Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Οἰκονομικοὶ πειρασμοί

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Ὑπάρχει ἡ «οἰκονομία τοῦ χρήματος», ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ ἡ «οἰκονομία τῆς σωτηρίας». Ἡ μιὰ ἔχει σχέση μὲ τὴν καλὴ λειτουργία τοῦ Κράτους, μὲ τὴν ὑγεία τῶν ἐπιχειρήσεων καὶ τὴν ἀγοραστικὴ ἱκανότητα τῶν καταναλωτῶν, ἡ ἄλλη μὲ τὴν ἀνακαινιστικὴ λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὀρθὴ πίστη στὸ Χριστό, δηλαδὴ τὴν ὑγεία τῆς διδασκαλίας καὶ τῆς ποιμαντικῆς διακονίας τῶν ποιμένων, ἀλλὰ καὶ τὴν ἱκανότητα τοῦ λαοῦ νὰ προσλαμβάνη καὶ νὰ ἐνεργοποιῇ τὸν λόγον τῆς ἀληθείας.

Οἱ διαφορετικὲς ποιότητες τῶν οἰκονομιῶν, τοῦ χρήματος καὶ τῆς σωτηρίας, διαφοροποιοῦν, ὅπως εἶναι φυσικό, καὶ τοὺς «οἰκονομικοὺς πειρασμούς», οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἰσχὺ ἀνάλογη μὲ τὶς «οἰκονομικὲς» ἀρετὲς ἢ κακίες ὅλων τῶν ἐμπλεκομένων παραγόντων. Οἱ πειρασμοὶ δοκιμάζουν τὴν πίστη μας. Δοκιμάζουν λαούς, κοινότητες, Ἐκκλησίες καὶ πρόσωπα. Δοκιμάζουν τὴν ἀγάπη τῶν πολλῶν, τὴν συνοχὴ τῆς κοινωνίας, τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, δοκιμάζουν γενικὰ τὶς ψυχοσωματικὲς καὶ πνευματικὲς ἀρετὲς ὅλων μας. Μᾶς δείχνουν ποιοί πραγματικὰ εἴμαστε. Αὐτὸ συμβαίνει στὸ πλαίσιο τῆς «οἰκονομίας τοῦ χρήματος», τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὸ «στάδιο» τῆς «οἰκονομίας τῆς σωτηρίας». Κι αὐτὸ γιατί τὸ ὑποκείμενο καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις εἶναι τὸ ἴδιο εἴμαστε ἐμεῖς, οἱ πεπτωκότες ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι κινούμαστε καὶ δροῦμε ἀνάλογα μὲ τὰ «ρήματα» –τοὺς λόγους– ποὺ κυριαρχοῦν μέσα στὴν ψυχή μας καὶ δίνουν νόημα καὶ στόχους στὴν ζωή μας.

Εἶναι γεγονὸς ὅτι ὁ καθένας μας βλέπει τὸν κόσμο ἀπὸ μέσα του, μὲ τὶς φωτοσκιάσεις ποὺ δημιουργοῦν πάνω στὰ γεγονότα καὶ στὰ πράγματα ὅσα ὑπάρχουν στὴν ψυχή του, ἄλλα ἀπὸ τὰ ὁποῖα τὸν πιέζουν, ἄλλα τὸν ἐμπνέουν, ἄλλα τὸν πνίγουν καὶ ἄλλα τοῦ δίνουν βαθιὲς ἀνάσες ζωῆς αἰωνίου, ἂν ἔχη, ἐννοεῖται, τὶς κατάλληλες ὑποδομὲς πίστης καὶ ἀρετῆς. Ἔτσι οἱ στόχοι μας μπορεῖ νὰ εἶναι ὑψηλοὶ ἢ χαμηλοί, ἀνάλογα μὲ τὶς γνῶμες ποὺ ἔχουμε ἀποκρυσταλλώσει μέσα μας γιὰ τὰ πράγματα τῆς ζωῆς μας. Οἱ στόχοι μας μπορεῖ νὰ μᾶς ἐγκλωβίζουν μέσα στὸ πλαίσιο τῆς «οἰκονομίας τοῦ χρήματος», χωρὶς ἀπολαβὲς ἀπὸ τὸ μυστήριο τῆς «οἰκονομίας τῆς σωτηρίας», μπορεῖ ὅμως νὰ μᾶς βγάζουν καὶ στὸ «στάδιο» τῶν «εὐσεβῶν ἀρετῶν», στὸ ὁποῖο κερδίζεται ἢ μᾶλλον οἰκονομεῖται ἡ σωτηρία μας. Στὴν μιὰ περίπτωση ὅλος ὁ ἀγῶνας εἶναι νὰ βολευθῇ –νὰ οἰκονομηθῇ– ἡ ἐπίγεια, πρόσκαιρη ζωή μας, ἐνῷ στὴν ἄλλη, μέσα ἀπὸ τὴν «οἰκονομία» τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ, νὰ ὑπερβαθῇ ὁ παρὼν αἰῶνας, μὲ ὅλες τὶς δυνάμεις ποὺ τὸν καθιστοῦν πνιγηρό, στὴν κυριολεξία φυλακή, γιὰ τὴν θεοειδῆ ὕπαρξη ποὺ μᾶς δωρήθηκε.

«Διαπλέοντες», λοιπόν, «τὸ πέλαγος τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς» καὶ «βασανιζόμενοι», ὡς Κράτος, «ὑπὸ τῶν κυμάτων» τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως, θὰ ἐπικεντρώσουμε τὴν προσοχὴ μᾶς στοὺς «οἰκονομικοὺς πειρασμούς», μιὰ καὶ πέρα ἀπὸ τοὺς δανειστὲς τοῦ Κράτους, ἔχουμε καὶ ἄλλους «πειράζοντες», οἱ ὁποῖοι συνηθίζουν, ὅταν ἀνοίγη γιὰ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας τὸ «στάδιο τῶν ἀρετῶν», ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλες παρόμοιες περιόδους, νὰ γίνονται ἰδιαιτέρως ἐνοχλητικοί.

Βλέποντας τὴν «οἰκονομία τοῦ χρήματος» παράλληλα μὲ τὴν «οἰκονομία τῆς σωτηρίας» παρατηροῦμε ὅτι οἱ «πειράζοντες», ὁρατοὶ καὶ ἀόρατοι, χρηματοπιστωτικῆς ἢ ἄλλης φύσεως, ἔχουν κοινὲς μεθόδους καὶ νοοτροπίες, καὶ τὸ σημαντικότερο, ἐκμεταλλεύονται πάθη τῶν πειραζομένων, τὰ ὁποῖα προηγουμένως μὲ πανουργία βοήθησαν νὰ κραταιωθοῦν.

Ἅς πάρουμε τὸ παράδειγμα τῆς ἐθνικῆς μας οἰκονομίας, τώρα ποὺ ἀκοῦμε «ψόγον πολλῶν παροικούντων κυκλόθεν», ἀφοῦ ἡ ἰσχύς μας –ψεύτικη, χωρὶς σοβαρὰ ἐρείσματα στὴν πραγματικότητα– «ἠσθένησεν ἐν πτωχείᾳ».

Ὁ Γρ. Νικολόπουλος στὴν ἐφημερίδα Τὸ Βῆμα (21.2.2010), σημειώνει: «Πῶς εἴμαστε χαμένοι, θὰ ἀναρωτηθῇ κανείς, ὅταν ἡ ἑλληνικὴ οἰκονομία ἀναπτυσσόταν ἐπὶ 30 χρόνια μὲ ρυθμοὺς ταχύτατους, ὅταν ὅλοι ἔχουμε δεὶ τὸ βιοτικό μας ἐπίπεδο νὰ αὐξάνεται, ὅταν τὰ μπουζούκια, τὰ καφενεῖα, τὰ νησιὰ εἶναι γεμᾶτα κόσμο ποὺ διασκεδάζει;». Σ’ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα ἀπαντᾶ δίνοντας κάποια νούμερα ποὺ λύνουν κάπως τὸ μυστήριο τῆς εὐημερίας μας. Γράφει, ὅτι ἀπὸ τὸ 1980 ὤς τὸ 2010 εἰσπράξαμε 47 δισεκατομμύρια εὐρὼ μὲ ἐπιδοτήσεις καὶ δανειστήκαμε ἄλλα 300 δισεκατομμύρια. Καὶ συμπληρώνει: «Αὐτὸ τὸ χρῆμα εἶναι ποὺ δημιούργησε τὸν ὑψηλὸ ρυθμὸ ἀνάπτυξης. Αὐτὸ εἶναι τὸ χρῆμα ποὺ βλέπουμε στὰ μπουζούκια, στὶς βίλες, στὰ ποῦρα, στὰ κότερα. Καὶ ἐφόσον τὸ βλέπουμε ἐκεῖ, σημαίνει ὅτι δὲν ἐπενδύθηκε σὲ ἐργοστάσια, σὲ ἐπιχειρήσεις, σὲ ἀνάπτυξη. Αὐτὰ τὰ 347 δισ. εὐρὼ εἶναι τὸ μέγεθος τῆς πλαστῆς εὐημερίας τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας».

Τώρα οἱ δανειστές μας μᾶς διασύρουν διεθνῶς καὶ κερδοσκοποῦν εἰς βάρος μας αὐξάνοντας τὰ ἐπιτόκια. Χαίρονται τὴν κατάντια μας, ἀφοῦ θὰ τοὺς ἀποφέρη μεγαλύτερα κέρδη. Τὸ θέμα βέβαια εἶναι ὅτι ἐμεῖς φταῖμε ποῦ πέσαμε στὸ δόκανο τοῦ ἄχρηστου –ὅπως ἀποδείχθηκε ἀπὸ τὴν χρήση του– δανεισμοῦ. Ἔτσι, ἐμεῖς τοὺς δώσαμε τὴν δυνατότητα νὰ μᾶς τρομοκρατοῦν καὶ νὰ φαλκιδεύουν τὴν πολιτική μας ἐλευθερία, ἀπαιτῶντας ἀσφυκτικὰ πλαίσια ἀκόμη καὶ γιὰ τὴν κοινωνικὴ πολιτικὴ τοῦ Κράτους.

Εἶναι προφανὲς ὅτι ὅλα αὐτὰ συμβαίνουν, γιατί ἀπουσίασε ἀπὸ πολλούς, σὲ κρίσιμες φάσεις τῆς πολιτικῆς μας ζωῆς, ἡ αἴσθηση τῆς κοινωνικῆς εὐθύνης καὶ ἡ ὅρασή τους θόλωσε ἀπὸ τὴν εὔκολη πρόσκαιρη ἀπόλαυση. Αὐτὴ ἡ θόλωση τῆς πολιτικῆς τους ὅρασης δὲν τοὺς ἐπέτρεπε νὰ βλέπουν τὸ μακροπρόθεσμο καὶ μονιμότερο κέρδος. Μὲ πιὸ καθαρὸ Χριστιανικὸ λόγο πρέπει νὰ ποῦμε, ὅτι ὅλα αὐτὰ συμβαίνουν, ὅταν λαὸς καὶ ἄρχοντες συνθέτουν τὴν πλεονεξία τους μὲ τὴν φιληδονία καὶ τὴν ραθυμία.

Ὅμως τὰ ἴδια, μὲ κάποιες παραλλαγές, συμβαίνουν στὸν προσωπικὸ πνευματικὸ ἀγῶνα τοῦ καθενός, ἀλλὰ καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ καὶ δράση γενικότερα.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς ἐφιστοῦν τὴν προσοχὴ νὰ μὴ δίνουμε δικαιώματα στὸν διάβολο, νὰ μὴ τοῦ δίνουμε δυνατότητες νὰ μᾶς διασύρη καὶ νὰ μᾶς καταπιέζη. Σύμφωνα μὲ τοὺς Πατέρες τῆς Φιλοκαλίας οἱ τρεὶς γίγαντες τοῦ διαβόλου, μὲ τοὺς ὁποίους προσπαθεῖ νὰ μᾶς βγάλη ἀπὸ τὴν εὐθεῖα ὁδό, εἶναι ἡ ραθυμία, ἡ λήθη καὶ ἡ ἄγνοια.

Ἂν ἀγνοοῦμε ἢ ξεχνοῦμε μέσα στὴν τύρβη τῆς καθημερινότητας τὸ πρόσωπο καὶ τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ, τὴν «οἰκονομία» τοῦ μυστηρίου τῆς θεανθρωπότητός Του καὶ ἂν ἐπιπλέον, μὲ βαριὲς καρδιὲς ἀπὸ «κραιπάλη καὶ μέθη», ραθυμοῦμε γιὰ πνευματικὲς πορεῖες καὶ ἀναβάσεις, τότε γινόμαστε εὔκολα «ἐπίχαρμα τὼ διαβόλῳ», χαρὰ τῆς κακίας του, ἡ ὁποία βέβαια, ἐπειδὴ δὲν ἱκανοποιεῖται μὲ τίποτε, προσπαθεῖ νὰ ἐπιφέρη σὲ μᾶς, καὶ μὲ μέσο ἐμᾶς σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἐκκλησία, ὅσο γίνεται μεγαλύτερο κακό, περισσότερα δεινά.

Βλέπουμε πολλὲς φορὲς τὸ πῶς ἀπὸ προσωπικὲς ἀδυναμίες δημιουργοῦνται τραύματα στὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὁ Χριστὸς «ἀνασταυροῦται καὶ παραδειγματίζεται», δηλαδὴ ξανασταυρώνεται καὶ διαπομπεύεται μὲ τὴν διαπόμπευση μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Βλέπουμε καὶ τώρα, στὶς μέρες μας, τὸ πῶς προσωπικὲς ἀδυναμίες, ποὺ καταδίκασε ἀκόμη καὶ ὁ ἐλαστικὸς ἀνθρώπινος νόμος, γίνεται προσπάθεια νὰ παραβλεφθοῦν ἀπὸ τὰ ἐκκλησιαστικὰ δικαστήρια, δημιουργῶντας διεκκλησιαστικὲς τριβὲς καὶ ἐντάσεις, ποὺ δοκιμάζουν τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Εἶναι, πράγματι, φοβεροὶ οἱ πειρασμοὶ ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν «οἰκονομία τοῦ χρήματος», ὅμως φοβερότεροι εἶναι οἱ πειρασμοὶ ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὴν «οἰκονομία τῆς σωτηρίας». Στὴν μιὰ περίπτωση καταλαβαίνουμε πολὺ εὔκολα τὶς τραγικὲς συνέπειες τῶν πειρασμῶν, ὅπως εἶναι ἡ ἀνεργία καὶ ἡ συνακόλουθη φτώχεια, στὴν ἄλλη περίπτωση ὅμως δὲν καταλαβαίνουμε εὔκολα –ἢ ἔστω δὲν καταλαβαίνουν οἱ πολλοί– τὴν τραγικότητα τῆς πνευματικῆς ἀδράνειας καὶ «ἀνεργίας» καὶ τὴν ὑπαρξιακὴ καχεξία ποὺ δημιουργεῖ ὁ «λιμὸς τοῦ ἀκοῦσαι λόγον Κυρίου» ἤ, τὸ χειρότερο, ἡ ἀρρώστια ποὺ ξαπλώνεται ἀπὸ κάποιες λοιμικὲς διδασκαλίες καὶ πρακτικές, ποὺ παραχαράσσουν τὴν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀλλοιώνουν τὸν τρόπο τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς της.

Στὰ χρόνια ποὺ πέρασαν ἀποδεικνύεται ὅτι «ὄνομα εἴχαμε ὅτι εὐημερούσαμε», ἐνῷ μὲ τὰ δανεικὰ ποὺ πήραμε, δὲν καταφέραμε νὰ θεραπεύσουμε τὶς αἰτίες τῆς ἐγχώριας φτώχειας. Αὐτὸ ὅμως εἶναι μικρὸ κακὸ μπροστὰ στὸν κίνδυνο νὰ ἀκούσουμε κάποτε, ὡς πρόσωπα ἢ καὶ ὡς κατὰ τόπους Ἐκκλησίες, αὐτὸ ποὺ λέει ἡ Ἀποκάλυψη στὸν ἄγγελο τῆς Ἐκκλησίας τῶν Σάρδεων: «οἴδά σου τὰ ἔργα, ὅτι ὄνομα ἔχεις ὅτι ζής, καὶ νεκρὸς εἴ».