Πατριαρχικοί Λόγοι

Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

Σύνθεση τῶν ὁμιλιῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου στὸν ἑσπερινὸ καὶ στὴν θεία Λειτουργία τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Βαρθολομαίου, στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βαλουκλῆ καὶ στὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ἀντιστοίχως.

«ΠΡΟΣΘΕΤΕΙ ΕΛΑΙΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΝΔΗΛΑΝ ΤΗΣ»

Ἀδελφοὶ πεφιλημένοι καὶ τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ,

Θεία χάριτι συναντώμεθα ἐν προσευχῇ εἰς ὥραν καθ’ ἥν βασιλεύει φῶς ἱλαρὸν καὶ εἰς τόπον ἀρχαῖον, ἱερόν, προσκυνηματικόν, ἔξω τῆς πύλης τῆς Σηλυβρίας τῆς ἐπὶ τῶν χερσαίων τειχῶν τῆς περιωνύμου ταύτης Πόλεως. Εὑρισκόμεθα εἰς τὴν ἱστορικὴν Μονὴν Ζωοδόχου Πηγῆς Βαλουκλῆ, ἐκ τῶν πλέον δημοφιλῶν προσκυνημάτων τῶν Βυζαντινῶν καὶ τῶν μετέπειτα Ρωμηὼν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, μὲ τοὺς θρυλικοὺς ἰχθῦς, ἡ ὁποία ἐπὶ δεκαπέντε αἰῶνας ἐκφράζει τὴν πατροπαράδοτον εὐσέβειάν των καὶ δέχεται τὰς προσευχὰς αὐτῶν τε καὶ τῶν πολυπληθῶν προσκυνητῶν τῆς ἐξ Ἑλλάδος καὶ ἐξ ἄλλων ὁμοδόξων χωρῶν. Τὴν ἔκτισαν καὶ τὴν ἐπροστάτευσαν εὐσεβεῖς αὐτοκράτορες, οἱ ὁποῖοι καὶ ἐπισήμως τὴν ἐπεσκέπτοντο κατὰ τὴν ἑορτὴν τῆς Ἀναλήψεως, ἐνῷ πάνδημοι πανηγύρεις ἐτελοῦντο συχνότατα ἐν αὐτῇ καὶ δὴ κατὰ τὰς ἑορτὰς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τῆς Ἁγίας Ἄννης, τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου, τῆς Συνάξεως τῆς Θεοτόκου καὶ ἰδιαιτέρως, βεβαίως, κατὰ τὴν Παρασκευὴν τῆς Διακαινησίμου. Κατὰ μίαν παράδοσιν, ἡ Μονὴ ἐκτίσθη ἀπὸ τὰ οἰκοδομικὰ ὑλικὰ τὰ ὁποῖα ἐπερίσσευσαν μετὰ τὴν ἀποπεράτωσιν τοῦ περιλαλήτου Ναοῦ τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας. Τὴν κατέλαβον οἱ Λατῖνοι, τὴν διεξεδίκησαν οἱ Ἀρμένιοι, ἀλλ’ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Παναγίας τὴν κατεκύρωσαν διὰ παντὸς εἰς τὸ ἡμέτερον Γένος. Εἰς τὸ τέλος τοῦ 18ου αἰῶνος ἡ Μητρόπολις Δέρκων παρεχώρησε τὴν Ἱερὰν ταύτην Μονὴν εἰς τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, τὸ ὁποῖον ἔκτοτε τὴν προστατεύει καὶ τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ σέμνωμα καὶ καύχημα ἐν Κυρίῳ.

Καὶ ἰδού, ἡ Ζωοδόχος Πηγὴ συγκεντρώνει ἀπόψε ὅλους ἡμᾶς διὰ τὸν ἑορτασμὸν τῶν ὀνομαστηρίων τῆς ἡμετέρας Μετριότητος. Χαίρομεν διὰ τὴν συμμετοχὴν τόσων ἐκλεκτῶν καὶ λίαν ἀγαπητῶν ἀδελφῶν Ἱεραρχῶν ἐξ ἁπάσης τῆς δεσποτείας Κυρίου, χαίρομεν διὰ τὴν ἑορτὴν ἡμῶν, χαίρομεν διότι αὕτη συμπίπτει ἐφέτος μὲ τὴν συμπλήρωσιν εἴκοσιν ἐτῶν ἀφ' ὅτου ὁ Δεσπότης Χριστὸς ἐκάλεσεν ἡμᾶς νὰ γίνωμεν «ὑπηρέτης τοῦ θαύματος».

Καὶ δὲν εἶναι μήπως ἕνα θαῦμα αὐτὸ τοῦτο τὸ Οἰκουμενικόν μας Πατριαρχεῖον; Δὲν εἶναι θαῦμα ἡ ἐπὶ τόσους αἰῶνας ἐπιβίωσις ἐνταῦθα τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας; Ἡ ἀντοχὴ τῆς καὶ ἡ ὑπέρβασις τόσων καὶ τόσων περιπετειῶν τῆς ἱστορίας; Ἡ θαυμαστὴ καρτερία καὶ ὑπομονὴ τῆς, ἡ διὰ μέσου τῶν αἰώνων πορεία τῆς «διὰ δόξης καὶ ἀτιμίας, διὰ δυσφημίας καὶ εὐφημίας» (Β' Κόρ, 6, 8); Τὸ ὅτι τὸ Φανάρι ἦταν καὶ παραμένει ἄσβεστο; Ἠμπορεῖ νὰ μὴ ὑπάρχη πλέον ἡ Μονὴ τῶν Ἀκοιμήτων, ὅμως ἀκοίμητος παραμένει ἐδῶ ἡ συνείδησις τοῦ Γένους, ἀκοίμητος καὶ γρηγοροῦσα. Καὶ τὰ ἱερὰ θέσμια πάντοτε ζωντανά. Δὲν εἶναι ὅλα αὐτὰ ἕνα θαῦμα;

Αὐτοῦ τοῦ θαύματος ὑπηρέτης καὶ διάκονος ἡ ἡμετέρα Μετριότης μετὰ τῶν περὶ ἡμᾶς συγκυρηναίων ἀδελφῶν, αὐτοῦ τοῦ θαύματος θαυμασταὶ καὶ προσκυνηταὶ καὶ σεὶς ὅλοι καὶ σήμερα ἐκ τοῦ ἐγγὺς καὶ πάντοτε ἐκ τοῦ μακρόθεν. Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κατὰ τὴν κατ’ ἔτος ἐπίσημον ἐπίσκεψίν του εἰς τὴν Μονὴν αὐτὴν τὴν Κυριακὴν τῶν Μυροφόρων προσθέτει ἔλαιον εἰς τὴν κανδήλαν τῆς καὶ αὐτὸ τὸ ἔλαιον, μαζὶ μὲ τὴν πίστιν τῶν Χριστιανῶν μας καὶ τὰς προσευχὰς τῶν ἐδῶ ἀναπαυομένων ἀοιδίμων Πατριαρχῶν καὶ Ἀρχιερέων καὶ λογάδων τοῦ Γένους, καὶ ἡ ἀγάπη καὶ εὐλαβὴς ἀφοσίωσις τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην τέκνων τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας συντηροῦν καὶ διαιωνίζουν τὸ θαῦμα, τὸ ὁποῖον ἡμεῖς βιώνομεν καὶ ἄλλοι ὁρῶντες ἐκπλήττονται.

Ἀλλά, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, τὴν χαρὰν τῶν ὀνομαστηρίων ἡμῶν ἐπισκιάζει ἐφέτος τὸ ἄγχος καὶ ἡ ἀγωνία χιλιάδων ἐμπεριστάτων ὁμογενῶν καὶ ὁμοδόξων ἀδελφῶν μᾶς εἰς τὴν Ἑλλάδα λόγῳ τῆς σοβούσης κρίσεως. Ἡ Μητέρα Ἐκκλησία δὲν ἠμπορεῖ νὰ μὴ συμπάσχη μαζί των καὶ νὰ μὴν προσεύχεται διὰ τὴν ἀντοχὴν καὶ τὴν ἀπαντοχήν των ἕως ὅτου παρέλθη ἡ κρίσις. Προσευχόμεθα νὰ μὴ κλονισθῇ ἡ πίστις των, νὰ μὴ ψυγῇ ἡ ἀγάπη των, νὰ μὴ ἐπηρεασθῇ ἡ οἰκογενειακὴ καὶ ἡ κοινωνικὴ συνοχὴ τοῦ εὐλογημένου αὐτοῦ λαοῦ. Καὶ τὰ πρόσωπα εἰς τὴν ζωήν των καὶ τὰ ἔθνη εἰς τὴν ἱστορίαν των ἀντιμετωπίζουν ἐνίοτε κρίσεις, προβλήματα, δυσκολίας, στενοχωρίας, θλίψεις. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅταν ὁμιλῇ διὰ τὴν θλῖψιν τὴν γενομένην αὐτῷ ἐν τῇ Ἀσία, λέγει: «καθ’ ὑπερβολὴν ἐβαρήθημεν ὑπὲρ δύναμιν, ὥστε ἐξαπορηθῆναι ἡμᾶς καὶ τοῦ ζὴν» (Β' Κόρ. 1, 8). Ἀλλὰ ὁ ἴδιος γράφων πρὸς τὸν μαθητὴν τοῦ Τιμόθεον τοῦ λέγει: «οὐκ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεὸς Πνεῦμα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως καὶ ἀγάπης καὶ σωφρονισμοῦ» (Β' Τίμ. 1, 7). Καὶ ὁ Κύριος μᾶς προτρέπει ἐνθαρρυντικά: «Ἐν τὼ κόσμῳ θλῖψιν ἔξετε? ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» (Ἰωάν. 16,33). Καὶ αὐτός, ὁ ἐν ἡμῖν, εἶναι μείζων ἢ ὁ ἐν τὼ κόσμῳ (Α’ Ἰωάν. 4,4).

Αὐτὸ τὸ μήνυμα ἀπὸ τὴν ἀκρώρειαν τῆς ἐπάλξεως τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας παρακαλοῦμεν νὰ μεταφέρετε ἐπιστρέφοντες εἰς τὰ ἴδια οἱ ἐξ Ἑλλάδος καὶ σᾶς εὐχαριστοῦμεν ἀπὸ καρδίας διὰ τὴν εὐγενῆ προσέλευσίν σας εἰς συνεορτασμὸν καὶ κοινὴν πνευματικὴν εὐωχίαν. Εἴμεθα ἀλληλέγγυοι καὶ στηρίζομεν ἀλλήλους εἰς τοὺς δυσκόλους τούτους καιρούς.

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

«Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε, πάλιν ἐρῶ χαίρετε» (Φιλιπ. 4, 4). Μὲ τὰ ὑπέροχα αὐτὰ λόγια τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν ὑποδεχόμεθα καὶ χαιρετίζομεν ὅλους ὑμᾶς ἐν Φαναρίῳ, ἐν τὼ Πανσέπτω Πατριαρχικῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου. Ὡς εὔ παρέστητε, ἐπὶ τὴ ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Βαρθολομαίου καὶ Βαρνάβα καὶ ἐπὶ τοὶς ὀνομαστηρίοις τῆς ἡμετέρας Μετριότητος. Τὸ ἀληθινὸν νόημα τῆς ἑορτῆς δὲν εἶναι ἡ ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου διὰ ἀνάπαυσιν, ἀλλὰ διὰ νόημα ζωῆς, διὰ τὴν αἰωνιότητα, διὰ «πεπληρωμένην χαράν». Ἡ ἑορτὴ εἶναι κάτι διαφορετικὸν ἀπὸ τὸν «ἐλεύθερον χρόνον», περισσότερον ἀπὸ διασκέδασις καὶ ἀπὸ τὸ «νὰ ἐπιστρέψωμεν εἰς τὸν ἑαυτόν μας».

Αὐτὸ ποῦ συνιστᾶ τὴν ἑορτὴν εἶναι ἡ εὐλογία καὶ ἡ παρουσία τοῦ ἰδίου τοῦ Θεοῦ. Δι’ αὐτὸ καὶ δὲν ὑπάρχει ἑορτή, ἡ ὁποία νὰ μὴν τρέφεται ἀπὸ τὴν λατρείαν τοῦ Θεοῦ, ἑορτὴ χωρὶς Θείαν λειτουργίαν. Ὀρθότατα, ἡ χριστιανικὴ ἑορτὴ χαρακτηρίζεται ὡς «σχολή». Εἶναι ἡ «σχολὴ» τῶν Ἀρχαίων, ποιοτικὸς χρόνος ἀπηλλαγμένος ἀπὸ τὴν δουλείαν τῶν ἀναγκῶν, ὑπέρβασις τῆς λογικῆς τῆς καθημερινότητος, χρόνος εὐχαριστίας. Κατὰ τὰς ἑορτὰς ἀλλάζει οὐσιαστικῶς ἡ σχέσις ἡμῶν μὲ τὸν ἑαυτόν μας, μὲ τὸν συνάνθρωπον, μὲ τὸν κόσμον. Βιώνομεν τὴν ζωὴν ὡς δῶρον, τὸν ἄλλον ὡς ἀδελφόν, τὸν κόσμον ὡς «καλὸν λίαν». Ὁ γογγυσμός, ἡ ἀθυμία, ἡ ἀπαισιοδοξία δὲν συμβιβάζονται μὲ τὸ πνεῦμα τῆς χριστιανικῆς ἑορτῆς. Ἡ ἑορτὴ εἶναι ἔξοδος ἀπὸ τὸν ἑαυτόν μας καὶ τὰς μερίμνας του, αἴσθησις κοινότητος καὶ κοινωνίας. Ὅ,τι κλείνει τὸν ἄνθρωπον εἰς τὴν εἱρκτὴν τοῦ ἀτομισμοῦ καὶ τοῦ δικαιωματισμοῦ, ὅ,τι ἐνισχύει τὴν ἐνασχόλησιν μὲ τὸν ἑαυτόν μας, εἶναι ξένον πρὸς τὴν χριστιανικὴν πνευματικότητα, ἡ ὁποία εἶναι θεοκεντρικὴ καὶ αὐταπαρνησιακή. «Εἴ τὶς θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοὶ» (Μάτθ. 16, 24).

Δυστυχῶς, αὐταὶ αἱ ἀλήθειαι φαίνεται ὅτι λησμονοῦνται σήμερον. Ὁ κυρίαρχος ἐκδιονυσιασμὸς τῶν ἑορτῶν ἀποτελεῖ ὄχι μόνον πνευματικήν, ἀλλὰ ἀνθρωπολογικὴν καὶ πολιτιστικὴν ἀνατροπήν. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἑορτάζει τὸν ἑαυτόν του, τὰς θεοποιημένας ἀτομικὰς ἀνάγκας καὶ ἐπιθυμίας του. Τελικῶς, ὁ ἑορτασμὸς τὸν ὑποτάσσει βαθύτερα εἰς τὸ ἔχειν καὶ εἰς τὸν ἑαυτόν του. Πουθενὰ δὲν ἀποκαλύπτονται τόσον ἔντονα αἱ ἀντιφάσεις τῆς ζωῆς τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου καὶ ἡ μοναξιά του ὅσον εἰς τὰς ἑορτάς του. Δι’ ἡμᾶς ἡ ἑορτὴ εἶναι πάντοτε ἀποκάλυψις τῆς ζωῆς ὡς κοινωνίας καὶ σχέσεων. Ἑορτάζοντες, συνεορτάζομεν. Ἡ ἑορτὴ εἶναι ἡμέρα ἐνθυμήσεως ἀληθειῶν ζωτικῶν. Τὰ σημερινὰ ὀνομαστήρια ἡμῶν εἶναι καιρὸς δοξολογίας τοῦ πανοικτίρμονος Θεοῦ δι ὅσα ἐπεδαψίλευσεν εἰς ἡμᾶς. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μᾶς ἠξίωσεν νὰ συμπληρώνωμεν ἐφέτος πεντήκοντα ἔτη ἱερωσύνης. Ἦταν ἡ 13η Αὐγούστου 1961 ὅταν εἰς τὸν Μητροπολιτικὸν Ναὸν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τῆς γενετείρας ἡμῶν Ἴμβρου, ἐλάβομεν διὰ τῶν σεπτῶν χειρῶν τοῦ γέροντος ἡμῶν Μητροπολίτου Ἴμβρου καὶ Τενέδου Μελίτωνος τὴν χάριν τῆς ἱερωσύνης καὶ τὸ ὄνομα Βαρθολομαῖος, εἰς μνήμην τοῦ λογιωτάτου συμπολίτου ἡμῶν Βαρθολομαίου τοῦ Κουτλουμουσιανοῦ.

Πρὶν ἀπὸ πεντήκοντα ἔτη, τὸν Ἰούνιον τοῦ 1961, ἀπεφοιτήσαμεν ἀπὸ τὴν Ἱερὰν Θεολογικὴν Σχολὴν τῆς Χάλκης, ὅπου ἐμαθητεύσαμεν ἐπὶ ἑπταετίαν καὶ ἀργότερον διηκονήσαμεν ἐπὶ τετραετίαν. Εὐχαριστοῦμεν τὸν Θεὸν ὁ Ὁποῖος ἐχάρισεν εἰς ἡμᾶς τὴν ἐμπειρίαν τῆς μαθητείας, τῆς κοινωνίας τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἀσκήσεως καὶ προσευχόμεθα ὅπως εὐδοκήση νὰ ἀνοίξουν καὶ πάλιν αἱ πύλαι τῆς τροφοῦ Σχολῆς, αἱ ὁποῖαι τὰ τελευταῖα τεσσαράκοντα ἔτη παραμένουν κλεισταί, καὶ νὰ γίνη τὸ ποθούμενον. Ἐκ βάθους καρδίας δοξάζομεν τὸν φιλάνθρωπον Θεὸν ἐπὶ τὴ συμπληρώσει κατὰ τὸ τρέχον ἔτος εἰκοσαετοῦς Πατριαρχίας, ἤτοι διακονίας τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, τοῦ ἐν τῇ Πόλει ἡμῶν καὶ ἀνὰ τὸν κόσμον λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τῆς καταλλαγῆς καὶ τῆς εἰρήνης τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου του.

Εὔχεσθε, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, νὰ στηρίζη ὁ Θεὸς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸ Γένος. Εὐχαριστοῦμεν πάντας ὑμᾶς διὰ τὴν παρουσίαν σᾶς εἰς τὴν Βασιλίδα τῶν Πόλεων, διὰ νὰ τιμήσωμεν τὴν ἱερὰν μνήμην τῶν Ἀποστόλων Βαρθολομαίου καὶ Βαρνάβα καὶ νὰ συνεορτάσωμεν τὰ ὀνομαστήρια τῆς ἡμετέρας Μετριότητος...