Γεγονότα καὶ Σχόλια: Πολιτικὴ αἰσιοδοξία καὶ ἀπαισιοδοξία - Ἐλπίδα καὶ ἀπελπισία σὲ ἄλλη προοπτική

Πολιτικὴ αἰσιοδοξία καὶ ἀπαισιοδοξία

Ἡ αἰσιοδοξία καὶ ἡ ἀπαισιοδοξία –ψυχολογικὲς ἔννοιες– ἔρχονται τακτικὰ σὰν λέξεις στὰ χείλη τῶν ἀνθρώπων, κυρίως σὲ περιόδους μεγάλων κρίσεων, προσωπικῶν ἢ κοινωνικῶν. Ἕνας Χριστιανὸς βέβαια, ποὺ ζῆ ἐνεργὰ μέσα στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, δὲν διακατέχεται οὔτε ἀπὸ αἰσιοδοξία, οὔτε ἀπὸ ἀπαισιοδοξία. Ζῆ μὲ τὴν πίστη, ἡ ὁποία μὲ τὴν δύναμη τοῦ Σταυροῦ στερεώνει τὴν διάνοιά του στὴν πορεία τῆς «τεθλιμμένης ὁδοῦ». Ζῆ τὸ ἀποτέλεσμα τοῦ αἰτήματος ποὺ ἐκφράζει ὁ ὕμνος: «Δυνάμει τοῦ Σταυροῦ σου Χριστέ, στερέωσόν μου τὴν διάνοιαν».

Ἔχει πάντως ἐνδιαφέρον μιὰ ἔκφραση σχετικὴ μὲ τὴν αἰσιοδοξία καὶ τὴν ἀπαισιοδοξία τοῦ Ἰταλοῦ φιλοσόφου καὶ πολιτικοῦ ἐπιστήμονα Ἀντόνιο Γκράμσι, ὁ ὁποῖος, μέσα ἀπὸ τὴν πεῖρα τῆς κοινωνικῆς δραστηριότητάς του, κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι πρέπει νὰ εἴμαστε αἰσιόδοξοι μὲ τὴν καρδιὰ καὶ ἀπαισιόδοξοι μὲ τὸ μυαλό. Τὴν ἔκφραση αὐτὴ τὴν πήραμε ἀπὸ συνέντευξη τοῦ Ἰταλοῦ συγγραφέα Ἀντόνιο Ταμπούκι (Καθημερινή, 19.6.2011).

Ἡ ἔκφραση αὐτὴ τοῦ Γκράμσι ἔχει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιὰ δύο κυρίως λόγους. Πρῶτον, γιατί, μέσα στὸ πλαίσιο τῆς ἀνθρωποκεντρικὴς θεώρησης τῶν πραγμάτων, περιγράφει τὸν ὑγιῶς δραστήριο ἄνθρωπο. Καί, δεύτερον, γιατί τὴν ἔκφραση αὐτὴ τὴν βρήκαμε καὶ σὲ μιὰ ἄλλη παραλλαγή, ποὺ δὲν ταυτίζεται ἀπόλυτα μὲ αὐτὴν ποὺ προαναφέραμε. Ἀπὸ παλαιότερο ἄρθρο τῆς ἐφημερίδας Τὸ Βῆμα ἁλιεύσαμε τὴν ἑξῆς διατύπωση γιὰ τὸν Γκράμσι: «Καρπὸς αὐτῆς τῆς ἐργασίας [εἶναι] τὸ σύνθημα ποὺ θὰ τὸν συνοδεύει σὲ ὅλη του τὴ ζωή: ἀπαισιοδοξία στὴ σκέψη, αἰσιοδοξία στὴν πράξη».

Ὅταν ἀναλύη κανεὶς τοὺς πολιτικοὺς θεσμοὺς ποὺ ὑπάρχουν, καθὼς καὶ τὴν λειτουργία τους, εἶναι φυσικὸ (ἰδιαίτερα σὲ ὅσους ἔχουν τὶς ἰδεολογικὲς προϋποθέσεις τοῦ Γκράμσι) νὰ «κατασταλάζη» στὴν σκέψη του ἀπαισιοδοξία. Γιὰ νὰ κινηθῇ ὅμως κανεὶς σὲ ἀγῶνες γιὰ τὴν οὐτοπικὴ ἀλλαγὴ τῶν θεσμῶν, πρέπει νὰ ἐπικρατῆ στὴν καρδιά του αἰσιοδοξία. Ἡ «αἰσιοδοξία στὴν πράξη» εἶναι ἀπόρροια τῆς «αἰσιοδοξίας στὴν καρδιά».

Ἐλπίδα καὶ ἀπελπισία σὲ ἄλλη προοπτική

Ἔξω ἀπὸ τὸν ψυχολογισμὸ ποὺ ὑποβάλλει ἡ ἄποψη τοῦ Γκράμσι, στὸ πλαίσιο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς βλέπουμε τὴν συνύπαρξη μέσα στὸν ἄνθρωπο τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς ἀπελπισίας, μὲ διαφορετικὲς ὅμως προϋποθέσεις καὶ σὲ τελείως διαφορετικὴ προοπτική.

Περιγράφοντας ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης τὴν χριστιανικὴ τελειότητα γράφει ὅτι αὐτὴ συνίσταται «εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς Ἀγαθότητος καὶ μεγαλειότητος τοῦ Θεοῦ, καὶ τῆς ἐδικής μας οὐτιδανότητος καὶ κλίσεως εἰς κάθε κακὸν εἰς τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, καὶ εἰς τὸ μῖσος τοῦ ἑαυτοῦ μας». Ὁ πορευόμενος στὴν τελειότητα Χριστιανὸς γνωρίζει «ὅτι κάθε χάρις καὶ ἀρετὴ προέρχεται εἰς ἡμᾶς ἀπὸ αὐτὸν μόνον (τὸν Θεό), ὅπου εἶναι ἡ πηγὴ παντὸς ἀγαθοῦ καὶ ὅτι, ἀπὸ ἡμᾶς δὲν εἰμπορεὶ νὰ προέλθη κανένα καλόν, οὔτε ἕνας καλὸς λογισμὸς» (Ἀόρατος πόλεμος).

Στὴν τελειότητα τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς ἔχουμε ἀπελπισία ἀπὸ τὴν γνώση τοῦ σπηλαίου τῆς καρδιᾶς μας καὶ ἐλπίδα ἀπὸ τὴν γνώση τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ, ποὺ ὁδηγεῖ ὄχι σὲ οὐτοπικοὺς πολιτικοὺς ἀγῶνες, ἀλλὰ στὴν «ψηλαφητὴ» ἀνάσταση νεκρῶν ψυχῶν.

π.Θ.Α.Β.