Πανηγυρικὸς λόγος στὸν ἑορτασμὸ τῆς 25ης Μαρτίου: «Σύγχρονος πατριωτισμός»

Πέτρου Πιτσιάκκα, Φιλολόγου-Διευθυντοῦ 3ου Γυμνασίου Ναυπάκτου

Πανηγυρικὸς λόγος ποὺ ἐκφωνήθηκε κατὰ τὸν φετινὸ πάνδημο ἑορτασμὸ τῆς 25ης Μαρτίου, στὴν κεντρικὴ πλατεῖα τῆς Ναυπάκτου.

Τὸ ἰδανικὸ τῆς ἐλευθερίας φλογίζει τὶς ἀνθρώπινες καρδιὲς καὶ τὶς ὁδηγεῖ στὸν ἀνυποχώρητο ἀγῶνα ποὺ φτάνει στὴν αὐτοθυσία γιὰ τὴν ἐπικράτηση τοῦ δικαίου. Τὶς ξεσηκώνει σὲ μιὰ πάλη μέχρι τὸ θάνατο γιὰ τὴν ἀπόκτηση καὶ τὴν διατήρηση τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ἑλληνικὴ ἱστορία εἶναι γεμάτη ἀπὸ ἀπελευθερωτικοὺς ἀγῶνες. Ξεχωριστὴ θέση κατέχει ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάσταση τοῦ 1821 γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση ἀπὸ τὸν ὀθωμανικὸ ζυγό.

Ἡ ἰδέα τῆς ἐλευθερίας συντήρησε γιὰ αἰῶνες ἀλύγιστη τὴν πονεμένη Ρωμιοσύνη. Στὴν διάσωση καὶ τὴν συγκρότηση τοῦ ἑλληνισμοῦ σὲ Γένος συνέβαλαν ἡ θρησκεία, ἡ κοινὴ γλῶσσα, ὁ χῶρος καὶ ὁ λαὸς μὲ τὴν ἱστορική του συνέχεια, ἡ παράδοση, ἡ συλλογικὴ μνήμη τοῦ κοινοῦ παρελθόντος, ἡ κοινὴ μοῖρα τοῦ παρόντος, οἱ ἴδιες παρήγορες ἐλπίδες γιὰ τὸ μέλλον.

Ἡ συνοχή του ὑπάρχει ἤδη διαμορφωμένη στὸ ἰδεολογικό του ὑπόβαθρο. Ἀπὸ τὴν μιά, ἡ βυζαντινὴ κληρονομιά, ἡ θεοφρούρητη ἐκκλησία, ὁ οἰκουμενικὸς πατριάρχης καὶ ὁ περιούσιος λαὸς τῆς ὀρθοδοξίας.

Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁ ὑπόδουλος ἑλληνισμὸς γαλουχεῖται μὲ τὸν θρῦλο τοῦ μαρμαρωμένου βασιλιᾶ, ἀναζητεῖ τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου στὰ χρησμολόγια καὶ σκύβει μὲ κατάνυξη στὰ συναξάρια τῶν νεομαρτύρων, ποὺ τονώνουν τὴν ἐγκαρτέρηση. Στὸ γόνιμο αὐτὸ ἔδαφος ἔριχνε τὸν σπόρο της ἡ παιδεία.

Ὁ σπόρος τῆς ἐλευθερίας, ποὺ καλλιεργεῖτο τόσους αἰῶνες, φύτρωσε στὶς 25 Μαρτίου 1821. Τὴν μέρα αὐτή, ἡ Παρθένος παίρνει τὸ μήνυμα γιὰ τὴν γέννηση τοῦ Σωτῆρα τοῦ κόσμου, καὶ οἱ Ἕλληνες παίρνουν τὰ ὅπλα γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση. Τὸ ἀρχαγγελικὸ σάλπισμα τῆς 25ης Μαρτίου ξεσήκωσε ὅλες τὶς πληγωμένες ἑλληνικὲς ψυχὲς ποὺ, ἐξαγνισμένες στὸ μαρτύριο τετρακοσίων χρόνων τυραννίας, πέταξαν πρὸς τὸν οὐρανὸ τῆς λύτρωσης, ὅπου ἐκτόξευε ἕνα φοβερὸ μήνυμα ὁ φρικτὸς ὅρκος τῆς Ἁγίας Λαύρας: «Ἐλευθερία ἢ Θάνατος».

Νόμος εἶναι ἀνθρώπινος, νόμος ἱστορικός: Ἡ χαμένη ἐλευθερία δὲν ξαναποκτιέται παρὰ μόνο μὲ τὴν περιφρόνηση τοῦ θανάτου. Νίκη τῆς ζωῆς πάνω στὸν θάνατο ἀποτελεῖ πάντα ἡ διατήρηση, καί, πολὺ περισσότερο, ἡ ἐπανάκτηση τῆς ἐλευθερίας. Μέσα στὸ ξεκίνημα αὐτὸ ἔβρισκε τὴν ἄνθησή του ὁ σπόρος τοῦ Ρήγα Φεραίου: «Καλύτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωὴ παρὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή».

Τὸ ξεσήκωμα τῆς ἑλληνικῆς ψυχῆς ἔμοιαζε μὲ ἀνάληψη πρὸς τοὺς οὐρανούς. Ἐγκατάλειψη τῆς σκλαβωμένης ζωῆς, μὲ ἀνέκκλητη ἀπόφαση θυσίας. Μοναδικὴ περίπτωση παλιννόστησης, ἡ ἐλευθερία. Ἐλευθερία γιὰ τὰ κορμιά, γιὰ τὰ ἄψυχα, γιατί οἱ ψυχὲς ἦταν ἤδη ἐλεύθερες.

Ἡ μεγάλη αὐτοκρατορία τῶν τυράννων ἀγριοσάλεψε. Κινητοποιήθηκε γιὰ νὰ καταπνίξη τὸν ἑλληνικὸ ξεσηκωμό. Νόμιζε πῶς εἶχε νὰ κάνη μὲ τὰ βασανισμένα κορμιὰ τῶν σκλάβων. Δὲν κατάλαβε πῶς τώρα εἶχε νὰ κάνη μὲ τὶς ἐλεύθερες ψυχὲς τῶν ἀποφασισμένων. Τὸ κάστρο τῆς θυσίας ὑψώνεται ἀπόρθητο. Λαὸς ποὺ κλείνεται ἀποφασιστικὰ στὸ κάστρο αὐτὸ ἔχει ἐξασφαλίσει τὴν νίκη. Εἴτε μὲ τὴν ἐλευθερία τῆς ζωῆς, εἴτε μὲ τὴν ἐλευθερία τοῦ θανάτου. Καὶ ὅλος ὁ ἑλληνικὸς λαός, ὅλο τὸ ἔθνος, εἶχε κλειστεῖ σ’ αὐτό.

Στὰ ἐννιὰ χρόνια τοῦ Ἀγῶνα, χρόνια ποτισμένα μὲ αἷμα καὶ δάκρυα, μὲ νῖκες καὶ ἡρωισμούς, μὲ μάχες καὶ αὐτοθυσίες, μὲ ὁλοκαυτώματα καὶ καταστροφές, μὲ δόξα καὶ μεγαλεῖα, ὅλα τὰ μέρη τῆς ἑλληνικῆς γῆς, ἀπὸ τὴν Κύπρο μέχρι τὴν Μακεδονία ἔχουν νὰ προσφέρουν, στὴν λατρεία τοῦ κοινοῦ ἰδανικοῦ, ναοὺς θριάμβου καὶ πάνσεπτα θυσιαστήρια. Τὰ λόγια εἶναι φτωχὰ μπροστὰ στὰ ἔργα αὐτῶν ποὺ ὁδήγησαν καὶ θὰ ὁδηγοῦν γιὰ πάντα τὶς νεώτερες γενιές.

Ὁ ἀγῶνας γιὰ τὴν ἐθνικὴ παλιγγενεσία ἀποτελεῖ ἀποθέωση τοῦ παράτολμου ἡρωισμοῦ, ἐναντίον κάθε λογικῆς πρόβλεψης, καὶ σύμβολο τοῦ ἀπροσκύνητου πνεύματος.

Σήμερα ὅμως ζοῦμε στὴν ἐποχὴ τῶν οἰκονομικῶν, κοινωνικῶν καὶ ἐθνικῶν ἀδιεξόδων καὶ τῆς νέας τάξης πραγμάτων, ποὺ ζητᾶ τὴν ἀναθεώρηση τῆς ἱστορίας, τὴν ὁποῖα χαρακτηρίζει ὡς μῦθο, καὶ θέλει τοὺς λαοὺς προσκυνημένους.

Ζοῦμε ὅμως καὶ στὴν ἐποχὴ τῆς ἀπιστίας. Ὅ,τι ἦταν ὅραμα καὶ ἰδανικὸ σήμερα ὀνομάζεται χίμαιρα καὶ οὐτοπία. Ἡ κοινωνία μας, διαβρωμένη ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία μιᾶς ἰδέας, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ προκαλέση τὴν στράτευση καρδιᾶς καὶ νοῦ, γύρω ἀπὸ ἕνα συλλογικὸ καὶ ἀποτελεσματικὸ σχέδιο, ἀσφυκτιᾶ καὶ ἀδιαφορεῖ γιὰ τὴν πατρίδα.

Ὡστόσο, τὸ ἀθάνατο ’21 ἀποτελεῖ πυξίδα γιὰ τὴν ἀνάδειξη τοῦ σύγχρονου πατριωτισμοῦ. Ἑνὸς πατριωτισμοῦ ποὺ ταυτίζεται:

• μὲ τὴν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη καὶ προσφορὰ πρὸς τὴν πατρίδα,
  
• μὲ τὴν προστασία τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης, ποὺ εἶναι ἀθάνατη ζωή, ἐλπίδα καὶ παρηγοριὰ γιὰ ὅλο τὸν κόσμο,
  
• μὲ τὴν προσπάθεια γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τοῦ ἀνατραπέντος συστήματος ἀξιῶν καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς ἀρρωστημένης νεοελληνικῆς νοοτροπίας,
  

Ταυτίζεται ὅμως καί

• μὲ τὸν συνεχῆ ἀγῶνα γιὰ μιὰ καλύτερη παιδεία καὶ ἐλευθερία, γιὰ ἀνεξαρτησία καὶ ἐθνικὴ ἀξιοπρέπεια, γιὰ κοινωνικὴ δικαιοσύνη καὶ ποιοτικὴ δημοκρατία,
  
• μὲ τὸν ἀνθρωπισμό, τὸν σεβασμὸ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τὴν προστασία τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, τὴν διεκδίκηση τῶν δικαιωμάτων, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐκπλήρωση τῶν καθηκόντων.
  

Ὁ πατριωτισμός

• ντύνει μὲ σάρκα τὰ ὄνειρα τοῦ ἔθνους καὶ διδάσκεται ἀπὸ τὶς τραγωδίες του,
  
• ἀπορρίπτει τὴν ἀνευθυνότητα καὶ τὸν λαϊκισμό, τὴν οἰκονομικὴ ἀσυδοσία καὶ τὴν διαπλοκή, τὴν ἀνομία καὶ τὴν ἀτιμωρησία, τὸ συνδικαλιστικὸ αὐτισμὸ καὶ τὸν κοινωνικὸ αὐτοματισμό, ποὺ διασποῦν τὸν κοινωνικὸ ἱστὸ καὶ νοθεύουν τὴν ποιότητα τῆς δημοκρατίας, τὴν ποιότητα τῆς ζωῆς,
  
• σημαίνει, ἀκόμη, ἐφαρμογὴ τοῦ νόμου, διοίκηση διὰ τοῦ παραδείγματος, ἐθνικὴ συνεννόηση καὶ ἐφαρμογὴ μιᾶς δίκαιης καὶ ἀποτελεσματικῆς πολιτικῆς ποὺ θὰ δίνη διέξοδο καὶ προοπτικὴ στὴν χειμαζόμενη ἑλληνικὴ οἰκονομία καὶ κοινωνία,
  
• Τέλος, ὁ πατριωτισμὸς ὑπερβαίνει τὸν ἀτομικισμὸ καὶ τὸν εὐδαιμονισμὸ ποὺ ὁδηγοῦν στὴν ἀποξένωση ἀπὸ τὸ νόημα τῆς πατρίδας καὶ μᾶς κάνουν νὰ ξεχνᾶμε πῶς πατριωτισμὸς εἶναι τὸ τί κάνουμε γιὰ τὴν πατρίδα καὶ ὄχι «σὰν ἔρθη ὁ θέρος νὰ προτιμᾶμε τὰ δρεπάνια νὰ σφυρίξουν στὸ διπλανὸ χωράφι».

Οἱ ἑπόμενες γενιὲς θὰ κρίνουν τὸν δικό μας πατριωτισμὸ μὲ βάση τὸ τί κάνουμε γιὰ τὴν πατρίδα μας. Ὀφείλουμε λοιπὸν κι ἐμεῖς, ὅπως οἱ ἀγωνιστὲς τοῦ '21, νὰ ἀφήσουμε κάτι σ’ αὐτὸν τὸν τόπο. Ὁ καθένας ἅς μετρήσει τὴν προσφορά του καὶ ἅς μετρηθῇ μὲ βάση τὸ μέγεθος καὶ τὴν ποιότητά της.–