Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἀνατροπὴ τῆς φυσικῆς σειρᾶς - Ἡ γλῶσσα τῆς Λατρείας

Ἀνατροπὴ τῆς φυσικῆς σειρᾶς

Ἡ συζήτηση γιὰ τὴν μετάφραση τῶν λειτουργικῶν κειμένων στὴν νέα ἑλληνικὴ γλῶσσα θέτει πολλὰ ζητήματα, τὰ ὁποῖα ἀποκαλύπτουν διαφοροποιήσεις ὡς πρὸς τὴν σημασία τῆς λογικῆς λατρείας, ἀλλὰ καὶ ὡς πρὸς τὴν ποιμαντική –τὴν κατήχηση– τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχουν γραφῆ πολλὰ κείμενα ποὺ ἐκφράζουν διάφορες ἀπόψεις γιὰ τὸ θέμα. Ἀπὸ ὅσα ἔχουν γραφὴ θὰ καταγράψουμε δύο δικά μας συμπεράσματα. Τὸ πρῶτο εἶναι, ὅτι ἡ τελετουργία τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, ἰδιαίτερα τῆς Θ. Λειτουργίας, φαίνεται ὅτι θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς ὑποστηρικτὲς τῆς μετάφρασης τῶν λειτουργικῶν κειμένων σὰν ἕνα μέσο κατήχησης τῶν ἀμυήτων. Γι’ αὐτὸ κατὰ τὴν γνώμη τους ἡ γλῶσσα τῆς τελετουργίας θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἁπλή, νὰ μὴν ἔχη ἄγνωστες λέξεις, ὥστε ὅ,τι λέγεται νὰ γίνεται ἀμέσως κατανοητό.

Ὅμως στὴν Θ. Λειτουργία ὁ πιστὸς πηγαίνει γιὰ νὰ συμμετάσχη σὲ μιὰ τελετὴ ποὺ γνωρίζει, σὲ ἕνα μυστήριο στὸ ὁποῖο ἔχει μυηθῇ. Οἱ θύρες τῆς Θ. Λειτουργίας εἶναι κανονικὰ κλειστὲς γιὰ τοὺς ἀμυήτους. Αὐτὸ ἄλλωστε μᾶς τὸ ἐπιβάλλει ἡ ἴδια ἡ τελετὴ τῆς Θείας Λειτουργίας. «Ὅσοι κατηχούμενοι προέλθετε... μὴ τὶς τῶν κατηχουμένων» Καὶ πρὶν ἀπὸ τὴν ὁμολογία τῆς πίστεως ὁ διάκονος ἐκφωνεῖ: «Τὰς θύρας, τὰς θύρας ἐν σοφίᾳ πρόσχωμεν».

Οὐσιαστικά, λοιπόν, ἐδῶ γίνεται μιὰ ἀνατροπὴ τῆς φυσικῆς σειρᾶς τῶν πραγμάτων. Κατηχούμαστε γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ μετέχουμε «ἐν σοφίᾳ» καὶ ἐν «πνεύματι» στὴν Θ. Λειτουργία. Δὲν πηγαίνουμε στὴν Θεία Λειτουργία γιὰ νὰ κατηχηθοῦμε. Ἔχουν γραφῆ κείμενα ποὺ περιγράφουν μεθόδους κατήχησης, μὲ τὶς ὁποῖες ὑπερβαίνεται τὸ προβαλλόμενο ἐμπόδιο τῆς γλώσσας. Τὸ δεύτερο συμπέρασμα, ποὺ συναρτᾶται μὲ τὰ προηγούμενα, εἶναι ὅτι ἔχει γίνει φανερὴ ἡ ἀνάγκη νὰ ξαναδοῦμε κάποια πατερικὰ κείμενα, ὅπως τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου καὶ τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ (καὶ μέσα ἀπὸ αὐτὰ ὅλη τὴν ἀποστολικὴ καὶ πατερικὴ παράδοση), ὥστε νὰ μποροῦμε νὰ ζοῦμε λειτουργικὰ ὡς Ὀρθόδοξοι τὸν πραγματικὸ ἑαυτό μας.

Τὰ κείμενα αὐτὰ βέβαια πρέπει νὰ τὰ ξαναδοῦμε ὄχι γιὰ ἀκαδημαϊκὴ ἐπεξεργασία, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἐπανατοποθετηθοῦν ὡς ποιμαντικά μας θεμέλια.

Ἡ γλῶσσα τῆς Λατρείας

Ἡ γλῶσσα τῆς λατρείας δὲν εἶναι ἡ γλῶσσα τῆς καθημερινότητας. Συναπαρτίσθηκε ἀπὸ τὰ «ρήματα» μὲ τὰ ὁποῖα οἱ θεούμενοι ἐξέφρασαν τὴν θεοπτικὴ ἐμπειρία τους. Εἶναι οἱ κατάλληλες λέξεις, ποὺ οἱ σημασίες τους μποροῦσαν νὰ γίνουν ὁ κτιστὸς ἀγωγὸς τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Κάθε λέξη ἐρεθίζει τὸν νοῦ καὶ τοῦ δημιουργεῖ εἰκόνες καὶ συναισθήματα ἀνάλογα μὲ τὴν σημασία μὲ τὴν ὁποῖα ἔχουν φορτισθῇ ἀπὸ τὴν κοινὴ ἐμπειρία τῶν ἀνθρώπων. Ἡ λατρεία, λοιπόν, ποὺ θέλει νὰ ὑψώση τὸν νοῦ πάνω ἀπὸ τὰ γήινα, δὲν μπορεῖ νὰ ἐξαντλῆται σὲ λέξεις τῆς κοινῆς ἐνδοκοσμικὴς ἀνθρώπινης πείρας. Ἀναγκαστικά, γιὰ νὰ ὁδηγῇ στὴν λατρεία τοῦ Θεοῦ καὶ ὄχι τῶν κτισμάτων, χρησιμοποιεῖ φιλοσοφικοὺς καὶ ἐξειδικευμένους θεολογικοὺς ὅρους, ποὺ βοηθοῦν τὸν νοῦ νὰ ἀποσπᾶται ἀπὸ τὰ «ρέοντα».

Φυσικὰ αὐτοὶ οἱ ὅροι εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ ἀντικείμενα τῆς κατήχησης, ποὺ εἶναι μύηση στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.

π.Θ.Α.Β.