Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου: Γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κρίση

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Τὴν περιόδο αὐτὴ γίνεται εὐρύτατος λόγος γιὰ τὴν παγκόσμια οἰκονομικὴ κρίση, ἡ ὁποία δυστυχῶς ἄγγιξε καὶ τὴν πατρίδα μας, ἴσως σὲ μεγαλύτερη ἔνταση, ἀπὸ διάφορα αἴτια. Καὶ αὐτὸ δημιουργεῖ συζητήσεις, προβληματισμοὺς καὶ κατατίθενται προτάσεις γιὰ τὴν ἔξοδο ἀπὸ αὐτὴν τὴν κρίση. Τὸ σημαντικὸ ὅμως εἶναι ὅτι ἡ προσπάθεια γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς καταστάσεως αὐτῆς δημιουργεῖ ἐπιπρόσθετα προβλήματα στὸν λαὸ καὶ προκαλεῖ θλίψη καὶ μερικὲς φορὲς καὶ ἀπόγνωση. Πράγματι, οἱ χαμηλόμισθοι συνάνθρωποί μας προβληματίζονται ἔντονα γιὰ τὸ πῶς θὰ κατορθώσουν νὰ συντηρήσουν τὴν οἰκογένειά τους, πῶς θὰ ἀνταποκριθοῦν στὰ ποικίλα ἔξοδα γιὰ τὴν μόρφωση τῶν παιδιῶν τους, πῶς θὰ τὰ ἀποκαταστήσουν ἐπαγγελματικά. Ὡς ποιμένες τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ βλέπουμε αὐτὲς τὶς κοινωνικὲς πληγὲς καὶ ἀκοῦμε τὴν ἔντονη ἀνησυχία τῶν συνανθρώπων μας. Καθημερινῶς στὶς Ἱερὲς Μητροπόλεις καὶ τὶς Ἐνορίες ἔρχονται ἄνθρωποι πονεμένοι, βασανισμένοι, πληγωμένοι, ἀπελπισμένοι καὶ ζητοῦν στήριξη ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, τὴν ὁποῖα θεωροῦν πνευματική τους μητέρα.

Ἡ Ἐκκλησία ἐνῷ δὲν προέρχεται ἀπὸ τὸν κόσμο, ἐργάζεται στὸν κόσμο ἐνῷ εἶναι πνευματική, δρᾶ στὴν ἱστορία νοηματοδοτεῖ τὴν ζωὴ τῶν ἀνθρώπων καὶ ἀντιμετωπίζει τὰ βιολογικὰ προβλήματά τους, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ψυχοσωματικὸ ὅν. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἐργάζεται στὴν κοινωνία, χωρὶς νὰ κάνη πολιτική. Ἐλέγχει καὶ κρίνει τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ ἀγαπᾶ τὸν ἁμαρτωλὸ ἄνθρωπο. Ἐπειδὴ ἡ κρίση εἶναι πολυποίκιλη, οἱ πολιτικοὶ ἐξετάζουν τὰ πολιτικὰ αἴτια ποὺ τὴν προκάλεσαν, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία βλέπει τὰ θεολογικὰ αἴτια καὶ προσπαθεῖ νὰ θεραπεύσει τὰ συμπτώματα. Οἱ οἰκονομολόγοι ἐλέγχουν τοὺς νόμους τῆς ἀγορᾶς, ὥστε νὰ λειτουργοῦν μὲ δικαιοσύνη, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία περιγράφει τὰ θεολογικὰ πλαίσια μέσα στὰ ὁποῖα θὰ κινεῖται ὁ ἄνθρωπος, θέτει πνευματικοὺς στόχους, ἀλλὰ καὶ ἁπαλύνει τὶς πληγὲς τῶν ἀνθρώπων, χρησιμοποιῶντας κρασὶ καὶ λάδι, ὑλικὰ ποὺ πράγματι καθαρίζουν καὶ θεραπεύουν τὶς πληγές, ὅπως δείχνει ἡ παραβολὴ τοῦ καλοῦ Σαμαρείτου.

Εἶναι φυσικὸ ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει τὸν δικό της θεολογικό-πνευματικὸ λόγο καὶ τὴν δική της θεραπευτικὴ πράξη. Μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ βλέπει τὰ πράγματα καὶ θέλει μὲ ἁπλότητα καὶ ἀγάπη νὰ διατυπώσει τὸν λόγο Της στὸ πλήρωμά Της, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, γιὰ τὴν κρίση ποὺ διερχόμαστε.

1. Ἡ Ἐκκλησία, ὅπως τὸ κάνει πάντα, ἀπευθύνει τὸν παρηγορητικό, παρακλητικὸ καὶ ἐλπιδοφόρο λόγο Τῆς σὲ κάθε ἄνθρωπο ποὺ ὑποφέρει καὶ πονᾶ. Ὁ Χριστὸς ὅταν πλησίαζε πονεμένους ἀνθρώπους, τὸ πρῶτο ποὺ τοὺς συνιστοῦσε ἦταν τό: «θάρσει, τέκνον», «θάρσει, θύγατερ», καὶ τοὺς ζητοῦσε νὰ ἔχουν πίστη στὸν Θεό. Τὸ θάρρος καὶ ἡ αἰσιοδοξία, ἡ ἐλπίδα καὶ ἡ πίστη εἶναι τὰ ἀπαραίτητα ἐφόδια στὴν ζωή μας. Ὅταν ὅλα τὰ πράγματα φαίνονται σκοτεινά, ὑπάρχει ἐλπίδα. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ πιστεύει στὸν Θεὸ δὲν φοβᾶται τίποτε, οὔτε καὶ αὐτὸν τὸν θάνατο. Ἡ πίστη, τὸ θάρρος, ἡ ἐλπίδα, ἡ αἰσιοδοξία, τὸ νόημα ζωῆς, ὁ ψυχικὸς καὶ πνευματικὸς πλοῦτος πρέπει νὰ εἶναι τὰ βασικά μας ἐφόδια. Μὲ αὐτὰ ὡς Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες, ἀλλὰ καὶ μὲ φιλότιμο ἀντιμετωπίσαμε ὅλες τὶς δυσκολίες τῆς ζωῆς μας στὸ παρελθὸν καὶ ἐξήλθαμε νικητὲς ἀπὸ τὶς διάφορες κρίσεις ποὺ περάσαμε καὶ μὲ αὐτὰ καὶ πάλι θὰ νικήσουμε.

2. Αὐτὴν τὴν περίοδο πρέπει νὰ ἀναπτυχθεῖ σὲ μεγάλο βαθμὸ ἡ φιλαλληλία, ἡ φιλανθρωπία, ἡ ἀλληλεγγύη, ἡ προσφορὰ στοὺς ἀδελφοὺς μᾶς ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ προφασισθεῖ ὅτι δὲν τοὺς γνωρίζει. Εἶναι δίπλα μας καὶ τοὺς συναντοῦμε καθημερινά. Εἶναι ἡ χήρα γυναῖκα, ποὺ ξενοδουλεύει γιὰ νὰ μεγαλώσει τὰ παιδιά της εἶναι ὁ ἄνεργος πατέρας, ποὺ πονάει ἐπειδὴ δὲν μπορεῖ νὰ ἀνταποκριθεῖ στὶς ἀνάγκες τῆς οἰκογένειάς του εἶναι ὁ ἀσθενὴς ποὺ δὲν ἔχει ἱκανὴ ἰατροφαρμακευτικὴ περίθαλψη εἶναι ὁ μαθητής, ὁ φοιτητής, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἱκανοποιήσει τὸν πόθο του νὰ σπουδάσει, ὅπως θὰ ἤθελε εἶναι ὁ πτυχιοῦχος ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκατασταθεῖ ἐπαγγελματικὰ καὶ νὰ προσφέρει στὴν κοινωνία εἶναι ὁ συνταξιοῦχος ποὺ στερεῖται τὰ ἀναγκαία γιὰ νὰ αἰσθανθεῖ τὴν θαλπωρὴ στὴν τρίτη ἡλικία ποὺ βρίσκεται, καὶ τόσοι ἄλλοι. Ἔτσι, ὅσοι ἔχουν ἐπάρκεια ὑλικῶν ἀγαθῶν πρέπει νὰ προσφέρουν αὐτοπροαίρετα ὅ,τι μποροῦν περισσότερο στοὺς ἀδελφούς τους ἐν Χριστῷ ποὺ ὑποφέρουν. Πῶς μπορεῖ κανεὶς νὰ αἰσθάνεται τὸν Θεὸ ὡς Πατέρα, ὅταν δὲν αἰσθάνεται τὸν πλησίον του ὡς ἀδελφό; Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας στὰ κηρύγματά τους, σὲ περιστάσεις παρόμοιες μὲ τὶς δικές μας, ἤλεγξαν δριμύτατα ἐκείνους ποὺ πλουτίζουν σὲ βάρος τοῦ λαοῦ, ἀλλὰ καὶ τοὺς προέτρεψαν μὲ δύναμη νὰ βοηθοῦν τοὺς πτωχοὺς συνανθρώπους τους. Ἂν διαβάσει κανεὶς τοὺς λόγους τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ ἄλλων Πατέρων ἐναντίον τῶν πλουσίων, τῶν τοκογλύφων, τῶν σκληροκαρδίων, τότε θὰ διαπιστώσει τὴν ὀξύτητα τοῦ πατερικοῦ λόγου, ἀλλὰ καὶ τὴν εὐαισθησία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Γιὰ παράδειγμα, ὁ Μέγας Βασίλειος ἐλέγχει τοὺς πλουσίους, ποὺ συγκεντρώνουν ὑλικὰ ἀγαθὰ ἀδικῶντας τὸν λαό.

3. Τὰ πάθη τῆς φιληδονίας, τῆς φιλοδοξίας, τῆς φιλαργυρίας-φιλοκτημοσύνης εἶναι ἐκεῖνα ποὺ ὁδηγοῦν τοὺς ἀνθρώπους σὲ οἰκονομικὲς κρίσεις. Ἡ εὐμάρεια, ἡ εὐδαιμονία, ἡ ὑπερκατανάλωση, εἶναι τὰ γενεσιουργὰ αἴτια τῶν οἰκονομικῶν κρίσεων. Βεβαίως, εἶναι σημαντικὸ νὰ ζεὶ κανεὶς «ἀξιοπρεπῶς», ἀπὸ πλευρᾶς ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἀλλὰ ὅλα ἔχουν καὶ τὰ ὅρια τους. Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ συνδέεται στενὰ μὲ τὴν ἀσκητικότητα καὶ τὴν ὀλιγάρκεια. Καὶ οἱ Χριστιανοὶ πρέπει νὰ ζοὺν μὲ λιτότητα. Δυστυχῶς ὅμως σὲ ὑπερκαταναλωτικὲς κοινωνίες δὲν βιώνεται ἡ ἄσκηση, ποὺ εἶναι ἡ βάση τῆς χριστιανικῆς ζωῆς. Λέγοντας δὲ ἄσκηση ἐννοοῦμε τὴν καλὴ χρήση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ποὺ εἶναι ἀναγκαία γιὰ τὴν ζωὴ καὶ ὄχι τὴν συσσώρευση καὶ τὴν ὑπερκατανάλωση αὐτῶν. Ἐπίσης, ἐκεῖνο ποὺ παρατηρεῖται στὴν σύγχρονη κοινωνία εἶναι ὅτι ὑφίσταται μεγάλη διάσταση μεταξὺ τῆς κατανάλωσης καὶ τῆς παραγωγῆς. Ὅταν μιὰ χώρα αὐξάνει τὸν βιοτικὸ τρόπο ζωῆς, χωρὶς νὰ παράγει, εἶναι φυσικὸ νὰ ὁδεύει σὲ οἰκονομικὴ κρίση. Αὐτὸ συμβαίνει καὶ στὴν οἰκογενειακὴ καὶ τὴν προσωπική μας ζωή. Ὅταν τὰ ἔξοδα εἶναι περισσότερα ἀπὸ τὰ ἔσοδα, ὅταν δαπανοῦμε χρηματικὰ ποσὰ σὲ εὐδαιμονιστικὲς καταστάσεις καὶ μάλιστα μὲ δανεισμένα χρήματα, τότε δημιουργοῦνται οἰκονομικὲς κρίσεις.

4. Ἡ εὐθύνη τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως ἀνήκει καὶ σὲ ὅσους κατὰ καιροὺς διαχειρίζονται τὰ κοινὰ πράγματα, ὅταν δὲν δίνουν σωστὲς κατευθύνσεις στὸν λαό, ἀλλὰ τὸν προκαλοῦν ἀκόμη περισσότερο ὅταν δὲν διαχειρίζονται καλὰ τοὺς εἰσπραττόμενους φόρους, οἱ ὁποῖοι πρέπει νὰ εἶναι ἀνταποδοτικοὶ ὅταν δὲν ὁμιλοῦν τὴν ἀλήθεια, δὲν σέβονται τοὺς ἀνθρώπους ποὺ τοὺς ἐμπιστεύθηκαν καὶ δὲν λαμβάνουν μέτρα μὲ ὑψηλὸ αἴσθημα δικαιοσύνης. Ἡ εὐθύνη τους εἶναι μεγάλη, διότι κατὰ τὸν Μέγα Βασίλειο: «τὰ τῶν ἀρχόντων κακά, συμφορὰ τοῖς ἀρχομένοις γίνεται».

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος αὐτὴν τὴν περίοδο ἀπευθύνεται σὲ ὅλους, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, ἄρχοντες καὶ ἀρχομένους, καὶ προσφέρει μήνυμα ἐλπίδας καὶ αἰσιοδοξίας, θάρρους καὶ πίστεως. Ἐπὶ πλέον, παρακαλεῖ ὅλους νὰ ἀποκτήσουν τὸν τρόπο τῆς ζωῆς τῶν πρώτων Χριστιανῶν ποὺ ζοῦσαν μὲ κοινοκτημοσύνη καὶ κοινοχρησία καὶ προσέφεραν τὸ περίσσευμά τους γιὰ τὶς ἀνάγκες τῶν ἀδελφῶν τους. Συγχρόνως, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος προσεύχεται στὸν Θεὸ νὰ δίνη στοὺς πολιτικοὺς οἱ ὁποῖοι χειρίζονται τὰ δημόσια πράγματα, ἰδίως αὐτὴν τὴν κρίσιμη περίοδο, δύναμη, ἔμπνευση, σύνεση, ἐφευρετικότητα, ἀγωνιστικότητα, ὄχι μόνον γιὰ νὰ βροὺν λύσεις καὶ νὰ ἀντιμετωπίσει ἡ Πατρίδα μας τὴν κρίση, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ βελτιώσουν καὶ νὰ ἐκσυγχρονίσουν τοὺς κοινωνικοὺς θεσμούς, ὅπως καὶ νὰ ἀντιμετωπίσουν μὲ περισσότερη εὐαισθησία καὶ δικαιοσύνη τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους ποὺ εἶναι ἀναγκασμένοι νὰ σηκώνουν δυσβάσταχτα φορτία.

Εἶναι δὲ εὐνόητον ὅτι ἡ Ἐκκλησία, ποὺ εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς Πατρίδας μας, μὲ τὰ Ἱδρύματα ποὺ λειτουργεῖ καὶ τὴν φιλανθρωπία ποὺ ἀσκεῖ, θὰ συνεχίσει, ὅσον εἶναι δυνατόν, νὰ ἐργάζεται ἐντατικὰ γιὰ τὴν ἀνακούφιση τοῦ λαοῦ.

Εὐχόμαστε στὸν Θεό, διὰ πρεσβειῶν τῆς Παναγίας μας, νὰ μᾶς προστατεύει ἀπὸ κάθε κακὸ καὶ νὰ κατευθύνει τὰ διαβήματά μας «πρὸς πᾶν ἔργον ἀγαθόν».

Καλὴ Ἀνάσταση.

Ὁ Ἀθηνῶν ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ, Πρόεδρος

καὶ οἱ Συνοδικοὶ Ἀρχιερεῖς