Ὁδοιπορικὸ τῆς Αἰθερίας ἀπὸ τὴν Δύση, ποὺ ἦταν μιὰ μοναχὴ τοῦ 5ου αἰῶνος, ἡ ὁποία ἐπισκέφθηκε τοὺς Ἁγίους Τόπους καὶ ἔγραφε τὶς ἐντυπώσεις της ἀπὸ τὶς περιηγήσεις στὴν Γερόντισσά της. Αὐτὲς τὶς μετακινήσεις συναντοῦμε καὶ σὲ ἄλλα θρησκεύματα γιὰ ἀνάλογους σκοπούς. Σήμερα ἔχουν προταθῇ ἄλλοι καλύτεροι ὁρισμοί, ποὺ ἀποδίδουν περισσότερο τὴν πραγματικότητα. Θεωρεῖται ὅτι ἀντὶ τοῦ θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ καλύτερος ὁρισμὸς εἶναι ἡ ἔκφραση «προσκυνηματικὴ περιήγηση», ποὺ δηλώνει μιὰ μετακίνηση καὶ περιήγηση ἀπὸ τόπο σὲ τόπο, ὄχι χάριν ψυχαγωγίας, ἀλλὰ χάριν προσκυνήσεως.

Ἐφέτος ἐπισκέφθηκα τοὺς Ἁγίους Τόπους μὲ μιὰ ὁμάδα ἀπὸ τὴν Ναύπακτο καὶ μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὅτι ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ. Θεόφιλος χρησιμοποίησε τὸν ὅρο «προσκυνηματικὴ θεωρία». Ἡ λέξη θεωρία δηλώνει τὴν ὅραση-θέα τῶν προσκυνημάτων καὶ ἡ λέξη προσκυνηματικὴ εἶναι ἔνδειξη σεβασμοῦ στὰ σεβάσμια μέρη. Κατὰ τὴν ὁμιλία του ἀνέφερε ὅτι παλαιότερα οἱ προσκυνητὲς ποὺ ἔρχονταν στὰ Ἱεροσόλυμα εἶχαν ἔντονα προσκυνηματικὰ ἐνδιαφέροντα καὶ ὅταν ἐπέστρεφαν στὰ χωριά τους, τοὺς ὑποδέχονταν μὲ πολὺ ἐνθουσιασμὸ καὶ τοὺς εὐλαβοῦνταν ἐπειδὴ ἀξιώθηκαν νὰ μείνουν στοὺς τόπους ἐκείνους ποὺ ἔζησε ὁ Χριστός. Οἱ προσκυνητὲς ἐθεωροῦντο ἱερὰ πρόσωπα, γι' αὐτὸ τοὺς χαρακτήριζαν χατζῆδες. Αὐτὸ τὸ διεπίστωσα στὸ πρόσφατο ταξίδι μου στὴν Τιφλίδα, πρωτεύουσα τῆς Γεωργίας, ἀφοῦ οἱ προσκυνητὲς ζοῦσαν μὲ τὶς ἀναμνήσεις τους ἀπὸ τοὺς Ἁγίου Τόπους. Ἑπομένως, περισσότερο πρέπει νὰ χρησιμοποιῆται ὁ ὅρος προσκυνηματικὴ περιήγηση καὶ εἰδικὰ γιὰ τοὺς Ἁγίους Τόπους προσκυνηματικὴ θεωρία, παρὰ θρησκευτικὸς τουρισμός. Ὡστόσο ὅμως πολλοὶ μετακινοῦνται καὶ μὲ τὴν ἔννοια ποὺ προσδιορίζει ὁ θρησκευτικὸς τουρισμός, ὁπότε χρησιμοποιεῖται καὶ αὐτὸς ὁ ὅρος.

2. Οἱ σωστὲς προϋποθέσεις τῆς προσκυνηματικῆς περιηγήσεως

Σήμερα ὅπως ἔχει παρατηρηθῇ ὁ γενικὸς τουρισμὸς «ἀποτελεῖ μιὰ πολυεθνικὴ καὶ πολυδιάστατη βιομηχανία, ἕνα σημαντικὸ στοιχεῖο κοινωνικῆς, πολιτισμικῆς, πολιτικῆς καὶ οἰκονομικῆς πραγματικότητος τῆς ἐποχῆς μας» (Γ. Τσέτσης). Πρόκειται γιὰ μιὰ βιομηχανία τουριστικὴ ποὺ ἀπασχολεῖ ἕναν στοὺς κάθε ἐννέα κατοίκους τῆς γῆς καὶ ἀποφέρει πολλὰ κέρδη, ὅπως γιὰ παράδειγμα τὸ 2005 ἀνέρχονταν σὲ 3,5 τρισεκατομ. δολ. (π. Γ. Τσέτσης). Μέσα σὲ αὐτὴ τὴν πολυεθνικὴ καὶ πολυδιάστατη βιομηχανία ἐντάσσεται καὶ ὁ θρησκευτικὸς τουρισμὸς ποὺ γίνεται ἀφορμὴ γιὰ πλουτισμὸ πολλῶν παραγόντων.

Εἶναι εὐνόητον ὅτι ἡ προσκυνηματικὴ περιήγηση δὲν εἶναι εὔκολη πράξη, γιατί ἐγκυμονεῖ καὶ πολλοὺς κινδύνους, ὅταν δὲν διοργανώνεται κατάλληλα. Μπορεῖ νὰ ὠφελήση καὶ νὰ βλάψη τοὺς προσκυνητές. Κάνοντας λόγο γιὰ προσκυνηματικὴ περιήγηση, ἐννοοῦμε κυρίως τρία πράγματα. Πρῶτον, αὐτοὺς ποὺ διοργανώνουν τέτοιες ἐκδρομές-περιηγήσεις, δεύτερον, τὸ πρόγραμμα τῶν περιηγήσεων καὶ τρίτον, τοὺς χώρους ποὺ φιλοξενοῦν τοὺς προσκυνητές.

Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ ἐνδιαφέρεται ἰδιαίτερα καὶ γιὰ τοὺς τρεὶς αὐτοὺς παράγοντες, γιατί δὲν πρέπει νὰ βλέπη τὸν ἄνθρωπο ὡς μιὰ ἀτομικὴ μονάδα, οὔτε ὡς ἀντικείμενο ἐκμεταλλεύσιμο, ἀλλὰ ὡς πρόσωπο τὸ ὁποῖο ἐνδιαφέρεται νὰ ἀντιμετωπίση τὴν μοναξιὰ ἢ νὰ ἰκανοποιήση ἄλλες ἐσωτερικὲς ἀναζητήσεις. Σὲ Ἱερατικὴ Σύναξη ποὺ ἔγινε στὴν Ναύπακτο ἀναλύθηκε ὅλο αὐτὸ τὸ φαινόμενο, ἐπειδὴ πολλὲς Ἐνορίες ἢ Πρακτορεῖα διοργανώνουν ἐκδρομὲς μὲ θρησκευτικὸ περιεχόμενο ἢ πολλὲς Ἐνορίες καὶ Μοναστήρια ὑποδέχονται τέτοιους ἐκδρομεῖς. Μεταξὺ τῶν ἄλλων κατέληξα στὰ ἑξῆς συμπεράσματα.

Πρῶτον, ὅσοι διοργανώνουν προσκυνηματικὲς περιηγήσεις πρέπει νὰ προετοιμάζουν καλὰ τὴν ὁμάδα τῶν ἀνθρώπων καὶ τὸν σκοπὸ τῆς ἐκδρομῆς. Βεβαίως, κάθε ἐκδρομὴ ἔχει καὶ ψυχαγωγικὸ σκοπό, ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ παραβλέπωνται οἱ πνευματικὲς καὶ ὑπαρξιακὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων. Μεταξὺ τῶν προσκυνητῶν πρέπει νὰ ὑπάρχη ὁμοιογένεια, γιατί διαφορετικὰ θὰ ὑπάρξουν προβλήματα.

Δεύτερον, τὸ πρόγραμμα πρέπει νὰ εἶναι προσεγμένο καὶ νὰ ἀνταποκρίνεται στὶς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων. Ὁ ὑπεύθυνος τῆς προσκυνηματικῆς περιηγήσεως πρέπει νὰ εἶναι κατάλληλα προετοιμασμένος γιὰ νὰ ἐνημερώνη γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ τόπου, τὴν σχέση μὲ τὰ πρόσωπα ποὺ πέρασαν ἀπὸ τὸν τόπο ἐκεῖνο καὶ μὲ τὴν σύγχρονη ζωή.

Τρίτον, οἱ ἄνθρωποι ποὺ ὑποδέχονται τοὺς προσκυνητὲς στὰ διάφορα κέντρα, θὰ πρέπει νὰ κάνουν τὸ ἔργο τους μὲ πολλὴ ἀγάπη, νὰ προσφέρουν ὅ,τι εἶναι καλύτερο γι' αὐτοὺς καὶ νὰ εἶναι προετοιμασμένοι μὲ τὸ κατάλληλο ὑλικό, ὥστε νὰ ὠφελῆται ποικιλοτρόπως ὁ προσκυνητής. Ἑπομένως, ὅλοι κατὰ διαφόρους τρόπους εἴμαστε ἀναμεμειγμένοι στὸν λεγόμενο θρησκευτικὸ τουρισμό, εἴτε διοργανώνουμε τέτοιες περιηγήσεις εἴτε ὑποδεχόμαστε, ὁπότε καὶ πρέπει νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ βοηθοῦμε τοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ τοὺς εἰσάγουμε στὴν ἱστορία, τὸν πολιτισμὸ τοῦ τόπου, στὶς παραδόσεις του καὶ στὴν σύγχρονη ζωή. Γιὰ τὸ ἔργο αὐτὸ χρειάζεται ἰδιαίτερο μεράκι καὶ ἔμπνευση, γιατί δὲν μποροῦμε νὰ παραβλέψουμε τὶς ἀνάγκες καὶ τὶς δυνατότητες τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Ἐὰν τοὺς παλαιότερους χρόνους οἱ ἄνθρωποι μετακινοῦνταν μὲ τόσες δυσκολίες αὐτὸ πολὺ περισσότερο γίνεται στὴν ἐποχῆ μας.

3. Ἡ προσκυνηματικὴ περιήγηση στὴν Ναυπακτία

Θὰ περιορίσω τὸν λόγο μου κυρίως στὴν Ἐπαρχία τῆς Ναυπακτίας, τὴν ὁποῖα τόσο ἀγαποῦμε καὶ ἐνδιαφερόμαστε γιὰ τὴν ποιοτική της ἀναβάθμιση. Ἡ Ναυπακτία, ὅπως εἶναι γνωστόν, εἶναι ἕνας χῶρος ποὺ συνδυάζει ὀμορφιὰ καὶ παράδοση, πολιτισμὸ καὶ σύγχρονη ζωή. Ἐπειδὴ ἔχω ἐπισκεφθῇ τὰ Ζαγοροχώρια καὶ τὸ Πήλιο, αἰσθάνομαι ὅτι ἡ Ὀρεινὴ Ναυπακτία εἶναι κάτι μεταξὺ αὐτῶν τῶν δύο, γι' αὐτὸ καὶ εἶναι μιὰ περιοχὴ μὲ μεγάλο φυσικὸ πλοῦτο καὶ ὀμορφιά. Συγχρόνως, ἔχει καὶ πολὺ μεγάλη πολιτιστικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Ἄλλωστε ἡ Ἐκκλησία, ὅπως καὶ ἡ θρησκεία, εἶναι τὸ κέντρο τοῦ πολιτισμοῦ, κατὰ τὸν Max Weber. Θεωρῶ ὅτι ὁ θρησκευτικὸς τουρισμὸς στὴν Ναυπακτία θὰ πρέπει νὰ συνδυάζη τρία στοιχεῖα, τὰ μνημεῖα, τὴν σύγχρονη ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ καὶ τὴν διαχρονικὴ παράδοση.

Διασώζονται μέχρι σήμερα πολλὰ καὶ θαυμαστὰ μνημεῖα τέχνης, ὅπως εἶναι ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἀμπελακιώτισσας, ποὺ ἱδρύθηκε τὸν 15ο αἰῶνα, ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου τῆς Βομβοκοὺς ποὺ ἀνοικοδομήθηκε τὸν 17ο αἰῶνα, ἡ Παναγία ἡ Παναξιώτισσα στὴν Γαυρολίμνη, ἡ ὁποία εἶναι ἔργον τέχνης τοῦ 11ου αἰῶνος καὶ πολλὰ ἄλλα διασωθέντα ἢ ἐρειπωμένα μοναστικὰ κέντρα, ὅπως ὁ Ἅγιος Δημήτριος Κρυονερίων, ἡ Παναγία ἡ Καβαδιώτισσα, ἡ Ἁγία Σωτῆρα στὸ Χρύσοβο, ἡ Παναγία Φιλοθέου Νεοκάστρου κλπ. Σημαντικὸ μοναστικὸ κέντρο εἶναι τὸ σπήλαιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βαράσοβας, ποὺ εἶναι σπάνιας μορφῆς Ἐγκλείστρα ποὺ διασώζει στοιχεῖα ζωῆς ἀπὸ τὸν 9ο μέχρι τὸν 18ο αἰῶνα καὶ ὅλο τὸ μοναστικὸ καὶ ἀσκητικὸ συγκρότημα τῆς Βαράσοβας.

Ἔχουν δημοσιευθῇ διάφορα βιβλία μὲ τὴν ἱστορία τῶν μοναστικῶν αὐτῶν κέντρων καὶ σὲ αὐτὸ χρωστοῦμε εὐγνωμοσύνη στὸν Καθηγητὴ κ. Ἀθανάσιο Παλιούρα, στὸν κ. Χαράλαμπο Χαραλαμπόπουλο, τὴν κ. Εὐγενία Χαραλαμποπούλου καὶ τὴν Ἑταιρεία Ναυπακτιακὼν Μελετῶν γιὰ τὴν μεγάλη τους προσφορά, ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλους συγγραφεῖς. Πρέπει νὰ διαβάζουμε ὅλα αὐτὰ τὰ κείμενα γιὰ νὰ μάθουμε τὴν ἱστορία τοῦ τόπου καὶ τῶν μνημείων. Πέρα ἀπὸ αὐτό, πρέπει ἡ προσκυνηματικὴ περιήγηση νὰ ἔχη ἐπαφὴ μὲ τὶς ἐκκλησιαστικὲς τελετὲς ποὺ γίνονται στὰ μνημεῖα αὐτά, ἤτοι θεῖες Λειτουργίες στὶς πανηγύρεις τους, ἱερὲς Παρακλήσεις στὰ θαυμαστὰ προσκυνήματα ποὺ διατηροῦνται, ἀγρυπνίες κλπ. Αὐτὸ γίνεται ἰδιαίτερα στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἀμπελακιώτισσας. Ἐπίσης, τοὐλάχιστον μιὰ φορὰ τὸν χρόνο γίνεται μιὰ κατανυκτικὴ θεία Λειτουργία στὸ σπήλαιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βαράσοβας μὲ πολὺ κόσμο. Χαίρομαι κάθε χρόνο ποὺ ἀνέρχομαι στὸ σπήλαιο καὶ πατῶ σὲ χώρους ποὺ ποτίσθηκαν μὲ ἀσκητικοὺς ἀγῶνες καὶ ἱδρῶτες. Βέβαια πρέπει νὰ δοθῇ ἰδιαίτερη προσοχὴ στὸν χῶρο αὐτό, νὰ γίνη προσβάσιμος καὶ νὰ ἀρχίσουν ἀναστηλωτικὲς ἐργασίες.

Ἀκόμη ὁ λεγόμενος θρησκευτικὸς τουρισμὸς περιλαμβάνει καὶ τὴν συμμετοχὴ σὲ πολιτιστικὲς δραστηριότητες τὶς ὁποῖες διοργανώνουν οἱ πολιτιστικοὶ Σύλλογοι τοὺς καλοκαιρινοὺς μῆνες κατὰ τὶς πανηγύρεις τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Μόνο ποὺ θὰ πρέπει νὰ προσέχουν νὰ μὴν ἀλλοιώνουν τὸν χαρακτῆρα τῶν θρησκευτικῶν αὐτῶν ἐκδηλώσεων καὶ νὰ μὴν δημιουργοῦν ρύπανση τοῦ περιβάλλοντος χώρου, ἀκόμη καὶ ἠχορύπανση. Πάντως, θὰ πρέπει ὅλοι νὰ δραστηριοποιηθοῦν περισσότερο γιὰ τὴν ἀξιοποίηση καὶ ἐνεργοποίηση αὐτοῦ τοῦ νέου φαινομένου, τῆς λεγόμενης προσκυνηματικῆς περιήγησης ἢ θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ. Θὰ πρέπει νὰ ἀναβαθμισθῇ ἐκκλησιαστικὰ καὶ πολιτιστικά.

Θέλω νὰ ἀναφερθῶ δημοσίως τὸν Ἀρχιμ. π. Πολύκαρπο, Ἡγούμενο ποὺ παραμένει πνευματικὸς φρουρὸς στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἀμπελακιώτισσας, ὕστερα μάλιστα καὶ ἀπὸ τὴν κοίμηση τοῦ π. Ραφαήλ, ποὺ γιὰ τόσα χρόνια παρέμενε στὴν Ἱερὰ Μονή. Ἐπίσης, νὰ συγχαρῶ ὅλους τοὺς παρισταμένους Δημάρχους Ναυπακτίας καὶ τοὺς Προέδρους καὶ τὰ μέλη τῶν Πολιτιστικῶν Συλλόγων γιὰ τὶς καλοκαιρινὲς πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις ποὺ διοργανώνουν καὶ δίνουν ζωὴ στὸν τόπο. Χαίρομαι, γιατί διοργανώνονται ἐκδηλώσεις μὲ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τοῦ τόπου μας. Ἀκόμη, ἔχουμε συζητήσει μὲ τὸν Νομάρχη κ. Εὐθύμιο Σῶκο καὶ εἶναι καὶ δικό του ὅραμα νὰ ἑνωθῇ μὲ ἀσφαλτόδρομο ἡ Ναυπακτία μὲ τὴν Εὐρυτανία, ὥστε ὁ περιηγητὴς νὰ μπορῇ ἀπὸ τὴν Ἄνω Χώρα, διὰ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀμπελακιώτισσας νὰ φθάση στὴν Ἱερὰ Μονὴ Προυσιώτισσας καὶ νὰ ἑνωθοῦν τὰ δύο μεγάλα μοναστικὰ καὶ ἐθνικὰ κέντρα. Καὶ ἤδη γίνονται σημαντικὲς ἐνέργειες γιὰ νὰ περατωθῇ καὶ τὸ τμῆμα μεταξὺ Ἀμπελακιώτισσας καὶ Περδικόβρυσης, ποὺ εἶναι ἀκόμη χωματόδρομος.

Θεωρῶ πολὺ σημαντικὸ τὸ ἔργο ποὺ ἄρχισε ὁ κ. Χαράλαμπος Χαραλαμπόπουλος, σὲ συνεργασία μὲ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη, γιὰ νὰ καταρτισθῇ τὸ Ναολόγιο τῆς Μητροπόλεώς μας, τὸ ὁποῖο θὰ περιλαμβάνη καταγραφὴ ἱστορική, ἀρχιτεκτονική, λαογραφικὴ καὶ φωτογραφικὴ ὅλων τῶν Ναῶν καὶ Ναϋδρίων ποὺ ὑπάρχουν στὴν περιφέρειά μας. Στὸ ἔργο αὐτὸ βοηθήσατε καὶ ἐσεῖς, οἱ Πολιτιστικοὶ Σύλλογοι συγκεντρώνοντας πολὺ ὑλικό, ὅταν ἦταν δύσκολο νὰ τὸ συγκεντρώσουν οἱ κατὰ τόπους Ἐφημέριοι. Τὸ ἔργο αὐτὸ προχωράει μὲ κάπως ἀργὸ ρυθμό, διότι λείπει τὸ ὑλικὸ ἀπὸ λίγες ἀκόμη Ἐνορίες καὶ διότι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη δὲν ἔχει μεγάλη οἰκονομικὴ εὐχέρεια καὶ δὲν βρέθηκε κάποιος χορηγὸς νὰ βοηθήση στὴν ἔκδοση. Ὅταν μὲ τὸ καλὸ ὁλοκληρωθῇ θὰ ἀποτελέση μιὰ θαυμάσια καταγραφὴ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν μνημείων τῆς Ἐπαρχίας μας καὶ ἕνα πολὺ καλὸ βοήθημα γιὰ τοὺς ἐπιστήμονες, ἀλλὰ καὶ τὴν Τοπικὴ Αὐτοδιοίκηση.

Ἀγαπητοί μου,

Αἰσθάνομαι ἰδιαίτερη τιμὴ διότι εἶμαι Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, αὐτῆς τῆς ἀρχαίας Ἱερᾶς Ἐπισκοπῆς καὶ Μητροπόλεως, ἀλλὰ καὶ ἑνὸς τόπου μὲ ἱστορία καὶ παράδοση. Καὶ κατὰ τὴν θερινὴ περίοδο περιοδεύω τὰ χωριὰ τῆς ὀρεινῆς Ναυπακτίας καὶ τοῦ Ἁγίου Βλασίου μὲ χαρά, παρὰ τὶς δυσκολίες καὶ τὸν κόπο, διότι ἀναπνέω τὸν ἀέρα τῆς ἐλάτης, βλέπω τὰ σπίτια ποὺ παραμένουν ἀγέρωχα στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου καὶ ἐκφράζουν τὸν παραδοσιακὸ τρόπο ζωῆς, λειτουργῶ σὲ παλαιοὺς Ναοὺς καὶ Μονὲς μὲ ἱστορία ἐκκλησιαστικὴ καὶ ἐθνική, φιλοξενοῦμαι ἀπὸ εὐγενέστατους καὶ καλλιεργημένους Ναυπακτίους καὶ συναντῶ ἀγαπητὰ πρόσωπα στὶς πλατεῖες, ὅπου συζητῶ διάφορα θέματα ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν. Εἶμαι καὶ ἐγὼ ἕνας προσκυνηματικὸς περιηγητὴς ἢ μᾶλλον Ποιμενάρχης τῆς Ναυπακτίας καὶ τῶν Ναυπακτίων καὶ θέλω νὰ γίνω καὶ περιηγητὴς καὶ ποιμενάρχης τῶν καρδιῶν σας. Γιατί, ὅπως ἔλεγε κάποιος: «Πρέπει νὰ γνωρισθοῦμε, πρὶν χωρισθοῦμε».–