Βιβλιοπαρουσίαση: Ἐμπειρικὴ Δογματική, Τόμος Β' Πρόλογος

Πρὶν λίγο καιρὸ ἐξέδωσα τὸν Α' τόμο τοῦ βιβλίου «Ἐμπειρικὴ Δογματική», κατὰ τὶς προφορικὲς ὁμιλίες τοῦ μακαριστοῦ Καθηγητοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, μὲ τὰ τέσσερα κεφάλαια «Δόγμα καὶ ἦθος», «Ἡ ἐμπειρία τῆς ἀποκαλύψεως», «Φορεῖς τῆς ἀποκαλύψεως» καὶ τὰ «Μνημεῖα τῆς ἀποκαλύψεως». Τὸ βιβλίο αὐτὸ στὴν πραγματικότητα ἦταν μιὰ εἰσαγωγὴ στὴν ἐμπειρικὴ δογματικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Μὲ τὴν παροῦσα ἔκδοση ἀντιμετωπίζονται ἐπὶ μέρους θέματα, ὅπως ἡ θεολογία περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου, ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου, ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ καὶ κοινωνία θεώσεως καὶ ἡ μετὰ θάνατον ζωή. Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι δὲν γίνεται πλήρης δογματικὴ ἀνάλυση τῶν θεμάτων αὐτῶν, κατὰ τὴν ὅλη παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ τονίζονται τὰ ἀνωτέρω δογματικὰ θέματα ὡς πρὸς τὴν ἐμπειρία, δηλαδὴ σχετίζονται μὲ τὴν ἐμπειρικὴ γνώση τους καί, συγκεκριμένα, ἀναλύεται πῶς τὰ δόγματα εἶναι καρποὶ τῆς θεοπτικῆς ἐμπειρίας τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων καὶ Πατέρων καὶ πῶς, στὴν συνέχεια, τὰ δόγματα μετατρέπονται σὲ προσωπικὴ ἐμπειρία, πῶς, δηλαδή, γίνονται αἷμα καὶ τροφὴ στὸν πνευματικό μας ὀργανισμό.

Ἡ βάση ὅλων τῶν ἀναλύσεων εἶναι ὅτι οἱ θεόπτες –Προφῆτες, Ἀπόστολοι, Πατέρες– ἔχουν τὴν αὐθεντικὴ καὶ ἄμεση γνώση τοῦ Θεοῦ καὶ ἐμεῖς ποῦ τοὺς δεχόμαστε καὶ τοὺς ἀκολουθοῦμε ἔχουμε ἔμμεση γνώση τοῦ Θεοῦ, μποροῦμε ὅμως, ὅταν ζοῦμε πραγματικὰ στὴν Ἐκκλησία, νὰ ἀποκτήσουμε ἄμεση γνώση τοῦ Θεοῦ.

Καὶ αὐτὴ ἡ ἀνάλυση, ὅπως καὶ στὸν Α' τόμο, γίνεται κατὰ τὶς προφορικὲς ὁμιλίες τοῦ μακαριστοῦ καθηγητοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη. Παρατίθενται ὁλόκληρα τμήματα ἀπὸ τὶς ἀπομαγνητοφωνημένες ὁμιλίες του, τὶς ὁποῖες ἔκανε σὲ διάφορα ἀκροατήρια καὶ ἀναλύονται πάλι βάσει τῆς διδασκαλίας του. Σὲ ἐλάχιστα σημεῖα γιὰ νὰ συμπληρωθῇ ἡ θεολογική του σκέψη παρενέβαλα τμήματα ἀπὸ διάφορα κείμενά του. Πάντως, προσπαθῶ νὰ μὴν ἀναφέρω πατερικὰ χωρία -ἐκτὸς ἀπὸ λίγες ἐξαιρέσεις– ὥστε ὁ λόγος νὰ εἶναι ἁπλὸς καὶ οὐσιαστικός.

Βέβαια, ὁ λόγος του στὰ κείμενα ποῦ θὰ παρατεθοῦν προέρχεται ἀπὸ προφορικὲς ὁμιλίες καὶ αὐτὸ δημιουργεῖ μερικὰ ἐκφραστικὰ προβλήματα, στὰ ὁποῖα πρέπει νὰ προστεθῇ καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ π. Ἰωάννης γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε στὴν Ἀμερική. Ἔπειτα, οἱ ἐπαναλήψεις τῶν ἰδίων ἀπόψεών του ὀφείλονται ἀφ' ἑνὸς μὲν στὸ ὅτι γιὰ μερικὰ θέματα εἶχε ἀποκτήσει βεβαιότητα, ἀφ' ἑτέρου δὲ στὸ ὅτι τὰ ἀποσπάσματα ἔχουν ληφθῇ ἀπὸ διάφορες ὁμιλίες. Ὁ ἀναγνώστης, ὅμως, θὰ πρέπει νὰ παρακάμψη ὅλα αὐτὰ καὶ νὰ ἐπικεντρωθῇ στὴν οὐσία τῶν λόγων του.

Θὰ ἤθελα νὰ ἐπισημάνω ὅ,τι καὶ στὸν Α' τόμο, ὅτι ὁ ἀναγνώστης δὲν πρέπει νὰ ἐπικεντρώση τὴν προσοχὴ τοῦ σὲ ἕνα σημεῖο ποῦ τυχὸν θὰ τὸν προκαλέση καὶ νὰ τὸ ἀποσπάση ἀπὸ τὴν ὁλότητα τῆς διδασκαλίας τοῦ π. Ἰωάννου, ἀλλὰ νὰ μελετήση σύνολη τὴν σκέψη του ποῦ ἐπεκτείνεται σὲ ὅλα τὰ κεφάλαια τῶν δύο τόμων.

Οἱ δυσκολίες ποῦ ἐνδεχομένως θὰ συναντήση ὁ ἀναγνώστης στὸ πρῶτο κεφάλαιο, λόγῳ τοῦ δογματικοῦ θέματος περὶ τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, δὲν πρέπει νὰ τὸν ἀποθαρρύνουν στὴν συνέχιση τῆς μελέτης, ἡ ὁποία θίγει σημαντικὰ θέματα μὲ ἁπλὸ τρόπο.

Θὰ πρέπει νὰ ἐπισημανθῇ ὅτι στὸ κεφάλαιο γιὰ τὴν δημιουργία τοῦ κόσμου καὶ ἀλλοῦ τὰ ἐπιστημονικὰ στοιχεῖα ποῦ χρησιμοποιεῖ ὁ π. Ἰωάννης προέρχονται ἀπὸ τὶς γνώσεις τῆς ἐποχῆς του. Σήμερα σὲ μερικὰ σημεῖα ἔχουν ἀναθεωρηθῇ. Παρατίθενται ὅμως ἐδῶ, ὅπως τὰ ἔλεγε, γιὰ νὰ φανὴ τὸ ἐρευνητικό του πνεῦμα καὶ νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι παρακολουθοῦσε τὴν πρόοδο τῶν ἐρευνῶν στὶς θετικὲς ἐπιστῆμες.

Δοξάζω τὸν Θεὸ γιὰ τὴν νέα δωρεά. Εὐχαριστῶ τοὺς συνεργάτες μοῦ ποῦ μὲ βοήθησαν καὶ σὲ αὐτὴν τὴν ἔκδοση, τῶν ὁποίων τὰ ὀνόματα ἀναφέρω στὸν Α' τόμο, ἐδῶ ἀναφέρω τὸν ἁγιογράφο Γιάννη Γερεμτζὲ ποῦ ἐπιμελήθηκε τὰ ἐξώφυλλα τῶν δύο τόμων, καὶ παρακαλῶ τὸν Θεὸ νὰ μᾶς βοηθήση νὰ μὴν εἴμαστε μόνον θεωρητικοὶ διδάσκαλοι, ἀλλὰ μαθητὲς στὴν βίωση τῶν δογμάτων στὴν προσωπική μας ζωή, γιὰ τὴν μέθεξη τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν.

Ἔγραφα στὴν Ναύπακτο

τὴν 1η Νοεμβρίου 2010,

ἡμέρα τῆς κοιμήσεως (2001)

τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἰερόθεος

Ἐμπειρική Δογματική, Τόμος Β'

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Εἰσαγωγή

Α' Ἡ θεολογία περί τῆς Ἁγίας Τριάδος

1. Δόγμα καί μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος
   • Ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ
   • Γνώση τοῦ Θεοῦ - Θεολογία
   • Διατύπωση τῆς ἐμπειρίας-δόγματος
2. Πρόσωπα, οὐσία καί ἐνέργεια
   • Τριαδικός Θεός στήν Παλαιά Διαθήκη
     • Ὁ ἄσαρκος Λόγος
     • Ὁ Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος
   • Πρόσωπα – φύση - ἐνέργεια
   • Τρόπος ὑπάρξεως τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος
   • Ὁ Υἱός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα ὁμοούσιοι μέ τόν Πατέρα
3. Ἄκτιστο καί κτιστό
   • Διαφορά ἀκτίστου καί κτιστοῦ
   • Γέφυρα ἀκτίστου καί κτιστοῦ
   • Θεωρία τῆς ἀκτίστου δόξης τῆς Ἁγίας Τριάδος

Β' Ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου

1. Ἡ δημιουργία τῆς κτίσεως
   • Ὁ δημιουργός Θεός
   • Τά δημιουργήματα
   • Ὁ σκοπός τῆς δημιουργίας
   • Ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ στήν κτίση
   • Ἡ καταγραφή τῆς ἀποκαλυπτικῆς ἐμπειρίας
2. Ἡ δημιουργία τῶν ἀγγέλων
   • Οἱ φωτεινοί ἄγγελοι
   • Οἱ σκοτεινοί δαίμονες
3. Ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου
   • Ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση Θεοῦ
   • Ἡ συνδημιουργία σώματος καί ψυχῆς
   • Ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου
     • Λογική καί νοερά ἐνέργεια
     • Λόγος καί νοῦς
     • Ἡ νοερά ἐνέργεια σέ σχέση μέ τά πάθη,τήν λογική καί τό περιβάλλον
     • Λογική καί νοερά λατρεία
   • Τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου

Γ' Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου

1. Ἡ προπτωτική ζωή τῶν Πρωτοπλάστων
2. Τό προπατορικό ἁμάρτημα
3. Οἱ συνέπειες τῆς πτώσεως
4. Ἡ κληρονόμηση τῆς ἁμαρτίας
5. Παλαιός καί νέος Ἀδάμ

Δ' Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ

1. Ἐμπειρικά γεγονότα
2. Χριστός-Μεσσίας
3. Ἡ Γέννηση καί ἡ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ
4. Ἡ ἀποκάλυψη τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Χριστοῦ
5. Τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ

Ε' Ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως

1. Ἄκτιστη καί κτιστή Ἐκκλησία
2. Τό μυστήριο τῆς Πεντηκοστῆς
3. Ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία
4. Σκοπός τῆς Ἐκκλησίας
5. Ἡ πνευματική τελείωση τῶν Χριστιανῶν
   • Δοῦλος, μισθωτός, υἱός
   • Κάθαρση, φωτισμός, θέωση
     • Ἐκκλησιαστική ἑρμηνεία τῶν σταδίων τῆς πνευματικῆς τελειώσεως
     • Προσδιορισμός τῆς κάθαρσης
     • Προσδιορισμός τοῦ φωτισμοῦ τοῦ νοῦ
     • Προσδιορισμός τῆς θέωσης
   • Οἱ θεούμενοι θεμέλιο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς
6. Τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας
   • Ἑνότητα τῶν Μυστηρίων
   • Τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος
   • Τό Μυστήριο τοῦ Χρίσματος
   • Τό Μυστήριο τῆς θείας Λειτουργίας
   • Κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί
7. Αἱρέσεις καί Σύνοδοι
   • Οἱ αἱρέσεις
     • Τί εἶναι αἵρεση
     • Διαφορά Ὀρθοδόξων καί αἱρετικῶν
     • Διάλογοι μεταξύ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ἄλλων Ὁμολογιῶν
   • Οἱ Σύνοδοι τῆς Ἐκκλησίας
     • Τοπικές καί Οἰκουμενικές Σύνοδοι
     • Οἱ ὀρθόδοξες προϋποθέσεις τῶν Συνόδων
     • Οἱ ὅροι καί οἱ κανόνες τῶν Συνόδων
     • Ἡ καταδίκη τῶν αἱρετικῶν
8. Ἀθεΐα, θρησκεία, Ἐκκλησία

ΣΤ' Ἡ μετά θάνατον ζωή

1. Ὁ θάνατος τοῦ ἀνθρώπου
2. Ἡ μέση κατάσταση τῶν ψυχῶν
3. Παράδεισος καί Κόλαση
4. Ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου

Κεντρικά σημεῖα τῆς διδασκαλίας τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη

Ἀντί ἐπιλόγου