Ὁμιλία στὸ Πανεπιστήμιο Ἰασίου Ρουμανίας: Ἡ Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, κατὰ τὸν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ὁμιλία στὸ Πανεπιστήμιο Ἰασίου Ρουμανίας, τὴν 14-10-2011,

ἀπομαγνητοφωνημένη, προσαρμοσμένη στὸν γραπτὸ λόγο (βλ. τεύχ. 183).

Εὐχαριστῶ τὸν Μητροπολίτη Μολδαβίας, Μπουκοβίνας καὶ Ἀρχιεπίσκοπο Ἰασίου κ. Θεοφάνη, ἀγαπητὸ ἐν Χριστῷ ἀδελφό, τὸν ὁποῖο γνωρίζω ἀπὸ τότε ποὺ ἦταν Μητροπολίτης Ὀλτένιας, γιατί μὲ κάλεσε νὰ ἔλθω στὸ Ἰάσιο καὶ νὰ φέρω τὸ ἱερὸ λείψανο τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου, μεγάλου Ἀποστολικοῦ Πατρός, τὸ ὁποῖο φυλάσσεται σὲ Ἱερὰ Μονὴ τῆς Μητροπόλεώς μου. Ἐκτιμῶ τὸ Σεβασμιώτατο γιὰ τὴν ὅλη παρουσία του μέσα στὴν Ἐκκλησία, τὴν ἀγάπη του στὴν Ἐκκλησία καὶ στὸ ποίμνιό του, καὶ γιὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα ποὺ τὸν διακρίνει.

Εἶναι ἡ τρίτη φορὰ ποὺ ἔρχομαι στὸ Ἰάσιο. Τὴν πρώτη φορὰ ἦλθα πρὶν ἀπὸ ὀκτὼ χρόνια μὲ τὸν ἀείμνηστο Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κυρὸ Χριστόδουλο, στὴν Εἰρηνικὴ ἐπίσκεψή του στὴν Ρουμανία. Τὸν συνόδευσα τότε σὲ αὐτὸ τὸ ταξίδι του καὶ ἦλθα στὸ Ἰάσιο, ὅταν ἦταν Μητροπολίτης ὁ νὺν Πατριάρχης Ρουμανίας κ. Δανιήλ. Τότε γνώρισα ἐξωτερικὰ τὸ Ἰάσιο. Πέρυσι, ὅμως, ἦλθα μὲ μερικοὺς προσκυνητὲς ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολή μου, γιὰ νὰ βαδίσουμε τὸν δρόμο ποὺ βάδισε καὶ τὰ μέρη ποὺ ἀσκήτευσε καὶ δίδαξε ὁ ὅσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι, γιατί τὸν ἀγαπῶ πάρα πολύ, ἀπὸ τὰ βιβλία ποὺ διάβασα καὶ περιγράφουν τὴν ζωή του καὶ τὸ ἔργο του. Ἦταν ἕνας ἡσυχαστὴς Πατέρες. Εἶχα δὲ μιὰ πολὺ θερμὴ συνάντηση μὲ τοὺς φοιτητὲς καὶ τοὺς νέους τῆς πόλεως. Καὶ φέτος μοῦ δίνεται ἡ δυνατότητα νὰ γνωρίσω τὴν καρδιὰ τοῦ Ἰασίου καὶ τὴν εὐλάβεια τῶν κατοίκων του καὶ χαίρομαι πάρα πολὺ γιὰ αὐτό.

Ὁ Σεβασμιώτατος εἶπε γιὰ τὸν π. Ζαχαρία ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἔσσεξ Ἀγγλίας, ὅτι πρὶν λίγες ἡμέρες μίλησε σὲ αὐτὸν τὸν ἴδιο τὸν χῶρο. Χαίρομαι γιὰ αὐτό, γιατί πράγματι εἴμαστε πνευματικοὶ ἀδελφοί.

Ὅταν ἤμουν φοιτητὴς στὸ Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μὲ τὴν προτροπὴ τοῦ καθηγητοῦ τῆς Πατρολογίας, ἀσχολήθηκα μὲ τὴν ἔκδοση τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἐντασσόμενος στὴν ὁμάδα τῶν εἰδικῶν ἐρευνητῶν ποὺ ἀσχολοῦνταν μὲ τὴν κριτικὴ ἔκδοση τῶν ἔργων του. Ἤθελα, ὅμως, νὰ γνωρίσω ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ζοὺν τὴν ζωὴ ποὺ ζοῦσε καὶ δίδασκε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἔλεγα ὅτι στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὑπάρχει μιὰ τέτοια ὀρθόδοξη θεολογία, ἡ ὁποία πρέπει νὰ εἶναι ζωντανή. Ὅμως, ποὺ μπορῶ νὰ τὴν συναντήσω σήμερα;

Κι ἔτσι τὸ 1976 πῆγα γιὰ πρώτη φορὰ στὸ Ἐssex γιὰ νὰ γνωρίσω τὸν Γέροντα Σωφρόνιο. Ἐκεῖ γνώρισα καὶ τὸν π. Ζαχαρία. Ἦταν τότε μοναχός, ἐγὼ ἤμουν κληρικός, ἀλλὰ ἀποκτήσαμε μιὰ πολὺ δυνατὴ πνευματικὴ φιλία μὲ τὶς ἐπανειλημμένες ἐπισκέψεις μου καὶ ἐξακολουθοῦμε νὰ ἔχουμε πολὺ δυνατοὺς δεσμούς. Μᾶς συνδέει ἡ ἴδια θεολογία καὶ κυρίως τὸ πρόσωπο τοῦ Γέροντος Σωφρονίου. Ὅταν γνώρισα τὸν μακαριστὸ Γέροντα Σωφρόνιο διεπίστωσα ὅτι ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ βιώνεται στὴν πράξη καὶ σήμερα.

Στὴν ὁμιλία μου αὐτὴ θὰ ἀναφερθῶ στὴν ἐμπειρικὴ θεολογία, σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ μακαριστοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη.

Ὅπως ξέρουμε οἱ ὀρθόδοξοι θεολόγοι, ἡ θεολογία εἶναι ἡ ζωὴ καὶ ἡ φωνὴ τῆς Ἐκκλησίας. Στὴν πραγματικότητα ἡ θεολογία εἶναι ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στοὺς ἁγίους. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος δίνει τὸν σαφέστατο ὁρισμὸ περὶ τοῦ θεολόγου, ποιός, δηλαδή, εἶναι ὁ θεολόγος στὴν Ἐκκλησία. Θεολόγοι, λέει, εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἔφθασαν στὴν θέα τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ πρῶτα καθάρισαν τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα τους ἀπὸ τὰ πάθη ἢ τοὐλάχιστον αὐτοὶ οἱ ὁποῖοι καθαρίζονται. Αὐτὴ εἶναι ἡ θεολογία ὡς ἐμπειρία.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐμπειρικὴ θεολογία ὑπάρχει καὶ ἡ ἀκαδημαϊκὴ θεολογία, ἡ θεολογία ὡς ἐπιστήμη. Πρόκειται γιὰ τοὺς θεολόγους ἐκείνους ποὺ μελετοῦν τὰ ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων καὶ τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὴν τὴν θεολογία δὲν τὴν παραθεωροῦμε, γιατί μελετᾶ ὅλα τὰ ἱστορικὰ δεδομένα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καὶ τὸν βίο τῶν ἁγίων καὶ βοηθᾶ τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλὰ δὲν μποροῦμε νὰ ἀγνοήσουμε ὅτι ἡ πραγματικὴ θεολογία εἶναι ἡ ἐμπειρία καὶ ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὴν καλλιτεχνία. Ὑπάρχει ἕνας πρωτότυπος καλλιτέχνης ποὺ ζωγραφίζει καὶ ἔρχονται μετὰ οἱ ἐπιστήμονες τῆς ἱστορίας τῆς τέχνης, οἱ ὁποῖοι ἀναλύουν τὴν τέχνη του.

Στὴν ὁμιλία μου θὰ τονίσω δύο σημεῖα, ἤτοι στὴν ἀρχὴ θὰ ἀναφέρω μερικὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη καὶ ἔπειτα θὰ παρουσιάσω μερικὰ σημεῖα ποὺ συνιστοῦν τὴν θεολογία τὴν ὁποία ἐκεῖνος δίδασκε.

1. Βασικὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα

Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἦταν καθηγητὴς τῆς Δογματικῆς στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Θεσσαλονίκης, ἀλλὰ ταυτόχρονα μιλοῦσε καὶ γιὰ τὴν ἐμπειρικὴ θεολογία, δηλαδὴ συνέδεε τὴν καθηγητικὴ ἕδρα μὲ τὸ ἀσκητήριο. Δὲν τὸν εἶχα ποτὲ καθηγητὴ στὸ Πανεπιστήμιο, γιατί εἶχα τελειώσει, ὅταν ἐκεῖνος ἄρχισε νὰ διδάσκη, ἀλλὰ τὸν γνώρισα κυρίως μετὰ τὴν συνταξιοδότησή του.

Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ὅπως εἴδατε προηγουμένως στὸ βίντεο ποὺ προβλήθηκε, γεννήθηκε στὴν Ἑλλάδα, στὸν Πειραιᾶ, τὸ 1927, ἀπὸ γονεῖς πρόσφυγες ποὺ ἦλθαν στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν Καππαδοκία τοῦ Πόντου. Ἔλαβε τὸ ὄνομα Ἰωάννης πρὸς τιμὴ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ρώσου.

Οἱ γονεῖς του Σάββας καὶ Εὐλαμπία ἦταν εὐσεβεῖς καὶ βίωναν στὴν ζωή τους τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Ἡ μητέρα του ἦταν μεγάλη ἀσκήτρια. Ἔκανε προσευχὴ ἀπὸ τὶς τρεὶς ἢ τέσσερεις ἡ ὥρα τὸ πρωΐ μέχρι τὴν ὥρα ποὺ ἄρχιζε τὴν ἐργασία της. Καὶ στὸ τέλος τῆς ζωῆς της, ὅταν πέθανε ὁ ἄνδρας της, ἔγινε μοναχὴ στὴν Ἱερὰ Μονὴ τῆς Σουρωτής. Ἔβλεπε ἀγγέλους καὶ ἁγίους. Ὁ π. Παΐσιος ποὺ τὴν παρακολουθοῦσε ἔλεγε ὅτι ἡ Εὐλαμπία ἔχει μιὰ μεγάλη πνευματικὴ τηλεόραση. Προγνώρισε τὸν θάνατό της, εἶχε ὁσιακὸ τέλος καὶ πέθανε μὲ προσευχή.

Ὅταν ὁ μικρὸς Ἰωάννης ἦταν δυόμισι μηνῶν, οἱ γονεῖς του ταξίδευσαν στὴν Ἀμερική, τὸν πῆραν μαζί τους, ὁπότε μεγάλωσε στὸ Μανχάταν τῆς Ν. Ὑόρκης. Ἦταν πολὺ ἔξυπνος καὶ σπούδασε σὲ ἕνα καθολικὸ γυμνάσιο καὶ ἐκεῖ διδάχθηκε τὴν θεολογία τοῦ Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτη, ποὺ εἶναι μεγάλος πατέρας τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν-Παπικών. Στὴν συνέχεια, τελείωσε τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Holy Cross στὴν Βοστώνη. Ἔπειτα, σπούδασε γιὰ τέσσερα χρόνια στὴν προτεσταντικὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Yale. Δηλαδή, εἶχε μάθει τὴν διδασκαλία τοῦ Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτη καὶ στὴν συνέχεια, ἀπέρριψε τὸν σχολαστικισμὸ καὶ τὸν Θωμᾶ τὸν Ἀκινάτη καὶ ἔμαθε τὴν βιβλικὴ μέθοδο ἐρεύνης τῆς Γραφῆς, ὅπως τὸ ἔκαναν οἱ Προτεστάντες βιβλικοὶ θεολόγοι. Στὴν συνέχεια, γιὰ ἕνα μικρὸ διάστημα παρακολουθοῦσε μαθήματα στὸ Πανεπιστήμιο Columbia τῆς Ν. Ὑόρκης, ὅπου γνώρισε τὸν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, τὸν μεγαλύτερο θεολόγο τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος, ὁ ὁποῖος τὸν βοήθησε νὰ δῆ τὰ πράγματα μὲ ἄλλη προοπτική.

Στὴν Ἀμερικὴ ὁ π. Ἰωάννης ἔβλεπε τοὺς μὲν Καθολικοὺς νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν σχολαστικὴ θεολογία, ποὺ ἀναπτύχθηκε ἀπὸ τὸν ἑνδέκατο καὶ δέκατο τρίτο αἰῶνα καὶ μετὰ γνώρισε τοὺς Προτεστάντες ποὺ ἐρευνοῦσαν ἐπιστημονικὰ τὴν Ἁγία Γραφή. Μὲ τὴν ἐξυπνάδα ποὺ τὸν διέκρινε, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν καθοδήγηση τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκι προσπάθησε νὰ δῆ τὴν γέφυρα ποὺ ἑνώνει τοὺς Ἀποστόλους μὲ τοὺς Πατέρες κι αὐτοὶ εἶναι οἱ Ἀποστολικοὶ Πατέρες τοῦ 2ου αἰῶνος. Ἔτσι, διεπίστωσε ὅτι οἱ Ἀποστολικοὶ Πατέρες εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι εἶναι συνέχεια τῶν Ἀποστόλων καὶ ὑπάρχει μεγάλη διαφορὰ τῆς διδασκαλίας τους μὲ τὶς ἀπόψεις τοῦ Αὐγουστίνου Ἐπισκόπου Ἰππῶνος, τῆς σχολαστικῆς θεολογίας καὶ τοῦ Προτεσταντισμοῦ. Ἔτσι, τὴν περιόδο ἐκείνη ἐνδιέτριψε κυρίως στὴν διδασκαλία τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων.

Mετὰ σπούδασε στὴν ρωσικὴ θεολογικὴ Ἀκαδημία τοῦ ἁγίου Βλαδιμήρου τῆς Ν. Ὑόρκης. Αὐτὸ τὸν ἔκανε νὰ συνδεθῇ πολὺ στενὰ μὲ τὸν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι τὸν ὁποῖο εἶχε καθηγητή. Αὐτὸν τὸν καιρὸ ἑτοιμάζω ἕνα βιβλίο, τὸ ὁποῖο θὰ ἐκδοθῇ σύντομα, στὸ ὁποῖο δημοσιεύω 26 ἐπιστολὲς τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη πρὸς τὸν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι. Ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκι θεωρεῖ ὡς καλύτερο μαθητή του τὸν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη κι ἔλεγε στοὺς φοιτητές του νὰ τὸν ἀκοῦνε στὰ δογματικὰ θέματα, γιατί ἔτσι θὰ γίνουν καλοὶ θεολόγοι καὶ θὰ σώσουν τὴν ψυχή τους, δηλαδὴ δὲν φθάνει νὰ μάθη κανεὶς τὰ δόγματα, ἀλλὰ νὰ σωθῇ.

Τὸ 1954, ἀφοῦ τελείωσε καὶ τὴν θεολογικὴ Ἀκαδημία τοῦ ἁγίου Βλαδιμήρου πῆγε στὸ ρωσικὸ Ἰνστιτοῦτο τοῦ ἁγίου Σεργίου στὸ Παρίσι. Παρέμεινε ἐκεῖ ἕνα χρονικὸ διάστημα καὶ ἑτοίμασε τέσσερεις μελέτες πάρα πολὺ σημαντικές, σὲ ἡλικία 27 ἐτῶν περίπου. Στὴν συνέχεια, πῆγε στὸ Μόναχο γιὰ νὰ γνωρίση καὶ τὴν γερμανικὴ θεολογία. Ἔπειτα, κατέβηκε στὴν Ἀθήνα, ἑτοίμασε τὴν διδακτορική του διατριβῆ μὲ τίτλο «Τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα». Τὸ ἔτος 1957 κατέθεσε τὴν διατριβὴ τοῦ στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἡ διατριβὴ αὐτὴ δημιούργησε πάρα πολὺ μεγάλη συζήτηση καὶ ἔντονο διάλογο μεταξὺ τῶν καθηγητῶν, γιατί ἀνέτρεψε ὅλα τὰ θεολογικὰ δεδομένα ποὺ ὑπῆρχαν μέχρι τότε στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τῶν Ἀθηνῶν. Ὅλοι οἱ θεολόγοι ἔχουν ἀναγνωρίσει ὅτι αὐτὴ ἡ διδακτορικὴ διατριβὴ ἄλλαξε ὅλη τὴν θεολογικὴ ἀτμόσφαιρα στὸ Πανεπιστήμιο καὶ τὴν Ἑλλάδα. Ἀπὸ τότε ἡ θεολογία στὴν Ἑλλάδα, ποὺ μέχρι τότε ἦταν ἐπηρεασμένη ἀπὸ τὸν σχολαστικισμὸ καὶ τὸ γερμανικὸ ἰδεαλισμό, στράφηκε πρὸς τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἀμέσως μετὰ τὴν ἔγκριση τῆς διδακτορικῆς τοῦ διατριβῆς (1957-1958) ἐπανῆλθε στὴν Ἀμερική, ἐγγράφηκε στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Harvard, καὶ ἐρευνοῦσε διάφορα θεολογικὰ θέματα, κάτω ἀπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκι, ποὺ ἦταν ἐκεῖ καθηγητής. Τὴν περίοδο ἐκείνη ἔγραψε διάφορες μελέτες, οἱ ὁποῖες εἶναι πάρα πολὺ σημαντικές. Συγχρόνως, δίδαξε στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Holy Cross τῆς Βοστώνης μαζὶ μὲ τὸν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι.

Τὸ 1969 ἐξελέγη καθηγητὴς στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ἀπὸ ὅπου καὶ συνταξιοδοτήθηκε. Γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα δίδαξε στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας, κοντὰ στὴν Τρίπολη στὸν Βόρειο Λίβανο. Καὶ ἐπειδὴ καὶ ἐγὼ δίδαξα τρία χρόνια στὴν Σχολὴ αὐτή, διεπίστωσα ὅτι οἱ τότε φοιτητές του, σήμερα Ἐπίσκοποι, Κληρικοὶ καὶ Καθηγητές, ἔχουν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὸν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη καὶ τὸν ἀγαποῦν πολύ.

Συνδεθήκαμε πάρα πολὺ στενὰ μαζί του καὶ μοῦ ζήτησε, μετὰ τὴν ἐκλογὴ μοῦ εἰς Ἐπίσκοπον, νὰ τὸν προσλάβω στὴν Ἱερὰ Μητρόπολή μου ὡς Ἱερέα, χωρὶς νὰ μισθοδοτῆται. Εἴκοσι μέρες πρὶν πεθάνει πῆγα νὰ τὸν ἐπισκεφθῶ στὸ σπίτι ποὺ ἔμενε στὴν Ἀθήνα. –Δυστυχῶς, εἶχε μιὰ οἰκογενειακὴ περιπέτεια. Ἡ πρεσβυτέρα του τὸν ἐγκατέλειψε, ἀλλὰ ἐκεῖνος ζοῦσε ὡς κοσμοκαλόγηρος, ἀσχολούμενος μὲ θεολογικὰ καὶ ἱστορικὰ θέματα καὶ προσευχόμενος.– Εἶδα ὅτι τὸ δωμάτιο στὸ ὁποῖο κοιμόταν ἦταν σκοτεινὸ καὶ εἶχε ἕνα μανουάλι μὲ κεριά. Σηκωνόταν δὲ τὴν νύκτα καὶ προσεύχονταν μὲ κεριὰ ἀναμμένα, ὅπως ἔκανε ἡ εὐλαβὴς καὶ ἀσκήτρια μητέρα του.

Θυμᾶμαι ὅτι στὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του εἶχε ἕνα πρόβλημα ὑγείας, εἰσήχθη στὴν ἐντατικὴ τοῦ νοσοκομείου καὶ πῆγα νὰ τὸν ἐπισκεφθῶ. Τὸν εἶδα διασωληνωμένο καὶ τὸν ρώτησα: «π. Ἰωάννη τί λένε οἱ γιατροὶ γιὰ τὴν ὑγεία σας;». Μοῦ ἀπήντησε: «δὲν μὲ ἐνδιαφέρει ἡ ὑγεία μου, ἄλλα μὲ ἐνδιαφέρουν». Καὶ ἄρχισε νὰ μοῦ μιλάη θεολογικὰ καὶ τί πρέπει νὰ κάνουμε γιὰ νὰ ἀλλάξη ἡ θεολογικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ κατάσταση στὴν Ἑλλάδα, νὰ γίνη ἀκόμη πιὸ πατερική. Αὐτὸ γιὰ μένα εἶναι σημαντικὸ γεγονός. Νὰ εἶναι κανεὶς βαρειὰ ἄρρωστος καὶ νὰ μὴ τὸν ἀπασχολῇ, ἀλλὰ νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν θεολογία. Αὐτὸ συνιστᾶ τὴν λεγομένη ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, τὴν ἀφοβία πρὸ τοῦ θανάτου.

Αὐτὰ τὰ πολὺ γενικὰ εἶχα νὰ πὼ γιὰ τὴν βιογραφία του, γιατί ἔχουν πολὺ μεγάλη σημασία γιὰ τὴν θεολογία του.

2. Τὰ κεντρικὰ σημεῖα τῆς θεολογικῆς διδασκαλίας του

Πρὶν προχωρήσω στὴν ὑπογράμμιση τῶν δέκα βασικῶν σημείων τῆς διδασκαλίας του, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς πὼ ὅτι στὸν πρόλογο τοῦ βιβλίου τῆς Δογματικῆς του ἀναφέρεται στοὺς δογματικοὺς θεολόγους στὴν Ἑλλάδα. Μετὰ γράφει ὅτι μεταξὺ τῶν μὴ Ἑλλήνων δογματολόγων ὁ καλύτερος ὁδηγὸς στὴν πατερικὴ θεολογία εἶναι ὁ Ρῶσος πρεσβύτερος καθηγητὴς Γεώργιος Φλωρόφσκι καὶ ὁ ἀείμνηστος Ρουμάνος πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Στανιλοάε. Γιατί; Διότι κατάλαβε ὅτι αὐτοὶ οἱ δύο θεολόγοι συνδέουν τὴν θεολογία μὲ τὴν ἐμπειρία καὶ βεβαίως μὲ τὴν προσευχή. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀληθινὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας.

Δὲν πρόλαβε νὰ ὁλοκληρώση τὴν Δογματική του, ἀλλὰ προσπάθησα νὰ κάνω αὐτὸ ποὺ ἐνδεχομένως ἐκεῖνος θὰ ἤθελε νὰ κάνη. Βρῆκα πολλὲς κασέτες μὲ προφορικὲς ὁμιλίες του στὸ Πανεπιστήμιο καὶ ἀλλοῦ. Τὶς ἀπομαγνητοφώνησα –τέσσερεις τόμους, περίπου 2.000 σελίδες. Ἀπὸ ἐκεῖ πῆρα τὰ κομμάτια ποὺ ἤθελα καὶ συνέθεσα τὴν Ἐμπειρικὴ Δογματική, παρουσίασα τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας μέσα ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶχαν οἱ ἅγιοι. Τὰ δόγματα εἶναι καρπὸς τῆς ἐμπειρίας τῶν ἁγίων καὶ ἐμεῖς τὰ χρησιμοποιοῦμε ὡς φάρμακα γιὰ νὰ φθάσουμε στὴν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ.

Ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκι καὶ ὁ π. Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης ἔλεγαν ὅτι τὰ δόγματα ὁμοιάζουν μὲ τὰ κάρβουνα, τὰ ὁποία ὅταν τὰ ἀνάβουμε θερμαίνουν καὶ φωτίζουν, ὅταν εἶναι σβηστὰ εἶναι μαῦρα καὶ δὲν θερμαίνουν. Ἔτσι γίνεται μὲ τὰ δόγματα, δηλαδὴ πρέπει νὰ συνδέωνται μὲ τὴν προσευχὴ καὶ ὄχι νὰ παραμένουν στὶς βιβλιοθῆκες καὶ τὰ εἰκονοστάσια. Ἀκόμη, τὰ δόγματα πρέπει νὰ εἶναι φάρμακα, νὰ μᾶς ὁδηγοῦν στὴν προσευχὴ καὶ στὴν θέα τοῦ Θεοῦ. Δόγματα χωρὶς προσευχὴ εἶναι ἁπλῶς κάρβουνα μαῦρα καὶ φάρμακα ποὺ παραμένουν στὰ ράφια τῶν φαρμακείων.

Θὰ σᾶς πὼ μὲ πολλὴ συντομία δέκα κεντρικὰ σημεῖα τῆς διδασκαλίας τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη ποὺ εἶναι ἡ διδασκαλία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλησίας.

1. Ὁ ΘΕΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ

Ὁ Θεὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Θεὸς τῆς Ἀποκαλύψεως, δηλαδὴ ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡμῶν καὶ ὄχι ὁ Θεὸς τῶν φιλοσόφων καὶ τῶν στοχαστῶν. Ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε τὸν ἑαυτό Του στοὺς ἁγίους. Αὐτὴ ἡ Ἀποκάλυψη λέγεται θεωρία τοῦ Θεοῦ, θεοπτία. Οἱ ἅγιοι βλέπουν τὸν Θεὸ στὸ Φώς, ὅπως οἱ τρεὶς Μαθητὲς πάνω στὸ ὅρος Θαβὼρ εἶδαν τὸν Χριστὸ στὸ Φώς. Καὶ ὄχι μόνο βλέπουν τὸ Φώς, ἀλλὰ ζοὺν μέσα στὸ Φώς. Τότε αὐτὸς ὁ θεούμενος δὲν ἔχει νοήματα, σκέψεις. Εἶναι πάνω ἀπὸ τὶς σκέψεις καὶ πάνω ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις. Τότε ἀκούει ἄρρητα-ἄκτιστα ρήματα, ὅπως γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Ἄκτιστο σημαίνει κάτι ποὺ δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ δὲν ἔχει τέλος καὶ δὲν ἔχει καμμιὰ ὁμοιότητα μὲ τὸ κτιστό.

Στὴν συνέχεια αὐτὴν τὴν ἐμπειρία ὁ Προφήτης, ὁ ἅγιος, τὴν καταγράφει μὲ κτιστὰ ρήματα, νοήματα καὶ εἰκονίσματα. Ἔτσι γίνονται τὰ δόγματα, ἀφ' ἑνὸς μὲν γιὰ νὰ καθοδηγήσουν οἱ Πατέρες τοὺς πιστούς, ἀφ ἑτέρου γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τοὺς αἱρετικούς.

2. ΤΟ ΤΡΙΛΑΜΠΕΣ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΘΕΟΤΗΤΟΣ

Ὁ Θεός, ὅταν ἀποκαλύπτεται μέσα στὸ Φῶς, εἶναι Φῶς τριλαμπές, εἶναι τρία Φῶτα καὶ ἔχουν μία λάμψη καὶ ἑνότητα μεταξύ τους. Κάποτε ὁ Ἀπόστολος Φίλιππος ρώτησε τὸν Χριστό: «Κύριε, δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα καὶ ἀρκεῖ ἡμῖν». Ὁ Χριστὸς εἶπε: «τοσοῦτον χρόνον μεθ ὑμῶν εἰμι, καὶ οὐκ ἔγνωκὰς με, Φίλιππε; ὁ ἐωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα καὶ πῶς σὺ λέγεις, δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα; οὐ πιστεύεις ὅτι ἐγὼ ἐν τὼ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοὶ ἐστι;» (Ἰω. ἰδ', 8-10). Δηλαδή, οἱ ἅγιοι στὸν Χριστὸ βλέπουν τὸν Πατέρα καὶ αὐτὸ γίνεται ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι.

Πρέπει νὰ ὑπογραμμισθῇ ὅτι οἱ θεόπτες ἅγιοι δὲν βλέπουν τὸ Φῶς ἔξω ἀπὸ αὐτούς, ἀλλὰ μετέχουν τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, τῆς ἀκτίστου ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ. Καταλαβαίνουν ὅμως καὶ βιώνουν ὅτι δὲν μποροῦν νὰ δοὺν τὴν πηγὴ ἀπὸ τὴν ὁποία προέρχεται αὐτὸ τὸ Φώς. Ἔτσι ὀνόμασαν αὐτὸ ποὺ βλέπουν ἐνέργεια κι αὐτὸ ποὺ δὲν βλέπουν οὐσία. Καὶ εἶπαν μετέχουμε τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ δὲν μετέχουμε τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ. Τὸ ὅτι λέμε ὅτι ὁ Θεὸς ἔχει οὐσία καὶ ἐνέργεια αὐτὸ δὲν τὸ κατάλαβαν οἱ Πατέρες ἀπὸ τὴν φιλοσοφία καὶ τὸν στοχασμό, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἐμπειρία. Εἶναι ἐμπειρικὸ γεγονὸς καὶ ὄχι στοχασμός. Ἡ διατύπωση, ὅμως, γίνεται μὲ τὴν ὁρολογία τῆς ἐποχῆς.

3. Ἡ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ

Ἡ Ἁγία Τριάδα, ὁ Τριαδικὸς Θεὸς ἐμφανίζεται καὶ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ὄχι μόνο στὴν Καινὴ Διαθήκη. Ὅλες οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη εἶναι ἐμφανίσεις τοῦ Ἀσάρκου Λόγου, ποὺ λέγεται καὶ Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος. Ἔχουμε λοιπὸν τὸν Ἄσαρκο Λόγο, ὁ ὁποῖος λέγεται Γιαχβέ, εἶναι Αὐτὸς ποὺ ἀποκαλύπτεται, ὑπάρχει καὶ ὁ Θεὸς ποὺ εἶναι κρυμμένος, ἀπόκρυφος καὶ ὑπάρχει καὶ τὸ Πνεῦμα Κυρίου. Ἔτσι, στὴν Παλαιὰ Διαθήκη εἶναι τριλαμπὴς θεότητα: Θεός, Γιαχβέ, Πνεῦμα Κυρίου.

Στὴν Καινὴ Διαθήκη ὁ Γιαχβὲ γίνεται ἄνθρωπος, σαρκώνεται καὶ μᾶς ἀποκαλύπτει τὸν Πατέρα Τοῦ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ διαφορὰ μεταξὺ Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης εἶναι ὅτι στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καταγράφονται ἐμφανίσεις τοῦ Ἀσάρκου Λόγου, ἐνῷ στὴν Καινὴ Διαθήκη ἔχουμε ἐμφανίσεις τοῦ σεσαρκωμένου Λόγου. Στὴν Καινὴ Διαθήκη γίνεται λόγος γιὰ Πατέρα, Υἱὸ καὶ Ἅγιον Πνεῦμα. Διὰ τοῦ Χριστοῦ γνωρίζουμε τὸν Πατέρα χωρὶς νὰ Τὸν βλέπουμε. Ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ὅτι οἱ ἅγιοι βλέπουν τὸ Φώς, τὴν τριλαμπὴ θεότητα, διὰ τοῦ Φωτός, δηλαδὴ διὰ τοῦ Χριστοῦ βλέπουν τὸ Φώς, τὸν Πατέρα, χωρὶς νὰ Τὸν βλέπουν ὡς Πατέρα, καὶ Τὸν βλέπουν εὑρισκόμενοι ἐν τὼ Φωτί, δηλαδὴ ἐν τὼ Ἁγίῳ Πνεύματι. Ἡ φράση εἶναι ὅτι οἱ ἅγιοι βλέπουν τὸ Φώς, διὰ τοῦ Φωτός, ἐν τῷ Φωτί.

4. Ἡ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ὁ Πατὴρ διὰ τοῦ Λόγου ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι δημιούργησε τὸν κόσμο καὶ τὸν ἄνθρωπο, τὸ τελειότερο δημιούργημά Του. Ὁ Θεὸς εἶναι ἄκτιστος, ὁ κόσμος καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι κτιστά. Ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα μετὰ τὴν δημιουργία τους εἶχαν ψυχὴ καὶ σῶμα, ἀλλὰ καὶ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Εἶχαν κοινωνία μὲ τὸν Θεό, ὁμιλοῦσαν μὲ τὸν Θεὸ ποὺ σημαίνει εἶχαν σχέση μὲ τὸν Θεό, ζοῦσαν μέσα στὸ Φῶς τοῦ Θεοῦ. Ὁ φυσιολογικὸς ἄνθρωπος, ὅπως δημιουργήθηκε ἀπὸ τὸν Θεό, εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔχει ψυχή, σῶμα, ἀλλὰ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Δὲν εἶναι τρισύνθετος ὁ ἄνθρωπος, εἶναι δισύνθετος, ἀφοῦ ἔχει ψυχὴ καὶ σῶμα, ἀλλὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὑπάρχει στὴν ψυχὴ καὶ στὸ σῶμα. Αὐτός, πάντως, εἶναι ὁ γνήσιος ἄνθρωπος, ποὺ δημιουργήθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ζὴ μέσα στὸ Φώς.

Ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ὅτι οἱ Πατέρες μέσα ἀπὸ τὴν δική τους ἐμπειρία, ὅταν οἱ ἴδιοι ἔφθασαν στὴν θεοπτία, ἑρμήνευσαν τὸ πῶς ζοῦσε ὁ Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο. Καὶ πράγματι, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει ὅτι τὸ πρῶτο ἀνδρόγυνο στὸν Παράδεισο, ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα, ζοῦσαν ὡς ἄγγελοι.

5. Ἡ ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΩΝ

Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ νομικὴ πτώση, δὲν συνίσταται στὴν ἄρνηση μιᾶς ἐντολῆς, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν ἀνυπακοὴ στὸν Θεὸ ἔχασε τὴν ἐμπειρία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολή του λέει: «πάντες ἥμαρτον, καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» (Ρώμ. γ', 23). Δηλαδή, ἡ πτώση εἶναι ἀπώλεια τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, τοῦ Φωτὸς τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ ἄκτιστο Φώς. Αὐτὸς εἶναι ὁ πνευματικὸς θάνατος. Δηλαδή, μετὰ τὴν ἁμαρτία παρέμεινε ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα, ἀλλὰ ἔχασαν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἔχασαν τὴν ἐμπειρία τοῦ Φωτός. Αὐτὸ οὐσιαστικὰ εἶναι τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, ὁ πνευματικὸς θάνατος καὶ μετὰ ἀκολούθησε καὶ ὁ σωματικὸς θάνατος.

Ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἔχει δύο ἐνέργειες, τὴν λογικὴ ἐνέργεια καὶ τὴν νοερὰ ἐνέργεια, δηλαδὴ τὴν λογικὴ καὶ τὸν νοῦ. Οἱ Πρωτόπλαστοι μὲ τὴν νοερὰ ἐνέργεια ἔβλεπαν τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ στὸν Παράδεισο καὶ μὲ τὴν λογικὴ ἐνέργεια εἶχαν ἐπικοινωνία μεταξύ τους καὶ μὲ τὸν κόσμο. Μὲ τὴν πτώση σκοτίστηκε ἡ νοερὰ ἐνέργεια, ὄχι ὅμως ἡ λογικὴ ἐνέργεια, δηλαδὴ ἡ νοερὰ ἐνέργεια ἔχασε τὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος δὲν μποροῦσε νὰ δῆ τὸν Θεό, γιατί ὁ νοῦς σκοτίσθηκε.

Ἡ κληρονόμηση τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος δὲν εἶναι ἡ κληρονόμηση τῆς ἐνοχῆς, ὅπως ἰσχυριζόταν ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος, ἀλλὰ ἡ εἴσοδος μέσα στὸν ἄνθρωπο τῆς φθαρτότητας καὶ τῆς θνητότητας καὶ αὐτὸ μεταδίδεται στοὺς ἀνθρώπους μὲ τὴν γέννηση νέων παιδιῶν. Οἱ Προφῆτες στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἀγωνίστηκαν μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ φωτίστηκε ὁ νοῦς τους, ἔφθασαν στὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ, δηλαδὴ ἀπέκτησαν νοερὰ προσευχή, ὅπως τὸ βλέπουμε στὴν ἁγία Ἄννα τὴν μητέρα τοῦ Προφήτου Σαμουήλ, καὶ στοὺς Ψαλμοὺς τοῦ Δαυΐδ, ἔφθασαν καὶ στὴν θέα τοῦ Ἀσάρκου Λόγου, γιὰ αὐτὸ οἱ Προφῆτες λέγονταν «ὁρῶντες», «βλέποντες», ὅπως ὁ Προφήτης Σαμουήλ, ἀλλὰ δὲν μποροῦσαν νὰ νικήσουν τὸν θάνατο, γιὰ αὐτὸ καὶ κατέβαιναν στὸν Ἅδη.

Τὸ πρόβλημα, λοιπόν, εἶναι τὸ πῶς θὰ φωτισθῇ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, πῶς θὰ ξεχωρισθῇ ἀπὸ τὴν λογικὴ ἐνέργεια, γιατί ὅπως ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ἡ πτώση εἶναι ἡ ταύτιση τῆς λογικῆς μὲ τὴν νοερὰ ἐνέργεια. Ὁ Προφήτης Μωϋσὴς ἀνέβηκε πάνω στὸ ὅρος Σινᾶ καὶ εἶδε μὲ τὸν νοῦ τοῦ τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ ἔπειτα μὲ τὴν λογικὴ κατέγραψε αὐτὴ τὴν ἐμπειρία, τὴν ὁποία εἶχε, ἀλλὰ πῆγε ὅμως στὸν Ἅδη, γιατί δὲν μποροῦσε νὰ νικήση τὸν θάνατο. Ἔτσι, τὸ ἄλλο πρόβλημα εἶναι πῶς ὁ ἄνθρωπος θὰ νικήση τὸν θάνατο.

6. Ἡ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ὁ Χριστός, μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του, προσέλαβε τὸ θνητὸ καὶ τὸ παθητὸ σῶμα γιὰ νὰ νικήση τὸν θάνατο, τὴν ἁμαρτία καὶ τὸν διάβολο, καὶ ἑπομένως νὰ ἐπαναφέρη τὸν ἄνθρωπο στὴν κατάσταση πρὸ τῆς πτώσεως καὶ νὰ τὸν ἀνεβάση ἀκόμη ψηλότερα. Ἔτσι, ἡ νίκη ἐπὶ τοῦ θανάτου ἔγινε μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστὸς δίδαξε μὲ παραβολές, ἔκανε θαύματα, ἀλλὰ μερικοὺς μαθητὲς ἀνέβασε στὸ ὅρος Θαβὼρ καὶ τοὺς ἔδειξε τὴν δόξα Του, τὸ Φῶς τῆς θεότητός Του. Ἤθελε, δηλαδή, νὰ μᾶς διδάξη ὅτι πρέπει νὰ ἀκοῦμε τὴν διδασκαλία Του, νὰ τὴν ἐφαρμόζουμε γιὰ νὰ γίνωνται θαύματα, ἀλλὰ ὁ ἀπώτερος σκοπὸς εἶναι νὰ ἀνεβοῦμε στὸ Ὅρος Θαβὼρ καὶ νὰ δοῦμε τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸς εἶναι ὁ βαθύτερος σκοπὸς τῆς πνευματικῆς ζωῆς, νὰ νικήσουμε τὸν πνευματικὸ θάνατο, δηλαδὴ τὴν ἀπομάκρυνσή μας ἀπὸ τὸν Θεό, ὥστε καὶ τὸ σῶμα νὰ δοξασθῇ. Ἡ ὅραση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ συνδέεται μὲ τὴν θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

7. Ἡ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου γίνεται μέσα στὴν Ἐκκλησία. Ἐκκλησία ὑπῆρχε καὶ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀφοῦ οἱ Προφῆτες καὶ οἱ δίκαιοι εἶχαν κοινωνία μὲ τὸν ἄσαρκο Λόγο, ἔβλεπαν τὴν δόξα Του, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία αὐτὴ ἦταν πνευματική. Μετὰ τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Δευτέρου Προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος ἡ Ἐκκλησία γίνεται σαρκική, δηλαδὴ γίνεται Σῶμα Χριστοῦ καὶ ἐμεῖς γινόμαστε μέλη τοῦ Σώματός Του. Τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς οἱ Ἀπόστολοι ἔλαβαν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ τότε ἔμαθαν ὅλη τὴν ἀλήθεια. Ὁ Χριστὸς τοὺς εἶπε ὅτι θὰ στείλη τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ θὰ τοὺς διδάξη ὅλην τὴν ἀλήθεια (Ἰω. ἰστ',13). Αὐτὴ ἡ ἀλήθεια ποὺ ἔμαθαν οἱ Μαθητὲς τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ. Πέρα ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἀλήθεια δὲν ὑπάρχει ἄλλη ἀλήθεια ὡς πρὸς τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, γιατί ὁ ἄνθρωπος σώζεται στὴν Ἐκκλησία.

Ὁ Ἱερεύς, ὅταν τεμαχίζη τὸν Ἀμνὸ τοῦ Θεοῦ στὴν θεία Λειτουργία, λέει: «μελίζεται καὶ διαμερίζεται ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ μελιζόμενος καὶ μὴ διαιρούμενος, ὁ πάντοτε ἐσθιόμενος καὶ μηδέποτε δαπανώμενος». Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη μεριζόταν ἀμερίστως ἐν μεριστοίς, ὅμως μετὰ τὴν Πεντηκοστὴ καὶ τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ποῦ εἶναι πηγὴ τῆς ἀκτίστου Χάριτος, μερίζεται ἀμερίστως ἐν μεριστοίς, καὶ πολλαπλασιάζεται ἀπολλαπλασιάστως ἐν πολλοῖς. Αὐτὸ εἶναι τὸ μυστήριο τῆς Πεντηκοστῆς καὶ τῆς θείας Εὐχαριστίας καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ «πᾶσα ἀλήθεια», πέρα ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν ὑπάρχει καμμιὰ ἄλλη ἀλήθεια.

Μέσα στὴν Ἐκκλησία μὲ τὸ ἅγιο Βάπτισμα καὶ τὸ ἅγιο Χρῖσμα ὁ ἄνθρωπος γίνεται ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τί θὰ πῆ γίνεται ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Θὰ πὴ ὅτι μέσα στὴν ὕπαρξή του ἐνεργοποιεῖται ἡ νοερὰ ἐνέργεια καὶ γίνεται ἀδιάλειπτη καρδιακὴ προσευχή. Τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἕνας ναὸς καὶ ὅπως ὁ ναὸς μέσα στὸ βάθος ἔχει τὸ Ἱερὸ Βῆμα καὶ τὴν Ἁγία Τράπεζα, ἔτσι καὶ μέσα στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς, μὲ τὸ ἅγιο Βάπτισμα καὶ τὸ ἅγιο Χρῖσμα, ὑπάρχει μία Ἁγία Τράπεζα κι ἐκεῖ γίνεται μία ἐσωτερικὴ ἀδιάλειπτη θεία Λειτουργία, ποὺ τελεῖ ὁ φωτισμένος νοῦς ὡς ἱερεὺς τῆς θείας Χάριτος. Ὁπότε, ὁ ἄνθρωπος ἐπανέρχεται στὴν προηγούμενη κατάσταση τοῦ Ἀδὰμ καὶ ἀνεβαίνει ἀκόμη ψηλότερα, δηλαδὴ βιώνει τὰ ἔσχατα, τὸν Παράδεισο, τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τώρα, γιατί γίνεται μέσα του ἡ θεία Λειτουργία. Ὑπάρχει ἡ λογικὴ προσευχὴ ποὺ γίνεται μὲ τὸ μυαλὸ καὶ ὑπάρχει ἡ νοερὰ καρδιακὴ προσευχὴ ποὺ γίνεται μέσα στὴν καρδιά.

Θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τὸ νὰ φθάση κανεὶς στὴν κατάσταση νὰ ἔχη μέσα τοῦ ἐσωτερικὴ προσευχή, ἀγάπη καὶ ἔρωτα γιὰ τὸν Θεό. Γιὰ αὐτὸ τονίζουν πολλοὶ Πατέρες, καὶ τὸ τόνιζε πολὺ συχνὰ ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ὅτι τρεὶς εἶναι οἱ βαθμίδες τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ἤτοι ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς, ὁ φωτισμὸς τοῦ νοῦ καὶ ἡ θέωση. Συμβαίνει ὅ,τι καὶ στὸν ὀρθόδοξο ναό, ὑπάρχει ὁ πρόναος (κάθαρση τῆς καρδιᾶς), ὁ κυρίως Ναὸς (φωτισμὸς τοῦ νοῦ), καὶ τὸ Ἱερὸ Βῆμα (θέωση).

Ἔλεγε ἀκόμη ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης –ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἦταν ἀσκητικὸς θεολόγος– ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει δύο ὄψεις, τὴν θετικὴ καὶ τὴν ἀρνητική. Ἡ θετικὴ ὄψη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ Χριστολογία, ἡ διδασκαλία γιὰ τὸν Χριστό. Ἡ ἀρνητικὴ ὄψη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ δαιμονολογία, ἡ διδασκαλία γιὰ τὸν διάβολο καὶ πῶς θὰ τὸν νικήσουμε. Ὅσο κανεὶς μαθαίνει νὰ πολεμάη τὸν διάβολο, δηλαδὴ ὅσο γνωρίζει τὴν ἀρνητικὴ ὄψη τῆς Ἐκκλησίας, τόσο καὶ πιὸ πολὺ γνωρίζει τὴν θετικὴ ὄψη τῆς Ἐκκλησίας, τί εἶναι ὁ Χριστός. Αὐτὸ φαίνεται στὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος. Πρῶτα ἀποτασσόμαστε τὸν διάβολο, κατὰ τὴν κατήχηση, καὶ ἔπειτα βαπτιζόμαστε καὶ χριόμαστε καὶ γινόμαστε μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Γιὰ αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος πρέπει στὴν ζωὴ τοῦ νὰ πολεμᾶ τὸν διάβολο κι ἔτσι γνωρίζει τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.

Εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ ξέρη κανεὶς ὅτι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ Φῶς τοῦ Θεοῦ ἔρχεται στὸν ἄνθρωπο διὰ τῆς καρδιᾶς, ὁπότε ἡ μέθεξη τοῦ θείου Φωτὸς γίνεται διὰ τῆς συγκράσεως. Ὁ διάβολος εἶναι ἔξω ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ πολεμάει ἐξωτερικὰ τὸν ἄνθρωπο, γιὰ αὐτὸ καὶ οἱ θεούμενοι γνωρίζουν τὸν διάβολο, διὰ τῆς συζυγίας, εἶναι ἔξω ἀπ' αὐτόν, ἐνῷ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ τὴν αἰσθάνονται στὴν καρδιὰ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ φωτίζεται ὅλη ἡ ὕπαρξή τους.

Ζοῦμε μέσα στὴν Ἐκκλησία γιὰ νὰ θεραπευθοῦμε, ποὺ σημαίνει νὰ περάσουμε ἀπὸ τὴν κατάσταση τοῦ δούλου, στὴν κατάσταση τοῦ μισθωτοῦ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ νὰ φθάσουμε στὴν υἱοθεσία, νὰ γίνουμε παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ὅτι αἵρεση εἶναι ἡ ἄρνηση τῆς μεθόδου γιὰ νὰ φθάση κανεὶς στὴν γνώση τοῦ Θεοῦ καὶ αὐτὴ ἡ μέθοδος εἶναι ὁ ἱερὸς ἡσυχασμός. Δηλαδή, κάθε ἐπιστήμη ἔχει τὴν κατάλληλη μέθοδο. Ἂν δὲν ἀκολουθήση κανεὶς τὴν κατάλληλη μέθοδο δὲν μπορεῖ νὰ φθάση στὸ ἀποτέλεσμα ποὺ ἐπιθυμεῖ. Ἡ μέθοδος τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, ποὺ προσφέρει τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός, ποὺ ὁδηγεῖ στὴν θέωση. Ὅταν ἀρνῆται κανεὶς αὐτὴν τὴν μεθοδολογία, τότε στοχάζεται περὶ τοῦ Θεοῦ καὶ στὸν στοχασμὸ ἀναμειγνύεται ἡ φαντασία, ὁπότε καταλήγει κανεὶς σὲ αἵρεση. Μάλιστα, ἔλεγε ὅτι οἱ ἄνθρωποι γίνονται αἱρετικοὶ ὅταν δὲν ὑπάρχουν Προφῆτες νὰ διδάξουν τὴν μέθοδο τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ.

8. Ἡ ΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

Ἡ ἐσχατολογικὴ ζωὴ δὲν εἶναι ἡ ζωὴ μετὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία, ἀλλὰ ἡ ἐν Χριστῷ ζωῇ μέσα στὴν Ἐκκλησία, εἶναι ὁ συνδυασμὸς μεταξὺ Μυστηρίων καὶ ἀσκήσεως. Μερικοὶ λένε ὅτι θὰ ζήσουμε τὸ ἔσχατο μετὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ εἶναι λάθος. Στὸ Βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἰωάννου λέγεται ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος. Μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ τὸ ἔσχατο, δηλαδὴ ὁ Χριστός, εἰσῆλθε μέσα στὴν Ἱστορία. Ἔτσι, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἰσῆλθε μέσα στὸν κόσμο καὶ τὴν Ἱστορία, ὁπότε οἱ ἄνθρωποι μποροῦν νὰ μεθέξουν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τῆς θέας τοῦ ἀκτίστου Φωτός, γιατί αὐτὴ εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Ὅταν οἱ ἅγιοι φθάνουν στὴν θεοπτία καὶ βλέπουν τὸν Θεό, τότε βιώνουν τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τὸ ἔσχατο τὸ βλέπουν ἀπὸ τώρα, ἀπὸ τὴν ζωὴ αὐτή. Αὐτὸ λέγεται πρώτη ἀνάσταση καὶ ἡ δεύτερη ἀνάσταση θὰ εἶναι μετὰ τὴν ἀνάσταση τοῦ σώματος, κατὰ τὴν δευτέρα ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Οἱ ἅγιοι βλέπουν τὸ Φῶς τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς θεώσεως. Εἶναι αὐτὸ ποὺ ψάλλουμε στὴν δοξολογία: «ἐν τὼ φωτί σου ὀψόμεθα φώς». Ζοῦμε, δηλαδή, μέσα στὸ Φῶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μὲ τὴν κάθαρση, τὸν φωτισμό, καὶ ἔτσι μποροῦμε νὰ δοῦμε τὸ Φώς.

9. Ὁ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΑΙ Ἡ ΚΟΛΑΣΗ

Ὁ Παράδεισος καὶ ἡ Κόλαση ὑπάρχουν ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Θεοῦ. Δὲν δημιούργησε ὁ Θεὸς τὸν Παράδεισο καὶ τὴν Κόλαση, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος βιώνει τὸν Θεὸ ὡς Παράδεισο καὶ Κόλαση. Ὁ Θεὸς εἶναι Φῶς καὶ φωτίζει ὅλον τὸν κόσμο. Τὸ κτιστὸ φῶς ἔχει δύο ἰδιότητες, ἤτοι φωτίζει καὶ καίει ἄλλοι φωτίζονται καὶ ἄλλοι καίγονται. Ἂν βάλουμε κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο ἕνα κερὶ καὶ λίγη λάσπη, τότε τὸ κερὶ θὰ ἀρχίση νὰ λιώνη καὶ ἡ λάσπη νὰ σκληρύνεται. Σὲ αὐτὸ εὐθύνεται ἡ οὐσία κάθε ὑλικοῦ ἀντικειμένου. Ὁ Θεὸς εἶναι τὸ ἄκτιστο Φῶς καὶ μερικοὶ μετέχουν τοῦ Φωτὸς καὶ φωτίζονται, διότι ἔχουν καθαρθῇ, καὶ ἄλλοι καίγονται, διότι δὲν εἶναι ἕτοιμοι νὰ δεχθοῦν τὸ Φώς. Ἂν κανεὶς δὲν ἔχη ὀφθαλμὸ νὰ δῆ τὸ Φώς, καίγεται ἀπὸ τὸ Φώς. Αὐτὸ εἶναι ὁ Παράδεισος καὶ ἡ Κόλαση.

Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἔλεγε ὅτι ὁ Χριστὸς πολλὲς φορὲς μιλῶντας γιὰ τὴν κόλαση, τὴν ἀπεκάλεσε σκότος καὶ ἄλλες φορὲς τὴν ἀπεκάλεσε πύρ. Ὅπου, ὅμως, ὑπάρχει ἡ φωτιά, ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει σκοτάδι, ὅπου ὑπάρχει σκοτάδι δὲν ὑπάρχει φωτιά. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ Κόλαση δὲν εἶναι οὔτε σκοτάδι οὔτε πύρ, ὅπως ἐμεῖς γνωρίζουμε τὸ σκοτάδι καὶ τὸ πύρ, δὲν εἶναι κτιστὲς πραγματικότητες, ἀλλὰ ἄκτιστες. Ὁ Θεὸς θὰ ἀγαπᾶ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ θὰ στέλνη τὴν ἄκτιστη Χάρη Τοῦ σὲ ὅλους. Ὅσοι θεραπεύθηκαν ἀπὸ τὴν ζωὴ αὐτὴ καὶ ἀπέκτησαν τὴν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη θὰ βλέπουν τὸν Θεὸ ὡς Φώς. Ὅσοι δὲν θεραπεύθηκαν, δὲν θὰ βλέπουν τὸν Θεὸ ὡς Φώς, ἀλλὰ ὡς πύρ. Γιὰ αὐτὸ τὸ πῦρ τῆς κολάσεως εἶναι ἄκτιστο, δὲν εἶναι κτιστό, ὅπως δυστυχῶς διδάσκουν οἱ Δυτικοί.

Αὐτὸ τὸ παρουσιάζει πολὺ ὡραία ἡ ἁγιογραφία τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ. Ἀπὸ τὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ βγαίνει τὸ Φῶς καὶ φωτίζει τοὺς ἁγίους καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ βγαίνει ὁ πύρινος ποταμὸς στὸν ὁποῖο βρίσκονται οἱ ἁμαρτωλοί, ποὺ σημαίνει ὅτι εἶναι ἄκτιστο αὐτὸ τὸ πῦρ. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι Παράδεισος καὶ Κόλαση ὑπάρχει ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, μέσα στὴν Ἐκκλησία ἀγωνιζόμαστε νὰ θεραπευθοῦμε, ὥστε ὅταν θὰ δοῦμε τὸ Φῶς –γιατί ὅλοι θὰ δοὺν τὸν Θεὸ καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ καὶ οἱ δίκαιοι– τότε ὁ Θεὸς νὰ γίνη Παράδεισος καὶ ὄχι Κόλαση. Αὐτὸ γίνεται καὶ τώρα μὲ τὴν θεία Κοινωνία. Ὅσοι προετοιμάζονται κατάλληλα αἰσθάνονται μέσα τους τὸ Φώς, ὅσοι δὲν προετοιμάζονται κατάλληλα, ἡ θεία Κοινωνία γίνεται φωτιά, εἰς κρῖμα καὶ εἰς κατάκριμα.

Οἱ ἅγιοι στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δὲν θὰ ἔχουν μία στασιμότητα, ὅπως ἔλεγε ὁ Πλάτων, δὲν θὰ ζοὺν στὴν εὐδαιμονία, ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος, ἀλλὰ θὰ ἔχουν μία διαρκὴ πρόοδο. Θὰ ὑπάρχη μία ἀεικίνητη στάση, μία στάσιμη κίνηση, κατὰ τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, ἐνῷ οἱ ἁμαρτωλοὶ ποὺ δὲν μετανόησαν θὰ ἀποκτήσουν πώρωση, καὶ δὲν ἔχουν αὐτὴ τὴν ἐξέλιξη.

10. Ἡ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ὁ Χριστὸς μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του ἔγινε ἄνθρωπος καὶ εἰσῆλθε μέσα στὴν Ἱστορία. Ἡ Ἐκκλησία ἐργάζεται στὴν ἱστορία καὶ τὴν ἐξαγιάζει. Ἡ πραγματικὴ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία εἶναι οἱ βίοι τῶν ἁγίων. Ἡ Ἱστορία δὲν θὰ τελειώση ποτέ, ἀλλὰ θὰ μεταμορφωθῇ. Ὑπάρχουν μερικοὶ ποὺ λένε ὅτι μετὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ θὰ σταματήση ἡ Ἱστορία. Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἔλεγε ὅτι αὐτὸ εἶναι λάθος. Θὰ ὑπάρχη ἱστορία μετὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ μὲ ἄλλη μορφή, μεταμορφωμένη. Ἡ ζωὴ τῶν ἁγίων εἶναι Ἱστορία.

Οἱ ἅγιοι ἀπέκτησαν τὴν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ καὶ στὴν συνέχεια χρησιμοποίησαν τὶς εἰκόνες καὶ τὶς λέξεις τοῦ περιβάλλοντος γιὰ νὰ τὴν ἐκφράσουν εἴτε μὲ ὅρους εἴτε μὲ τὴν ζωγραφικὴ εἴτε μὲ τὴν ποίηση. Προσέλαβαν στοιχεῖα ἀπὸ τὴν ἑβραϊκὴ σκέψη, ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ φιλοσοφία καὶ ἀπὸ τὸν Ρωμαϊκὸ πολιτισμό. Αὐτὸ ὅμως ἔγινε μόνον γιὰ νὰ ἐκφράσουν τὴν Ἀποκάλυψη καὶ ὄχι ἁπλῶς νὰ δημιουργήσουν θεολογία. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία δημιουργεῖ πολιτισμό, ἀλλὰ δὲν εἶναι πολιτισμός.

Ὁ σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ ὀδηγήση τὸν ἄνθρωπο στὰ ἄκτιστα ρήματα, ὅπως γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅταν ἀνέβηκε μέχρι τὸν τρίτο οὐρανὸ καὶ ἄκουσε ἄρρητα ρήματα τὰ ὁποία δὲν μπορεῖ νὰ διατυπώση ὁ ἄνθρωπος. Ὅμως, αὐτὴ ἡ ἐμπειρία ἐκφράζεται, ὅσο εἶναι δυνατὸν στὰ ἀνθρώπινα δεδομένα, μὲ τὶς εἰκόνες, τὶς λέξεις καί, γενικά, τὰ στοιχεῖα τοῦ περιβάλλοντος. Στὴν πρώτη χιλιετία ὑπῆρχε μιὰ ἑνιαία παράδοση σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση, μὲ μικρὲς διαφορές. Ἀλλὰ σιγά-σιγά δημιουργήθηκε ἡ σχολαστικὴ θεολογία στὴν Δύση, ἡ ὁποία ἔδωσε προτεραιότητα στὴν λογικὴ καὶ ὄχι στὸν νοῦ. Ἀρνήθηκαν τὴν μέθοδο τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμὸς καὶ ἡ θέωση, δηλαδὴ ἀρνήθηκαν τὸν ὀρθόδοξο ἡσυχασμὸ καὶ τὴν θεοπτία καὶ περιορίστηκαν στὴν λογικὴ ἐπεξεργασία τῆς ἐννοίας περὶ τοῦ Θεοῦ καὶ ἔτσι ἔφθασαν σὲ πολλὲς αἱρέσεις.

Μετὰ ἐμφανίσθηκαν οἱ Προτεστάντες, οἱ ὁποῖοι ἀπέρριψαν τὴν σχολαστικὴ θεολογία καὶ κράτησαν τὸν ἠθικισμό. Ἔτσι, ἔχουμε ἀπὸ τὴν μία μεριὰ τὸν σχολαστικισμὸ τῶν Παπικῶν, ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸν ἠθικισμὸ τῶν Προτεσταντῶν. Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση ἔχει τὸν ἡσυχασμό - τὴν νηπτικὴ παράδοση, ποὺ εἶναι ἡ μέθοδος γιὰ νὰ φθάση κανεὶς στὴν γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ὅτι ἂν ἕνας φοιτητὴς τῆς ἰατρικῆς δὲν μάθη τὴν μέθοδο νὰ πραγματοποιῇ καλὲς χειρουργικὲς ἐπεμβάσεις, τότε θὰ σκοτώνη τοὺς ἀνθρώπους. Ὅπως ἐπίσης ὁ ἀστρονόμος πρέπει νὰ χρησιμοποιήση τὸ τηλεσκόπιο γιὰ νὰ δῆ τὰ ἀστέρια. Ἄν, ἀντὶ γιὰ τηλεσκόπιο, χρησιμοποιήση μικροσκόπιο, δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιτύχη τὸν στόχο του. Γιατί μὲ τὸ μικροσκόπιο πρέπει νὰ δῆ τὰ μικρόβια, ὄχι τὰ ἀστέρια, καὶ μὲ τὸ τηλεσκόπιο πρέπει νὰ δῆ τὰ ἀστέρια καὶ ὄχι τὰ μικρόβια. Ἄρα παίζει πολὺ μεγάλο ρόλο ἡ μέθοδος τὴν ὁποία θὰ χρησιμοποιήση κανεὶς γιὰ νὰ θεολογῆ.

Αὐτὰ εἶναι τὰ δέκα κεντρικὰ σημεῖα τῆς θεολογίας τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, ποὺ δὲν εἶναι δική του διδασκαλία, ἀλλὰ θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Συμπέρασμα

Τὸ συμπέρασμα εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι Τριαδικὸ Φῶς Αὐτὸς δημιούργησε τοὺς ἀγγέλους, οἱ ὁποῖοι εἶναι φῶτα ποὺ χορεύουν γύρω ἀπὸ τὸ μεγάλο Φῶς Αὐτὸς δημιούργησε τὸ φῶς τοῦ ἡλίου, καὶ ὅλον τὸν κόσμο ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν δημιουργία του ἔχει νοῦ, μὲ τὸν ὁποῖο βλέπει τὸ Φῶς τοῦ Θεοῦ, ὁπότε ζοῦσε στὸν Παράδεισο μέσα στὸ ἄκτιστο Φῶς ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν ἁμαρτία ἔχασε τὴν κοινωνία τοῦ Φωτὸς καὶ ἔπεσε σὲ βαθὺ σκοτάδι, ἀμαυρώθηκε, σκοτίσθηκε τὸ κατ’ εἰκόνα μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ ἦλθε τὸ ἀληθινὸ Φῶς στὸν κόσμο οἱ ἄνθρωποι μέσα στὴν Ἐκκλησία μὲ τὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἄσκηση καθαίρονται καὶ φωτίζονται γιὰ νὰ δοὺν τὸ θεῖο Φῶς ὁ σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ θεραπεύση τὸν ἄνθρωπο, ὥστε ὅταν δῆ τὸν Θεό, κατὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία Του, νὰ τὸν δῆ ὡς Φῶς καὶ ὄχι ὡς πῦρ.

Ἑπομένως, ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι θεολογία ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὸ Φῶς. Αὐτὴ εἶναι ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ σὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ πρέπει νὰ κινῆται ἡ Δογματικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Κάθε ἄλλη δογματικὴ εἶναι ἀκαδημαϊκή, στοχαστική, ξένη πρὸς τὴν διδασκαλία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων.

Γιὰ νὰ δῆ κανεὶς τὸ κτιστὸ φῶς τοῦ ἡλίου πρέπει νὰ ὑπάρχουν στὸν περιβάλλοντα κόσμο τὰ φωτόνια, ἀλλὰ καὶ νὰ διαθέτη ὑγιῆ ὀφθαλμό. Ἂν ὑπάρχουν φωτόνια, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος εἶναι τυφλός, καὶ ἂν ἔχη κανεὶς ὑγιῆ ὀφθαλμό, ἀλλὰ στὸν χῶρο δὲν ὑπάρχουν φωτόνια, τότε δὲν μπορεῖ νὰ δῆ τὸ φώς. Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μὲ τὸ ἄκτιστο Φῶς τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ τὸ Φῶς λάμπει σὲ ὅλη τὴν κτίση, ἀλλὰ χρειάζεται μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ νὰ ἀποκτήσουμε ὑγιῆ ὀφθαλμὸ γιὰ νὰ δοῦμε τὸ ἄκτιστο Φώς, δηλαδὴ νὰ ἔχουμε καθαρὸ καὶ φωτισμένο νοῦ. Αὐτὸ εἶναι τὸ βασικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι ὁ φωτεινὸς νυμφῶνας τοῦ Χριστοῦ, ὡς σῶμα Του, στὸν ὁποῖο γιὰ νὰ ζὴ κανεὶς πρέπει νὰ διαθέτη ἔνδυμα γάμου, ἔνδυμα φωτός.

Αὐτὸ ψάλλουμε στὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος μετὰ τὴν ἀνάδυση τοῦ βαπτιζομένου Χριστιανοῦ ἀπὸ τὴν ἱερὰ Κολυμβήθρα: «Χιτῶνὰ μοὶ παράσχου φωτεινὸν ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, πολυέλεε Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν». Ὁπότε, εἶναι ἐπίκαιρος ὁ ὕμνος: «Λάμπρυνόν μου τὴν στολὴν τῆς ψυχῆς, φωτοδότα καὶ σῶσον με».

Ὁ βαθὺς σκοπὸς τῆς ὑπάρξεώς μας εἶναι νὰ δοῦμε τὸν Θεὸ ὡς Φῶς καὶ νὰ ζοῦμε στὴν Οὐράνια Ἐκκλησία μέσα στὸ Φώς. Αὐτὴ εἶναι ἡ διδασκαλία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Ἁγίων καὶ αὐτὸ ἐπανελάμβανε ὁ π. Ἰωάνης Ρωμανίδης, ἀποφεύγοντας τὸν σχολαστικισμὸ καὶ τὸν ἠθικισμό.

Εὐχαριστῶ ποὺ μὲ ἀκούσατε.–