Ἐγκόλπιο Ἡμερολόγιο 2012 τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Κυκλοφόρησε τὸ ἐγκόλπιο ἡμερολόγιο γιὰ τὸ 2012 τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας. Ἐφέτος τὸ ἡμερολόγιο-ἀτζέντα εἶναι ἀφιερωμένο στὴν ποικιλόμορφη κρίση ποῦ μαστίζει τὴν Πατρίδα μας καὶ περιέχει σχετικὰ κείμενα τοῦ Σεβασμιωτάτου καὶ ἐπιλεγμένα σχετικὰ χωρία.

Τὸ ἡμερολόγιό μας μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθῇ καὶ ὡς προσευχητάρι (πρωϊνὴ προσευχή, ὄρθρο, μικρὸ ἀπόδειπνο καὶ τοὺς Χαιρετισμοὺς στὴν Θεοτόκο), περιλαμβάνει δὲ τὸ πρόγραμμα τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, τὴν διοικητικὴ σύνοψή της κ.ἄ.

Εἶναι, λοιπόν, ἀφιερωμένο στὴν κρίση, ἀλλὰ περιέχει καὶ τὶς προσευχές μας, διότι, ὅπως ἀναφέρει ὁ Σεβασμιώτατος σὲ συνέντευξή του, ποῦ δημοσιεύεται στὸ παρὸν τεῦχος τῆς Ε.Π., «Ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ ζήση χωρὶς φαγητὸ καὶ ποτό, χωρὶς διασκεδάσεις, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ ζήση χωρὶς πίστη καὶ προσευχή. Αὐτὴ εἶναι ἡ μεγαλύτερη προσφορὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴν ἐποχή μας».

Κυκλοφορεῖ σὲ δύο ἐκδόσεις: μὲ ἁπλὸ ἐξώφυλλο (τιμὴ 3 €) καὶ δεμένο, σὲ πιὸ λίγα ἀντίτυπα.
Τὰ ἔσοδα ἀπὸ τὴν πώλησή του ἐνισχύουν τὸ ποικίλο φιλανθρωπικὸ καὶ ποιμαντικὸ ἔργο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.–

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2012

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τὸ ἐφετινὸ ἡμερολόγιο ἀναφέρεται στὴν λεγόμενη οἰκονομικὴ κρίση ποῦ ἀπασχολεῖ αὐτὸν τὸν καιρὸ τὴν Πατρίδα μας. Οἱ εἰδήσεις τῶν Μέσων Μαζικῆς Ἐνημερώσεως ἀσχολοῦνται συνεχῶς μὲ αὐτὸ τὸ θέμα, ἐνημερώνουν τὸ κοινὸ γιὰ τὶς διάφορες κινήσεις ποῦ γίνονται, ἐλέγχουν αὐτοὺς ποῦ ἀσχολοῦνται μὲ τὸ θέμα καὶ προτείνουν λύσεις γιὰ τὴν ἔξοδο ἀπὸ τὴν κρίση.

Δὲν ἀμφισβητεῖ κανεὶς ὅτι τὸ γεγονὸς αὐτὸ εἶναι σοβαρὸ καὶ ἀπασχολεῖ πολλοὺς ἀνθρώπους, ἀφοῦ αὐξάνεται ἡ ἀνεργία, περικόπτονται οἱ μισθοὶ καὶ οἱ συντάξεις, ἀσφυκτιᾶ ἡ ἀγορά, μαστίζονται οἱ μικρομεσαῖες ἐπιχειρήσεις, ὑποφέρουν τὰ νοικοκυριά, προβληματίζονται οἱ ἐπαγγελματίες, ἀνησυχοῦν ὅλοι οἱ Ἕλληνες γιὰ τὸ μέλλον. Ἔτσι, δημοσιεύονται σενάρια, γράφονται ἀναλύσεις ποῦ προκαλοῦν τρόμο καὶ φόβο.

Παρὰ ταῦτα, λίγοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ βλέπουν τὴν κρίση στὸ σύνολό της, ἀφοῦ εἶναι κρίση πολιτιστική, πνευματική. Τελικὰ κατέρρευσε ἕνας ἰδιαίτερος τρόπος ζωῆς ποῦ στηρίζεται στὴν εὐδαιμονία, τὴν φιλαυτία καὶ τὴν ἠδονοκρατία. Τὸ κέντρο τῆς προσοχῆς πολλῶν ἀνθρώπων στρέφεται στὴν ὕλη, τὸ χρῆμα, τὴν εὐμάρεια, τὴν καλοπέραση, τὸν καταναλωτισμό. Ἔτσι, κατέρρευσε ἕνα μοντέλο καὶ πρότυπο ζωῆς.

Ἡ οἰκονομικὴ κρίση εἶναι εὐκαιρία νὰ ἀναθεωρήσουμε τὴν στάση μας ἀπέναντι στὴν ζωὴ καὶ νὰ βροῦμε τὸν ἀληθινὸ τρόπο ζωῆς μας, ὅπως καθορίζεται ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Αὐτὸ πρέπει νὰ κινηθῇ σὲ δύο ἐπίπεδα.

Τὸ πρῶτο, νὰ δοῦμε τὸ πραγματικὸ νόημα τῆς ζωῆς μας, ποῦ δὲν συνδέεται μὲ τὴν ἡδονή, τὸ χρῆμα, τὴν κατανάλωση, ἀλλὰ μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν πληρότητα τῆς ζωῆς μας. Ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἰδιαίτερα ὁ Χριστιανός, πρέπει νὰ καταλάβη τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ: «ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Μάτθ. στ', 33).

Τὸ δεύτερο, νὰ δοῦμε τὴν σχέση μας μὲ τοὺς συνανθρώπους μας. Δὲν εἴμαστε μόνοι μας πάνω στὴν γῆ, ἀλλὰ συζοῦμε μὲ ἄλλους ἀνθρώπους, ποῦ ἐνδεχομένως ἔχουν περισσότερα προβλήματα ἀπὸ μᾶς καὶ ἔχουν ἀνάγκη βοηθείας. Ἡ κοινωνία καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα συνεπάγονται καθήκοντα καὶ ὑποχρεώσεις.

Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ πρώτη φράση τῆς Κυριακῆς προσευχῆς: «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοὶς οὐρανοῖς». Σὲ αὐτὴν τὴν φράση ὁμολογοῦμε ὅτι ἔχουμε Πατέρα καὶ δὲν εἴμαστε ὀρφανοί, Αὐτὸς φροντίζει καὶ ἐνδιαφέρεται γιὰ μᾶς. Ἐπίσης, μὲ τὸ «ἡμῶν» ὁμολογοῦμε ὅτι δὲν εἴμαστε μοναχοπαίδια, ἀλλὰ ὁ Πατέρας μας ἔχει καὶ ἄλλα παιδιά, ὁπότε ἔχουμε καὶ πολλοὺς ἀδελφούς. Ἀκόμη, μὲ τὸ «ἐν τοὶς οὐρανοῖς» συνειδητοποιοῦμε ὅτι ἡ Πατρίδα μας εἶναι ὁ οὐρανός, δηλαδὴ ἡ δόξα μέσα στὴν ὁποία κατοικεῖ ὁ Θεός. Αὐτὴ ἡ φράση δείχνει τὴν σχέση μας μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀδελφούς μας καὶ τὸ πραγματικὸ νόημα τῆς ζωῆς μας.

Στὸ ἡμερολόγιο αὐτὸ θὰ δημοσιευθοῦν κείμενα πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή. Ἡ κρίση συνδέεται πάντα μὲ τὴν ζωή μας, ὑπῆρξε, ὑπάρχει καὶ θὰ ὑπάρχη. Τὸ θέμα εἶναι ὅτι πρέπει νὰ ζοῦμε κατὰ τέτοιον τρόπο, ὥστε νὰ ὑπερβαίνουμε τὶς κρίσεις μὲ πίστη, ἀγάπη καὶ προσευχή.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἰερόθεος

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2012

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ σύγχρονη κρίση ἀπὸ ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς

Στὴν σύγχρονη ἑλληνικὴ κοινωνία γίνεται εὐρύτατος λόγος γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κρίση μὲ ὅλα τὰ ἀποτέλεσματα τὰ ὁποία δημιουργεῖ στὸν λαό. Γράφονται ἄρθρα, γίνονται ἀναλύσεις γιὰ νὰ ἀντιμετωπισθοῦν τὰ αἴτια τῆς οἰκονομικῆς κρίσης καὶ νὰ εὑρεθοῦν λύσεις γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή της. Συγχρόνως παρατηρεῖται μεγάλη ἀνασφάλεια καὶ ἀγωνία στοὺς ἀνθρώπους καὶ κυρίως στὶς εὐπαθεῖς ὁμάδες τοῦ πληθυσμοῦ, ποῦ ἔχουν νὰ ἀντιμετωπίσουν ποικίλα προβλήματα στὴν οἰκογένειά τους καὶ τὴν ἐργασία τους.

Ἡ πλειονότητα τῶν ἀνθρώπων ἑστιάζει τὴν οἰκονομικὴ κρίση σὲ τρία βασικὰ αἴτια, ἤτοι τοὺς πολιτικοὺς ἄρχοντες, οἱ ὁποῖοι ἢ δὲν διέβλεπαν τὸν κίνδυνο ἢ δὲν εἶχαν τὸ θάρρος νὰ τὸν ἀντιμετωπίσουν, ἐπειδὴ φοβοῦνταν τὸ λεγόμενο πολιτικὸ κόστος τοὺς συνδικαλιστές, ἀφοῦ ὁ καθένας ἀπὸ αὐτοὺς ἐνδιαφερόταν ἀποκλειστικὰ καὶ μόνον γιὰ τὴν διατήρηση τῶν κεκτημένων κάθε ὁμάδας καὶ τὴν αὔξησή τους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴ βοηθοῦν στὴν ἐπίλυση αὐτῶν ποῦ ἐπρόκειτο νὰ ἔλθουν καὶ τοὺς διαμορφωτὲς τῆς κοινῆς γνώμης ποῦ χάριν τῆς ἀκροαματικότητας καὶ θεαματικότητας βοηθοῦσαν ἢ προέβαλλαν ἔντονα καὶ σχολίαζαν θετικῶς τὶς ἀντιδράσεις κάθε συντεχνιακῆς ὁμάδας καὶ διαμόρφωναν ἀνάλογα τὴν κοινὴ γνώμη, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴ διορθώνωνται τὰ κοινωνικὰ πράγματα.

Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν ἀνάλυση ὁπωσδήποτε βρίσκονται μεγάλα ποσοστὰ ἀληθείας, ἀλλὰ στὸ βάθος καὶ τῶν τριῶν αὐτῶν παραγόντων κρύβεται τὸ πολιτικὸ σύστημα τὸ ὁποῖο δὲν μπόρεσε νὰ ἀντιδράση σωστά. Εἶναι δὲ γνωστὸν ὅτι ἡγέτης (θρησκευτικός-πολιτικός-κοινωνικὸς) εἶναι ἐκεῖνος ποῦ δὲν ἄγεται καὶ φέρεται ἀπὸ τὰ γεγονότα-φαινόμενα, ἀλλὰ τὰ καθορίζει, πηγαίνοντας μπροστά, παρὰ τὸ κόστος ποῦ ἐνδεχομένως θὰ ἔχη. Ἡγέτης δὲν εἶναι αὐτὸς ποῦ ἀκολουθεῖ τὶς δημοσκοπήσεις καὶ ἐνεργεῖ ἀναλόγως, ἀλλὰ αὐτὸς ποῦ προβλέπει τὰ γεγονότα, τὶς κρίσεις ποῦ ἔρχονται καὶ θυσιάζεται ὁ ἴδιος γιὰ τὴν διόρθωσή τους.

Γιὰ παράδειγμα ὁ Χριστὸς δὲν ἀκολουθοῦσε τὶς ἐπιθυμίες τοῦ λαοῦ νὰ ἀναδειχθῇ ἕνας ἐθνικὸς ἡγέτης, τὶς ὁποῖες ἐγνώριζε, γιατί τότε δὲν θὰ ἔκανε τὸ μεγάλο Του ἔργο, ἀλλὰ προτίμησε νὰ σταυρωθῇ Αὐτὸς γιὰ νὰ ἀντιμετωπίση τὰ βασικὰ προβλήματα τοῦ λαοῦ ποῦ εἶναι ὁ θάνατος, ἡ ἁμαρτία καὶ ὁ διάβολος. Ἀπογοήτευσε μὲν τοὺς ἀνθρώπους ποῦ εἶχαν ἄλλες προσδοκίες, ὅπως φαίνεται στὸν λόγο τῶν Μαθητῶν, μετὰ τὴν Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ: «ἡμεῖς δὲ ἠλπίζομεν ὅτι αὐτὸς ἐστιν ὁ μέλλων λυτροῦσθαι τὸν Ἰσραὴλ» (Λούκ. κδ', 21), ἀλλὰ ἔκανε ἕνα μεγάλο, διαχρονικὸ καὶ παγκόσμιο ἔργο, ποῦ παραμένει στοὺς αἰῶνες.

Πτυχὲς τῆς οἰκονομικῆς κρίσης

Μέχρι τώρα σὲ πολλοὺς Ἕλληνες εἶχε ἀναπτυχθῇ ἡ εὐμάρεια καὶ ὁ ὑπερκαταναλωτισμός. Ὅμως τώρα μὲ τὰ νέα μέτρα φθάνουμε στὸ ἀντίθετο ἄκρο, μειώνεται τὸ εἰσόδημα τῶν ἐργαζομένων, αὐξάνεται ἡ ἄμεση καὶ ἡ ἔμμεση φορολογία, σὲ μερικὲς δὲ περιπτώσεις αὐτὸ γίνεται ἄνισα, καὶ αὐτὸ δημιουργεῖ μεγάλο κοινωνικὸ πρόβλημα.

Σὲ κείμενά μου ἔχω ἐπισημάνει ὅτι ὁ λόγος γιὰ τὴν τέταρτη, πέμπτη, ἕκτη κλπ. δόση μοῦ θυμίζει λίγο τὶς δόσεις ποῦ παίρνουν οἱ ναρκομανεῖς, ποῦ ἔχουν ἐθισθῇ στὴν λήψη τοῦ ναρκωτικοῦ. Ὁ συνειρμὸς μὲ τὸ ναρκωτικὸ συνδέεται μὲ αὐτοὺς ποῦ παράγουν τὰ ναρκωτικά, τοὺς ναρκομανεῖς ποῦ εἶναι θύματα τῶν ναρκωτικῶν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐμπόρους ποῦ διακινοῦν τὰ ναρκωτικά. Ἂν ὑποτεθῇ ὅτι ἡ ὑπερκατανάλωση καὶ οἱ λήψεις τῶν δανείων ἀπὸ τὸ Κράτος εἶναι ἕνα κοινωνικὸ ναρκωτικό, τότε γιατί εὐθύνονται μόνον οἱ ὑπερκαταναλωτὲς καὶ δὲν εὐθύνονται καὶ ἐκεῖνοι ποῦ παράγουν τέτοια «ναρκωτικά», δηλαδὴ δημιουργοῦν τὴν ἀνάγκη ὑπερκαταναλωτισμοῦ καὶ δανεισμοῦ, ἀλλὰ βεβαίως δὲν εὐθύνονται καὶ οἱ «ἔμποροι», οἱ ὁποῖοι γίνονται κήρυκες τῆς ὑπερκαταναλώσεως; Αὐτὸ σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ τιμωρηθοῦν καὶ ὅσοι συνήργησαν γιὰ νὰ φθάση ἡ χώρα μας σὲ αὐτὴν τὴν κατάσταση καὶ ὄχι μόνον οἱ φερόμενοι ὡς θύματα.

Ἔπειτα, εἶμαι ἀνήσυχος ἀπὸ ὅσα γίνονται τὸν τελευταῖο καιρὸ στὸν τόπο μας καὶ στενοχωροῦμαι γιὰ ὅσα συμβαίνουν, κυρίως γιὰ τὴν ἀπελπισία τῶν νέων μας, ποῦ σπουδάζουν μὲ ἔντονη ἀνησυχία γιὰ τὸ μέλλον τους καὶ γιὰ τὶς οἰκογένειες ποῦ δέχονται ὅλες τὶς κοινωνικὲς πιέσεις. Ὅμως, ἡ πίστη στὸν Θεὸ καὶ ἡ ἀγάπη πρὸς τοὺς συνανθρώπους μας θὰ μᾶς βοηθήσουν νὰ ξεπεράσουμε καὶ αὐτὴν τὴν ποικιλόμορφη κρίση, ἡ ὁποία φανερώνει τὴν κατάρρευση ἑνὸς προτύπου ζωῆς.

Ἀκόμη, τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι μόνον ἑλληνικό, ἀλλὰ καὶ εὐρωπαϊκὸ καὶ παγκόσμιο. Νομίζω ὅτι τὸ πρόβλημα στὴν βάση του εἶναι γεωπολιτικό, ἀφοῦ ἐκεῖνοι ποῦ χειρίζονται τὶς παγκόσμιες ὑποθέσεις, μὲ τὸν τρόπο ποῦ παίζει κάποιος σὲ μιὰ σκακιέρα, φαίνεται ὅτι ἔχουν καὶ ἄλλους σκοπούς, ἐπιδιώκουν καὶ διάφορες ἀλλαγὲς γεωπολιτικές, τὶς ὁποῖες τώρα δὲν μποροῦμε νὰ διακρίνουμε καθαρά, σίγουρα θὰ φανοῦν στὸ μέλλον. Πρόκειται γιὰ τὴν θεωρία τῆς «νέας τάξης πραγμάτων». Ἀλλά, «ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτούς, καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεὶ αὐτοὺς» (Ψάλμ. β', 4).

«Ἡ θρησκεία τῆς φιλαργυρίας»

Τὸν τίτλο αὐτὸ ἔχει ἕνα βιβλίο ποῦ εἶναι γραμμένο ἀπὸ τὸν Kyriakos Dounctas μὲ τίτλο Beyond Wealth (πέραν τοῦ πλούτου) στὸ ὁποῖο ἐλέγχεται καὶ κρίνεται, ἐπὶ τὴ βάσει τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, ὁ καπιταλισμὸς καὶ ὁ τρόπος ζωῆς ποῦ εἰσάγεται ἀπὸ αὐτόν, καὶ ὁ ὁποῖος ἔχει ἐπηρεάσει πολλοὺς ἀνθρώπους στὴν ἐποχή μας.

Στὸ βιβλίο αὐτὸ παρουσιάζεται μὲ ἐπιχειρήματα ἡ ἄποψη ὅτι ὁ καπιταλιστικὸς τρόπος ζωῆς ποῦ εἶναι ἡ λεγόμενη νεοφιλελεύθερη ἰδεολογία, ἔχει θεολογικὴ ἀφετηρία, εἶναι ἀπόρροια τοῦ σχολαστικισμοῦ τοῦ δυτικοῦ κόσμου, ποῦ ἐκφράζεται ἀπὸ τὸν Παπισμὸ καὶ τὸν Προτεσταντισμό. Στὴν Δύση ὁ Θεὸς παρουσιάζεται ὡς τραπεζίτης καὶ κριτής, εἶναι ἕνας φεουδάρχης, καὶ ὁ καπιταλισμὸς εἶναι μιὰ «θρησκεία τῆς φιλαργυρίας». Ἔτσι, ὁ σχολαστικισμὸς «βλέπει τὸν πλοῦτο ὡς μέσο γιὰ νὰ διατηρῆται ἡ τάξη τοῦ Θεοῦ στὴν γῆ», ἐνῷ ὁ οὑμανισμὸς «τὸν βλέπει ὡς μέσον γιὰ νὰ οἰκοδομηθῇ γήινος παράδεισος». Ἡ «θρησκεία τῆς φιλαργυρίας» ἔχει τοὺς ἀποστόλους καὶ εὐαγγελιστές της ποῦ εἶναι «οἱ διευθυντὲς τραπεζῶν καὶ ἑταιρειῶν, οἱ κερδοσκόποι καὶ οἱ μεγαλέμποροι», οἱ ὁποῖοι «συγκροτοῦν τὴν ἱεραρχική της σύνοδο», ἀλλὰ ἔχει καὶ τὸ δικό της εὐαγγέλιο ποῦ εἶναι τὸ βιβλίο τοῦ Ἀνδρέα Καρνέγκι (Andrew Carnegie) (1835-1919) μὲ τίτλο Ὁ πλοῦτος καὶ τὸ ὁποῖο ἀργότερα ὀνομάσθηκε Τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ πλούτου.

Βασικὲς ἀρχὲς τῆς «θρησκείας τῆς φιλαργυρίας» εἶναι «ἡ προτεραιότητα τοῦ χρηματικοῦ κέρδους», «τὸ δικαίωμα τῆς ἀτομικῆς ἰδιοκτησίας», «ἡ προτεραιότητα τοῦ ἀτομικοῦ συμφέροντος», «ἡ ἐκμετάλλευση τοῦ ἐργάτη». Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ «ὁ κάθε πολίτης εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ χρεωμένος», «οἱ τράπεζες γίνονται ἐκ τῶν πραγμάτων ἰδιοκτῆτες χώρων καὶ φυσικῶν πόρων, καὶ συνεχίζουν νὰ εἰσπράττουν τοκοφόρες κρατικὲς ὀφειλὲς οἱ ὁποῖες ποτὲ δὲν θὰ ἐξοφληθοῦν». Συνεπῶς, τὰ πάντα ἐλέγχονται καὶ ὅλοι γίνονται ἐξαρτημένα ὄντα, ἀκόμη καὶ οἱ χῶρες. Ἔτσι «ὁ θεὸς τῆς Δύσεως, περιορισμένος ἀπὸ τὴ φύση του, δὲν δρὰ ἐλεύθερα• μᾶλλον ὑπάρχει γιὰ νὰ δρὰ καὶ νὰ ἀποταμιεύει τὰ ἀγαθά του. Εἶναι λοιπόν, ὁ ὑπερτέλειος καπιταλιστὴς ποῦ εὐλογεῖ τὸν πλουτοκράτη ποῦ ἁρπάζει, συσσωρεύει καὶ ὑποδουλώνει».

Στὸν ἀντίποδα αὐτῆς τῆς δυτικῆς νοοτροπίας κινεῖται ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ποῦ διαπνέεται ἀπὸ τὸ εὐαγγελικὸ καὶ πατερικὸ κήρυγμα, ποῦ ἐπαγγέλλεται τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης καὶ τῆς δικαιοσύνης, τοῦ ὁποίου ὅλοι εἴμαστε παιδιά, καὶ ἔχουμε ἴσα δικαιώματα ἔναντι τῆς πατρικῆς κληρονομιᾶς.

Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω φαίνεται ὅτι ἡ κρίση ποῦ περνᾶμε δὲν εἶναι ἁπλῶς οἰκονομική, ἀλλὰ πολιτισμική, συνδέεται μὲ ἕναν τρόπο ζωῆς καὶ ἔχουμε ὅλοι μας ἐπηρεασθῇ ἀπὸ αὐτὴν τὴν πολιτισμικὴ νοοτροπία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου, ἀκόμη καὶ πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποῦ κινοῦνται μέσα στὸν «χῶρο» τῆς Ἐκκλησίας. Ὁπότε καὶ ἡ λύση δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἀποσπασματική, ἀλλὰ ὁλοκληρωμένη μέσα στὸ δικό μας πολιτισμικὸ μοντέλο στὸ ὁποῖο συνδέεται στενὰ τὸ πρόσωπο μὲ τὴν κοινωνία. Πρέπει νὰ γίνη ἔντονη προσπάθεια γιὰ ἀλλαγὴ τρόπου ζωῆς σὲ προσωπικὸ καὶ κοινωνικὸ ἐπίπεδο.