Κύριο θέμα: Διεθνὲς Συνέδριο στὴν Βουλγαρία - «Ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ Ἐπιστῆμες»

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τὴν ἑβδομάδα τῆς Διακαινησίμου (26-30 Ἀπριλίου 2011) πραγματοποιήθηκε στὴν Βουλγαρία ἕνα σημαντικὸ Διεθνὲς Συνέδριο μὲ θέμα «Ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ Ἐπιστῆμες», στὸ ὁποῖο κλήθηκα νὰ παραστῶ καὶ νὰ εἰσηγηθῶ δύο ἐπὶ μέρους θέματα, κατὰ τὴν ἐπίσημη ἔναρξη ποῦ ἔγινε στὸ Κρατικὸ Πανεπιστήριο τῆς Σόφιας «Ἅγιος Κλήμης Ὀχρίδος». Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐπίσημη ἔναρξη ποῦ ἔγινε στὴν Σόφια, τὸ Συνέδριο συνέχισε τὶς ἐργασίες τοῦ στὸ Συνεδριακὸ Κέντρο τοῦ Ἱδρύματος «Minu Balkanski» στὴν Oryahovitza πλησίον τῆς Stara Zagora Βουλγαρίας.

Ἀποδέχθηκα τὴν πρόσκληση, παρὰ τὸ βαρὺ πρόγραμμα τῶν ἡμερῶν, διότι ἀπὸ τὴν θεματολογία καὶ τοὺς εἰσηγητὲς διεπίστωσα ὅτι πρόκειται γιὰ ἕνα σοβαρὸ συνέδριο, ποῦ ἐπρόκειτο νὰ παίξη σημαντικὸ ρόλο στὴν χώρα, ἀφοῦ μάλιστα εἶναι τὸ πρῶτο Διεθνὲς Συνέδριο αὐτοῦ τοῦ εἴδους ποῦ γίνεται στὴν Βουλγαρία.

Τὸ Συνέδριο διοργανώθηκε ἀπὸ τὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Σόφιας, «ὁ Ἅγιος Κλήμης Ὀχρίδος», σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ἵδρυμα τῆς Τεχνολογίας καὶ τοῦ Νεωτερισμοῦ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Νότιας Δανίας, Odense, καὶ τὸ Ἵδρυμα «Minu Balkanski» στὴν Oryahovitza Βουλγαρίας. Ἡ διοργάνωση καταστάθηκε δυνατὴ χάριν τῆς ἐπιδοτήσεως ἀπὸ τὸ Ἵδρυμα «John Templeton Foundation» στὶς ΗΠΑ, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ «Communitas Foundation» καὶ τοῦ Δήμου τῆς Σόφιας στὴν Βουλγαρία.

Ὁ σκοπὸς τοῦ Συνεδρίου, ὅπως καταγράφηκε ἀπὸ τοὺς διοργανωτές, ἦταν «νὰ δημιουργήση ἕνα φόρουμ (χῶρο συνδιάσκεψης) ποῦ θὰ περιλαμβάνη διαφορετικοὺς ἐπιστημονικοὺς κλάδους γιὰ συζήτηση συγχρόνων θεμάτων στὸ ὅριο μεταξὺ τῆς θεολογίας καὶ τῆς ἐπιστήμης. Ἡ ἐπικέντρωση στὴν ὀρθόδοξη θεολογία ἀποβλέπει στὴν ἔκφραση καὶ ἐπιβεβαίωση τόσο τοῦ οἰκουμενικοῦ χαρακτῆρα τῶν διοράσεών της γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα ὅσο καὶ τῆς μοναδικότητας τῆς συγκεκριμένης χριστολογικὴς ἀντιλήψεως ποῦ ἔχει γιὰ τὴν δυναμικὴ σχέση μεταξὺ τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου».

Τὸ συνέδριο εἶναι τὸ πρῶτο αὐτοῦ τοῦ εἴδους στὴν Βουλγαρία καὶ ἀσχολήθηκε μὲ μιὰ μεγάλη ποικιλία θεμάτων σχετικὰ μὲ μερικοὺς κλάδους τῆς ἐπιστήμης, π.χ. τὴν φυσική, τὸν τεχνικὸ νεωτερισμό, τὴν ἰατρική, τὴν φιλοσοφία, τὴν κοινωνιολογία καὶ τὴν ψυχολογία σὲ σχέση μὲ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία.

Ὅπως προαναφέρθηκε ἡ πρώτη ἐπίσημη ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου ἔγινε τὴν 26η Ἀπριλίου στὴν αἴθουσα 1 τῆς ὁλομελείας τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Σόφιας «ὁ Ἅγιος Κλήμης Ὀχρίδος». Εἰσαγωγικὰ ὁμίλησαν οἱ δρ. Pavel Pavlov, δρ. Soyan Tanev καὶ δρ. π. Γεώργιος Δράγας, οἱ ὁποῖοι καὶ ἐνημέρωσαν τοὺς συνέδρους γιὰ τοὺς σκοποὺς τοῦ Συνεδρίου, γιὰ τὴν σημασία τῶν θεμάτων γιὰ τοὺς διανοούμενους καὶ τὸν λαὸ τῆς Βουλγαρίας, καθὼς ἐπίσης ἐνημέρωσαν γιὰ τὸν τρόπο λειτουργίας τοῦ Διεθνοῦς αὐτοῦ Συνεδρίου, ὅπως καὶ γιὰ τὴν διοργάνωση καὶ ἐπιχορήγησή του.

Στὴν συνέχεια ἔγιναν χαιρετισμοὶ ἐκ μέρους τοῦ Πρύτανη τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Σόφιας, τῆς Δημάρχου τῆς πόλεως κ. Yordanka Fandakova, τοῦ Δρ. Emil Traychev, Κοσμήτορος τοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Σόφιας, τοῦ Δρ. Paul Watson, Διευθυντοῦ τῶν προγραμμάτων «Ἐπιστῆμες Ζωῆς» καὶ «Διάλογοι» στὸ Ἵδρυμα «John Templeton Foundation», οἱ ὁποῖοι ἐπήνεσαν τὴν προσπάθεια αὐτὴ καὶ ὁ καθένας ἀπὸ τὴν πλευρά του παρουσίαζε τὴν σημασία τοῦ Συνεδρίου γιὰ τὴν πόλη, τὸ Πανεπιστήμιο, τὴν Θεολογικὴ Σχολή, τὰ πολιτιστικὰ δρώμενα τῆς χώρας καὶ τὸν λαό. Τόνισαν ὅτι τέτοιες συναντήσεις ἔχουν μεγάλη ἀξία, γιατί ἀφ' ἑνὸς μὲν ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποῖα πρέπει νὰ γίνεται διάλογος γιὰ τὰ σοβαρὰ αὐτὰ θέματα, ἀφ' ἑτέρου δὲ διότι τὰ σύγχρονα ἐπιτεύγματα τῆς ἐπιστήμης πρέπει νὰ λαμβάνουν σοβαρῶς ὑπ' ὄψη τὶς θέσεις τῆς κοινωνίας στὸ σύνολό της καὶ τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, ὥστε νὰ εἶναι ὠφέλιμα καὶ ὄχι βλαπτικά.

Μετὰ τοὺς χαιρετισμοὺς ἔγιναν τρεὶς ὁμιλίες. Ἡ πρώτη ἀπὸ τὸν καθηγητὴ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Τιμίου Σταυροῦ Βοστώνης π. Γεώργιο Δράγα, μὲ θέμα: «Ἡ Ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ: τὸ κλειδὶ τῆς κατανοήσεως τοῦ Σύμπαντος», ἡ δεύτερη ἀπὸ τὸν δρ. Jean-Claude Larchet μὲ θέμα: «Πατερικὲς ἀπόψεις σχετικὰ μὲ τὴν φύση καὶ τὴν θέση τῆς ἐπιστημιακὴς γνώσης» καὶ ἡ τρίτη ἀπὸ τὸν γράφοντα μὲ θέμα: «Θεολογία καὶ ἐπιστήμη».

Παρόντες στὴν ἐπίσημη ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου ἦταν καθηγητὲς καὶ διδακτικὸ προσωπικὸ τοῦ Πανεπιστημίου, διανοούμενοι τῆς Βουλγαρίας καὶ βεβαίως προσκεκλημένοι ἀπὸ πολλὲς χῶρες, ὅπως τὴν Ρωσία, τὴν Ἀγγλία, τὴν Δανία, τὴν Γαλλία, τὸν Καναδᾶ, τὴν Ἀμερικὴ κλπ. Αὐτὸς ἦταν ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ γλῶσσα ἐργασίας τοῦ Συνεδρίου ἦταν ἡ ἀγγλική.

Τὸ πρωϊνὸ τῆς ἑπόμενης ἡμέρας οἱ Σύνεδροι θὰ μετέβαιναν στὴν περιοχὴ Stara Zagora, γιὰ νὰ συνεχίσουν τὶς ἐργασίες τοῦ Συνεδρίου, ἀλλὰ δὲν τοὺς ἀκολούθησα, γιατί εἶχα ἄλλες ὑποχρεώσεις. Πρὶν τὴν ἀναχώρησή τους πραγματοποιήθηκε σὲ αἴθουσα τοῦ ξενοδοχείου Grand Hotel τῆς Σόφιας ἡ δεύτερη εἰσήγησή μου μὲ θέμα «Οἱ βάσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ψυχοθεραπείας». Τὸ θέμα, ὅπως καὶ τὰ προηγούμενα, τὰ καθόρισαν οἱ διοργανωτὲς τοῦ Συνεδρίου καὶ βεβαίως τοὺς ἐνδιέφερε πολὺ νὰ ἀκούσουν τὶς θέσεις μου γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία σὲ σχέση μὲ τὶς σύγχρονες ἐπιστῆμες καὶ τὶς ἀνάγκες τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου. Στὴν εἰσήγηση αὐτὴ παρευρέθηκαν ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς Καθηγητὲς καὶ νέοι, φοιτητὲς καὶ σπουδαστές, ἐπειδὴ ἤθελαν νὰ ἀκούσουν γιὰ τὸ θέμα αὐτό. Ἄλλωστε, τὸ σχετικὸ βιβλίο μου «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία» εἶχε μεταφρασθῇ στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα καὶ ἔδειχναν ἐνδιαφέρον γιὰ ἐπὶ πλέον ἐνημέρωση πάνω στὰ θέματα αὐτά.

Μετὰ τὴν πρωϊνὴ συνεδρίαση, μὲ τὸν π. Γεώργιο Δράγα καὶ τὸν π. Καλλίνικο Γεωργάτο ποῦ μὲ συνόδευε, ἐπισκεφθήκαμε τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Βουλγαρίας γιὰ νὰ ὑποβάλουμε τὰ σέβη μᾶς στὸν Πατριάρχη. Μᾶς ὑποδέχθηκε στὸ γραφεῖο του ὁ Ἀρχιγραμματεὺς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου Ἐπίσκοπος Ναούμ, μὲ τὸν ὁποῖον εἴχαμε ἐνδιαφέρουσα συζήτηση γιὰ θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα. Βεβαίως, προκειμένου νὰ παρευρεθῶ στὸ διεθνὲς αὐτὸ Συνέδριο εἶχα λάβει ἄδεια καὶ ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τοῦ Πατριαρχείου Βουλγαρίας καὶ ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Στὴν συνέχεια μοῦ ζητήθηκε νὰ δώσω συνέντευξη στὴν κρατικὴ τηλεόραση τῆς Βουλγαρίας, ἡ ὁποία κράτησε περίπου μία ὥρα γιὰ νὰ μεταδοθῇ σὲ ἐκπομπὴ μὲ ὑψηλὴ ἀκροαματικότητα. Τὰ θέματα τὰ ὁποῖα ἐτέθησαν ἦταν θεολογικά, ἐκκλησιαστικά, κοινωνικά, νεανικά, ὅπως π.χ. γιὰ τὴν σημασία τοῦ Ἁγίου Ὅρους, γιὰ τὴν ἀποστασία ἀπὸ τὸν Θεό, γιὰ τὴν σχέση θεολογίας καὶ ἐπιστήμης, γιὰ τὶς ψυχικὲς ἀσθένειες, γιὰ τὴν γλῶσσα ἐπικοινωνίας τῶν νέων κλπ.

Χάριν ἐνημερώσεως νομίζω ὅτι εἶναι καλὸ νὰ παρατεθοῦν οἱ εἰσηγητὲς τοῦ Συνεδρίου καὶ τὰ θέματα ποῦ εἰσηγήθηκαν, διότι ἔτσι μπορεῖ κανεὶς νὰ δὴ τὴν θεματολογία του καὶ τὴν σημασία του ὄχι μόνον γιὰ τὴν Βουλγαρία, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸν σύγχρονο κόσμο.

–π. Νικόλαος Λουδοβίκος: «Σύγχρονη ψυχολογία στὸν προορισμὸ τῆς θεολογίας: Μπορεῖ νὰ ὑπάρχει μιὰ θεολογικὴ γνωσιολογία τῆς ψυχολογίας;», –Dr. Stoyan Tanev: «Ἡ γλῶσσα τῆς ὀρθοδόξης θεολογίας καὶ ἡ κβαντομηχανική: ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ ὁ Niels Bohr», – Dr. Dmitry Biryukov: «Πατερικὲς διοράσεις στὴν φύση τῆς γλώσσας καὶ ἡ πραγματικότητα», –Vladimir Cvetkovic: «Οἱ γεωμετρικὲς ἀναλογίες τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητῆ ἐφαρμοσμένες στὴν σχέση μεταξὺ τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν κτίση», –Fr. Dr. Dmitry Leskin : «Ἡ φιλοσοφία τοῦ ὀνόματος στὴν ὀρθόδοξη σκέψη τοῦ 20οῦ αἰῶνα», –Dr. Plamen Fiziev: «Οἱ μεγάλες ἀνοιχτὲς ἐρωτήσεις στὴν φυσική», –Fr. Stephane Bigham: «Ἡ θεολογία τῆς εἰκόνας ὡς ἑρμηνευτικὸ ὄργανο στὸ διάλογο μεταξὺ τῆς ‘ἐπιστήμης’ καὶ τῆς θρησκείας», –Emil Traychev: «Ἡ ἀρχικὴ αἰτία τῆς ζωῆς καὶ ὁ σκοπός της παίρνοντας ὑπ’ ὄψη τὴν σύγχρονη ἐπιστήμη», –Dr. Ivan Christov: «Θεολογικὲς καὶ ἐπιστημονικὲς προσεγγίσεις στὸν στοχασμὸ τῆς φύσεως», –Goran Sekulovski: «Ἡ ὀρθόδοξη ἀντίληψη τοῦ κακοῦ: πατερικὲς ἐπιγνώσεις γιὰ τὴν σύγχρονη κοινωνία», –Dr. Svetoslav Ribolov: «Τὰ οἰκονομικὰ τῆς χριστιανικῆς ἀσκήσεως – μιὰ μεταμοντερνικὴ ἄποψη ἀπὸ τὶς κοινωνικὲς προκλήσεις τῆς Ἐκκλησίας», –Fr. Dr. Christopher Knight : «Ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ θεολογία τῆς θείας ἐνεργείας (action)», –Dr. Georgi Kapriev: «Οἱ ἀξιωματικὲς βάσεις καὶ ἡ ἀποδοχὴ τῆς Βυζαντινῆς φιλοσοφίας», –Dr. Tinko Eftimov: «Τὰ γνωσιολογικὰ μαθήματα ἀπὸ τὶς ἐξελίξεις τῆς φυσικῆς», –Dr. Marian Stoyadinov: «Οἱ ἐπιστημονικὲς προϋποθέσεις τῆς ὀρθόδοξης θεολογικῆς ἔρευνας», –Καθηγ. π. Γ. Δράγας: «Ἡ ἐπιστημονικὴ θεολογικὴ κληρονομιὰ τοῦ π. Γ. Φλωρόφσκι,T. Torrance καὶ S. Jaki», –Dr. Pavel Pavlov: «Οἱ θεολογικὲς διοράσεις τοῦ π. Γ. Φλωρόφσκι», –Matthew Banker: «Κοσμολογικὸ ἐνδεχόμενο καὶ λογικὴ ἀναγκαιότητα: Γ. Φλωρόφσκι καὶ T. Torrance», –Dr. Dimo Penkov: «Πίστη καὶ Γνώση», –Dr. Stefan Stefanov: «Πίστη καὶ Λογική».

Στὸ τέλος κάθε συνεδρίασης προβλεπόταν ἀπὸ τὸ πρόγραμμα ἀνοικτὴ συζήτηση μὲ διάφορα ἐρωτήματα, π.χ. στὸ τέλος τῆς πρώτης συνεδρίασης προβλεπόταν θέμα συζήτησης: Ἀνοιχτὲς ἐρωτήσεις στὸν διαλόγο μεταξὺ τῆς θεολογίας καὶ τῆς ἐπιστήμης: Ποιά ἐρώτηση ἀξίζει νὰ τεθῇ; Πῶς νὰ κτίσουμε ἕνα διεθνὲς Κέντρο τῆς Θεολογίας καὶ τῆς Ἐπιστήμης ποῦ θὰ περιλαμβάνη διαφορετικοὺς ἐπιστημονικοὺς κλάδους. Στὸ τέλος τῆς τρίτης συνεδρίασης προβλεπόταν συζήτηση μὲ θέμα: «Ἡ θεία ἐνέργεια [action] καὶ οἱ θεῖες ἐνέργειες», ἐνῷ στὸ τέλος τῆς ἑπομένης συνεδρίασης προβλεπόταν ἀνοικτὴ συζήτηση μεταξὺ τῶν Καθηγητῶν: Dr. Dimo Penkov, Dr. Stefan Stefanov καὶ Dr. Todor Veltchev.

Στοὺς παρελθόντες αἰῶνες, ἰδίως τὸν 18ο αἰῶνα, παρατηρήθηκε σύγκρουση μεταξὺ θεολογίας καὶ ἐπιστήμης, ἀλλὰ αὐτὴ ἡ σύγκρουση ἔγινε ἀπὸ τὴν δυτικὴ θεολογία καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία, γιὰ εἰδικοὺς λόγους, τοὺς ὁποίους ἐξήγησα στὴν πρώτη εἰσήγησή μου. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ὁ Μ. Βασίλειος στὴν Ἑξαήμερό του, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, στὸ ἔργο τοῦ Ἀπολογητικὸς στὴν Ἑξαήμερο καὶ Περὶ κατασκευῆς τοῦ ἀνθρώπου, ἔκαναν ἕναν οὐσιαστικὸ δημιουργικὸ διάλογο μεταξὺ τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας καὶ τῆς ἐπιστήμης τῆς ἐποχῆς τους. Κατὰ παρόμοιο τρόπο ἡ σύγχρονη θεολογία ποῦ εἶναι ὁ λόγος περὶ τοῦ Θεοῦ θὰ πρέπει νὰ ἀπαντᾶ στὰ σύγχρονα ἐρωτήματα καὶ νὰ βοηθήση τὴν ἐπιστήμη στὸ ἔργο της, μὲ τὶς βασικὲς θέσεις τὶς ὁποῖες διαθέτει.

Σὲ ἄλλη σελίδα τοῦ παρόντος θὰ δημοσιευθῇ ἡ πρώτη εἰσήγηση-παρουσίασή μου, ποῦ ἔγινε κατὰ τὴν ἐπίσημη ἔναρξη τοῦ Διεθνοῦς Συνεδρίου, μὲ θέμα:«Θεολογία καὶ ἐπιστήμη» καὶ σὲ ἑπόμενο τεῦχος θὰ δημοσιευθῇ ἡ δεύτερη εἰσήγησή μου μὲ θέμα «Οἱ βάσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ψυχοθεραπείας».

Τὰ Συνέδρια αὐτοῦ τοῦ εἴδους εἶναι ὠφέλιμα τόσο γιὰ τοὺς εἰσηγητές, οἱ ὁποῖοι ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἀνταλλάσσουν ἀπόψεις καὶ νὰ ὠφελοῦνται, νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τοὺς εἰσηγητὲς ἀπὸ διάφορες χῶρες κατὰ τὰ διαλείμματα καὶ νὰ συζητοῦν διάφορα ζητήματα, ὅσο καὶ γιὰ τοὺς συνέδρους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἀκούσουν τὰ πορίσματα ἐρεύνης κάθε εἰσηγητοῦ καὶ βεβαίως νὰ κάνουν τὶς ἀνάλογες ἐπιλογές. Ἐπίσης, τὰ Συνέδρια αὐτὰ ὠφελοῦν γενικὰ τοὺς ἀνθρώπους στὸ ὅτι δημοσιεύονται τὰ Πρακτικὰ καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο γονιμοποιοῦνται οἱ σκέψεις τῶν ἀνθρώπων καὶ δημιουργεῖται ποικιλότροπη ὠφέλεια.–