Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἡ κρίση τῆς δημοκρατίας - Δημοκρατικὴ πύρρειος νίκη

Ἡ κρίση τῆς δημοκρατίας

Τὸ πολίτευμα τῆς δημοκρατίας, στὶς δυτικὲς κοινωνίες, περνᾶ κρίση. Ὅλοι αἰσθάνονται τὴν κρίση. Ὅλοι αἰσθάνονται ὅτι κάτι δὲν πάει καλὰ στὸν ἐλεύθερο δυτικὸ κόσμο μας, ὅμως αὐτὸ τὸ κάτι –ἡ βαθύτερη αἰτία τῆς κρίσης– εἶναι δύσκολο νὰ ἀνιχνευτή. Ἴσως γιατί δὲν εἶναι μόνο μιὰ ἡ αἰτία ἢ ἴσως γιατί εἴμαστε ἀπρόθυμοι νὰ ἀποδεχθοῦμε τὸν προσδιορισμό της. Μέσα στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ὅμως, ἔχουμε τὴν δυνατότητα νὰ βλέπουμε τὰ πράγματα μὲ ἁπλότητα καὶ εἰλικρίνεια. Ἔχουμε τὴν φρόνιμη «νεανικὴ» τόλμη νὰ βλέπουμε τὸν πυρῆνα τοῦ οἰκονομικοῦ, κοινωνικοῦ καὶ πολιτικοῦ κακοῦ στὰ πάθη τῆς φιληδονίας, τῆς φιλαργυρίας καὶ τῆς κενοδοξίας, ὅπως μὲ ποιμαντικὴ εὐθύνη καὶ νηφαλιότητα τὰ ἐντόπισε ἡ Ἱερὰ Σύνοδος στὴν ἐγκύκλιό της γιὰ τὰ θεολογικὰ αἴτια τῆς οἰκονομικῆς κρίσης.

Κάποιοι δυσανασχέτησαν. Αὐτὸ εἶναι φυσικό. Διότι εἶναι πιὸ ἀνώδυνο νὰ ἀσχολούμαστε μὲ τὴν βελτίωση τῶν κοινωνικῶν καὶ πολιτικῶν πραγμάτων, παρὰ μὲ τὴν διόρθωση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Πάντως, ὁ ἀτομισμός, μὲ τὴν νομικὴ κάλυψη τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, κατατρώει τὴν δημοκρατία. Παύουμε σταδιακὰ νὰ λειτουργοῦμε ὡς «δῆμος», μὲ συνεκτικοὺς δεσμοὺς ποῦ ἔρχονται ἀπὸ τὴν ἱστορία, τὴν παράδοση, τὴν θεολογία. Ἀρχίζουμε σιγά–σιγά νὰ λειτουργοῦμε ὡς ἕνα ἑτερογενὲς ἄθροισμα ἰδιόρρυθμων ἀτόμων, δηλαδὴ ὡς μιὰ διαλυμένη κοινωνία, μὲ μόνη «συνεκτικὴ» δύναμη τὴν φανατικὴ προσκόλληση σὲ ὅ,τι τονώνει τὴν διαλυτικὴ ἰδιορρυθμία μας.

Ὁ Στρατηγὸς Μακρυγιάννης ἔλεγε, ὅτι ἡ δημοκρατία ποὺ ἔβλεπε στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα –δημοκρατία δυτικοῦ τύπου– δὲν εἶναι τῶν τίμιων ἀνθρώπων. Ἔβλεπε ἀπὸ τότε –αὐτὸς ὁ παραδοσιακὰ ἀσκητικὸς Χριστιανός– ὅτι ἡ δημοκρατία αὐτὴ ἄφηνε περιθώρια στὴν διαφθορά. Διότι εἶναι γεγονὸς ὅτι ἡ δημοκρατία –τὸ ὁμολογουμένως καλύτερο, «ἀνθρωπινότερο», πολίτευμα μέσα στὴν ἱστορία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους– ὅταν ἀποδεσμεύεται ἀπὸ τὴν θεολογικὴ προοπτικὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἀσκητικὴ τοῦ προσώπου, ὁδηγεῖται νομοτελειακὰ στὴν αὐτοκαταστροφή της.

Ἡ δημοκρατία χρειάζεται ἀσκητική. Ἂν πρέπη νὰ ἐπιβιώση, ὀφείλει νὰ ἐμφυσήση στοὺς πολῖτες τῆς πνεῦμα ὑπέρβασης, σὲ κάποιο μέτρο, τοῦ «ἰδίου θελήματος». Αὐτὸ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ τὸ κάνη ἂν δὲν ἔχη τὴν ἀναφορά της ἔξω ἀπὸ τὰ ἐνδοκοσμικὰ πλαίσια τοῦ συστήματός της.

Δημοκρατικὴ πύρρειος νίκη

Γιὰ τὴν αὐτοκαταστροφὴ τῆς δημοκρατίας ἀπὸ τὸν ἀτομισμὸ δὲν μιλοῦμε μόνον ὅσοι σκεπτόμαστε τὰ πράγματα μέσα στὸ πνεῦμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καὶ θεολογίας. Παρόμοια ἰσχυρίζονται καὶ ἄλλοι.

Ὁ Γάλλος φιλόσοφος Μαρσὲλ Γκοσὲ στὸ βιβλίο τοῦ μὲ τίτλο: «Ἡ ἄνοδος τῆς δημοκρατίας», λέει: «Ἡ νίκη τῆς δημοκρατίας εἶναι μιὰ πύρρειος νίκη, ἐπειδὴ παίρνει τὴ μορφὴ ἑνὸς ριζικοῦ ἀτομισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἐμποδίζει τὸν συλλογικὸ ἔλεγχο τῆς μοίρας μας». (Ἐλευθεροτυπία, 13.2.2010). Σύμφωνα μὲ τὴν ἐφημερίδα Le Monde γιὰ τὸν Γκοσὲ «τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα δὲν εἶναι πολιτική». Ἡ «λατρεία τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων», μάλιστα, δείχνει κατὰ τὴν γνώμη του «μιὰν ἀνησυχητικὴ κρίση τῆς πολιτικῆς». Ἡ ἐφημερίδα Liberation παρουσιάζοντας τὸ βιβλίο τοῦ Γκοσέ, καὶ ἀναφερόμενη στὴν τύφλωση ἐκείνων ποῦ θεωροῦν ὅτι «τὸ ἄτομο ἐπιβεβαιώνεται ἐνάντια στὴν συλλογικότητα», ἐπισημαίνει: «Ἐκεῖ ὅμως ποὺ ἡ ἐξουσία τοῦ νόμου καὶ τῆς πολιτικῆς δημοκρατίας σβήνουν, οἱ λύκοι καταβροχθίζουν τὰ πρόβατα».

Στὴν Ἐκκλησία ξέρουμε ὅτι δὲν χρειαζόματε νόμους καὶ ἐξουσίες, ὅταν ὁ πυρῆνας τῆς φιλαυτίας γίνη ἐν Χάριτι «πυρηνικὸς ἀντιδραστῆρας» φιλοθεΐας καὶ φιλανθρωπίας, μὲ τὸν ἐν Χριστῷ θάνατο τοῦ ἀτομισμοῦ.

π.Θ.Α.Β.