Ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ Ἑλλάδα - Ἐπιστολὴ γιὰ τὸ Τμῆμα Κοινωνικῆς Θεολογίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Σὲ ἔνδειξη συμπαράστασης γιὰ τὴν ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας νὰ μὴ συμπεριλάβη φέτος στὸ μηγανογραφικὸ δελτίο τῶν Πανελληνίων Ἐξετάσεων τὸ Τμῆμα Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Ἐθνικοῦ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μὲ τὴν προοπτικὴ τῆς ὁριστικῆς κατάργησής του, ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἰερόθεος ἀπέστειλε τὴν κατωτέρω ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Πρόεδρο τοῦ Τμήματος κ. Ἀπόστολο Νικολαΐδη, ἡ ὁποία δημοσιεύθηκε καὶ σὲ πολλὲς ἱστοσελίδες στὸ διαδίκτυο.

Ἀγαπητὲ κ. Πρόεδρε,

Ἀνέγνωσα τὸ ἀνακοινωθὲν τοῦ Τμήματος τοῦ ὁποίου προεδρεύετε καὶ τὸ ὁποῖο ἀναφέρεται στὴν ἐξαίρεση τοῦ Τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας ἀπὸ τὸ μηχανογραφικὸ Δελτίον ὑποψηφίων γιὰ τὴν Τριτοβάθμια Ἐκπαίδευση, στὸ ὁποῖο διαφαίνεται καὶ ἡ ἐνδεχόμενη κατάργηση τοῦ Τμήματος, καὶ αἰσθάνθηκα ἔκπληξη καὶ λύπη, ὡς Ἐπίσκοπος, θεολόγος, ἐπίτιμος Διδάκτωρ τοῦ Τμήματός σας καὶ πολίτης αὐτῆς τῆς χώρας γιὰ δύο βασικοὺς λόγους:

Πρῶτον, γνωρίζω πολλοὺς ἀπὸ τοὺς ἀκαδημαϊκοὺς Καθηγητὲς τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν καὶ τοῦ Τμήματός σας καὶ ἐκτιμῶ τὴν μεγάλη προσφορά τους στὴν ἀνάπτυξη τῆς θεολογικῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ καὶ τὴν καλλιέργεια τῆς Παιδείας τοῦ τόπου μας. Ἐσεῖς οἱ Καθηγητὲς δὲν καλλιεργεῖτε μόνον τὰ θεολογικὰ γράμματα στὶς Πανεπιστημιακὲς αἴθουσες καὶ στὰ ἐρευνητικά σας σπουδαστήρια, ἀλλὰ μὲ τὶς διαλέξεις, τὶς εἰσηγήσεις καὶ τὸν γραπτὸ καὶ προφορικὸ λόγο σας προσφέρετε ἀνεκτίμητες ὑπηρεσίες στοὺς ἀνθρώπους τῆς κοινωνίας καὶ τοὺς βοηθᾶτε νὰ ζοὺν καὶ νὰ συμπεριφέρωνται μὲ ἦθος, ἀξιοπρέπεια, σοβαρότητα καὶ σεβασμὸ στοὺς κοινωνικοὺς θεσμοὺς καὶ νὰ δείχνουν ἀγάπη στοὺς συνανθρώπους. Οἱ γνώσεις σας γύρω ἀπὸ τὰ κοινωνικὰ θέματα καὶ τὰ ρεύματα ποῦ ἐπικρατοῦν στὴν σύγχρονη ἐποχὴ διοχετεύονται στὴν κοινωνία μὲ πολλὲς θετικὲς συνέπειες. Πολλὲς φορὲς ἄκουσα ἐσᾶς προσωπικὰ νὰ ὁμιλῆτε καὶ θαύμασα τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἐπεξεργάζεσθε τὰ θέματα, τὶς γνώσεις σας καὶ τὴν ρεαλιστικὴ ἀντιμετώπιση τῶν συγχρόνων προβλημάτων. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ ἄλλους συναδέλφους σας, ἀνάλογα μὲ τὴν εἰδικότητά τους.

Οἱ Θεολογικὲς Σχολὲς τῆς Πατρίδος μας, καὶ τοῦ Τμήματός σας, λειτουργοῦν, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, οἰονεὶ ὡς κοινωνικὰ παρατηρητήρια, καὶ προσφέρουν λύσεις γιὰ διέξοδο ἀπὸ τὶς ποικιλώνυμες κρίσεις. Δὲν ἀνευρίσκεται εὔκολα ἡ διαφθορὰ καὶ πολλὰ ἄλλα γιὰ τὰ ὁποῖα γίνεται ἐσχάτως λόγος στὰ ΜΜΕ, σὲ ἀνθρώπους ποῦ ἐμπνέονται ἀπὸ τὶς διαχρονικὲς ἀξίες τῆς Παραδόσεώς μας, τὶς ὁποῖες ἐσεῖς καλλιεργεῖτε καὶ διδάσκετε. Ἡ «κοινωνικὴ θεολογία» μόνον εὐεργετικὸ ρόλο παίζει στὴν κοινωνία καὶ ἐξισορροπεῖ δημιουργικὰ ὅλες τὶς ἀντίρροπες καταστάσεις. Ὁ Max Weber στὸ περίφημο βιβλίο τοῦ «Ἡ προτεσταντικὴ ἠθικὴ καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ Καπιταλισμοῦ» ἔχει ἀποδείξει τὴν σύνδεση τῆς προτεσταντικῆς ἠθικῆς μὲ τὶς καπιταλιστικὲς ἰδέες, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν παρατηρεῖται στὴν ὀρθόδοξη θεολογία, ὅπως καὶ ἐσεῖς τὴν καλλιεργεῖτε.

Δεύτερον, αἰσθάνθηκα λύπη ἐπειδὴ γνωρίζω τὴν προσφορὰ τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν, Ἀθηνῶν καὶ Θεσσαλονίκης, καὶ βεβαίως τοῦ Τμήματός σας, στὴν παγκόσμια Ὀρθόδοξη οἰκογένεια, ἀλλὰ καὶ τὴν Παγκόσμια Πανεπιστημιακὴ Κοινότητα. Καλοῦμαι πολλάκις νὰ συμμετάσχω σὲ Διεθνῆ Συνέδρια καὶ νὰ εἰσηγηθῶ ἀνάλογα θέματα σὲ πανεπιστημιακοὺς καὶ ἐκκλησιαστικοὺς χώρους ἐκτὸς Ἑλλάδος, ὅπως στὴν Συρία, τὸν Λίβανο, τὴν Ρουμανία, τὴν Βουλγαρία, τὴν Ρωσία, τὴν Γεωργία, τὴν Κύπρο, τὴν Ἀμερικὴ κλπ. καὶ παντοῦ συναντῶ ἀποφοίτους, μεταπτυχιακοὺς καὶ διδάκτορες τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν τῆς Ἑλλάδος καὶ τοῦ Τμήματός σας, οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνον γνωρίζουν ἄριστα τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ εἶναι καλοὶ μεταφραστὲς βιβλίων καὶ ὁμιλητῶν ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ στὴν μητρική τους γλῶσσα, ποῦ εἶναι ἕνα ἄριστο ἐξαγώγιμο πολιτιστικὸ προϊόν, ἀλλὰ διακατέχονται ἀπὸ μεγάλη ἀγάπη γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὸν πολιτισμό της. Ὅταν γιὰ τρία χρόνια σχεδὸν ἐπισκεπτόμουν τὴν Μπελεμέντειο Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Λιβάνου, διεπίστωνα ὅτι κατὰ βάση ἡ Θεολογικὴ αὐτὴ Σχολὴ λειτουργοῦσε μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ βοήθεια τῶν Καθηγητῶν τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν τῆς Ἑλλάδος. Πρόκειται γιὰ ἀνυπολόγιστη προσφορὰ στὴν Μέση Ἀνατολὴ σὲ φοιτητὲς καὶ μεταπτυχιακούς, ἀλλὰ καὶ στοὺς θεολόγους καὶ Κληρικοὺς τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὸν χῶρο τῶν Βαλκανίων. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι, μὲ τὸν ἐξοπλισμὸ ποῦ ἔλαβαν ἀπὸ τὶς Θεολογικὲς Σχολές, μὲ τὴν δική σας ἀγάπη καὶ ἐπιστημονικὴ γνώση, γίνονται οἱ πνευματικοὶ πρεσβευτὲς τῆς Ἑλλάδος στὶς χῶρες τους.

Ἐπὶ τέλους πρέπει νὰ γίνη ἀντιληπτὸ ὅτι ἐάν, ἔχουμε κάτι νὰ προσφέρουμε ὡς χώρα στὴν σημερινὴ ἐποχὴ σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο, εἶναι ὁ πολιτισμός μας, τοῦ ὁποίου κέντρο εἶναι ἡ ὀρθόδοξη θεολογία, ὅπως βιώνεται στὴν Ἐκκλησία καὶ καλλιεργεῖται στὶς Ὀρθόδοξες Θεολογικὲς Σχολές. Ὅταν μὲ μιὰ ὁμάδα Κληρικῶν ἐπισκεφθήκαμε πρὸ ἐτῶν τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο ἀκούσαμε ἀπὸ ἐπίσημα θεσμικὰ πρόσωπα ὅτι ἡ Εὐρώπη γνώρισε πολὺ καλὰ τὸν καθολικισμὸ καὶ τὸν προτεσταντισμό, ποῦ ἔχουν ἀπογοητεύσει πολλούς, γι' αὐτὸ χρειάζονται σήμερα νὰ ἀκούσουν τὴν φωνὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Γνωρίζω ὅτι μέσα στὶς Θεολογικὲς Σχολὲς τῆς Πατρίδος μας, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, καλλιεργεῖται ἡ σωστὴ ὀρθόδοξη σκέψη, ἡ ὁποία ἀναδεικνύει θεολόγους ποῦ μποροῦν νὰ μεταδώσουν τὸ μήνυμα τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας –μήνυμα ἀνθρωπιᾶς καὶ νοήματος ζωῆς- ἐντὸς καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος καὶ νὰ δημιουργήσουν ἑστίες πολιτισμοῦ καὶ ἀνθρωπισμοῦ.

Ὁ Max Weber ἔχει ὑποστηρίξει ὅτι ὑπάρχουν τριῶν εἰδῶν ἐξουσίες, ἤτοι ἡ γραφειοκρατικὴ ἢ νόμιμη ἐξουσία, ἡ χαρισματικὴ ἐξουσία καὶ ἡ παραδοσιακὴ ἐξουσία καὶ πρέπει νὰ ὑπάρχη συνεργασία μεταξὺ αὐτῶν τῶν τριῶν ἐξουσιῶν. Ὅταν, ὅμως, σὲ μιὰ κοινωνία ἀναπτύσσεται ὑπέρμετρα ἡ γραφειοκρατικὴ ἢ νόμιμη (καὶ πολιτικὴ) ἐξουσία καὶ παραγνωρίζονται ἢ ὑποτιμῶνται οἱ ἄλλες βασικὲς (παραδοσιακὴ καὶ χαρισματικὴ) ἐξουσίες, τότε αὐτὸ συνιστᾶ κρίση κοινωνική, μὲ ἀπρόβλεπτες συνέπειες καὶ στὸν οἰκονομικὸ τομέα.

Θέλω δὲ νὰ ἐλπίζω ὅτι ἡ ἀξιότιμη Ὑπουργὸς Παιδείας, διὰ βίου μάθησης καὶ Θρησκευμάτων κ. Ἄννα Διαμαντοπούλου, τὴν ὁποῖα ἐκτιμῶ γιὰ τὴν εὐφυΐα τῆς καὶ τὰ ποικίλα χαρίσματά της, δὲν θὰ συνδέση τὸ ὄνομά της μὲ τὴν κατάργηση τοῦ Τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.

Εὔχομαι μὲ ὅλη μου τὴν ψυχὴ τὸ θέμα νὰ λυθῇ πρὸς τὴν θετικὴ κατεύθυνση.

Μὲ θερμὲς εὐχές

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἰερόθεος