Κύριο ἄρθρο: Ἀρχιεπισκοπικὴ Ἐκλογολογία

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Πολλές κυριακάτικες Ἐφημερίδες, ἀλλά καί καθημερινές, ἀσχολοῦνται μέ τήν λεγομένη ἐκλογή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, χρησιμοποιώντας πολύ σκληρούς τίτλους, πού προκαλοῦν τήν προσοχή τῶν ἀναγνωστῶν. Διαβάζοντας κανείς τά κείμενα αὐτά βλέπει ὅτι ἀναμασῶνται καί ἀναπλάσσονται τά ἴδια σενάρια, παρουσιάζονται δέ κατά καιρούς καί μερικά νέα ὀνόματα γιά νά σπάζη ἡ ρουτίνα.

Διαβάζω τά κείμενα αὐτά καί κατά κανόνα αἰσθάνομαι βαθειά θλίψη. Ἀπό καιρό ἤθελα νά γράψω κάτι, ἀλλά συνεχῶς ἀνέβαλα, γιατί μέ κυρίευε ἀθυμία. Πέρα ἀπό αὐτό εἶμαι ὁ ἐλάχιστος στόν “οἶκο τοῦ Πατρός μού” καί δέν θά ἔπρεπε νά κάνω ὑποδείξεις καί νά σχολιάζω αὐτό τό γεγονός. Μέ πολύ σεβασμό θά ἤθελα στήν συνέχεια νά χαράξω μερικές γραμμές, ὑπογραμμίζοντας πέντε χαρακτηριστικά σημεῖα.

1. Πολλοί δημοσιογράφοι, καί μάλιστα ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τό λεγόμενο ἐκκλησιαστικό ρεπορτάζ, ἐπαναφέρουν συχνά το θέμα τῆς ἐκλογῆς Ἀρχιεπισκόπου. Φαίνεται ὅτι ἔχουν ταυτίσει τήν ἐκκλησιαστική ζωή μόνο μέ τήν ἐκλογή Ἀρχιερέων καί μάλιστα Ἀρχιεπισκόπου. Καί αὐτό, βέβαια, πρέπει νά ἑρμηνευθῆ μέσα ἀπό τήν τάση τῆς φαινομενολογίας πού ἐπικρατεῖ στήν σύγχρονη κοινωνία. Ὅταν ἡ ἐκκλησιαστική δημοσιογραφία ἐντάσσεται μέσα στόν νόμο τῆς προσφορᾶς καί τῆς ζήτησης, τότε πράγματι δημιουργεῖται μεγάλος προβληματισμός.

Δέν νομίζω, ὅμως, ὅτι τό πρόβλημα εἶναι μόνον τῶν δημοσιογράφων, ἀλλά καί ὅλων ἐκείνων πού συντηροῦν μιά τέτοια νοοτροπία. Τό τραγικό της ὑποθέσεως εἶναι ὅτι γίνεται τέτοια συζήτηση, ἐνῶ εἶναι γνωστό ὅτι ἀκόμη ζῆ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, καθώς ἐπίσης, τό ἐκκλησιαστικό δίκαιο δέν προβλέπει ὅριο ἡλικίας. Καί, βέβαια, μερικοί μπορεῖ νά ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ κλονισθεῖσα ὑγεία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου φουντώνει τήν ἐκλογολογία γιά τόν θρόνο τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς. Ὅμως τό θλιβερό εἶναι ὅτι ὁ λόγος γιά τήν διαδοχή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν ἐμμέσως ἤ ἀμέσως ξεκίνησε πρίν πολλά χρόνια. Τρομάζω στήν σκέψη μήπως ὅλο αὐτόν τόν θόρυβο τόν ὑποθάλπουν μερικοί Κληρικοί, καί μήπως τούς δημοσιογράφους ὑποκινοῦν μερικοί λεγόμενοι “ἐκκλησιαστικοί παραγοντες”.

2. Ἡ νοοτροπία τῆς ἀρχιεπισκοπικῆς ἐκλογολογίας ἔχει σαφῶς ἐπηρεασθῆ ἀπό τήν κομματικοποίηση καί τήν ποδοσφαιροποίηση. Τουλάχιστον, ἄν ἡ συζήτηση αὐτή γινόταν μέσα σέ σοβαρά πλαίσια, θά μποροῦσε κανείς νά τήν θεωρήση ὡς γόνιμη. Ἀλλά τίς περισσότερες φορές ἐντάσσεται σέ μιά νοοτροπία πού εἶναι ξένη πρός τήν ἐκκλησιαστική ἀτμόσφαιρα. Γίνεται λόγος γιά “δελφίνους”, γιά “ὁμάδες” ἱεραρχῶν, γιά “κτυπήματα κάτω ἀπό τήν μέση”, γιά “λοχαγούς” κ.λ.π. Ἐπικρατεῖ, δηλαδή, ἡ ἴδια νοοτροπία πού ὑπάρχει στούς κομματικούς μηχανισμούς καί τίς ποδοσφαιρικές ὁμάδες. Ὅλη αὐτή ἡ νοοτροπία τραυματίζει τόν εὐαίσθητο χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καί δημιουργεῖ ἐσφαλμένες ἐντυπώσεις στόν λαό, ὁ ὁποῖος δέν μπορεῖ νά διακρίνη τήν διαφορά μεταξύ των δυό αὐτῶν μορφῶν τῆς ζωῆς (Ἐκκλησίας - κομμάτων). Ἡ πραγματικότητα εἶναι ὅτι οἱ Ἀρχιερεῖς εἶναι ἐλεύθεροι ἄνθρωποι, ποῦ, ὅταν θά ἔλθη ἡ κατάλληλη στιγμή, θά ἐκφρασθοῦν ἀναλόγως, καί, μάλιστα, θά ἐπιβραβεύσουν αὐτούς πού διαπνέονται ἀπό ἐκκλησιαστικό φρόνημα, καί δέν συμμετέχουν σέ τέτοιες παρασυναγωγές μέ σαφῶς ἀντιεκκλησιαστικές σκοπιμότητες.

3. Στίς διάφορες ἀναλύσεις πού γίνονται γιά τήν ἐκλογή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου δημιουργεῖται ἐσφαλμένα ἡ ἐντύπωση ὅτι αὐτό εἶναι τό μοναδικό πρόβλημα πού βασανίζει καί ἀπασχολεῖ τήν Ἐκκλησία. Δέν παραγνωρίζω τό γεγονός ὅτι ἡ παρουσία ἑνός ἠγέτου εἶναι ἕνα σοβαρό ζήτημα γιά τήν Ἐκκλησία. Ἀλλά, ὅμως, ἡ λύση αὐτοῦ του προβλήματος δέν εἶναι ἡ πανάκεια ὅλων των ἄλλων προβλημάτων. Τρομάζω μέ τήν σκέψη ὅτι εἶναι ἐνδεχόμενο ἡ Ἐκκλησία νά μετατραπῆ σέ Βατικανό, σέ μιά κοσμική ὀργάνωση, καθώς ἐπίσης τρομάζω στήν δυνατότητα νά ἐξομοιωθῆ ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ παρουσία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου μέ τήν διοίκηση τήν ὁποία ἐξασκεῖ ὁ Πρωθυπουργός στήν Κυβέρνηση. Πράγματι, ὁ Πρωθυπουργός εἶναι ὑπεύθυνος γιά τούς ὑπουργούς πού ἐπιλέγει καί τούς ἀπολύει, ὅταν διαπιστώση ὅτι εἶναι ἀνεπαρκεῖς. Αὐτό δέν ἰσχύει μέ τήν ἐκκλησιαστική Διοίκηση, ἀφοῦ κάθε Μητρόπολη, ἐνῶ εἶναι ἑνωμένη μέ τίς ἄλλες Μητροπόλεις, καί κάθε Μητροπολίτης, ἐνῶ εἶναι συνοδικό μέλος τόσο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὅσο καί τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, ἐν τούτοις ἔχει μιά αὐτονομία. Ἐκεῖνο πού θέλω νά ὑπογραμμίσω εἶναι ὅτι τό διοικητικό σύστημα τῆς Ἐκκλησίας συνδέεται μέ τό ἀρχαῖο ἑλληνικό σύστημα τῶν πόλεων καί ὄχι μέ τό φεουδαλιστικό σύστημα τῆς Δύσεως. Ἔτσι, ὁ πιό δραστήριος Ἀρχιεπίσκοπος δέν μπορεῖ νά ἐνεργοποιήση ἕναν ἀδρανῆ Μητροπολίτη, καθώς ἐπίσης, ἕνας δραστήριος Μητροπολίτης δέν ἐνοχλεῖται καθόλου στήν διοίκηση τῆς ἐπαρχίας του, ἀπό τήν ἀδράνεια ἑνός Ἀρχιεπισκόπου. Βέβαια, δέν θέλω νά ὑποστηρίξω ὅτι δέν πρέπει νά ἐνδιαφερόμαστε γιά τήν καλύτερη ἐπιλογή Ἀρχιεπισκόπου, ἀπό πλευρᾶς ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος καί γνώσεως, γιατί θά ἐνδιαφερθῆ γιά τά γενικότερα θέματα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά κυρίως ὅτι δέν πρέπει νά διακατεχόμαστε ἀπό ἐκκλησιαστικούς μεσσιανισμούς, οἱ ὁποῖοι καταλήγουν σέ ὁλοκληρωτισμούς.

4. Αὐτήν τήν στιγμή τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τήν ἀποσχολοῦν πολλά προβλήματα, πού ἔχουν νά κάνουν ἀφ’ ἑνός μέν μέ τήν διατήρηση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος καί ἤθους, τόσο τῶν Κληρικῶν ὅλων των βαθμῶν, ὅσο καί τῶν λαϊκῶν, ἀφ’ ἑτέρου δέ μέ τήν ἀντιμετώπιση τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων πού ἀναφύονται καθημερινά. Στό θέμα αὐτό ἔχω ὑπ’ ὄψη μου πολλές θέσεις, ἤτοι ποιά εἶναι τά προβλήματα πού ἀπασχολοῦν τήν Ἐκκλησία σήμερα καί πῶς εἶναι δυνατόν νά ἀντιμετωπισθοῦν, ἀλλά δέν θά ἤθελα νά ἀναφερθῶ διεξοδικά σέ αὐτό τό θέμα. Πάντως ἐκεῖνο πού θέλω νά ὑπογραμμίσω αὐτήν τήν στιγμή εἶναι ὅτι τό πρόβλημα τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ κλονισμένη ὑγεία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Σεραφείμ.

5. Θεωρῶ πολύ σημαντικό τόν τρόπο πού πρέπει νά ἀκολουθηθῆ, ὅταν προκύψη, κατά φυσικό καί ὄχι τεχνικό τρόπο, θέμα ἐκλογῆς γιά τόν Ἀρχιεπισκοπικό θρόνο. Νομίζω πρέπει νά προετοιμασθοῦμε ἀπό τώρα, ὄχι τόσο γιά τό ποιός θά ἔχει τά ἐκκλησιαστικά προσόντα γιά τήν ἄνοδο στόν Ἀρχιεπισκοπικό θρόνο, ὅσο γιά τό πῶς θά πρέπει νά ἐπιτευχθῆ ἡ ἐκλογή, ὅταν ἔλθη ἡ στιγμή πού θά προσδιορίση ὁ Θεός, γιατί ὅλα μέσα στήν Ἐκκλησία πρέπει νά γίνονται μέ ἐκκλησιαστικό φρόνημα. Ἐξηγοῦμαι καλύτερα.

Ἔχω πληροφορίες ὅτι μερικοί δημοσιογράφοι προετοιμάζονται νά διοργανώσουν συζητήσεις στήν Τηλεόραση καί τό Ραδιόφωνο γιά τό θέμα αὐτό, νά κάνουν γκάλοπ καί νά δημοσιεύσουν στατιστικές γιά νά ἐπηρεάσουν τήν ἐκλογή, ὅπως ἀκριβῶς γίνεται καί σέ προεκλογικές περιόδους γιά τήν ἀνάδειξη τῶν πολιτικῶν ἀρχόντων. Μέ τρομάζει πολύ το γεγονός το νά εὑρεθοῦν σέ αὐτήν τήν διαμάχη καί Κληρικοί, ἰδιαιτέρως οἱ ὑποψήφιοι ἀλλά καί ἄλλοι Ἀρχιερεῖς πού ὑποστηρίζουν κάποιον ὑποψήφιο. Καί, βέβαια, δέν ἔχουμε κανένα τρόπο νά ἐμποδίσουμε τούς δημοσιογράφους καί τούς ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς νά κάνουν κάτι τέτοιο, ἀλλά ἐπ’ οὐδενί λόγω πρέπει νά συμμετάσχουμε σέ αὐτό τό παιχνίδι. Δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε ὅτι θά εἶναι ἡ πρώτη φορά πού ἡ ἐκλογή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου θά γίνη μέ τήν χρήση τῆς παντοδύναμης τετάρτης, πέμπτης καί ἕκτης ἐξουσίας, ὁπότε θά δοκιμασθῆ τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα τῶν ὑποψηφίων καί θά γίνη πρότυπο γιά ἄλλες ἐκλογές. Πιθανόν μιά κατάχρηση κατά τήν περίοδο αὐτήν νά ἀποτελέση πρόκριμα γιά κοινωνικές ἀναστατώσεις, ἀκόμη καί σέ ἐπισκοπικές ἐκλογές. Γι’ αὐτό καί πρέπει ὅλοι οἱ ἐκλέκτορες ἀρχιερεῖς, ἀλλά καί ἐκεῖνοι πού ἔχουν τήν φιλοδοξία νά ἀναδειχθοῦν σέ αὐτόν τόν ὑψηλό θῶκο, νά ἀπόσχουν ἀπό τέτοιες διαδικασίες. Πρέπει νά δεσμευθοῦμε ὅλοι μας ὅτι δέν θά κάνουμε καμμία δήλωση στά ραδιοτηλεοπτικά μέσα, δέν θά συμμετάσχουμε σέ καμμία συζήτηση πού θά ἔχη σχέση μέ αὐτό τό θέμα ἤ κάποιο παρόμοιο. Αὐτό τό θεωρῶ πολύ σημαντικό.

Ἀκόμη πρέπει νά στιγματήσω ἀπό τώρα τήν λασπολογία ἡ ὁποία ἐνδεχομένως νά ἐμφανισθῆ, δείγματα τῆς ὁποίας λάβαμε ἤδη ἀπό μερικές ἀπομονωμένες ἐνέργειες. Θεωρῶ ὅτι θά εἶναι μεγάλος τραυματισμός τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητος, ὅταν σέ τέτοιες ἐνέργειες θά εἶναι φυσικοί ἤ ἠθικοί αὐτουργοί Κληρικοί ὅλων των βαθμίδων.

Συμπερασματικά, πιστεύω ὅτι ὁ τρόπος ἐκλογῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, ὅταν θά ἔλθη ἡ ὥρα, θά φανερώση τήν ἐκκλησιαστική ὑγεία ἤ ἀσθένεια τῶν Ἀρχιερέων, καθώς ἐπίσης καί τήν ἐκκλησιαστική ὑγεία ἤ ἀσθένεια τῶν ὑποψηφίων γιά τόν Ἀρχιεπισκοπικό θρόνο. Πρέπει νά μείνουμε σέ ὑψηλό ἐπίπεδο, γιά νά δώσουμε μαθήματα ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος καί νά γίνουμε παράδειγμα γιά τήν ὑπόλοιπη κοινωνία, ὅταν θά κληθῆ νά κάνη τίς δικές της πολιτικές ἐπιλογές. Γιατί “ἐάν τό ἅλας μωρανθῆ ἐν τίνι ἀλισθήσεται; εἰς οὐδέν ἰσχύει ἔτι εἰ μή βληθῆναι ἔξω καί καταπατεῖσθαι ὑπό τῶν ἀνθρώπων” (Ματθ. ε’, 13).

Δημοσιεύθηκε στό “ΒΗΜΑ”, τήν 22 Ἰουνίου 1997