Κύριο ἄρθρο: Οἱ σύγχρονοι τοκογλύφοι

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα "Τὸ Βῆμα τῆς Κυριακῆς", 20-6-2010)

Σὲ δύσκολες ἐποχές, ὅπως οἱ σημερινές, ἐμφανίζονται καὶ διάφοροι τοκογλύφοι ποὺ ἐκμεταλλεύονται τὴν ἀνημπόρια τοῦ λαοῦ ἢ τῶν λαῶν καὶ πλουτίζουν χωρὶς νὰ ἔχουν μέσα τους κανένα αἴσθημα ἀγάπης καὶ συμπόνοιας γι’ αὐτοὺς ποὺ δυστυχοῦν.

1. Ὁρισμὸς τοκογλυφίας

Ἡ τοκογλυφία ὁρίζεται ὡς ὁ δανεισμὸς χρημάτων μὲ ὑψηλὸ ἐπιτόκιο ποὺ συνήθως εἶναι παράνομο. Αὐτὸ προκαλεῖται ἀπὸ συγκεκριμένα ἄτομα ποὺ ἐκμεταλλεύονται κάθε δύσκολη κατάσταση τῶν συνανθρώπων τους. Μερικὲς φορὲς αὐτὸ γίνεται καὶ μέσα ἀπὸ τὴν λεγόμενη «νόμιμη» ὁδό, ὅταν οἱ Τραπεζῖτες προτρέπουν τοὺς ἀνθρώπους νὰ λαμβάνουν καταναλωτικὰ ἢ ἄλλα δάνεια, ἐκμεταλλευόμενοι τὴν τάση τους γιὰ εὐμάρεια, εὐδαιμονία καὶ εὔκολο πλουτισμό.

Στὴν τοκογλυφία μπορῶ νὰ ἐντάξω καὶ τὶς λεγόμενες παγκόσμιες «ἀγορὲς» ποὺ ἀνεβάζουν τὰ ἐπιτόκιά τους, τὰ λεγόμενα σπρέντς, ἐκμεταλλευόμενοι μερικὲς δύσκολες καταστάσεις ποὺ περνοῦν διάφορες χῶρες. Δὲν μπόρεσα νὰ «χωνέψω» αὐτὸν τὸν ὅρο «ἀγορὲς» ποὺ παρουσιάζεται τόσο εὔηχα, σὰν νὰ πρόκειται γιὰ τὰ γνωστά μας καταστήματα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα προμηθευόμαστε τὰ ἀναγκαῖα γιὰ τὸν βίο μας! Ὅταν ὅμως σὲ αὐτὲς τὶς παγκόσμιες «ἀγορὲς» τῆς καπιταλιστικῆς κοινωνίας, οἱ συζητήσεις γίνωνται μὲ «γεμᾶτο τὸ πιστόλι πάνω στὸ τραπέζι», ἔστω κι ἂν αὐτὸ λέγεται μεταφορικά, τότε δὲν πρόκειται γιὰ συνηθισμένες ἀγορές, ἀλλὰ γιὰ συνομιλίες μὲ ἀνθρώπους ποὺ κάνουν οἰκονομικὰ ἐγκλήματα, γιὰ νὰ μὴ χρησιμοποιήσω ἕναν ἄλλον ἀγγλικὸν ὅρο.

2. Ἡ τοκογλυφία κατὰ τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας

Ἀπὸ πλευρᾶς χριστιανικῆς ἡ τοκογλυφία εἶναι ἕνα ἔγκλημα καὶ ὁ τοκογλύφος εἶναι πράγματι ἕνας ἐγκληματίας, μὲ κοινωνικὸ καὶ ἀγγελικὸ πρόσωπο. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὁμίλησαν σκληρὰ καὶ κατήγγειλαν τὴν τοκογλυφία, ὅπως ἐπίσης κατηγόρησαν μὲ ἰσχυρὲς λέξεις τὸν τοκογλύφο ποὺ δρᾶ στὶς ἀνθρώπινες κοινωνίες.

Ὁ Μ. Βασίλειος χαρακτηρίζει τὸν τόκο «πονηρῶν γονέων, πονηρὸν ἔκγονον». Περιγράφει μὲ ἀπαράμιλλο λόγο τὴν νοοτροπία τοῦ τοκογλύφου ποὺ προσφέρει στοὺς ἀνθρώπους «δηλητήρια», καὶ ὁμοιάζει μὲ τοὺς γιατροὺς ποὺ ἀντὶ νὰ θεραπεύουν τοὺς ἀρρώστους τοὺς ἀφαιροῦν καὶ τὴν ἐλάχιστη δύναμη ποὺ ἔχουν. Στὴν συνέχεια περιγράφει τὴν κατάσταση τοῦ δανειζομένου, ὁ ὁποῖος στὴν ἀρχὴ ποὺ παίρνει τὸ δάνειο εἶναι χαρούμενος, γιατί ἐπέτυχε τὸν σκοπό του, ἀλλὰ μετὰ ζὴ ἕναν ἐφιάλτη, ἀκόμη καὶ στὸν ὕπνο του, ὅταν πρόκειται νὰ ἀποδώση τὸ δάνειο. Ὁ δανειστὴς ὁμοιάζει μὲ τὸν «σκύλο» ποὺ τρέχει στὸ θήραμά του, καὶ ὁ δανειζόμενος αἰσθάνεται ὡς θήραμα ποὺ τρέμει τὴν συνάντηση αὐτή. Πάντως, ἐκεῖνος ποὺ δανείσθηκε χάνει τὴν ἐλευθερία του, γιατί ὁ τοκογλύφος σὰν τὸ σκυλὶ γαυγίζει καὶ ζητᾶ περισσότερα, ἐκβιάζει τὸν δανεισθέντα ποικιλοτρόπως, τὸν ντροπιάζει καὶ τὸν ἐξευτελίζει μπροστὰ στοὺς φίλους καὶ συγγενεῖς του, στὸ μέσον τῆς ἀγορᾶς καὶ κάνει τὸν βίο του ἀβίωτο.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος θεωρεῖ τὴν τοκογλυφία ὡς «ἐσχάτην ἀναισχυντίαν», ἀφοῦ ὁ τόκος εἶναι «διαβεβλημένος καὶ κατηγορίας ἄξιος», πρόκειται γιὰ «εὐπρόσωπον ἁρπαγήν, εὐπροφάσιστον πλεονεξίαν». Θεωρεῖ ὅτι οἱ τόκοι ὁμοιάζουν μὲ τὰ φίδια ποὺ κατατρώγουν τὶς ψυχὲς τῶν δυστυχισμένων ἀνθρώπων περισσότερο ἀπὸ τὰ γνωστὰ δηλητηριώδη φίδια.

3. Ποικίλοι τοκογλύφοι

Ὑπάρχουν, ὅμως, καὶ μερικοὶ ἄλλοι τοκογλύφοι ποὺ δὲν ἐκμεταλλεύονται τὴν οἰκονομικὴ ἀνέχεια τοῦ λαοῦ, ἀλλὰ τὶς ἐλπίδες καὶ τὶς προσδοκίες του. Οἱ συνάνθρωποί μας ἐλπίζουν νὰ ζήσουν σὲ μιὰ κοινωνία ὅπου θὰ ἐπικρατῆ ἡ διαφάνεια, ἡ ἀξιοκρατία, ἡ κοινωνικὴ δικαιοσύνη, ἡ φιλανθρωπία, ὁ ἀλτρουϊσμός, ἡ νοηματοδότηση τοῦ βίου κλπ. Καὶ ὅμως πολλὲς φορὲς διαψεύδονται ἀπὸ τὰ πράγματα, γιατί κάθε φορὰ ἐμφανίζονται διάφοροι «τοκογλύφοι» ποὺ ἐκμεταλλεύονται τὶς προσδοκίες τῶν ἀνθρώπων, κατασπαράζουν τὶς ἐλπίδες καὶ τὰ ὄνειρά τους.

Τέτοιους τοκογλύφους βρίσκουμε συνεχῶς δίπλα μας. Εἶναι οἱ θρησκευτικοὶ ἡγέτες ποὺ ἐκμεταλλεύονται καὶ κατασπαράζουν τὸ λεγόμενο θρησκευτικὸ συναίσθημα τοῦ λαοῦ, μὲ διάφορους τρόπους, χειρότερους ἀπὸ τὸ κοινὸ ἔγκλημα, γιατί στὴν περίπτωση αὐτὴ σκοτώνουν τὴν ψυχὴ τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι οἱ πολιτικοὶ ἄρχοντες ποὺ χρησιμοποιοῦν ὡς δολώματα διάφορες μαγικὲς λέξεις μὲ τὶς ὁποῖες κλέβουν τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν ψηφοφόρων τους, ὅπως «μεταπολίτευση», «ἀλλαγή», «κάθαρση», «ἐκσυγχρονισμός», «ἐπανίδρυση τοῦ Κράτους» κλπ. Εἶναι λέξεις-ὅπλα ποὺ σκότωσαν τὶς ἐλπίδες καὶ τὶς προσδοκίες τοῦ λαοῦ καὶ τὸν ὁδήγησαν στὴν ἀπόγνωση καὶ στὴν ἔκφραση μεγάλου θυμοῦ ποὺ ἐλπίζουμε νὰ δράση θετικὰ στὴν κοινωνία μας.

Τὸ ἐκπληκτικὸ εἶναι ὅτι ὅλη αὐτὴν τὴν διάψευση τῶν ἐλπίδων, τῶν προσδοκιῶν καὶ τῶν ὁραμάτων τοῦ λαοῦ τὴν προξένησαν μερικοὶ τῆς ἡρωικῆς γενιᾶς τοῦ Πολυτεχνείου, ποὺ ὅταν κλήθηκαν νὰ κυβερνήσουν τὸν λαό, τὸν διέψευσαν. Καὶ διερωτᾶται κανείς: πῶς καὶ γιατί καταπνίγονται τόσο εὐγενικὰ ὁράματα, ὅπως τῆς παιδείας, τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς εὐημερίας;

Τὰ τελευταῖα σαράντα χρόνια ἀποκτήσαμε μιὰ συμπεπυκνωμένη πεῖρα, ἀφοῦ ζήσαμε διάφορες δικτατορίες, ἤτοι στρατιωτικές, πολιτικές, ἰδεολογικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα τῆς ζωῆς μας, γνωρίσαμε διάφορους «τοκογλύφους». Θὰ ἔπρεπε ὅλη αὐτὴ ἡ πεῖρα νὰ μᾶς διδάξη, νὰ μᾶς ἀνοίξη τὸ μυαλὸ γιὰ νὰ δοῦμε καθαρότερα τὰ πράγματα. Ἂν τώρα δὲν διδαχθοῦμε ἀπὸ αὐτὴν τὴν συμπεπυκνωμένη πεῖρα, τότε εἴμαστε ἄξιοι τῆς τύχης μας.

Ἡ βασικὴ πρόταση εἶναι νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ ὅσα ἔγιναν, καὶ κυρίως νὰ ἀπαξιώσουμε δημιουργικὰ τοὺς ποικιλώνυμους καὶ ποικιλότροπους τοκογλύφους τοῦ λαοῦ, ποὺ σκοτώνουν τὰ ὀραματά του καὶ τὶς προσδοκίες του. Ὁ καθένας θὰ πρέπει νὰ ἀναλάβη τὶς εὐθύνες του στὸ προσωπικὸ καὶ κοινωνικὸ ἐπίπεδο ποὺ ζῆ. Καὶ ἅς ἀρχίση τὸ δημιουργικὸ ἔργο, ὅπως ἔχει γραφὴ εὔστοχα, ἀπὸ τὶς προσεχεῖς ἐκλογὲς γιὰ τὴν τοπικὴ αὐτοδιοίκηση μὲ τὸ νὰ ἀναδείξη τοὺς κατάλληλους ἡγέτες, πέρα ἀπὸ τὶς κομματικὲς ἐπιλογές.