Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ἁλιεῖς ἀνθρώπων

Πρωτοπρεσβύτερος π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Τὴν Κυριακὴ τῶν ἐκλογῶν τῆς 17ης Ἰουνίου διαβάστηκε στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα, ἀπὸ τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιο, ποὺ περιγράφει τὴν κλήση τῶν τεσσάρων πρώτων μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ. Τοὺς βρῆκε «παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας», τοὺς μὲν (Πέτρο καὶ Ἀνδρέα) «βάλλοντας ἀμφίβληστρον εἰς τὴν θάλασσαν», δηλαδὴ ρίχνοντας τὰ δίχτυα τοὺς στὴν λίμνη, τοὺς δὲ (Ἰάκωβο καὶ Ἰωάννη) «καταρτίζοντας τὰ δίκτυα αὐτῶν» καὶ τοὺς κάλεσε νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν ἁλιεία τῶν ψαριῶν, νὰ Τὸν ἀκολουθήσουν, προκειμένου νὰ τοὺς κάνη «ἁλιεῖς ἀνθρώπων». Τοὺς πῆρε ἀπὸ τὴν θάλασσα τῆς Γαλιλαίας καὶ τοὺς ἄνοιξε στὸ πέλαγος τῆς κοινωνίας τῶν ἀνθρώπων δίνοντάς τους ὡς δίχτυ τὴν διδασκαλία Τοῦ καὶ τὴν μαρτυρία γιὰ τὸ πρόσωπό Τοῦ, τὸν Θεὸ Λόγο, ποὺ προσέλαβε στὴν ὑπόστασή Τοῦ ἀκέραιη τὴν φύση μας.

Θὰ σχολιάσουμε στὴν συνέχεια τὴν ἔκφραση «ἁλιεῖς ἀνθρώπων», ἡ ὁποία ἀνάλογα μὲ τὴν ἑρμηνεία ποὺ τῆς δίνει κανείς, μπορεῖ νὰ πάρη θετικὸ ἢ ἀρνητικὸ περιεχόμενο, ἀφοῦ, ἀνάλογα μὲ τὴν ποιότητα τῶν ἁλιέων, μπορεῖ νὰ συνδέεται εἴτε μὲ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἐλευθερία, εἴτε μὲ τὴν ἐκμετάλλευση καὶ τὴν καταπιεστικὴ ἐπικυριαρχία. Ἔχουμε τὴν ἐντύπωση ὅτι ἐξῶ ἀπὸ τὸ πλαίσιο τῆς εὐαγγελικῆς ζωῆς ἡ «ἁλιεία τῶν ἀνθρώπων» ἔχει περιεχόμενο ἀρκετὰ προκλητικὸ γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ἐλευθερία. Σήμερα μὲ ὅλα τὰ μέσα ἐπικοινωνίας, τὰ γνωστὰ μᾶς Μ.Μ.Ε., ἀλλὰ καὶ τὰ διάφορα μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης ἀσκεῖται μιὰ ἀκατάπαυστη ἁλιεία ἀνθρωπίνων συνειδήσεων. Ἡ συγκυρία μάλιστα μέσα στὴν ὁποία ἀκούσθηκε φέτος στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς ἡ ἔκφραση «ἁλιεῖς ἀνθρώπων», προκαλεῖ αὐθόρμητους σχολιασμοὺς τοῦ περιεχομένου της μέσα στὸ εὐρὺ πλαίσιο τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ κοινωνικῆς ζωῆς. Μᾶς ἐνδιαφέρουν αὐτοὶ οἱ σχολιασμοὶ (τοῦ εὐρέος πλαισίου), γιατί πιστεύουμε ὅτι τονίζουν τὸ ἀπελευθερωτικὸ καὶ ἀναγεννητικὸ περιεχόμενο τῆς ἀποστολικῆς ἁλιείας, σὲ ἀντίθεση μὲ ἄλλες ἐξωεκκλησιαστικὲς κοσμικὲς ἁλιεῖες, ποὺ φαλκιδεύουν τὶς ἀνθρώπινες συνειδήσεις.

Στὴν ἁλιεία ὑπάρχει τὸ δίχτυ ἢ τὸ ἀγκίστρι μὲ τὸ δόλωμα. Καὶ μὲ τὰ δύο αὐτὰ ἁλιευτικὰ μέσα ἐπιδιώκεται ἡ αἰχμαλωσία τῶν ψαριῶν, εἴτε ἁπλώνοντας τὸ δίχτυ στὶς ἐλεύθερες πορεῖες τους, εἴτε ἑλκύοντάς τα μὲ τὸ δόλωμα, ποὺ κρύβει κάτω ἀπ’ τὴν ἑλκυστικότητά του τὸ ἀγκίστρι τῆς αἰχμαλωσίας. Αὐτὴ ἡ πραγματολογικὴ προσέγγιση τῆς ἁλιείας δὲν ἀφήνει περιθώρια γιὰ θετικὸ περιεχόμενο στὴν «ἁλιεία τῶν ἀνθρώπων». Ἂν σκεφθοῦμε μάλιστα τοὺς τρόπους «ἀλίευσης» ὀπαδῶν ἢ μελῶν ποὺ ἐφαρμόζουν διάφορες παραθρησκευτικὲς ὀργανώσεις ἢ αἱρέσεις ἢ περίεργες φιλοσοφικὲς ὁμάδες θὰ καταλάβουμε ὅτι πλεονεκτεῖ σ’ αὐτὲς ἡ χρήση τοῦ δολώματος. Χρησιμοποιοῦνται δολώματα ποὺ καταπραΰνουν δῆθεν ὑπαρξιακὲς ἀνασφάλειες, χωρὶς ὅμως νὰ θεραπεύουν τὶς αἰτίες τους καὶ χωρὶς προπαντὸς νὰ ἀκουμποῦν τὶς φλεγμονὲς τῶν παθῶν. Γι’ αὐτό, λόγῳ τοῦ τρόπου καὶ τοῦ σκοποῦ αὐτῶν τῶν φθοροποιῶν ἀλιεύσεων, ἔχει ἐνδιαφέρον νὰ διασαφιστὴ τὸ νοηματικὸ περιεχόμενο τῆς ἀποστολικῆς ἁλιείας.

Στὴν διασάφηση βοηθοῦν δύο παρατηρήσεις:

1. Σύμφωνα μὲ τὴν ἄποψη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, οἱ τέσσερεις μαθητὲς ἀποδέχτηκαν ἀμέσως τὴν πρόσκληση τοῦ Χριστοῦ (νὰ γίνουν ἁλιεῖς ἀνθρώπων), γιατί αὐτοὶ πρῶτοι γεύτηκαν τὴν μακαριότητα αὐτῆς τῆς ἁλιείας, ἀφοῦ αὐτοὺς πρώτους ἁλίευσε ὁ Χριστὸς ἀπὸ τὸν λαὸ τοῦ Ἰσραήλ. Ἐπισημαίνει μάλιστα τὴν διαδικασία αὐτῆς τῆς ἁλιείας, ἡ ὁποία δὲν καταγράφεται μὲ ὅλες τὶς λεπτομέρειές της στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Ματθαίου, γι’ αὐτὸ καταφεύγει συμπληρωματικὰ καὶ στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰωάννου. Τὸ περιστατικὸ ποὺ περιγράφεται στὸν εὐαγγελιστὴ Ματθαῖο συνέβη ὅταν ὁ Πρόδρομος Ἰωάννης ἦταν στὴν φυλακή. Στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰωάννου ἔχουμε τὴν ὑπόδειξη τοῦ Χριστοῦ, ὡς τοῦ «Ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ», ἀπὸ τὸν Πρόδρομο, πρὶν μπὴ στὴν φυλακή, σὲ δύο μαθητές του, οἱ ὁποῖοι ἀκολούθησαν τὸν Χριστό. Ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δύο μαθητὲς ἦταν ὁ Ἀνδρέας καὶ ὁ ἄλλος, ποὺ δὲν κατονομάζεται, πιθανολογεῖται ἀπὸ ὁρισμένους ἑρμηνευτὲς ὅτι ἦταν ὁ Ἰωάννης, ὁ ὁποῖος κατέγραψε τὸ γεγονός.

Ἔχει μεγάλη σημασία αὐτὴ ἡ πρώτη συνάντηση τοῦ Χριστοῦ μὲ τοὺς μελλοντικοὺς μαθητὲς Τοῦ. Μετὰ τὴν ὑπόδειξη τοῦ Προδρόμου, καθὼς ἀκολουθοῦσαν τὸν Χριστό, Ἐκεῖνος στράφηκε πίσω, τοὺς εἶδε ποὺ ἀκολουθοῦσαν καὶ τοὺς ρώτησε:«τί ζητεῖτε;». Ἐκεῖνοι τὸν ἀποκάλεσαν ραββί, δηλαδή, διδάσκαλε, καὶ τὸν ρώτησαν ποὺ μένει. Ἐκεῖνος τοὺς ἀπάντησε: Ἐλάτε νὰ δῆτε. Καὶ ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἔμειναν μαζὶ Τοῦ. Ἡ γνώση γιὰ τὸν Χριστὸ ποὺ ἀπέκτησε ὁ Ἀνδρέας ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἐπικοινωνία, τὸν ἔκανε νὰ τρέξη στὸν ἀδελφὸ τοῦ Σίμωνα καὶ νὰ τοῦ πὴ «εὑρήκαμεν τὸν Μεσσίαν». Βεβαιώθηκε, δηλαδή, ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἦταν αὐτὸς γιὰ τὸν ὁποῖο μιλοῦσε ὁ Πρόδρομος, ἀλλὰ καὶ ὅλοι οἱ Προφῆτες.

Στὴν ἱστορία αὐτὴν δύο σημεῖα εἶναι ἄξια ἰδιαίτερης προσοχῆς: Πρῶτον, ὅτι τὸν Ἀνδρέα καὶ τὸν ἄλλο μαθητὴ δὲν τοὺς κάλεσε ὁ Χριστὸς κοντά του, ἀλλὰ αὐτοὶ Τὸν ἀκολούθησαν, μετὰ ἀπὸ τὴν ὑπόδειξη τοῦ διδασκάλου τους Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μάλιστα σχολιάζοντας τὴν ἐρώτηση τοῦ Χριστοῦ ?«τί ζητεῖτε;»? λέει, ὅτι ὁ Θεὸς δὲν μᾶς δίνει τὶς εὐεργεσίες Τοῦ πρὶν ἐμεῖς ἐκφράσουμε γι’ αὐτὲς τὴν θέλησή μας. Τὶς δίνει μόνον ὅταν ἀρχίσουμε ἔμπρακτα νὰ τὶς ζητοῦμε, «ὅταν τὸ θέλειν παράσχωμεν». Ὁ πρωτόκλητος Ἀνδρέας καὶ οἱ ἄλλοι μαθητὲς εἶχαν ἔντονη ἐπιθυμία νὰ γνωρίσουν Αὐτὸν γιὰ τὸν ὁποῖο ἔγραψε «Μωυσῆς ἐν τὼ νόμῳ» καὶ οἱ Προφῆτες, γι’ αὐτὸ προσκολλήθηκαν καὶ μαθήτευσαν στὸν Πρόδρομο. Δεύτερον, πρὶν τοὺς συναντήσει ὁ Χριστὸς στὴν θάλασσα τῆς Γαλιλαίας, τὴν ὥρα τῆς ἐργασίας τους, αὐτοὶ τὸν γνώριζαν ὡς τὸν Μεσσία. Εἶχαν προσελκυσθῇ ?εἶχαν ἁλιευθῇ? ἀπὸ τὸ πρόσωπο καὶ τὸν λόγο Τοῦ. Μὲ λίγα λόγια εἶχαν πεισθῇ ὅτι σ’ Αὐτὸν ὑπάρχει ἡ ἀληθινὴ ζωὴ καὶ ἔξω ἀπὸ Αὐτὸν δὲν ἔχει τίποτε ἀπ’ ὅ,τι ὑπάρχει νόημα. Αὐτὸς εἶναι ἡ κατάληξη τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλὰ καὶ ἡ δόξα του. Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ ἄμεση ἀνταπόκριση στὴν πρόσκλησή Τοῦ, σὲ σημεῖο ν’ ἀφήσουν, οἱ μὲν στὴν μέση τὴν δουλειὰ ποὺ ξεκίνησαν («βάλλοντες ἀμφίβληστρον εἰς τὴν θάλασσαν»), οἱ δέ, μαζὶ μὲ τὰ δίχτυα ποὺ ἐπιδιόρθωναν, νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ πλοῖο καὶ τὸν πατέρα τους καὶ νὰ ἀκολουθήσουν τὸν Χριστό. Αὐτὴ ἡ «ἀλίευση» τῶν πρώτων μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, ἦταν ἐκ μέρους τους μιὰ πράξη ἀπαγκίστρωσης ἀπὸ αὐτὰ ποὺ πνίγουν τὴν καθημερινότητα τῶν ἀνθρώπων, μιὰ πράξη ἐλεθευρίας.

2. Τὸ μεγαλεῖο τῆς κλήσεως τοῦ Χριστοῦ δὲν μπορεῖ νὰ γίνη ἀντιληπτὸ ἀπὸ τὸν πεπερασμένο ἀνθρώπινο νοῦ. Τὸ εὗρος μάλιστα καὶ ἡ ποιότητα τῆς ἐλευθερίας ποὺ προϋποθέτει, ἀλλὰ προπαντὸς αὐτῆς ποὺ κατόπιν χαρίζει, εἶναι πράγματα συνυφασμένα μὲ τὴν γεύση τοῦ σταυροῦ, τοῦ πόνου καὶ τοῦ ἑκούσιου καθημερινοῦ θανάτου. Αὐτὸ ζοῦσε ὁ ἀπ. Παῦλος ὅταν ἔγραφε στοὺς Κορινθίους: «καθ’ ἡμέραν ἀποθνήσκω». Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ: «Δεῦτε ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων», πρέπει νὰ συνδέεται μὲ τὸν παράλληλο λόγο Τοῦ: «εἴ τὶς θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν...».

Ὁ Χριστὸς «ἁλίευσε» τοὺς μαθητὲς Τοῦ, χωρὶς δολώματα καὶ χωρὶς δίχτυα φαλκιδευτικὰ τῆς ἐλευθερίας τους. Τοὺς προσήλκυσε μὲ τὴν ἀλήθεια, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν προετοιμασία τοὺς γιὰ θλίψεις καὶ πόνους, χωρὶς ποτὲ νὰ τοὺς κρατᾶ καταναγκαστικὰ κοντὰ Τοῦ. Γι’ αὐτό, ὅταν κάποτε ὁρισμένοι ἀπὸ τὸν εὐρύτερο κύκλο τῶν μαθητῶν δὲν «περιπατοῦσαν» μαζὶ Τοῦ, εἶπε στοὺς Δώδεκα: «μὴ καὶ ὑμεῖς θέλετε ὑπάγειν;».

Μὲ τὴν ἐμπειρία ποὺ εἶχαν οἱ Μαθητὲς ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ τοὺς ἁλίευσε ὁ Χριστός, τὸν ἴδιο τρόπο ἐφάρμοσαν, ὅταν ἁπλώθηκαν στὶς κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων. Μαρτυροῦσαν τὴν ἀλήθεια. Δὲν κολάκευαν τὰ πάθη τῶν ἀνθρώπων. Τοὺς καλοῦσαν σὲ μετάνοια, ποὺ σημαίνει ὅτι ἀναγνώριζαν τὴν ἐλευθερία τῆς συνειδήσεώς τους, γιατί ἱκανὸς γιὰ μετάνοια εἶναι μόνον αὐτὸς ποὺ εἶναι κύριος καὶ ὑπεύθυνος τῶν πράξεών του. Τοὺς συνέδεαν μὲ τὸν Χριστὸ καὶ ὄχι μὲ τὸν ἑαυτό τους, φωτίζοντας μὲ τὸν λόγο, τὴν προσευχὴ καὶ τὴν χάρη τῶν μυστηρίων τὸν νοῦ καὶ τὴν καρδιά τους. Μὲ αὐτὸ τὸ φῶς τοὺς ἀποκάλυπταν κατ' ἀρχὴν τὶς ἐσωτερικὲς κρυφὲς ἐξαρτήσεις τους ἀπὸ θνητὰ πρόσωπα, φθαρτὰ πράγματα καὶ λανθασμένες ἀντιλήψεις γιὰ τὸν κόσμο καὶ τὸν Θεό. Ἔτσι, ἀπὸ τὴν προκαταρτικὴ ἐλευθερία τῆς ἐπιλογῆς τοὺς ὁδηγοῦσαν στὴν ἐλευθερία ποὺ εἶναι καρπὸς τῆς πνευματικῆς γνώσεως, τῆς γνώσεως τῆς ἀλήθειας, δηλαδὴ τοῦ Χριστοῦ, κατὰ τὸ «γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς».

Αὐτὴ ἡ ἀλίευση εἶναι τελείως ἄλλη ἀπὸ αὐτὴν ποὺ ἀσκοῦν οἱ ποικιλώνυμοι κοσμικοὶ «ἁλιεῖς τῶν ἀνθρώπων», ποὺ «καταρτίζουν» τὰ δίχτυα τοὺς στὰ διάφορα δίκτυα κοινωνικῆς (ἢ κάποιες φορὲς καὶ πολιτικῆς) δράσης, ἠλεκτρονικῆς ἐπικοινωνίας καὶ κοινωνικῆς δικτύωσης.