Ἡ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας Στὴν Σπιναλόγκα

Μητροπολίτη Πέτρας & Χερρονήσου κ. Νεκταρίου

Ἡ Σπιναλόγκα ἄρχισε νὰ λειτουργῇ βάσει τοῦ Νόμου 463/7.6.1903 τῆς Κρητικῆς Πολιτείας, ἀπὸ τὶς 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 1904, ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποῖα ἐπιβιβάσθηκαν στὸ νησὶ οἱ πρῶτοι 66 ἀσθενεῖς, προερχόμενοι ὅλοι ἀπὸ τὴν Κρήτη. Στὸ ἄρθρο 8 τοῦ ὑπ' ἀριθμ. 166/18-11-1903 Διατάγματος προβλεπόταν: "Διὰ τὴν τέλεσιν τῶν Μυστηρίων καὶ τὰς Λειτουργίας κατὰ Κυριακὰς καὶ ἑορτὰς θέλει ὁρισθῇ ὑπὸ τοῦ Σέβ. Μητροπολίτου Κρήτης ἱερομόναχος μισθοδοτούμενος ὑπὸ τοῦ Δημοσίου ἀντὶ δραχμῶν κατὰ μῆνα 60, ὁ ὁποῖος ὑποχρεοῦται νὰ παραμένη διαρκῶς ἐπὶ τῆς νησῖδος".

Μόλις ἀνακοινώθηκε ἡ ἀπόφαση τῆς Κρητικῆς Πολιτείας νὰ μεταφέρη στὴν Σπιναλόγκα τοὺς ἀσθενεῖς λεπροὺς τῆς Κρήτης, ὁ τότε ἐπίσκοπος Πέτρας καὶ μετέπειτα Μητροπολίτης Κρήτης Τίτος, πῆγε στὴν Σπιναλόγκα γιὰ ἐπιτόπια ἔρευνα καὶ φρόντισε νὰ ἀνακαινισθῇ ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ποῦ βρισκόταν ἐκεῖ, ἐνῷ, πρὶν ἀκόμη συγκεντρωθοῦν ἐκεῖ οἱ ἀσθενεῖς, πῆγε μὲ μιὰ πολυάριθμη ὁμάδα ἀπὸ τὸ ποίμνιό του καὶ ἔκανε τὰ ἐγκαίνιά του.

Στὸ τέλος, εἶπε ὁ Ἐπίσκοπος στοὺς παρευρισκομένους: "Τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν, ἀλλὰ θὰ βροῦμε ἱερέα;" Τότε σηκώθηκε ὁ παπα-Μανώλης Ψαράκης, ἐφημέριος στὴν Νεάπολη, ἕδρα τῆς Ἐπισκοπῆς, καὶ τοῦ εἶπε: "Ἐγώ, Θεοφιλέστατε, ἐγκαταλείπω τὴν ἐνορία μου στὴν Νεάπολη, γιὰ νὰ σᾶς βοηθήσω στὸ ἔργο σας, διακονῶντας εἰς τὸ ἑξῆς τοὺς δυστυχεῖς συνανθρώπους μας". Ὑπηρέτησε τοὺς ἀσθενεῖς ἐκεῖ μὲ ζῆλο καὶ αὐταπάρνηση συνεχῶς ἐπὶ 21 ὁλόκληρα χρόνια.

Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ παπα-Μανώλη τοποθετήθηκε καὶ πάλι οἰκειοθελῶς ὁ ὑπέργηρος πατὴρ Νέστωρ, τὸν ὁποῖον διαδέχθηκε μέσα σὲ ἕνα χρόνο ὁ πατὴρ Νίκανδρος, ἀδελφοὶ ὅλοι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀρετίου. Ὁ πατὴρ Νικόδημος ὑπηρέτησε ἐκεῖ γιὰ μερικὰ χρόνια. Τὸν διαδέχθηκε ὁ πατὴρ Ἀνδρόνικος, ποῦ ὑπηρέτησε μέχρι τὸ 1935.

Τότε κατέφθασε ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὅρος ὁ ἱερομόναχος Μελέτιος Βουργούρης, κληρικὸς "μὲ μεγάλη μόρφωση καὶ ἀληθινὴ πίστη". Παρέμεινε στὴν Σπιναλόγκα 13 ὁλόκληρα χρόνια καὶ δὲν τοὺς ἐγκατέλειψε οὔτε καὶ κατὰ τὰ χρόνια τῆς Κατοχῆς, ὅπου ἡ πεῖνα προκάλεσε τὸν θάνατο 100 περίπου ἀσθενῶν "συγκακουχούμενος" μαζί τους. Συγκρότησε, παράλληλα, τὸ Ἡσυχαστήριο, σήμερα Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Ἀνδρέου στὸν Φινοκαλιά, τὸ καμπαναριὸ τῆς ὁποίας φιλοτέχνησαν οἱ λεπροί. Ὑπάρχει σχετικὴ ἐπιγραφή. Τὸ 1948, ἐκπληρώνοντας παλιό του τάμα, πῆγε στοὺς Ἁγίους Τόπους καὶ ἔμεινε στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς του. Ἦταν ὄντως ἅγιος.

Μετὰ τὴν ἀναχώρηση τοῦ Μελετίου ἀνέλαβε ἐφημέριος ὁ ἱερομόναχος Χρύσανθος Κατσουλογιαννάκης ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Τομπλοῦ Σητείας, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε καὶ ὁ τελευταῖος ἐφημέριος τῆς Σπιναλόγκας. Δὲν φοβήθηκε ποτὲ μήπως προσβληθῇ ἀπὸ τὴν ἐπάρατη τότε νόσο. Μετέδιδε τὰ Ἄχραντα Μυστήρια στοὺς λεπροὺς καὶ κατέλυε ὅ,τι ἀπέμενε στὸ Ἅγιο Ποτήριο, λέγοντας χαρακτηριστικὰ ὅτι: "Τὰ Ἅγια δὲν μολύνονται". Στάθηκε στὸ πλευρὸ τῶν λεπρῶν πραγματικὸς συμπαραστάτης καὶ ἀρωγὸς καὶ ἀπεβίωσε τὸ 1972 στὴν Μονὴ Τομπλοῦ.

Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος Πέτρας Τίτος καθιέρωσε νὰ ἐπισκέπτεται τοὺς ἀσθενεῖς κάθε χρόνο τὴν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ καὶ νὰ τελῇ ἀρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία, νὰ μοιράζη τὸ ἀντίδωρο, νὰ νουθετῇ καὶ νὰ τοὺς ἐνθαρρύνη. "Ἦταν τὸ μόνο ἀνθρώπινο χέρι ποῦ ἀγγίζαμε φιλῶντας το, ὅταν μᾶς μοίραζε τὸ ἀντίδωρο", σημειώνει ὁ ἀείμνηστος Ἐπαμεινώνδας Ρεμουντάκης, ἀσθενὴς στὴν Σπιναλόγκα ἀπὸ τὸν καιρὸ ποῦ ἦταν φοιτητὴς τῆς Νομικῆς. Μετὰ τὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας πήγαιναν ὅλοι μαζὶ στὸ μικρὸ κοιμητήριο τῆς Σπιναλόγκας, ὅπου ὁ Ἐπίσκοπος διάβαζε γονατιστὸς Τρισάγιο μπροστὰ στοὺς τάφους τῶν νεκρῶν. Ἡ τάξις αὐτὴ διατηρήθηκε καὶ ἀπὸ τὸν διάδοχό του, Ἐπίσκοπος Πέτρας Διονύσιο.

Πόσο οἱ ἱερεῖς ποῦ ὑπηρέτησαν τὴν Σπιναλόγκα ὡς ἐφημέριοι ἀγάπησαν τοὺς λεπροὺς τῆς Σπιναλόγκας καὶ ἀγαπήθηκαν ἀπὸ αὐτούς, φανερώνει τὸ περιστατικὸ ποῦ περιγράφει ὁ Ἐπαμεινώνδας Ρεμουντάκης τὸ 1976, σὲ ἄρθρο του στὸν "Κόσμο τῆς Ἑλληνίδος" μὲ τὸν τίτλο: "Τὸ ψέμα καὶ ἡ ἀλήθεια γιὰ τὴν Σπιναλόγκα". "Μιὰ Κυριακή, πηγαίνοντας γιὰ τὴν Λειτουργία τοῦ στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ὁ παπα-Μανώλης Ψαράκης εἶδε σημεῖο στὰ ἄμφιά του καὶ μετὰ τὸ τέλος τῆς Λειτουργίας εἶπε στοὺς ἐκκλησιαζομένους ὅτι ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου καὶ ὅτι εἶναι ἡ τελευταία Λειτουργία ποῦ ἐπιτελεῖ καὶ ζήτησε νὰ συγκεντρωθοῦν τὴν ἑπομένη τὸ πρωΐ ὅλοι οἱ ἄρρωστοι στὴν ἐκκλησία. Πράγματι τὴν ἑπομένη συγκεντρώθηκαν καὶ κλαίγοντας ἔψαλαν μιὰ Παράκληση, διαβάστηκε μιὰ Συγχωρητικὴ Εὐχὴ καὶ ζήτησε ἀπὸ ὅλους συγχώρηση. Τοὺς εὐλόγησε καὶ μὲ λυγμοὺς τὸν συνόδευσαν μέχρι τὴν ἀποβάθρα. Τὴν ἑπομένη Κυριακὴ τὸ μεσημέρι παρέδωσε τὸ πνεῦμα του στὸν Χριστό. Ἅς εἶναι ἡ μνήμη του αἰωνία! Εἶμαι βέβαιος περὶ τῆς ἀνταμοιβῆς του στὸν οὐρανό".

Ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία μὲ πολὺ μεγάλο ἐνδιαφέρον, ποιμαντικὴ εὐθύνη, ἀνιδιοτέλεια καὶ πιστότητα διακόνησε τὴν Πολιτεία τῆς Σπιναλόγκας, ποῦ ἐκεῖνα τὰ χρόνια ἀριθμοῦσε, συχνά-πυκνὰ γύρω στοὺς 500 κατοίκους (ἀσθενεῖς, νοσηλευτικὸ προσωπικό). Ἦταν μιὰ κοινωνία ἀνθρώπων, πονεμένων, στὸν Καιάδα τῆς ἀπομόνωσης καὶ μόλις 900 μέτρα ἀπὸ τὴν ἀπέναντι ἀκτή. Πολλοὶ ἔλεγαν, βλέποντας ἀπέναντι στὴν στεριά, τὸ τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας: "Ἐκάθισεν Ἀδὰμ ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου καὶ τὴν ἰδίαν γύμνωσιν ἰδὼν ὠδύρετο".

Μέχρι σήμερα, ἀπὸ τὴν τοπικὴ Ἐκκλησία γίνεται τὸ προσκύνημα αὐτὸ στὴν Σπιναλόγκα. Κάθε χρόνο ὁ Μητροπολίτης Πέτρας καὶ Χερρονήσου Νεκτάριος χοροστατεῖ στὸν Ἑσπερινὸ καὶ ἱερουργεῖ στὴν Θεία Λειτουργία, στὸν ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ὅπου ἐκκλησιάζονται γύρω στοὺς 2.000 Χριστιανοί, τοὺς ὁποίους μεταφέρουν τὰ καΐκια δωρεὰν στὸ νησί. Στὸ τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας ὁ Μητροπολίτης τελεῖ Τρισάγιο γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῶν ψυχῶν τῶν κεκοιμημένων.

Εἶναι πολὺ συγκινητικὸ αὐτὸ τὸ Τρισάγιο, γιατί παρίστανται καὶ μερικοὶ θεραπευθέντες λεπροί, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ συγγενεῖς λεπρῶν, ποῦ ἀναπαύθηκαν στὴν Σπιναλόγκα. Τὰ τελευταῖα χρόνια, μὲ τὴν φροντίδα τοῦ ἱερέα Ματθαίου Πετροδασκαλάκη, ἔχουν ἀνακαινισθῇ οἱ ἱεροὶ Ναοὶ τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος καὶ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, οἱ ὁποῖοι βρίσκονται στὸ νησί. Γίνεται δὲ μεγάλη προσπάθεια νὰ ὁλοκληρωθῇ ἡ ἀναπαλαίωση ὅλων τῶν ἐγκαταστάσεων τῆς Σπιναλόγκας, γιατί συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες ἐπισκέπτες ἀπὸ τὰ πέρατα τοῦ κόσμου.

(Ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὴν Ἐφημερίδα "Χριστιανική", 17-2-2011)