Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἡ γονιμότητα τοῦ Τριωδίου - Ἡ τιμωρία τῆς ἐλαφρότητος

Ἡ γονιμότητα τοῦ Τριωδίου

Τὸ 2011 χαρακτηρίστηκε ὡς «ἔτος Παπαδιαμάντη», γιατί συμπληρώνονται ἑκατὸ χρόνια ἀπὸ τὴν κοίμηση τοῦ μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα, ἡ ὁποία συνέβη στὶς 2 Ἰανουαρίου τοῦ 1911. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς μᾶς ὁδήγησε (θέλοντας νὰ ἀναφερθοῦμε σὲ ἐκτροπὲς ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ Τριωδίου) σὲ δυὸ παραγράφους τοῦ παπαδιαμαντικοῦ κειμένου «Γλῶσσα καὶ κοινωνία», στὸ ὁποῖο γράφονται πολλὰ ἐπίκαιρα πράγματα. (Δημοσιεύτηκε τὸ 1907).

Γράφει ὁ Παπαδιαμάντης: «Πρὶν ἀκόμη εἰσέλθωμεν εἰς τὴν οὐσίαν τῆς παρούσης διατριβῆς, εἰσήλθομεν εἰς τὸ Τριώδιον... Ὁποῖα, τὼ ὄντι, γόνιμος ἐποχή! Ἐφέτος, ὡς ἔμαθα, γίνεται ἀπόπειρα πρὸς ἐπανίδρυσιν τῶν ἀρχαίων Διονυσίων... Εὖγε! Τοὐλάχιστον αὐτὸ εἶναι Ἑλληνικόν, καὶ δὲν θὰ ξαναγίνη, ἐλπίζω, λόγος περὶ εἰσαγωγῆς τῆς Μί-καρέ, τῶν Παρισιανὼν παρ’ ἡμῖν, ὅπως ἔγινε δὶς ἤδη. Φαντασθῆτε Μισοσαράκοστο μὲ ὄργια, μεταμφιέσεις καὶ τὴν κραιπάλην!». Ὅπως μᾶς ἐνημερώνει ὁ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, ποῦ ἐπιμελήθηκε τὴν ἔκδοση τῶν Ἁπάντων τοῦ Παπαδιαμάντη, Μί-καρὲ εἶναι ἡ γαλλικὴ Μεσοσαρακοστή, ἡ ὁποία εἶναι γιὰ τοὺς Γάλλους ἡμέρα διασκεδάσεως.

Προκειμένου, λοιπόν, οἱ Ἀθηναῖοι νὰ μὴν ὑστερήσουν ἀπὸ τοὺς «Παρισιανούς», «δὶς ἤδη», ὅταν γράφη τὸ κείμενό του ὁ Παπαδιαμάντης, κατέλυσαν τὴν νηστεία καὶ τὸ πνεῦμα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς «μὲ ὄργια, μεταμφιέσεις καὶ κραιπάλην». Ὁ Παπαδιαμάντης δὲν προσυπογράφει τὴν ἀντικατάσταση αὐτῆς τῆς ἐκτροπῆς μὲ τὴν «ἐπανίδρυσιν τῶν ἀρχαίων Διονυσίων». Μᾶλλον τὴν εἰρωνεύεται μὲ ἐκείνη τὴν θαυμαστικὴ πρότασή του: «Ὁποῖα, τὼ ὄντι, γόνιμος ἐποχή!». Ἐποχή, δηλαδή, ποῦ γεννᾶ τόσο περίεργες ἰδέες.

Γνωρίζει, βέβαια, ὁ Παπαδιαμάντης ὅτι ἡ ἐποχὴ τοῦ Τριωδίου εἶναι ὄντως γόνιμη, γι’ αὐτὸ ἡ εἰρωνεία του ἐμπεριέχει πικρία. Εἶναι γόνιμη, ὅταν γεμίζη μὲ νόημα ἀπὸ τὶς κατανυκτικὲς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὴν διάθεση ἀπαλλαγῆς τοῦ «κρυπτοῦ ἀνθρώπου» ἀπὸ τὸ «εἰδεχθὲς προσωπεῖον τῶν παθῶν» καὶ ἀπὸ τὴν ἄσκηση τῆς νηστείας. Δηλαδή, μὲ τρεὶς δραστηριότητες ἀντίρροπες τῶν ὀργίων, τῶν μεταμφιέσεων καὶ τῆς κραιπάλης.

Ἡ τιμωρία τῆς ἐλαφρότητος

«Τὸ κοινὸν» ὅμως «ἔχει ἀνάγκη θεαμάτων... Ἡ νεολαία διψᾶ ἡδονάς». Θυμᾶται ὁ Παπαδιαμάντης ὅτι «περὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ Θέρους τοῦ ἔτους 1897, πρὶν ὑπογραφὴ ἀκόμη ἡ ἀνακωχή, ἢ πρὶν συναφθῇ ἡ συνθήκη εἰρήνης, ἡ νεολαία τῶν Ἀθηνῶν ἤτο πολύ δυστυχής. Ἐπὶ δύο ἑβδομάδας εἶχον διακοπὴ τὰ θεάματα». Δηλαδή, ἡ αἴσθηση τοῦ ἐθνικοῦ κινδύνου ὑποχωροῦσε ἀπέναντι στὴν στέρηση τῶν θεαμάτων. Αὐτὸ ὁ Παπαδιαμάντης τὸ ἐξηγεῖ ὡς ἑξῆς: «Πολλάκις ἤδη εἶχε παρατηρηθῇ ὅτι, εἰς ἐποχὰς ἐμφυλίων ἢ ἐξωτερικῶν πολέμων, στάσεων, σπαραγμῶν, λοιμοῦ, πυρὸς καὶ μαχαίρας, ἡ δίψα πρὸς τὰς ἡδονὰς μεγάλως αὐξάνει... Ἄνθρωποι καὶ κοχλίαι, τὴν ἰδίαν συναίσθησιν εὐθύνης φέρουσι διὰ τὰς πράξεις των».

Ἡ τελευταία πρόταση ταιράζει πολὺ ὡς σχολιασμὸς τῶν σύγχρονων ὀργίων, μεταμφιέσεων καὶ τῆς κραιπάλης, ποῦ «ἄνθισαν» στὸν δημόσιο νεοελληνικὸ βίο καὶ ὁδήγησαν τὸν λαὸ στὴν «νέα» σκυθρωπότητα. «Ἐπικαιροποιῶντας» τὴν συνέχεια τοῦ παπαδιαμαντικοῦ κειμένου, ἐπισημαίνουμε ὅτι, κάποιοι ἀπὸ τοὺς πολιτικούς, θεωροῦν ὅτι ἡ σκυθρωπότητα τοῦ λαοῦ εἶναι σοβαρότητα καὶ ἐκεῖνο ποῦ προσπαθοῦν νὰ τοῦ ἐμφυσήσουν, μὲ τὸν πεπαλαιωμένο κομματικό τους λόγο, εἶναι «ἐλαφρότης καὶ ὄχι φαιδρότης».

Δὲν γνωρίζουν ὅτι «ἡ σκυθρωπότης» ἐπῆλθε «ὡς ὀφειλομένη βαρεῖα τιμωρία» τῆς ἐλαφρότητος.

π. Θ.Α.Β