Δύο Δορβιτσιῶτες Ἀρχιερεῖς

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἐπιμνημόσυνη ὁμιλία στὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν κυρὸ Δαμασκηνὸ Παπανδρέου καὶ τὸν Μητροπολίτη Φθιώτιδος κυρὸ Δαμασκηνὸ Παπαχρήστου (Δορβιτσὰ 28-8-2011)

Ἱερὸν καθῆκον μᾶς συγκέντρωσε σήμερα στὸν Ἱερὸ αὐτὸν Ναὸ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Δορβιτσᾶς γιὰ νὰ προσευχηθοῦμε ὑπὲρ αἰωνίου μνήμης καὶ μακαρίας ἀναπαύσεως τῶν ἀειμνήστων Ἀρχιερέων, πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν Δαμασκηνοῦ Παπανδρέου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Δαμασκηνοῦ Παπαχρήστου Μητροπολίτου Φθιώτιδος.

Θὰ ἤθελα, ἐν πρώτοις, νὰ σᾶς πληροφορήσω ὅτι στὶς ἐκδηλώσεις αὐτὲς ἔχω τὴν τιμὴ νὰ ἐκπροσωπῶ τὸν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμο, ὁ ὁποῖος, λόγῳ ἀδυναμίας του νὰ παραστῇ προσωπικά, μὲ παρεκάλεσε νὰ μεταφέρω τὶς εὐχές του γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῶν ψυχῶν τῶν δύο Ἀρχιερέων.

Ἡ Δορβιτσὰ εἶναι ὁ χῶρος ὅπου εἶδαν τὸ φὼς τῆς ζωῆς τους, ἀπὸ γονεῖς ποῦ διακρίνονταν γιὰ τὴν Ἑλληνορθόδοξη-Ρωμαίϊκη παράδοση, καὶ ἐδῶ ἐμυήθηκαν κατὰ πρῶτον στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, τὰ γράμματα καὶ γενικότερα στὴν παιδεία τοῦ Γένους. Ἡ Δορβιτσά, μὲ τὴν ὡραιότατη τοποθεσία, τὸ φυσικὸ κάλλος, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐξωτερικὲς δύσκολες συνθῆκες ζωῆς, ὑπῆρξε ἡ ἀληθινὴ μήτρα ποῦ τοὺς χαρακτήρισε σὲ ὅλη τους τὴν ζωή. Ἂν μελετήσουμε προσεκτικὰ τὸν βίο τῶν μακαριστῶν αὐτῶν Ἀρχιερέων θὰ διαπιστώσουμε ὅτι διέθεταν στοιχεῖα ἀπὸ τὴν κώμη αὐτήν, ἀλλὰ καὶ τὴν γύρω περιοχή. Τὸ λεβέντικο ὕφος, ἡ ἡγετικὴ φυσιογνωμία, ἡ δραστηριότητα, ἡ εὐφυΐα, ἡ εὐστροφία στὴν ὑπερνίκηση τῶν δυσκολιῶν, ἡ πληθωρικὴ ἀγάπη, ἡ δυναμικότητα, ἡ φιλανθρωπία, ἡ κοινωνικὴ ἀλληλεγγύη συνδέονται ἀναπόσπαστα μὲ τὸ περιβάλλον στὸ ὁποῖο μεγάλωσαν καὶ ἀναπτύχθηκαν οἱ προαναφερθέντες Ἱεράρχες. Πράγματι, τὸ ἀγέρωχο τῶν ὀρέων, τὸ κρημνῶδες τῶν περιοχῶν, τὸ δύσβατο τοῦ χώρου, οἱ χαράδρες, τὰ ποτάμια, τὰ ὕψη, οἱ ἀπότομες μορφολογικὲς ἐναλλαγὲς καὶ τόσα ἄλλα καθορίζουν ἐν πολλοῖς τὸν χαρακτῆρα τοῦ ἀνθρώπου καὶ προσδιορίζουν τὴν κοινωνικότητά του, ἀφοῦ ὑπάρχει μιὰ σχέση καὶ ἐπίδραση τοῦ περιβάλλοντος στὸν ψυχολογικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώπου.

Δὲν εἶναι πρόθεσή μου σὲ αὐτὴν τὴν σύντομη ἐπιμνημόσυνη ὁμιλία μου νὰ ἀναφερθῶ στὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα τῶν δύο Ἱεραρχῶν τὰ ὁποῖα ὁπωσδήποτε εἶναι γνωστὰ στοὺς παρόντες, καὶ τὰ ὁποῖα, τοὐλάχιστον γιὰ τὸν δεύτερον, θὰ ἀναφερθοῦν καὶ ἀργότερα στοὺς χαιρετισμοὺς ποῦ θὰ ἀπευθύνουν ὅσοι ἔχουν καθορισθῇ ἀπὸ τὸ πρόγραμμα, κατὰ τὴν τελετὴ ἀποκαλυπτηρίων τῆς προτομῆς του. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι πρόκειται γιὰ δύο Ἱεράρχες, οἱ ὁποῖοι καθόρισαν τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα στὴν ἐποχὴ τοὺς καὶ ἄφησαν μνήμη στοὺς ἀνθρώπους. Ἐγράφησαν βιβλία γι’ αὐτούς, προκάλεσαν τὴν προσοχὴ τῶν ἀνθρώπων κάθε κατηγορίας, ἔκαναν αἰσθητὴ τὴν παρουσία τους στὴν Ἑλλάδα καὶ ἐκτὸς αὐτῆς. Χαίρεται ἡ Δορβιτσὰ γιὰ τοὺς δύο αὐτοὺς Ἀρχιερεῖς, μὲ τὰ ἰδιαίτερα χαρίσματά τους, καὶ θὰ τιμᾶται στοὺς αἰῶνες ὡς «δεσποτοχωριό». Ὅταν διαβάζω τὴν ἱστορία τῆς περιόδου τῆς κατοχῆς στοὺς Γερμανοὺς βλέπω παντοῦ τὴν πελώρια φυσιογνωμία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καὶ Ἀντιβασιλέως Δαμασκηνοῦ Παπανδρέου, γιὰ τὸν ὁποῖο ἐγράφη ὅτι ἦταν ἡ πιὸ ἀξιόλογη προσωπικότητα τῆς πολυτάραχης ἐποχῆς ἐκείνης, ἀπὸ ὅλους τοὺς χώρους, γιὰ νὰ ἐπιφέρη τὴν ἑνότητα τῶν Ἑλλήνων. Γράφηκε ὅτι ὁ Δαμασκηνὸς ἦταν «ὁ μόνος ἱκανὸς νὰ διαδραματίση ρόλο διαιτητοῦ, διαπραγματευόμενος μεταξὺ τῶν ἀντιμαχομένων, γιὰ τὴν ταχεῖα λύση τῆς καταστάσεως» (Σπ. Μαρκεζίνης-Νικόλαος Σοϊλεντάκης) καὶ «ἦταν δυναμικὸς ρεαλιστής, τὸ καλύτερο πρόσωπο μέσα σὲ αὐτὴν τὴν ἑλληνικὴ θύελλα» (Τσώρτσιλ). Καὶ ὅταν πρόσφατα διάβασα τὸ βιβλίο «Ὁ Μητροπολίτης Φθιώτιδος Δαμασκηνὸς (Παπαχρήστου) 1960-1996», ποῦ συνέγραψε ὁ Ἀρχιμ. Χριστοφόρος Κολοκυθάς, Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Καμένων Βούρλων, εἶδα ὅλα τὰ περικοσμούντα χαρίσματά του. Σίγουρα, οἱ δύο κεκοιμημένοι Ἀρχιερεῖς διακόνησαν τὴν Ἐκκλησία σὲ διαφορετικοὺς καιρούς, ἀλλὰ ἔδειξαν στοὺς ἀνθρώπους τὸ καθολικό, ἡγετικὸ καὶ φιλάνθρωπο «πρόσωπο» τῆς Ἐκκλησίας.

Οἱ Ἐπίσκοποι εἶναι πνευματικοὶ Πατέρες τῶν Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι μετέχουν στὴν ἀρχιερωσύνη τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν προφητική, βασιλικὴ καὶ ἱερατικὴ Χάρη. Τὰ τρία αὐτὰ δὲν εἶναι ἁπλῶς «ἀξιώματα», ἀλλὰ χαρίσματα ποῦ δίνονται στοὺς Ἀρχιερεῖς γιὰ τὴν πρόοδο τῶν Χριστιανῶν καὶ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ προφητικὸ χάρισμα εἶναι ἡ κατὰ Θεὸν διδασκαλία καὶ ὁ Ἐπίσκοπος πρέπει νὰ κηρύττη ὡς Προφήτης. Τὸ βασιλικὸ χάρισμα εἶναι ἡ καθημερινὴ θυσιαστικὴ διακονία, ὅπως τὸ ἔπραττε ὁ Μωϋσὴς καὶ οἱ βασιλεῖς στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, γιὰ παράδειγμα ὁ Δαυίδ. Τὸ ἱερατικὸ χάρισμα εἶναι ἡ ἱερουργία, ὅπως τὸ ἔπρατταν οἱ Ἱερεῖς καὶ οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἔξοχο δὲ παράδειγμα εἶναι ὁ Μελχισεδέκ. Τὰ τρία αὐτὰ χαρίσματα (προφητικό, βασιλικό, ἱερατικὸ) ἑνώθηκαν ἁρμονικὰ στὸ Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, μεταδίδονται δὲ διὰ τοῦ μυστηρίου τῆς ἀρχιερωσύνης στοὺς Ἐπισκόπους καὶ ἐκφράζονται ἀνάλογα μὲ τὴν συνέργειά τους, τὸν κατὰ Θεὸν ζῆλο τους καὶ τὴν ἐνεργοποίηση τοῦ χαρίσματος ποῦ ἔλαβαν μὲ τὰ μυστήρια τοῦ βαπτίσματος καὶ τοῦ χρίσματος.

Μιὰ τέτοια διακονία τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ εἶναι θυσιαστική, ὅπως ὁμολογεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Διὰ τοῦτο οὐκ ἀπειθῶ οὐδὲ ἀντιλέγω, φησὶν ὁ ἐμὸς Δεσπότης, οὐκ ἐπὶ προστασίαν καλούμενος, ἀλλ’ ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἀγόμενος ἀλλὰ καὶ προσπίπτω καὶ ταπεινοῦμαι ὑπὸ τὴν κραταιὰν τοῦ Θεοῦ χεῖρα...». Δὲν πρόκειται γιὰ μιὰ προστασία, ἀλλὰ γιὰ μιὰ πορεία στὸν Γολγοθᾶ. Ὁ Ἐπίσκοπος πορεύεται πάντοτε «ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγήν», ὀφείλει νὰ βρίσκεται πάντοτε ἐσταυρωμένος καὶ νὰ μὴ κατέρχεται ἀπὸ τὸν Σταυρό. Εἶναι βασικὴ πνευματικὴ ἀρχὴ ὅτι ἀπὸ τὸν Σταυρὸ στὸν ὁποῖο βρίσκεται ὁ καθένας μας δὲν κατεβαίνουμε, ἀλλὰ μᾶς κατεβάζουν, ὅταν χρειασθῇ καὶ ὅταν ἐπιτρέψη ὁ Θεός. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς δὲν κατέβηκε ἀπὸ τὸν Σταυρό, ὅταν τοῦ εἶπαν «εἰ υἱὸς εἴ τοῦ Θεοῦ, κατάβηθι ἀπὸ τοῦ σταυροῦ» (Μάτθ. κζ', 40). Παρέμεινε στὸν Σταυρό, δείχνοντας ἔτσι στοὺς Χριστιανούς, καὶ ἰδίως στοὺς Κληρικούς, ὅτι πρέπει νὰ μένουν στὸν Σταυρὸ καὶ νὰ εἶναι ἐσταυρωμένοι, γιατί ἀπὸ τὸν Σταυρὸ ὁδηγοῦνται στὴν Ἀνάσταση. Ἡ κατάβαση ἀπὸ τὸν Σταυρὸ εἶναι πτώση. Ὁ Μ. Φώτιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἔκανε λόγο γιὰ «τὸ πολυτάραχον καὶ πολυμέριμνον τῆς καθέδρας ταύτης». Ὁ Ἐπίσκοπος πρέπει νὰ ὑπομένη τὶς ἰδιορρυθμίες τῶν Χριστιανῶν, νὰ ἀγαπᾶ θυσιαστικὰ τὸ ποίμνιό του, ἀλλὰ ἐνίοτε καὶ ὡς ἰατρὸς νὰ ἐπεμβαίνη θεραπευτικά, κάποτε καὶ χειρουργικά. Καὶ οὔτε ἡ ἀγάπη ἀντιπαρατίθεται στὴν ἰατρικὴ ἐπιστασία, οὔτε ἡ χειρουργικὴ ἐπέμβαση χάρη τῆς σωτηρίας τῶν Χριστιανῶν καὶ τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας καταργεῖ τὴν κατὰ Θεὸν ἀγάπη. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης στὸ βιβλίο τοῦ «Κλῖμαξ», ἀναφερόμενος «πρὸς τὸν ποιμένα», γράφει ὅτι ὁ Ἡγούμενος καὶ ὁ Ἐπίσκοπος τῶν ψυχῶν τῶν Χριστιανῶν εἶναι ποιμήν, κυβερνήτης, διδάσκαλος καὶ ἰατρός. Καὶ τὰ τέσσερα αὐτὰ ἰδιώματα ἑνώνονται στὴν ζωὴ τοῦ Ἐπισκόπου.

Αὐτὲς τὶς ἡμέρες προετοιμαζόμενος γιὰ τὴν ἐπιμνημόσυνη αὐτὴ ὁμιλία καὶ γιὰ τὸ ὅλο πρόγραμμα τῆς ἡμέρας αὐτῆς, μὲ τὰ Ἀποκαλυπτήρια τῆς προτομῆς τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Φθιώτιδος Δαμασκηνοῦ Παπαχρήστου, σκεπτόμουν πόσες πίκρες δοκίμασαν καὶ αὐτοὶ οἱ Ἀρχιερεῖς στὴν ποιμαντική τους διακονία, σὲ δύσκολες πράγματι ἐποχὲς ποῦ ἔζησαν, διότι οἱ κοινωνικὲς καὶ ἐθνικὲς καταστάσεις ἦταν δύσκολες, καθὼς ἐπίσης οἱ ἄνθρωποι πάντοτε ἐπιθυμοῦν τὴν ἱκανοποίηση τῶν ἐπιθυμιῶν τοὺς καί, ὅταν αὐτὸ δὲν μπορῇ νὰ γίνη, τότε στρέφονται μὲ ὀργὴ ἐναντίον αὐτῶν ποῦ ἀποτελοῦν ἐμπόδιο στὸν σκοπὸ καὶ τὰ σχέδιά τους! Ἀλλὰ καὶ πόσες ἐπιθέσεις δέχονται οἱ ἰατροὶ ἀπὸ τοὺς ἀσθενεῖς ὅταν ἡ ἴασή τους προκαλὴ πόνο! Βεβαίως καὶ πόσες θλίψεις δοκιμάζουν οἱ ποιμένες ὅταν, λόγῳ ἀδυναμίας, δὲν μποροῦν νὰ ἀνταποκριθοῦν στὶς πνευματικὲς ἀναζητήσεις τῶν μελῶν τοῦ ποιμνίου τους! Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι καὶ ἐμεῖς οἱ ποιμένες δὲν κάνουμε λάθη στὴν ἐξάσκηση τῶν ποιμαντικῶν καθηκόντων μας. Ὁ Θεός, ὅμως, βλέπει τὶς προθέσεις μας καὶ τὴν ἀγάπη μας γιὰ τὴν Ἐκκλησία.

Οἱ ἄνθρωποι εἶναι πάντοτε ἕτοιμοι, κατὰ τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ, νὰ χαρακτηρίζουν τὸν ἀσκητὴ Ἰωάννην τὸν Βαπτιστὴν ὡς ἔχοντα «δαιμόνιον», ἤτοι ἀπρόσιτον, ἀλλὰ καὶ τὸν Χριστὸ ποῦ συναναστρεφόταν τοὺς ἀνθρώπους νὰ τὸν χαρακτηρίζουν ὡς «ἄνθρωπον φάγον καὶ οἰνοπότην, φίλον τελωνῶν καὶ ἁμαρτωλῶν». Καὶ ἔτσι δικαιώνεται «ἡ σοφία ἀπὸ τῶν τέκνων αὐτῆς πάντων» (Λούκ. ζ', 33-34). Συνήθως οἱ ἄνθρωποι εἶναι σκληροὶ καὶ ἀπόλυτοι στὶς κρίσεις τους. Βλέπουν τοὺς ἄλλους ἐξωτερικὰ καὶ ἐπιπόλαια. Ὁ Θεός, ὅμως, βλέπει τὸ βάθος τῆς καρδίας μας καὶ θὰ μᾶς κρίνη «ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος».

Οἱ δύο μακαριστοὶ Δαμασκηνοί, συγγενεῖς μεταξύ τους κατὰ σάρκα, ἀρχιερεῖς κατὰ πνεῦμα, βάδισαν τὸν δρόμο τῆς ποιμαντικῆς διακονίας καὶ ἐπετέλεσαν τὸ χρέος τους μὲ τὰ ἰδιαίτερα χαρίσματά τους καὶ τὶς ἱκανότητές του ὁ καθένας. Ἐμεῖς ἐκτιμοῦμε τὰ ἐξωτερικὰ ἔργα, ἀλλὰ ὁ Θεὸς θὰ ἀποδώση δικαιοσύνη, γιατί Αὐτὸς γνωρίζει τὰ βάθη τῶν καρδιῶν μας καὶ θὰ εἶναι ὁ δίκαιος Κριτής. Ἐμεῖς οἱ περιλειπόμενοι διάδοχοί τους τιμᾶμε τοὺς ἀγῶνες τους, θυμόμαστε τὴν προσφορά τους στὸ ἔθνος, τὴν κοινωνία καὶ τὴν Ἐκκλησία, ἐπαινοῦμε τὴν Δορβιτσὰ Ναυπακτίας γιὰ τὰ τέκνα τῆς καὶ ὑποσχόμαστε νὰ βαδίσουμε τὸν δρόμο τῆς θυσίας, διαφυλάσσοντας μέχρι τέλους τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, τὴν φιλοπατρία, τὶς παραδόσεις τοῦ Γένους, «ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν, ὃς ἀντὶ τῆς προκειμένης αὐτῷ χαρᾶς ὑπέμεινε σταυρόν, αἰσχύνης καταφρονήσας» (Ἐβρ. ἰβ', 2).

Αἰωνία νὰ εἶναι ἡ μνήμη τῶν ἀειμνήστων ἀδελφῶν ἡμῶν Δαμασκηνοῦ καὶ Δαμασκηνοῦ.–