Πατριαρχικοί Λόγοι

Ἐπιλογὲς ἀπὸ λόγους τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.Βαρθολομαίου

Εἶναι ἀφορμὴ χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως ἡ συμπλήρωσις εἰκοσαετίας ἀπὸ τῆς ἐκλογῆς ἡμῶν εἰς τὸν πανίερον Οἰκουμενικὸν Θρόνον, οὐχὶ διότι τοιουτοτρόπως ἀπεκτήσαμεν ἐξουσίαν ἢ προβολήν, ἀλλὰ διότι οὕτως ἐκδηλοῦται τὸ ἄπειρον ἔλεος τοῦ Κυρίου, τοῦ Ὁποίου ἡ ἄμαχος δύναμις ἐν τῇ ἀσθενεία τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τελειοῦται (Β' Κόρ. ἰβ' 9), «καὶ χάριν ἔχω τὼ ἐνδυναμώσαντί με Χριστῷ Ἰησοῦ τὼ Κυρίω ἡμῶν, ὅτι πιστὸν μὲ ἡγήσατο, θέμενος εἰς διακονίαν» (Α' Τίμ. α' 12).

Ὁ Θρόνος οὗτος εἶναι θρόνος διακονίας συμπάσης τῆς ὑπ’ οὐρανὸν Ὀρθοδοξίας καὶ εἰς τὸ σημεῖον αὐτὸ ἔγκειται τὸ πρωτεῖον αὐτοῦ ἐν τὼ συστήματι τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ δὲ ἀνάρρησις εἰς αὐτὸν σημαίνει τὴν ἄρσιν τοῦ σταυροῦ τῆς «μερίμνης πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν» (πρβλ. Β' Κόρ. ἰα' 28).

Πρὸ εἰκοσαετίας, ὑπακούοντες εἰς τὴν κλῆσιν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, παρελάβομεν, ὡς εἴχομεν τότε εἴπει, «τὸν σταυρὸν Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, εἰς συνέχισιν τῆς ἀνόδου εἰς τὸν Κρανίου τόπον, εἰς συσταύρωσιν ἡμῶν τὼ Κυρίω καὶ τὴ Αὐτῷ συνεσταυρωμένη Ἐκκλησία», ἀλλὰ καὶ «εἰς συντήρησιν τοῦ φωτὸς τῆς Ἀναστάσεως».

Οὕτω, πρὸ τοῦ μεγέθους τῆς κλήσεως, κατὰ τὰς διαρρευσάσας δύο δεκαετίας, ἐβιώσαμεν, εἶπερ ποτὲ καὶ ἄλλοτε, τὸ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «Ἔχομεν δὲ τὸν θησαυρὸν τοῦτον ἐν ὀστρακίνοις σκεύεσιν, ἵνα ἡ ὑπερβολὴ τῆς δυνάμεως ἢ τοῦ Θεοῦ καὶ μὴ ἐξ ἡμῶν...αεί γὰρ ἡμεῖς οἱ ζῶντες εἰς θάνατον παραδιδόμεθα διὰ Ἰησοῦν, ἵνα καὶ ἡ ζωὴ τοῦ Ἰησοῦ φανερωθῇ ἐν τῇ θνητὴ σαρκὶ ἡμῶν» (Β' Κόρ. δ' 7-11).

(Μετὰ τὸ πέρας τῆς Δεξιώσεως ἐπὶ τὴ 20ὴ ἐπετείῳ τῆς ἐκλογῆς. Πόλη, 22 Ὀκτωβρίου 2011)

Kατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας, ὡς εἶναι γνωστὸν τοὶς πᾶσι, σύμπασα ἡ ἀνθρωπότης δοκιμάζεται ὑπὸ ποικίλων πειρασμῶν, προερχομένων κυρίως ἐκ τῆς ἐσφαλμένης τοποθετήσεως τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν, ἔναντι τῆς ἀρετῆς ἐν γένει. Διότι ἡ οἰκονομικὴ κρίσις, ἡ ὁποία μαστίζει τὸν σύγχρονον ἄνθρωπον, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἠθικῆς κρίσεως, ἡ ὁποία ἐνδημεῖ εἰς τὰς συγχρόνους κοινωνίας.

Τὸ κακὸν τὸ ὁποῖον βιοῦμεν, ὡς ἀπειλὴν ἢ διακινδύνευσιν ἢ πραγματικὴν μείωσιν ἢ καὶ ἐκμηδένισιν τῶν οἰκονομικῶν πόρων καὶ τῆς ἐκ τούτων εὐημερίας, προέρχεται ἐκ τοῦ μειωμένου ἐνδιαφέροντος ἡμῶν πάντων διὰ τὸ ἠθικῶς δέον, ὡς τοῦτο ὑποδεικνύει ὁ Θεός. Ἔχομεν ἀναγάγει τὴν ἀπληστίαν καὶ τὴν πλεονεξίαν εἰς ἀρετήν. Τιμῶμεν τὸν πλοῦτον ὑπὲρ τὸ δέον. Ἂν καὶ ἐξαίρομεν τὴν ἀπαξίαν τῶν ἀνηθίκων μεθόδων πλουτισμοῦ, θαυμάζομεν καὶ συγχωροῦμεν τοὺς πλουτίζοντας διὰ τῆς ἀφαιμάξεως τῶν συνανθρώπων των. Ὁμιλοῦμεν περὶ ἐλευθερίας καὶ δημοκρατίας ὡς ἠθικῶν ὑπεραξιῶν καὶ δὲν διστάζομεν νὰ παρίδωμεν τοὺς παραβιάζοντας αὐτάς, ὅταν διὰ τῆς παραβιάσεως προσποριζώμεθα ὀφέλη. Καταπατοῦμεν τὰ δίκαια τῶν ἄλλων πρὸς ἱκανοποίησιν τῶν προσωπικῶν ἡμῶν ἐπιθυμιῶν.

Ὁ "δίκης ὀφθαλμὸς ὃς τὰ πὰνθ’ ὁρᾶ", καὶ ὃς "ἀνταποδίδει ἔνδικον μισθαποδοσίαν" ἐπιτρέπει, τούτων ἕνεκα, εἰς τὸ κακὸν νὰ πλήττη τὰς κοινωνίας καὶ τὰ πρόσωπα ἡμῶν κατὰ τρόπον σκληρόν, ὥστε διερωτώμενοι περὶ τῆς αἰτίας τῶν πληττόντων ἡμᾶς δεινῶν νὰ συνειδητοποιήσωμεν τὰς εὐθύνας καὶ νὰ ἔλθωμεν εἰς μετάνοιαν καὶ νὰ ζητήσωμεν τὸ ἔλεος τοῦ εὐσπλάχνου Θεοῦ, ἵνα Οὗτος ἀπαλλάξη ἡμᾶς τῶν συνεπειῶν τῶν ἀνομιῶν ἡμῶν.

Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος "λάκκον ὤρυξε καὶ ἀνέσκαψεν αὐτὸν καὶ ἐμπεσεῖται εἰς βόθρον, ὃν εἰργάσατο", προφητεύει ὁ ψαλμωδὸς πράγματι σήμερον πρέπει νὰ διακηρύξωμεν ὅτι ἐνέπεσεν εἰς αὐτὸν ὁ ἴδιος, ἂν καὶ προώριζε τὸν λάκκον τοῦτον διὰ τοὺς συνανθρώπους αὐτοῦ. Ὁ χάρτινος πλοῦτος ἀποκαλύπτεται ὡς ἄνευ ἀξίας. Ἡ ἄνεσις, ὡς ζητούμενον ἀγαθόν, μετεβλήθη εἰς κόπον καὶ μόχθον καὶ ἄγχος. Ἡ μαρτυρία τοῦ Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου ὅτι ὁ Θεὸς καὶ οἱ Ἄγγελοι Αὐτοῦ ἐν ἀνάγκαις χαίρουσιν, ὁ δὲ διάβολος καὶ οἱ ἄνθρωποι αὐτοῦ ἐν ἀναπαύσει, πανηγυρικῶς ἐπιβεβαιοῦται. Ἡ ἀνάγκη ὠθεῖ πρὸς τὴν ἐργασίαν καὶ τὴν δημιουργικότητα. Ἡ ἀνάπαυσις συνεπάγεται τὴν ἀχρήστευσιν τῶν δημιουργικῶν δυνατοτήτων καὶ τελικῶς τὴν αὐτοκαταστροφήν. Πρὸ δύο χιλιάδων ἐτῶν ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος ἔγραφε πρὸς ἡμᾶς τοὺς σημερινοὺς ἀνθρώπους, ὅτι πρέπει νὰ χαίρωμεν διὰ τὰς δοκιμασίας, διότι αὗται ἀποτελοῦν πρόκλησιν διὰ τὴν δημιουργικότητα ἡμῶν, πρόσκλησιν πρὸς μετάνοιαν, καὶ ὤθησιν πρὸς προσευχήν.

Λυπούμεθα εἰλικρινῶς, διὰ τὰς δοκιμασίας καὶ τοὺς πειρασμούς, τοὺς ὁποίους ὑφίστανται οἱ συνάνθρωποι ἡμῶν, πολλάκις ἀνυπαιτίως, ἀλλὰ ὑποδεικνύομεν πρὸς αὐτοὺς καὶ πρὸς ἑαυτοὺς τὴν συμβουλὴν τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου, ὅτι πρέπει νὰ ἀντιμετωπίζωμεν τὰς δοκιμασίας χωρὶς νὰ ἀπολέσωμεν τὸ ἠθικὸν σθένος ἡμῶν, χωρὶς νὰ καταβληθῶμεν ἐκ τοῦ βάρους τῶν δοκιμασιῶν αὐτῶν. Ἀντιθέτως, δέον νὰ ἐργασθῶμεν διὰ τὴν ἀνόρθωσιν τῶν κατεστραμμένων ὑλικῶν ἔργων, πρωτίστως δὲ τῶν κατεστραμμένων ἢ τετραυματισμένων ψυχῶν ἡμῶν.

Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος νομίζει, διακατεχόμενος ὑπὸ ὑπερφιάλου αὐταρεσκείας, ὅτι ἔχει ἐνδυθῇ βασιλικὴν πορφύραν καὶ βύσσον, ἐπιστήμην καὶ γνῶσιν, ἰσχὺν καὶ παντοδυναμίαν. Ἀλλὰ ἕν παιδίον –τὸ παιδίον Χριστός- διὰ καθαρῶν ὀφθαλμῶν κραυγάζει ἔκπληκτον ὅτι ὁ βασιλεὺς εἶναι γυμνός, ὅτι οὐδὲν ἐκείνων φορεῖ τὰ ὁποία φαντάζεται ὅτι φορεῖ, καὶ τὰ ὁποία οἱ συνάνθρωποί του, ἀπατηλῶς ψευδόμενοι, λέγουν εἰς αὐτὸν ὅτι φορεῖ. Ποῦ ἡ ἐκ τῆς οἰκονομικῆς ἐπιστήμης εὐημερία; Ποῦ ἡ ἐκ τῆς προετοιμασίας τοῦ πολέμου εἰρήνη; Ποῦ ἡ ἐκ τῆς ἐπιστήμης ψυχικὴ ὑγεία;

Ἄλλωστε, ἡ ἱστορικὴ πεῖρα πολλῶν αἰώνων ἔχει διδάξει εἰς ἡμᾶς νὰ ἔχωμεν ἀντοχὴν εἰς τὰς δοκιμασίας, ἐλπίδα σωτηρίας καὶ πίστιν ὅτι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἐπιτρέπει τὰς δοκιμασίας δὲν θὰ ἐπιτρέψη νὰ δοκιμασθῶμεν ὑπὲρ ὃ δυνάμεθα νὰ ἀνθέξωμεν, καὶ ὅτι ἀκόμη θὰ δώση ἡμῖν τὴν δύναμιν νὰ ὑποφέρωμεν καὶ νὰ ἐξέλθωμεν ἀναγεννημένοι πνευματικῶς ἐκ τῶν δοκιμασιῶν, ὡς ἔπραξε καὶ δι’ ἐκείνους τοὺς ὁποίους ἐξήγαγεν εἰς ἀναψυχήν, διελθόντας προηγουμένως διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος.

Οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι διασκέπτονται διὰ τὴν ἐξεύρεσιν τρόπων ἐπιλύσεως τῶν ἀπασχολούντων αὐτοὺς προβλημάτων καὶ ἰδία τῆς συγχρόνου κρίσεως, ἡμεῖς δὲ προσευχόμεθα πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τὸν αὐτὸν σκοπόν. Ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἐξεύρουν τὰς προσηκούσας λύσεις, κατ' ἔμπνευσιν Θεοῦ, ἴσως θὰ ἀγνοοῦν ὅτι τοῦτο ἔχει συμβῇ χάρις εἰς τὰς προσευχὰς τῶν ταπεινῶν πιστῶν, καὶ δὲν θὰ ἀποδώσουν τὴν πρέπουσαν εὐχαριστίαν, τιμὴν καὶ δόξαν τὼ Θεῷ. Ἡμεῖς, γνωρίζοντες τὴν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ εὐήκοον τοῦ ὠτὸς Αὐτοῦ, εὐχαριστοῦμεν ἀπὸ τοῦδε Αὐτῷ

(Συλλειτουργία μετὰ τοῦ Πατριάρχου Σερβίας Εἰρηναίου. Πόλη, 23 Ὀκτωβρίου 2011)

Ἱστάμενοι εἰς τὸ μέσον τοῦ Καθολικοῦ καὶ θεωροῦντες τὸ σεμνὸν κάλλος τῶν περιβαλλουσῶν ἡμᾶς ὁσίων μορφῶν, τὰς ὁποίας ὁ πνευματοκίνητος χρωστὴρ Θεοφάνους τοῦ Κρητὸς εὐλαβῶς ἀπετύπωσεν, ἀναγόμεθα ἐπὶ τὸ πρωτότυπον, κατὰ τὸν τῆς Καισαρείας φωστῆρα Μέγαν Βασίλειον, καὶ ἀποθαυμάζομεν τὴν δύναμιν τῆς θείας Χάριτος, ἡ ὁποία μετεμόρφωσε τὰς ψυχὰς καὶ ἡγίασε τὰ σώματα τῶν ἐν καθαρότητι βίου καὶ ἡσυχία διαλαμψάντων θείων πατέρων.

Προσκυνοῦμεν εὐλαβῶς τὸν θαύματα βρύοντα καὶ ἰάσεις πηγάζοντα τάφον τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου, τοῦ οὐρανόφρονος κτήτορος καὶ θεμελιωτοῦ τοῦ ἐν Ἄθωνι κοινοβιακοῦ Μοναχισμοῦ, τοῦ ὑποδεχομένου ἡμᾶς νοερῶς εἰς τὴν θείαν αὐτοῦ Μάνδραν, καὶ ἐκπληττόμεθα καὶ ἡμεῖς μετὰ τῶν ἀγγελικῶν ταγμάτων «πῶς μετὰ σώματος πρὸς ἀοράτους συμπλοκὰς ἐχώρησε καὶ τῶν δαιμόνων κατετραυμάτισε τὰς φάλαγγας».

Ἀνατρέχομεν εἰς τὴν περίλαμπρον ἱστορίαν τῆς Ἱερὰς Μονῆς καὶ θαυμάζομεν τοὺς ἀναριθμήτους θησαυρούς, σκεύη ἱερὰ καὶ εἰκόνας πολυτίμους, κώδικας παλαιούς τε καὶ περιτέχνως ἱστορηθέντας, διὰ τῶν ὁποίων ἐπλούτισαν καὶ ἐκόσμησαν ταύτην εὐσεβεῖς βυζαντινοὶ αὐτοκράτορες, ἐν οἷς Νικηφόρος Φωκάς, Ἰωάννης Τσιμισκὴς καὶ Βασίλειος ὁ Β/, καὶ σὺν αὐτοῖς ἀλλοεθνεῖς ἡγεμόνες, ἀναγνωρίζοντες διὰ τοῦ τρόπου τούτου τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν προσφορὰν ταύτης ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῶν ὁρίων τοῦ Ἀγιωνύμου Ὅρους.

Μείζονα ὅμως θαυμασμὸν προκαλεῖ εἰς τὰς ψυχὰς ἡμῶν ὁ οὐράνιος πλοῦτος τῆς Ἱερὰς ταύτης Μονῆς, ὁ ἀποτεθησαυρισμένος εἰς τὰ ταμιεία τῆς ἄνω Ἱερουσαλήμ, ὁ μὴ φθειρόμενος πλοῦτος τῶν ἀρετῶν καὶ τῆς ἁγιότητος, τὸν ὁποῖον δι?ατρύτων ἀγώνων καὶ πόνων προσεκτήσαντο οἱ «τὸν δρόμον τελέσαντες καὶ τὴν πίστιν τηρήσαντες» ἅγιοι καὶ θεοφόροι πατέρες, ὡς ὁ τῆς ἡσυχίας καὶ τοῦ ἀκτίστου φωτὸς ὑπέρμαχος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ τῆς Ὀρθοδοξίας φωστὴρ καὶ κλεινὸς προκάτοχος ἡμῶν Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, καὶ ἡ καλλικέλαδος ἀηδῶν τῆς Ἐκκλησίας Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης.

(Ἱερὰ Μονὴ Μεγίστης Λαύρας, Ἅγιον Ὅρος, 8 Ὀκτωβρίου 2011)

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, οὖσα «ἐν τὼ κόσμῳ», ἀλλ οὐχὶ «ἐκ τοῦ κόσμου» (Ἰωάν. 17, 14), δέον νὰ μὴ «συσχηματίζηται τὼ αἰῶνι τούτῳ» (Ρώμ. 12, 2), γνωρίζουσα καὶ πιστεύουσα ὅτι «ὁ κόσμος παράγεται καὶ ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ» (Ι Ἰωάν. 2, 17), καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲν σταθερὸν καὶ μόνιμον ἐν τῇ Ἱστορία, ἀλλὰ πάντα τὰ ἐν αὐτῇ ὑπόκεινται εἰς μεταβολάς, πολλάκις ἀπροσδοκήτους καὶ ραγδαίας. Διὰ τοῦτο καὶ ἡ Ἁγιωτάτη Ὀρθόδοξος ἡμῶν Ἐκκλησία, στοιχοῦσα τὴ μακραίωνι παραδόσει καὶ τὴ ἐκκλησιολογία αὐτῆς, ἀπέχει πάντοτε πάσης ἀναμείξεως εἰς τὴν πολιτικὴν καὶ εἰς διαμάχας καὶ συγκρούσεις κοσμικῶν δυνάμεων οἰασδήτινος μορφῆς.

Ἡ στάσις αὕτη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔναντι τῶν ἐν τὼ κόσμῳ καὶ τὴ ἱστορία διαδραματιζομένων οὐδόλως, ὅμως, ὑποδηλοῖ ἀδιαφορίαν καὶ ἀπάθειαν ἔναντι αὐτῶν. Τοῦτο δέ, διότι τὰ ἐν τὼ κόσμῳ καὶ τὴ Ἱστορία συμβαίνοντα ἐπηρεάζουν βαθύτατα τὴν ζωὴν τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, προκαλοῦντα πολλάκις σοβαρότατα προβλήματα διὰ τὴν εἰρηνικὴν διαβίωσιν καί, ἐνίοτε, καὶ δι αὐτὴν τὴν ἐπιβίωσιν τῶν ἀνθρώπων. Τοῦτο συμβαίνει ἰδιαιτέρως εἰς περιπτώσεις αἱματηρῶν συρράξεων, συνεπαγομένων καταστροφὰς τῶν εἰρηνικῶν καὶ πολιτιστικῶν ἐπιτευγμάτων τῶν λαῶν ἀλλὰ καὶ ἀπώλειαν ἀνθρωπίνης ζωῆς καὶ δυστυχίαν εἰς τοὺς ἀνθρώπους. Εἰς τὰς περιπτώσεις ταύτας δοκιμάζεται καὶ αὐτὴ ἀκόμη ἡ πίστις τῶν ἀνθρώπων, καὶ κλονίζονται τὰ θεμέλια τῆς ἰδίας τῆς Ἐκκλησίας, ριπτομένης καὶ αὐτῆς εἰς τὴν δίνην τῆς ἀβεβαιότητος ὡς πρὸς τὸ τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα.

(Σύναξις τῶν Πατριαρχῶν τῶν Πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων καὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου. Πόλη, 1-9-2011)