Γεγονότα καὶ Σχόλια: Παρασιτικὴ εὐημερία - Ἄγνοια τοῦ ἄλλου πλούτου

Παρασιτικὴ εὐημερία

Στὴν ἐφημερίδα Ἐλευθεροτυπία (6.2.2010) δημοσιεύθηκε ἕνα κείμενο τοῦ Πολωνοῦ κοινωνιολόγου Ζίγκουντ Μπάουμαν μὲ τίτλο: «Πῶς ἐπιβιώνει ὁ καπιταλισμός». Τὸ κείμενο αὐτὸ εἶναι μιὰ εἰσήγηση τοῦ Μπάουμαν σὲ συμπόσιο ποὺ ἔγινε στὴν Φλωρεντία τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2008, μὲ θέμα: «Ἀνησυχίες στὴ νεωτερικότητα». Θὰ σταθοῦμε σὲ δύο ἀπόψεις ποὺ διατυπώνονται στὸ κείμενο αὐτό, οἱ ὁποῖες ἔχουν ἐνδιαφέρον καὶ γιὰ ἐμᾶς τοὺς ἀδαεῖς περὶ τὰ οἰκονομικά, γιατί μπορεῖ κανεὶς πίσω ἀπὸ αὐτὲς νὰ ἀνιχνεύση κάποια ἀπὸ τὰ κοινά μας πάθη.

Ἡ πρώτη ἄποψη λέει ὅτι «ὁ καπιταλισμός... εἶναι ἕνα παρασιτικὸ σύστημα. Μπορεῖ καὶ εὐημερεῖ μόνον ὅταν βρίσκη ἕναν ὀργανισμό, τὸν ὁποῖο δὲν ἔχει ἀκόμη ἐκμεταλλευτεῖ, καὶ ἀπὸ τὸν ὁποῖο τροφοδοτεῖται, ἀλλὰ (ἰδοὺ τὸ παράδοξο) δὲν μπορεῖ νὰ τὸ κάνη [αὐτὸ] χωρὶς μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ βλάψη τὸν ὀργανισμὸ ποὺ τὸν φιλοξενεῖ». Ὁ καπιταλισμὸς ζητᾶ πάντα παρθένες περιοχὲς γιὰ ἐκμετάλλευση, τὶς ὁποῖες σύντομα ἀπομυζᾶ καὶ καταστρέφει, ὑπονομεύοντας μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ ἴδιος «τὶς προϋποθέσεις τῆς εὐημερίας του ἢ ἀκόμη καὶ τῆς ἐπιβίωσής του».

Ἡ δεύτερη ἄποψη, ποὺ εἶναι εἰδικὴ περίπτωση τῆς πρώτης, λέει ὅτι σύγχρονη παρθένα περιοχὴ γιὰ ἐκμετάλλευση εἶναι οἱ δανειολῆπτες ποὺ δὲν μποροῦν νὰ πληρώσουν τὶς δόσεις τους. Σύμφωνα μὲ τὴν νέα νοοτροπία τῶν δανειστῶν «οἱ πελάτες ποὺ ἐπιστρέφουν μὲ ἐπιμέλεια τὰ χρήματα ποὺ ἔχουν δανειστεῖ εἶναι ὁ ἐφιάλτης αὐτῶν ποὺ χορηγοῦν τὰ δάνεια. Καὶ αὐτὸ γιατί τὰ κέρδη τῶν μετόχων τῶν τραπεζῶν βασίζονται κυρίως στὴ συνεχῆ "ἐξυπηρέτηση" τῶν χρεῶν παρὰ στὴν ἔγκαιρη ἐξόφλησή τους». Παρουσιάζει μάλιστα ὁ Μπάουμαν τοὺς δανειστὲς νὰ λένε στοὺς πελάτες τους: «Δὲν μπορεῖτε νὰ πληρώσετε τὶς δόσεις τοῦ δανείου σας; Μὴν ἀνησυχεῖτε... προσφερόμαστε νὰ σᾶς δανείσουμε καὶ ἄλλα λεφτά, γιὰ νὰ πληρώσετε τὰ χρέη σας καὶ ὄχι μόνον, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ γιὰ νὰ ἔχετε καὶ μετρητά».

Τὰ τελευταῖα λόγια θυμίζουν διαφημίσεις τραπεζῶν, ποὺ δίνουν διέξοδο σὲ πολλοὺς ἀδύναμους ὀφειλέτες, οἱ ὁποῖοι βέβαια μακροπρόθεσμα πληρώνουν ἀκριβὰ τὴν πρόσκαιρη ἀνακούφισή τους, μὲ τὶς ἀτέλειωτες δόσεις καὶ τοὺς δυσβάστακτους τόκους, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν τὸ ἐπιδιωκόμενο κέρδος τῶν τραπεζῶν.

Ἄγνοια τοῦ ἄλλου πλούτου

Ὑπόβαθρο τῆς νοοτροπίας τῶν καπιταλιστῶν, ὅπως τὴν περιγράφει ὁ Μπάουμαν, εἶναι ὁ ἀνικανοποίητος ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος θεωρεῖ ὡς πλούτο μόνο τὸ χρῆμα, ἐπειδὴ ἀγνοεῖ τὴν ὕπαρξη ἄλλης φύσεως πλούτου γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Ἀγνοεῖ τὸν ἔσω ἄνθρωπο, τὶς ἀνάγκες του, τὴν κοινωνία του μὲ τὸν Θεό. Ἔτσι ἀπομυζᾶ τὴν φύση, τὴν καταστρέφει, γιατί δὲν γνωρίζει τίποτε ἀπὸ πνευματικὴ τροφή, ἡ ὁποία καταπαύει τὴν βουλιμία τοῦ ἀνθρώπου καὶ κάποιες φορὲς ἀναστέλλει ἀκόμη καὶ τὶς φυσιολογικὲς λειτουργίες τοῦ σώματός του.

Ἡ «μέριμνα» γιὰ τοὺς δανειζόμενους, ἐκτὸς τοῦ ὅτι εἶναι κερδοφόρος γιὰ τοὺς δανειστές, δείχνει τὸ πόσο μετράει γιὰ τὸν κόσμο ἡ αἴσθηση τῆς εὐημερίας, ἔστω καὶ «δανεικῆς», ἀλλὰ καὶ πόσο ἀνακουφιστικὴ εἶναι ἡ παράκαμψη τῆς δυστυχίας, ἡ ὁποία ὅμως πολλὲς φορὲς κάνει πιὸ νοσογόνες τὶς αἰτίες της.

Ἐπηρεασμένοι δυστυχῶς οἱ περισσότεροί μας ἀπὸ αὐτὴν τὴν νοοτροπία, πῶς μποροῦμε νὰ χωρέσουμε μέσα μᾶς τὸν λόγο τοῦ ἀπ. Παύλου: «ἔχοντες δὲ διατροφὰς καὶ σκεπάσματα τούτοις ἀρκεσθησόμεθα».

π.Θ.Α.Β.