«Οἴδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ» στὰ Ρωσικά

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ

Αἰσθάνομαι ἰδιαίτερη εὐλογία ἀπὸ τὸν Θεὸ ποῦ γνώρισα τὸν Ἀρχιμ. Σωφρόνιο Σαχάρωφ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Τιμίου Προδρόμου στὸ Essex Ἀγγλίας τὸ ἔτος 1976 καὶ στὴν συνέχεια εἶχα ἐπικοινωνία μαζί του γιὰ πολλὰ χρόνια μέχρι τὴν κοίμησή του. Ἡ γνωριμία μου αὐτὴ ἔγινε σὲ μιὰ κρίσιμη περίοδο τῆς ζωῆς μου καὶ μὲ βοήθησε ἀποτελεσματικά.

Ἤδη εἶχα μελετήσει πολλὰ συγγράμματα τῶν μεγάλων ἁγίων Πατέρων καὶ τοὺς λόγους τῶν ἡσυχαστῶν, νηπτικῶν Πατέρων –ἂν καὶ ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες εἶναι νηπτικοί–, εἶχα ἐπισκεφθῇ τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ εἶχα συναντήσει εὐλογημένους μοναχούς, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν μὲ προσευχὴ καὶ θεοπτικὲς ἐμπειρίες, καθὼς ἐπίσης ὡς Κληρικὸς ἐργαζόμουν ποιμαντικὰ στὸν κόσμο, ὡς Ἱεροκῆρυξ, δηλαδὴ Πρεσβύτερος καὶ κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου. Εἶχα συναντήσει πολλοὺς Κληρικούς, μοναχοὺς καὶ λαϊκούς, ποῦ εἶχαν ἰδιαίτερα χαρίσματα, ἀλλὰ πάντοτε ἀναζητοῦσα κάποιον ποῦ νὰ συνδυάζη τρία γνωρίσματα, ἤτοι νὰ ζὴ ἡσυχαστικά, νὰ εἶναι ἐφάμιλλος τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἐργάζεται ποιμαντικὰ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ αὐτὸν τὸν σπάνιο συνδυασμὸ τὸν βρῆκα, μὲ τὴν ἰδιαίτερη εὐλογία τοῦ Θεοῦ, στὸν Ἀρχιμ. Σωφρόνιο.

Διεπίστωσα ὅτι ὁ Ἀρχιμανδρίτης Σωφρόνιος, πέρα ἀπὸ τὰ χαρίσματα αὐτά, εἶχε ἁπλότητα στὶς σχέσεις του μὲ τοὺς ἀνθρώπους, καθαρότητα στὰ μάτια καὶ τὴν ζωή του, τρυφερότητα στὴν ἐπικοινωνία του μὲ τοὺς ἀνθρώπους, ἐσωτερικότητα καὶ βάθος στὴν ζωή του, εἰλικρίνεια μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ πολλὰ ἄλλα. Βεβαίως, εἶχε τὸν τίτλο τοῦ Ἀρχιμανδρίτου, ἀλλὰ κυρίως εἶχε τὴν οὐσία αὐτοῦ τοῦ τίτλου, ἀφοῦ ἦταν πραγματικὸς καθοδηγὸς τῆς Ἀδελφότητος καὶ πολλῶν ἄλλων Χριστιανῶν, ἦταν ἕνας Γέροντας μὲ ὅλη τὴν σημασία τῆς λέξεως, δηλαδὴ ἄνθρωπος μὲ σπάνια πνευματικὴ γνώση, πραγματικὴ θεογνωσία, προσευχητικὴ διάθεση, εὐαίσθητη καρδιὰ καὶ τρυφερὴ ἀγάπη, ἰδίως στοὺς ταπεινοὺς καὶ πληγωμένους ἀνθρώπους. Ἐκεῖνο ποῦ ἐκτιμοῦσα ἦταν ὅτι δυσανασχετοῦσε καὶ «θύμωνε», ὅταν τὸν πλησίαζε κανεὶς μὲ τὴν αἴσθηση ὅτι βρῆκε ἕναν ἅγιο. Αἰσθανόταν ὅτι δὲν ἔκανε τίποτε ἄλλο, παρὰ νὰ προσπαθῆ νὰ τηρῇ τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος ἔζησε μέσα στὴν ἀτμόσφαιρα τῆς ἡσυχαστικῆς-νηπτικὴς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας, ποῦ εἶναι ἡ οὐσία τῆς ὀρθοδόξου ἐμπειρικῆς θεολογίας, τῆς θεολογίας ὡς χαρίσματος, εἶναι ἡ ζωὴ τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων, ἡ πεμπτουσία τοῦ Εὐαγγελίου. Γιὰ πολλὰ χρόνια –ἀκόμη καὶ ὡς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του– ζοῦσε μέσα σὲ μεγάλη μετάνοια, ποῦ εἶναι δύσκολο νὰ βιώση κανείς, ἀλλὰ ἀπολάμβανε καὶ θεοπτικὲς ἐμπειρίες. Τὸν θεωρῶ ὡς ἕναν πνευματικὸ ἐγγονὸ τοῦ ὁσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι, τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ καὶ ἄλλων ἡσυχαστῶν ἁγίων ποῦ δόξασαν τὴν ρωσικὴ γῆ.

Αὐτὴ ἡ ἡσυχαστικὴ ζωὴ ἡ ὁποία τὸν ἀνέδειξε εἶναι καθαρὰ εὐαγγελικὴ ζωὴ καὶ δὲν προέρχεται ἀπὸ ἄλλες παραδόσεις, ἐξωχριστιανικὲς καὶ ἀντιευαγγελικές. Ἤδη ὁ Ἀπόστολος Παῦλος συνιστᾶ σὲ ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς νὰ ζήσουν αὐτὴν τὴν ζωή. Στὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή, ἀναφερόμενος στὴν κατάπαυση τοῦ Θεοῦ, μετὰ τὴν δημιουργία τοῦ κόσμου, στὸν λεγόμενο σαββατισμὸ (Γέν. β', 1-3), συνιστᾶ στοὺς Χριστιανούς: «ἄρα ἀπολείπεται σαββατισμὸς τὼ λαῷ τοῦ Θεοῦ. ὁ γὰρ εἰσελθὼν εἰς τὴν κατάπαυσιν αὐτοῦ καὶ αὐτὸς κατέπαυσεν ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὦσπερ ἀπὸ τῶν ἰδίων ὁ Θεός. Σπουδάσωμεν οὔν εἰσελθεῖν εἰς ἐκείνην τὴν κατάπαυσιν, ἵνα μὴ ἐν τὼ αὐτῷ τὶς ὑποδείγματι πέση τῆς ἀπειθείας» (Ἐβρ. δ', 9-11). Ὁ νέος λαὸς τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ μὴν πέση στὴν κατάσταση τῆς ἀπειθείας, ὅπως ὁ ἰσραηλιτικὸς λαὸς στὴν ἔρημο, θὰ πρέπει νὰ σαββατίζη, δηλαδὴ νὰ σπουδάζη νὰ εἰσέλθη στὴν κατάπαυση τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἑρμηνεύοντας τὸ τί σημαίνει σαββατισμός, γράφει ὅτι στὴν Ἁγία Γραφὴ γίνεται λόγος γιὰ Σάββατο, γιὰ Σάββατα καὶ γιὰ Σάββατα Σαββάτων. Ἀναπτύσσοντας τὶς τρεὶς αὐτὲς λέξεις λέγει ὅτι «Σάββατο εἶναι ἡ ἀπάθεια τῆς λογικῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία μέσῳ τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς ἀπέρριψε ἐντελῶς τὰ στίγματα τῆς ἁμαρτίας». Ἐπίσης, «Σάββατα, εἶναι ἡ ἐλευθερία τῆς λογικῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία ἔχει ἀποθέσει καὶ αὐτὴν ἀκόμη τὴν φυσικὴ ἐνέργεια τῆς αἰσθήσεως μέσῳ τῆς πνευματικῆς θεωρίας τῆς φύσεως». Ἀκόμη, «Σάββατα Σαββάτων εἶναι ἡ πνευματικὴ ἠρεμία τῆς λογικῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία ἀπέσπασε τὸν νοῦ καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς πιὸ θείους λόγους τῶν ὄντων καὶ τὸν βύθισε ὁλοκληρωτικὰ μόνο στὸν Θεὸ κατὰ ἐρωτικὴ ἔκσταση, καὶ τὸν ἔκανε παντελῶς ἀκίνητον ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ τὴν μυστικὴ θεολογία». Ἔτσι, Σάββατο εἶναι ἡ πρακτικὴ φιλοσοφία (κάθαρση), Σάββατα εἶναι ἡ φυσικὴ θεωρία (νοερὰ προσευχή), καὶ Σάββατα Σαββάτων εἶναι ἡ μυστικὴ θεολογία (θεοπτία).

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἑρμηνεύοντας αὐτὴν τὴν κατάπαυση τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐντάσσει στὸν σαββατισμὸ τοῦ Θεοῦ μετὰ τὴν δημιουργία τοῦ κόσμου, ἀλλὰ καὶ στὸ μυστήριο τοῦ Σαββάτου καὶ τῆς Κυριακῆς, δηλαδὴ στὴν ταφὴ τοῦ Χριστοῦ, ποῦ εἶναι ἡ θεία κατάπαυση καὶ στὴν ἀνάσταση καὶ τὴν ἀνάληψή Του, καὶ τὰ συσχετίζει μὲ τὴν ζωὴ τῶν Χριστιανῶν. Σάββατο, κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο, εἶναι ἡ ἀπομάκρυνση τῶν συνεχῶν καὶ πολύμορφων φροντίδων, ἡ παραμονὴ στὴν διδασκαλία τοῦ Πνεύματος, ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ νοῦ ἀπὸ κάθε λογισμὸ καὶ ἡ στροφή του πρὸς ἑαυτὸν καὶ στὴν καρδιά, μὲ ἐπίμονη προσοχὴ καὶ ἀδιάλειπτη προσευχή. Αὐτὴ εἶναι ἡ εἴσοδος τοῦ ἀνθρώπου στὴν θεία κατάπαυση καὶ τότε ὁ ἄνθρωπος λαμβάνει τὴν εὐλογία τῆς ἑβδόμης ἡμέρας, τῆς ἀνυψώσεως στὴν θεοπτία καὶ τὸ τέλος μιᾶς τέτοιας προσευχῆς εἶναι ἡ ἁρπαγὴ πρὸς τὸν Κύριο.

Αὐτὸν τὸν σαββατισμό, δηλαδὴ τὸ μυστήριο τοῦ Σαββάτου καὶ τῆς Κυριακῆς, ἔζησε καὶ ὁ Γέροντας Σωφρόνιος, ὅπως φαίνεται στὸ βιβλίο αὐτὸ καὶ θὰ τὸ διαπιστώση ὁ εἰλικρινὴς ἀναγνώστης, ποῦ ζὴ μέσα στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Ἀντίθετα, ὅποιος δὲν ἀποδέχεται τὴν θεολογία τῆς μεθέξεως τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τὴν ἔζησαν οἱ ἅγιοι, ὅποιος ἀρνεῖται τὴν πράξη καὶ τὴν θεωρία, τὴν κάθαρση καὶ τὴν νοερὰ προσευχή, τὴν ἀσκητικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ζὴ ἰουδαϊκῶς καὶ σαρκικῶς.

Τὸ ἰδιαίτερο, ὅμως, στὸν Γέροντα Σωφρόνιο, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν βίωση τοῦ μυστηρίου τοῦ σαββατισμοῦ καὶ τῆς καταπαύσεως, εἶναι ὅτι εἶχε καὶ χωρητικότητα διανοίας, ὑψηλὰ διανοητικὰ προσόντα, ἀλλὰ γνώριζε καὶ τὶς φιλοσοφικὲς ἀναζητήσεις καὶ διατυπώσεις τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς του, δηλαδὴ τοῦ 19ου καὶ 20ου αἰῶνος. Ὁπότε, ὅλη αὐτὴν τὴν ἐμπειρία τοῦ μυστηρίου τοῦ Σαββάτου καὶ τῆς Κυριακῆς, δηλαδὴ τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἐξέφρασε μέσα ἀπὸ τὴν ὁρολογία τῆς ἐποχῆς του. Αὐτὸ τὸν κάνει Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας τῆς ἐποχῆς μας.

Ἔτσι γνώρισα τὸν Γέροντα Σωφρόνιο καὶ τὸν παρουσιάζω στὸ βιβλίο αὐτό. Ἦταν ἕνας ἡσυχαστής-νηπτικὸς Πατέρας ποῦ εἶχε ἐμπειρικὴ γνώση τοῦ Θεοῦ, ἦταν ἕνας χαρισματικὸς θεολόγος ποῦ γνώριζε τὶς μεθοδεῖες τοῦ διαβόλου, εἶχε γνωρίσει τὸν δρόμο ποῦ ὁδηγεῖ πρὸς τὴν ζωὴ καὶ τὸν ὑπεδείκνυε μὲ ὑπομονή, διάκριση καὶ ἀγάπη σὲ αὐτοὺς ποῦ τὴν ἀναζητοῦσαν.

Ὁ Γέροντάς μου, Μητροπολίτης Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κυρὸς Καλλίνικος, ὁ ὁποῖος μὲ χειροτόνησε σὲ Διάκονο καὶ Πρεσβύτερο, ἕνας ἅγιος πραγματικὰ Ἐπίσκοπος, μὲ τὸν ὁποῖον ἔμενα στὸν Μητροπολιτικὸ Οἶκο μέχρι τὴν κοίμησή του, χαιρόταν ποῦ εἶχα ἐπικοινωνία μὲ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο, μὲ παρακινοῦσε νὰ ζητῶ τὶς συμβουλές του καὶ μὲ ρωτοῦσε νὰ μάθη κι ἐκεῖνος, μὲ πνεῦμα μαθητείας, τὶς συμβουλές του γιὰ θέματα τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἔτσι, μὲ εὐλογημένο τρόπο, λειτουργοῦν τὰ χαρίσματα μέσα στὴν Ἐκκλησία, τὸ χάρισμα τῆς Ἀρχιερωσύνης καὶ τὸ χάρισμα τῆς ἱερᾶς ἡσυχίας, ὅπως ἄλλωστε τὸ βλέπουμε στὴν ἐπικοινωνία μεταξὺ Μεγάλου Ἀθανασίου καὶ Μεγάλου Ἀντωνίου.

Χαίρομαι ἰδιαίτερα ποῦ τὸ βιβλίο αὐτὸ μεταφράσθηκε στὴν ρωσικὴ γλῶσσα, τὴν μητρικὴ γλῶσσα τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, καὶ θεωρῶ βαθειὰ τιμὴ καὶ εὐλογία ἀπὸ τὸν Θεὸ ποῦ θὰ κυκλοφορήση στὴν Ρωσία, τὴν πατρίδα τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἀσκητοῦ καὶ θεόπτη-θεολόγου. Χαίρομαι ἀκόμη γιατί οἱ ὁμοεθνεῖς τοῦ θὰ διαβάσουν καὶ μιὰ ἄλλη μαρτυρία γιὰ τὸν μεγάλο αὐτὸν καὶ σύγχρονο Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας. Πρόκειται γιὰ τὸ πῶς γνώρισα προσωπικὰ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο καὶ πῶς ὠφελήθηκα πνευματικὰ ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία ποῦ εἶχα μαζί του. Ἀσφαλῶς θὰ χαρῇ καὶ ὁ Γέροντας καὶ θὰ αἰσθανθῶ κάποια εὐλογία του.

Τελικά, ὁ Γέροντας Σωφρόνιος ξεκίνησε ἀπὸ τὴν Ρωσία, ἀσκήθηκε στὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ ἔζησε στὴν Εὐρώπη, ὁπότε εἶναι ἕνας οἰκουμενικὸς Γέροντας, ποῦ ἀνέπαυσε κυρίως ὅσους εἶχαν παρόμοιες μὲ αὐτὸν ἀναζητήσεις καὶ ὅσους διψοῦσαν καὶ πεινοῦσαν γιὰ τὴν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ Γέροντας τῆς καρδιᾶς μας. Εὐχαριστῶ ὅσους μετέφρασαν τὸ βιβλίο αὐτό, καὶ τὸν Ἀρχιμ. π. Ἀλύπιο, ἕναν εὐλογημένο Ἱερομόναχο ποῦ θυσιάζεται καθημερινὰ στὴν διακονία τῆς ἀγάπης. Ἐπίσης, εὐχαριστῶ καὶ τὸν ἐκδοτικὸ Οἶκο τῆς Λαύρας τοῦ ἁγίου Σεργίου Ραντονέζ, ποῦ ἀνέλαβε αὐτὴν τὴν ἔκδοση.

Μακάρι ἡ διδασκαλία καὶ οἱ προσευχὲς τοῦ Γέροντος Σωφρονίου νὰ μᾶς ὁδηγοῦν στὴν «ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τὴν κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» γιὰ νὰ καταλάβουμε τὸν ἐσώτατο πυρῆνα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ποῦ εἶναι κεκρυμμένος ἀπὸ ὅσους βασίζονται στὴν λογικοκρατία καὶ τὴν αἰσθησιοκρατία.

Ἔγραφα τὴν 3 Φεβρουαρίου 2011,

ἑορτὴ τοῦ Θεοδόχου Συμεών

καὶ τῆς Προφήτιδος Ἄννης

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἰερόθεος