Κύριο θέμα: Ἐορταστικες ἐκδηλωσεις γιὰ τὰ 100 χρόνια ἐλεύθερης Μακεδονίας - Στὴν Μακεδονία καὶ τὴν Ναύπακτο

Τὸ 1912 εἶναι ἕνα ἔνδοξο ὁρόσημο στὴν ἱστορία τῆς νεώτερης Ἑλλάδος, ἡ ὁποία στοὺς δύο Βαλκανικοὺς Πολέμους κατόρθωσε νὰ διπλασιάση τὰ ἐδάφη της καὶ νὰ ἐλευθερώση ἱστορικοὺς τόπους καὶ πολιτεῖες τῶν Ἑλλήνων, τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ πολλὰ ἱστορικὰ Μοναστήρια.

***

Στὴν Ναύπακτο, τὴν Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2012 στὴν Αἴθουσα τοῦ Πνευματικοῦ Κέντρου της, ἡ Ἱερὰ Μητρόπολή μας διοργάνωσε ἐκδήλωση τιμῆς καὶ μνήμης γιὰ τὰ 100 χρόνια ἐλεύθερης Μακεδονίας. Ἦταν ἡ δεύτερη ἐκδήλωση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μὲ θέμα τὴν Μακεδονία, μετὰ τὴν λήξη τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων τὸν Ἰούνιο. Ἡ ἐκδήλωση, τὴν ὁποία προλόγισε ὁ Πρωτοπρ. π. Θωμᾶς Βαμβίνης, περιελάμβανε σχετικὴ ὁμιλία ἀπὸ τὸν Ἱεροκήρυκα π. Καλλίνικο Γεωργάτο μὲ θέμα «Πρὶν ἀπὸ 100 χρόνια στὴν Μακεδονία», ἀποσπάσματα τῆς ὁποίας δημοσιεύουμε κατωτέρω, καὶ ἀπόδοση παραδοσιακῶν ἱστορικῶν τραγουδιῶν ἀπὸ τὴν Χορωδία Παραδοσιακῆς Μουσικῆς τῆς Μητροπόλεως μὲ χοράρχη τὸν κ. Παντελῆ Ἀναστασόπουλο.

Συγκεκριμένα, ἡ χορωδία, μὲ τὴν μουσικὴ συνοδεία ἀπὸ τὸ κανονάκι τοῦ κ. Ἀναστασόπουλου ἑρμήνευσε μὲ ἐπιτυχία, καὶ μὲ ἀρκετὲς μονωδίες (σόλο) ἀπὸ μέλη τῆς χορωδίας, τὰ τραγούδια: 1. Συνάζεται τὸ στράτευμα. 2. Ἥλιε μοῦ λάμψε. 3. Μακρυνίτσα. 4. Κορίτσια ἀπὸ τὴν Καστοριά. 5. Σὰν τέτοια ὥρα στὸ βουνό. 6. Στῆς Στάτιστας τὰ μέρη. 7. Δὲ λαλεῖς. 8. Μακεδονία.

Στὸ τέλος τῆς ἐκδήλωσης ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἰερόθεος ἀναφέρθηκε στὶς πολλὲς καὶ συγκινητικὲς ἀναμνήσεις ποῦ εἶχε ἀπὸ τὶς ἐπετείους τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς Ἠπείρου, ἀπὸ τὴν γενέτειρά του τὰ Γιάννενα, ἀπὸ τὴν πόλη ποῦ σπούδασε, τὴν Θεσσαλονίκη, καὶ ἀπὸ τὴν πόλη ποῦ ὑπηρέτησε ὡς Ἱεροκῆρυξ, τὴν Ἔδεσσα, ὅπου γίνονταν κάθε χρόνο ἑορταστικὲς ἐκδηλώσεις καὶ ἀκούγονταν ἱστορικὲς ὁμιλίες καὶ ἀναλύσεις καὶ μάλιστα φέτος μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἑκατονταετίας.

Ὁ Σεβασμιώτατος ἀναφέρθηκε ἐπίσης σὲ δύο πρόσωπα τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος καὶ τῆς ἀπελευθέρωσης, τὸν μεγάλο Πατριάρχη Ἰωακεὶμ Γ' τὸν Πάνυ, ὁ ὁποῖος ἐξέφραζε τὸ οἰκουμενικὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης καὶ εἶχε καθοριστικὸ ρόλο στὴν ἔκβαση τῶν γεγονότων τῆς ἐποχῆς, καὶ τὸν Τοῦρκο στρατηγὸ Ταξὶμ Χασάν, ὁ ὁποῖος στὰ Γιάννενα ὅπου μεγάλωσε εἶχε ἔλθει σὲ ἐπαφῆ μὲ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία καὶ αὐτὸ τὸν ἐπηρέασε στὴν ἀπόφασή του, μετὰ τὴν μάχη τῶν Γιαννιτσῶν, νὰ παραδώση τὴν Θεσσαλονίκη στοὺς Ἕλληνες παρὰ στοὺς Βούλγαρους ποῦ κατέφθασαν μία ἡμέρα ἀργότερα.

«Νὰ κρατήσουμε βαθιὰ μέσα στὴν καρδιά μας τὴν ἀγάπη πρὸς τὴν Ρωμηοσύνη μας, ποῦ σημαίνει: Ὀρθοδοξία, ἑλληνικὸ πολιτισμό, παράδοση, οἰκουμενικότητα. Καὶ αὐτὸ εἶναι πάρα πολὺ σημαντικὸ καὶ στὶς μέρες ποῦ ζοῦμε. Νὰ ξέρουμε ὅτι βεβαίως μπορεῖ νὰ πάρουμε τὸ δάνειο, ἀλλὰ ἀπὸ ποιόν θὰ πάρουμε τὴν δόση τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς παράδοσης καὶ τῶν ἀξιῶν; Ποιός θὰ μᾶς τὰ δώση αὐτά; Τὰ δίνουν αὐτοί; Ἐμεῖς τὰ ἔχουμε καὶ ἐμεῖς πρέπει νὰ τοὺς τὰ δώσουμε. Ἔχουν ἀνάγκη καὶ αὐτοὶ ἀπὸ τὴν δική μας παράδοση καὶ τὸν δικό μας πολιτισμό. Καὶ νὰ κρατᾶμε τὴν ἑνότητα.

Καὶ τελικὰ ἐκεῖνο ποῦ πρέπει νὰ ξέρουμε εἶναι ὅτι: Ὅ,τι κερδίσαμε καὶ ὅ,τι ἔχουμε σὰν Ἑλλάδα, σὰν χώρα, σὰν πατρίδα, εἶναι κερδισμένα μὲ αἷμα! Μὲ αἷμα! Καὶ δὲν μποροῦμε αὐτὰ νὰ τὰ προδίδουμε, δὲν μποροῦμε νὰ τὰ ξεχνᾶμε. Καὶ νὰ κρατᾶμε ψηλὰ τὴν σημαία τῆς παραδόσεώς μας, τῆς πατρίδας μας, τὴν ἀγάπη μᾶς πρὸς τὴν πατρίδα, νὰ μὴν τὸ βάζουμε κάτω. Γιατί ἔλεγε ὁ Μακρυγιάννης: Ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες μᾶς σκοτώνουν ὅλοι, ἀλλὰ μένει μιὰ μαγιὰ καὶ αὐτὴ ἡ μαγιὰ δημιουργεῖ πάλι τὸ ἔθνος, πάλι τὴν Ρωμηοσύνη!».

Ὁ Σεβασμιώτατος ἔκλεισε τὸν λόγο του εὐχαριστῶντας τοὺς συντελεστὲς τῆς ὅλης ἐκδήλωσης.

Στὴν Μακεδονία

Σὲ ὅλη τὴν Βόρεια Ἑλλάδα ἔγιναν καὶ θὰ γίνουν (τὸ ἑπόμενο ἔτος) πολλὲς λαμπρὲς ἐπετειακὲς ἐκδηλώσεις, μὲ ἐπίκεντρο, βέβαια, τὴν πόλη τοῦ ἁγίου Δημητρίου, τὴν Θεσσαλονίκη. Στοὺς ἑορτασμοὺς συμμετεῖχε καὶ ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος, ὡς τιμώμενο πρόσωπο, μὲ τὴν συνοδεία τοῦ καὶ ἄλλους Ἀρχιερεῖς. Ὁ Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε ὡς Ἱεροκῆρυξ 18 χρόνια στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κοντὰ στὸν ἀείμνηστο Ἱεράρχη κυρὸ Καλλίνικο, συμμετεῖχε στὶς ἐκδηλώσεις ποῦ ἔγιναν στὴν Ἔδεσσα καὶ τὰ Γιαννιτσά, προσκεκλημένος ἀπὸ τὸν οἰκεῖο Ἱεράρχη Μητροπολίτη κ. Ἰωήλ, ὁ ὁποῖος μαζὶ μὲ τοὺς Ἱερεῖς καὶ συνεργάτες του καὶ σὲ ἄριστη συνεργασία μὲ τὶς τοπικὲς Ἀρχὲς συνέβαλε τὰ μέγιστα στὴν παρουσίαση τῶν πλούσιων ἑορταστικῶν προγραμμάτων.

Ἀνάμεσα στοὺς ἑορτασμοὺς τῆς Ἐδέσσης καὶ τῶν Γιαννιτσῶν, 18 καὶ 20 Ὀκτωβρίου ἀντίστοιχα, ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἰωὴλ εἶχε καὶ τὰ ὀνομαστήριά του, τὰ ὁποία τίμησε μὲ λιτὸ τρόπο, μὲ τὴν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας στὸν παλαιὸ καθεδρικὸ Ναὸ τῆς Ἐδέσσης, ποῦ μόλις παραδόθηκε σὲ χρήση ἀπὸ τὴν ἀρχαιολογικὴ ὑπηρεσία. Στὴν Ἔδεσσα ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη διοργάνωσε τὴν κεντρικὴ ἑορταστικὴ Ἐκδήλωση στὸ Πνευματικὸ Κέντρο της, μὲ ἱστορικὴ ὁμιλία μὲ θέμα: «Ἡ Ἔδεσσα ἀπὸ τὴν ἅλωση ἕως τὴν ἀπελευθέρωση», μὲ παραδοσιακὰ τραγούδια ἀπὸ τὴν Παιδικὴ Χορωδία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καὶ τὴν Χορωδία τοῦ Συλλόγου Φίλων Βυζαντινῆς καὶ Δημοτικῆς Μουσικῆς περιοχῆς Ἄρνισσας καὶ μὲ παράλληλη ἔκθεση μὲ θαυμάσιες ξυλόγλυπτες παραστάσεις ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὸν ἁγιολογικὸ κύκλο, ἔργα ἑνὸς Ἐδεσσαίου ἰατροῦ. Τὸ ἴδιο καὶ στὰ Γιαννιτσά, ὅπου συμμετεῖχε μὲ Χορωδία καὶ χορευτικὰ συγκροτήματα νέων.

Ὁ Μακαριώτατος κ. Ἱερώνυμος προεξῆρχε στὰ πολυαρχιερατικὰ συλλείτουργα, παρακολούθησε τὶς στρατιωτικὲς καὶ μαθητικὲς παρελάσεις, ἀνακηρύχθηκε ὁμόφωνα ἐπίτιμος δημότης Ἐδέσσης ἐκφωνῶντας ὁμιλία ποῦ καθήλωσε τοὺς δημοτικοὺς συμβούλους ὅλων τῶν παρατάξεων, μίλησε σὲ διάφορα ἀκροατήρια, ξεναγήθηκε σὲ ἐκθέσεις, στὸ νέο Μουσεῖο τῆς Πέλλας, στὸ Κοινωνικὸ Παντοπωλεῖο τῆς Ι. Μητροπόλεως κ.ἄ. Μὲ παραχώρηση τοῦ Μακαριωτάτου, ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἰερόθεος τέλεσε τὰ ἐγκαίνια τῶν φροντιστηριακῶν μαθημάτων τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Γιαννιτσῶν, στὰ ὁποία φοιτοῦν 275 μαθητὲς ὅλων τῶν βαθμίδων τῆς Ἐκπαίδευσης, λειτουργοῦν 80 τμήματα καὶ διδάσκουν σὲ αὐτὰ ἀφιλοκερδῶς 67 ἐκπαιδευτικοὶ ὅλων τῶν εἰδικοτήτων. Ὁ ὑπεύθυνος π. Ἰωάννης Σπυρίδης συνέδεσε τὴν ἀνιδιοτελῆ προσφορὰ τῶν διδασκόντων μὲ τὴν προσφορὰ τῶν διδασκάλων κατὰ τὴν περίοδο τῆς σκλαβιᾶς καὶ τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνα.

Ὅλες οἱ ἐκδηλώσεις εἶχαν παλμὸ καὶ ἐνθουσιασμό, παρὰ τὶς δύσκολες περιστάσεις τῆς Πατρίδος μας, κάτι ποῦ ἔκανε τὸν Μακαριώτατο σὲ χαιρετισμὸ τοῦ νὰ εὐχαριστήση γιὰ τὴν πρόσκληση ποῦ τοῦ ἔγινε καὶ νὰ ὑπογραμμίση ὅτι τὸ ἠρωϊκὸ πνεῦμα τῶν κατοίκων τῆς Πέλλας ὀφείλει νὰ μεταφερθῆ στὸ κέντρο τῶν ἀποφάσεων τῆς χώρας μας, νὰ γίνη μιὰ μετάγγιση ἀπὸ τὴν ἐπαρχία στὴν πρωτεύουσα, προκειμένου νὰ δοῦμε καλύτερες μέρες.

Ὁμιλία: «Πρὶν 100 χρόνια στὴν Μακεδονία»

Ἡ ὁμιλία τοῦ Ἱεροκ. Καλλινίκου Γεωργάτου στὴν Ναύπακτο διαρθρωνόταν στὰ ἑξῆς κεφάλαια:

• Εἰσαγωγικά.
  
• Τὰ ὅσα προηγήθηκαν τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος.
  
• Δύο μορφὲς τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα: Γερμανὸς Καραβαγγέλης, Παῦλος Μελάς.
  
• Τρία πρόσωπα στὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης: Κωνσταντῖνος, Βενιζέλος, Ἅγιος Δημήτριος.
  
• Ἐπίλογος.
  

Ἐδῶ δημοσιεύουμε τὸ πρῶτο μέρος καὶ τὸν ἐπίλογο τῆς ὁμιλίας.

1. ΤΑ ΟΣΑ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ

Ἡ Μακεδονία στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰῶνος ἦταν ἕνα συνονθύλευμα λαῶν, ποῦ μιλοῦσαν διάφορες γλῶσσες καὶ διαλέκτους καὶ δύο θρησκεῖες, τὴν χριστιανικὴ καὶ τὴν μουσουλμανική. Ὅλοι σχεδὸν οἱ Χριστιανοὶ ἦταν Ὀρθόδοξοι καὶ ἀνῆκαν στὴν Μεγάλη Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Διοικητικὰ ἡ Μακεδονία ἀνῆκε στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία, χωριζόταν σὲ δύο βιλαέτια, τῆς Θεσσαλονίκης καὶ τοῦ Μοναστηρίου. Ἀργότερα καὶ σὲ ἕνα τρίτο, τῶν Σκοπίων. Θρησκευτικὰ ὁ πληθυσμὸς ἀνῆκε εἴτε στὸ Μουσουλμανικὸ εἴτε στὸ Ρωμέϊκο Μιλιέτ. Σὲ ἀνάλογο βαθμὸ περίπου ἔτσι ἦταν ἡ κατάσταση σὲ ὅλα τὰ Βαλκάνια.

Μερικοὶ γιὰ νὰ χαρακτηρίσουν τὴν κατάσταση στὴν Μακεδονία τὸν 19ο αἰῶνα ἀπὸ ἄποψη λαοτήτων καὶ γλώσσας μιλοῦν γιὰ «μακεδονικὴ σαλάτα». Θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηρισθῇ καὶ ὡς Μακεδονικὸ Δάσος, ἀνάλογα μὲ τὶς παραστάσεις κάθε παρατηρητῆ. Δηλαδή, ὅπως τὰ πανέμορφα δάση τῆς Πίνδου, τὰ ὁποία εἶναι μικτῆς βλάστησης, τὸ καλοκαίρι φαίνονται ὁμοιόμορφα καὶ ἑνιαῖα. Μόλις ὅμως ἔλθη τὸ φθινόπωρο, ἀμέσως ἀρχίζουν νὰ ξεχωρίζουν τὰ διάφορα δένδρα, λόγῳ τοῦ διαφορετικοῦ χρώματος ποῦ παίρνουν οἱ φυλλωσιές τους: ἄλλα διατηροῦν τὸ σκοῦρο πράσινο, ἄλλα γίνονται κοκκινωπά, ἄλλα κατακίτρινα κλπ. Τὸ ἕνα δίπλα στὸ ἄλλο. Ἔτσι τὸ θέαμα γίνεται ἐντυπωσιακό.

Τί θὰ γινόταν ὅμως ἂν κάθε εἶδος δένδρου διεκδικοῦσε τὴν ἀποκλειστικότητα στὸ δάσος;

Καὶ ὅμως κάτι τέτοιο φαίνεται νὰ ἔγινε στὴν Μακεδονία. Ἐνῷ ὅλοι οἱ μὴ μουσουλμᾶνοι ἦταν ὁμόδοξοι Ὀρθόδοξοι καὶ ἀνῆκαν στὴν ἴδια Ἐκκλησία καὶ ζοῦσαν ἁρμονικὰ στὰ ἴδια χωριά, σὲ διάφορες ἀναλογίες, ξαφνικὰ ἔγιναν μεταξύ τους ἐχθροί. Καί, δυστυχῶς, αὐτὸ ξεκίνησε ἀπὸ τὴν ἐθνότητα ἐκείνη ποῦ οὔτε μεγαλύτερα ἱστορικὰ δικαιώματα εἶχε οὔτε μεγαλύτερο ποσοστὸ οὔτε διαφορετικὸ καὶ ἰσχυρότερο πολιτισμό.

Ὁ διαχωρισμὸς στὶς συνειδήσεις ἄρχισε ἀπὸ ἕνα ἰδεολόγημα, ἀπὸ μιὰ ἰδεολογία. Καὶ ὅπου σπείρεται ἰδεολογία καὶ ἀκολουθεῖ ἰδεοληψία, ἐκεῖ φυτρώνει καὶ ἡ τραγωδία καὶ θερίζονται πόλεμοι καὶ συμφορές.

Συγκεκριμένα, ἡ Ρωσία προσέβλεπε στὸ Νέο Ἑλληνικὸ Κράτος ὡς ἕναν χρήσιμο σύμμαχο σὲ μιὰ περιοχὴ ποῦ τὴν ἐνδιέφερε ὑπερβαλλόντως. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Καπποδίστρια καὶ τὴν ὁριστικὴ ἀλλαγὴ προσανατολισμοῦ τοῦ νέου Κράτους πρὸς τὴν Εὐρώπη, μέσῳ τῆς Βαυαρικῆς Βασιλείας, καὶ μετὰ τὸν Κριμαϊκὸ Πόλεμο ἡ Ρωσία ἄλλαξε πολιτική. Ἐπένδυσε τὶς προσπάθειές της γιὰ ἔξοδο στὴν Μεσόγειο στὸ Βουλγαρικὸ Ἔθνος ποῦ δὲν εἶχε τότε ταυτότητα οὔτε αὐτόνομο Κράτος. Ἔτσι, οἱ ἐπεκτατικές της κινήσεις θὰ φαίνονταν ὡς ἐπαναστατικὰ λυτρωτικὰ κινήματα τῶν αὐτοχθόνων. Ἔπρεπε ὅμως τὸ νέο αὐτὸ Βουλγαρικὸ Κράτος νὰ ἔχη διέξοδο στὴν Μεσόγειο καὶ μάλιστα μέσῳ τῆς ζηλευτῆς Θεσσαλονίκης. Τὸ σχέδιο ἔπρεπε νὰ ὑλοποιηθῇ.

Τὸ 1845 ἱδρύεται στὴν Μόσχα τὸ πανσλαβιστικὸ κομιτάτο, μὲ πρόεδρο τὸν πρύτανη τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Μόσχας Μασιτίεφ καὶ ἀργότερα τὸν στρατηγὸ Ἰγνατίεφ. Ἐκεῖ διδάσκονταν οἱ νέοι Ρῶσοι καὶ μάλιστα νέοι Βούλγαροι, οἱ ὁποῖοι μετὰ στέλνονταν ὡς προπαγανδιστὲς στὰ Βαλκάνια, ὅτι οἱ Σλαῦοι, στοὺς ὁποίους ἀνῆκαν, ὅπως ἔλεγαν καὶ οἱ Βούλγαροι, ἦταν ἕνα ἔνδοξο ἔθνος ποῦ κατοικοῦσε ἀπὸ τὶς Βόρειες θάλασσες μέχρι τὸ Αἰγαῖο καὶ τὴν Ἀδριατική, τὸ ὁποῖο ἔθνος ἀνέδειξε τὸν Φίλιππο, τὸν Ἀλέξανδρο, τὸν Ἀριστοτέλη κ.ά., ἀλλὰ ἦλθε τὸ «ἀσεβὲς» ἔθνος τῶν Γραικῶν (δηλαδὴ τῶν Ρωμηῶν-Ἑλλήνων τοὺς ὁποίους εἰς τὸ ἑξῆς θὰ τοὺς ταύτιζαν) καὶ ἀποδίωξε στοὺς Σλαύους ἀπὸ τὰ μέρη τους. Ἐπρόκειτο γιὰ προφανῆ διαστρέβλωση τῆς ἱστορίας καὶ κυρίως γιὰ μεγάλη ἀγνωμοσύνη ἔναντι τῶν Ρωμηῶν-Ἑλλήνων οἱ ὁποῖοι ἔδωσαν στοὺς Σλαύους τὴν θρησκεία, τὸ ἀλφάβητο καὶ τὸν πολιτισμό, ὥστε ἡ ἱστορική τους περίοδος νὰ ἀρχίζη ἀπὸ τὸ βάπτισμά τους σὲ Χριστιανούς.

Αὐτὸ τὸ κομιτάτο τῆς Μόσχας διευκόλυνε, καλύτερα συνέστησε, νὰ γίνη ἡ Βουλγαρικὴ Ἐξαρχία στὴν Κωνσταντινούπολη, δηλαδὴ στὴν πραγματικότητα ἕνα νέο Πατριαρχεῖο μέσα στὰ ὅρια τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, κάτι τελείως ἀντικανονικό. Στὴν οὐσία στὰ μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ Πατριαρχείου θὰ προστίθετο ἐκτὸς ἀπὸ τὸ βάπτισμα καὶ ἕνα δεύτερο κριτήριο: ἡ ἐθνικότητά τους! Ἐπρόκειτο γιὰ αἵρεση καὶ σχίσμα. Γιὰ νὰ δημιουργηθῇ ἡ Ἐξαρχία, ἡ Πύλη πιέστηκε ἀπὸ τὴν Ρωσικὴ Πρεσβεία, τόσο ὥστε νὰ δεχθῇ νὰ ἀλλάξη τὸν ἐξ ἀρχῆς χωρισμὸ τῆς κυριαρχίας της σὲ τρία Μιλιὲτ καὶ στὴν οὐσία νὰ διασπάση τὸ Ρωμέϊκο Μιλιὲτ καὶ νὰ δημιουργήση καὶ ἕνα Βουλγαρικό. Αὐτὸ τὸ δέχθηκε ἴσως καὶ ἐπειδὴ στὴν κατάσταση ποῦ βρισκόταν τὴν βόλευε ὁ «ἐμφύλιος» σπαραγμὸς μεταξὺ Βουλγάρων καὶ Ἑλλήνων, γιὰ νὰ ἀποδυναμωθοῦν ἔναντι τῆς γηρασμένης Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.

Ἡ Ἐξαρχία θὰ ἦταν ὁ πρόδρομος τοῦ Βουλγαρικοῦ Κράτους, τὸ ὁποῖο εἶχε σχεδιασθῇ νὰ φθάνη μέχρι τὸν Ἀλιάκμονα καὶ τὴν Καστοριά, περιλαμβάνοντας ὁπωσδήποτε τὴν Θεσσαλονίκη. Ἡ ἱδρυτικὴ πράξη τῆς Ἐξαρχίας προέβλεπε ὅτι μιὰ περιοχὴ θὰ προσχωροῦσε σὲ αὐτήν, ἂν τὸ ζητοῦσαν τὰ δύο τρίτα τῶν κατοίκων της. Ἔτσι, τὸ ἑπόμενο βῆμα ἦταν νὰ γίνη ἀλλοίωση τῆς σύνθεσης τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Μακεδονίας. Ἡ ἀλλοίωση μποροῦσε νὰ γίνη μὲ τρεὶς τρόπους: ἢ μὲ τὴν προπαγάνδα, μὲ τὴν ὁποία οἱ κάτοικοι θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποκτήσουν συνείδηση βουλγαρική, ἢ μὲ τὴν τρομοκρατία, δηλαδὴ νὰ δηλώσουν ὅτι ἀνήκουν στὴν Ἐξαρχία, ἢ ἂν δὲν πετύχαιναν τὰ ἀνωτέρω, μὲ τὴν ἐκκαθάριση, τοὺς φόνους. Ἔτσι, στὴν ἀρχὴ ἵδρυαν βουλγαρικὰ σχολεῖα καὶ ἔστελναν Βούλγαρους Ἱερεῖς καὶ ἀποσποῦσαν δηλώσεις προσχώρησης στὴν Ἐξαρχία. Ὅμως αὐτὴ ἡ ἀλλοίωση ἤθελε βάθος χρόνου, καὶ τὰ ἀποτελέσματα ἔπρεπε νὰ εἶναι ἄμεσα.

Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ ἀναφορὰ τοῦ Βούλγαρου ὑπουργοῦ Ριζὼφ πρὸς τὸν πρίγκηπα Φερδινάρδο: «Ἡ βουλγαρικὴ δραστηριότητα στὴ Μακεδονία δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ συνεχιστεῖ μὲ τὴν μέχρι τώρα ἐκπαιδευτικὴ πολιτική. Δὲν μποροῦμε πιὰ νὰ περιμένουμε τίποτα περισσότερο ἀπ' τὰ σχολεῖα καὶ τὴν Ἐκκλησία. Πήραμε ὅ,τι ἦταν δυνατὸν ἀπὸ τοὺς Τούρκους καὶ τώρα χάνομε ἔδαφος μπροστὰ στὸν Ἑλληνισμό, ποῦ βαστάει τὶς θέσεις του. Ἤδη ὁ πρωταρχικὸς σκοπός μας πρέπει νὰ εἶναι ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας», δηλαδὴ ἡ βία.

Ἔτσι ξεκίνησε ὁ Μακεδονικὸς Ἀγῶνας, ποῦ εἶχε τρεὶς ἀνάλογες περιόδους: τὴν προπαγανδιστικὴ (1870-1897) τὴν τρομοκρατικὴ (1897-1904) καὶ τὸν κυρίως ἀγῶνα, δηλαδὴ τὴν ἔνοπλη ἀναμέτρηση Ἑλλήνων καὶ Βουλγάρων (1904-1908).

Στὸ σχέδιο αὐτὸ τῶν Πανσλαβιστῶν ἀντέδρασε πρῶτο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὡς θεματοφύλακας τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ρωμηοσύνης, καταδικάζοντας ἐκκλησιαστικὰ τὴν Ἐξαρχία, κηρύσσοντάς την σχισματική, ὅπως καὶ ἦταν, καὶ καταδικάζοντας συνοδικὰ (1872) τὸν ἐθνοφυλετισμὸ ὡς αἵρεση, ὅπως καὶ εἶναι. Ἐπίσης, ἄρχισε νὰ ἀποστέλη στὴν Μακεδονία Μητροπολῖτες ἱκανούς, νέους καὶ δραστήριους ποῦ θὰ ὑπερασπίζονταν τὴν ἑνότητα τῆς Ρωμηοσύνης. Ἡ Ἀθήνα, ὡς θεματοφύλακας τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀντέδρασε πολὺ ἀργά, λόγῳ καὶ τῆς φοβίας μετὰ τὸν «Ἀτυχὴ Πόλεμο» τοῦ 1897, καὶ μόνον μετὰ τὶς φρικιαστικὲς πράξεις βίας τῶν Κομιτατζήδων καὶ τὶς συνεχεῖς ἐκθέσεις τῶν Μητροπολιτῶν καὶ τέλος τοῦ Προξένου Θεσσαλονίκης Λάμπρου Κορομηλᾶ, ὁ ὁποῖος δήλωνε ὅτι σὲ λίγο ὁ Ἑλληνισμὸς θὰ ἔσβηνε ἀπὸ τὴν Μακεδονία. Ἔτσι, μόλις τὸ 1904 ἀποφάσισε ἡ Ἀθήνα νὰ στείλη τὴν πρώτη ἔνοπλη ὁμάδα ἀξιωματικῶν, μὲ ἐπί κεφαλῆς τὸν εὐγενῆ ἥρωα τοῦ Ἀγῶνα Παῦλο Μελᾶ.

Ἀνακεφαλαιώνοντας: Ὅταν ὁμιλοῦμε γιὰ Μακεδονικὸ Ἀγῶνα, δὲν μιλοῦμε γιὰ ἕναν ἐμφύλιο πόλεμο συμφερόντων, ὅπου τὰ ἀδέλφια μάλωσαν γιὰ τὰ κτηματικά. Ἡ ζυγαριὰ τῆς δικαιοσύνης δὲν ἰσοσταθμίζεται, ἀλλὰ γέρνει πρὸς τὴν μία πλευρά, γιατί αἰτία τοῦ μακεδονικοῦ ἦταν τὰ συμφέροντα τῆς Ρωσίας ποῦ ἐκφράστηκαν ἄδικα μέσῳ τῆς δημιουργίας τοῦ πανσλαβιστικοῦ ἰδεολογήματος, τῆς διαστρέβλωσης τῆς ἱστορίας, τῆς ἀγνωμοσύνης ἔναντι τῶν Ρωμηῶν, τῆς καταπάτησης τῶν ἱερῶν Κανόνων, τῆς χρησιμοποίησης τῆς Ἐκκλησίας γιὰ ἐθνικοφυλετικοὺς σκοπούς, τῆς ἀδελφοκτονίας, τῶν μεθόδων βίας. Γι' αὐτὸ καὶ οἱ αἴτιοι τοῦ πολέμου αὐτοῦ ἐπέσυραν ἐναντίον τοὺς ὄχι μόνον τοὺς φυσικοὺς καὶ ἱστορικοὺς νόμους, ἀλλὰ κυρίως τοὺς πνευματικούς.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγῶνας καὶ οἱ Βαλκανικοὶ Πόλεμοι δὲν ἦταν τυχαῖα γεγονότα μὲ τυχαίους νικητές. Δὲν ἦταν μοιρασιὰ τῆς κληρονομιᾶς μεταξὺ ἀδελφῶν ποῦ μάλωσαν γι' αὐτὸ καὶ ὁ καθένας ἀνάλογα μὲ τὴν δύναμή του ἔλαβε καὶ τὸ μερίδιό του. Ἀπὸ τὰ πράγματα φαίνεται ὅτι συνδυάσθηκαν ἡ ἱστορία, τὸ δίκαιο, οἱ ἀρετές, ὁ κόπος, τὸ αἷμα, ἡ ἀλαζονεία μιᾶς πλευρᾶς ἢ ἡ αὐτογνωσία τῆς ἄλλης, τὰ πρόσωπα ἥρωες, ὁ πνευματικὸς νόμος καὶ τέλος αὐτὴ ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Πιστεύουμε ὅτι καὶ γιὰ ὅσους ἀπὸ τοὺς νικητὲς Ρωμηοὺς καὶ Ἕλληνες, ἀκόμη καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποῦ θεωροῦμε ἥρωές μας, δὲν σεβάστηκαν σὲ κάποιο σημεῖο καὶ βαθμὸ τὸν πνευματικὸ νόμο, δέχθηκαν τὶς δίκαιες συνέπειές του.

Ὅσοι παρέβησαν τοὺς πνευματικοὺς νόμους καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ δίκαιο καὶ προσπάθησαν νὰ ἐκμεταλλευτοῦν τὴν Ἐκκλησία, ἔχασαν καὶ αὐτὰ ποῦ πίστευαν ὅτι κρατοῦσαν στὰ χέρια τους. Ἡ Βουλγαρία ἔμεινε μὲ ἕνα ἐλάχιστο τμῆμα ἀπὸ τὴν γῆ τῆς Μακεδονίας καὶ χωρὶς τὴν ποθητὴ ἔξοδο στὸ Αἰγαῖο. Ἡ Ρωσία ὄχι μόνον δὲν ἀπέκτησε καὶ αὐτὴ ἔξοδο στὸ Αἰγαῖο καὶ τὴν Μεσόγειο, ἀλλὰ σὲ λίγα χρόνια ἀνατρεπόταν τελείως ἡ ἐσωτερική της τάξη καὶ ἡ Ἐκκλησία της διωκόταν ἀνηλεῶς. Βλέποντας τὰ πράγματα ἐκ τῶν ὑστέρων, θὰ τολμούσαμε μιὰ κρίση: Ἴσως ἀπὸ τὴν θεία Πρόνοια νὰ ἔγινε ἡ ἀλλαγὴ πραγμάτων στὴν Ρωσία, ὥστε: α) νὰ ἀναδειχθοῦν οἱ ἑκατομμύρια νεομάρτυρές της καί, ὅσον ἀφορᾶ τὸ θέμα μᾶς β) ὁ πανσλαβιστικὸς ἰδεαλισμὸς τῆς νὰ ἐκφρασθῇ διὰ μέσου τῆς πολιτικῆς ἰδεολογίας ποῦ ἐπικράτησε. Γιατί, ἂν χρησιμοποιοῦσε ὡς δόρυ της τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη γιὰ νὰ κυριαρχήση ἀπὸ τὸν βορρᾶ ὡς τὸν νότο καὶ ἀπὸ τὴν δύση στὴν ἀνατολή, τότε ἡ Ὀρθοδοξία πιθανῶς νὰ γινόταν μισητὴ στὶς χῶρες ἐκεῖνες, ὅπως ἔγινε μισητὸς ὁ σιοβετικὸς ὁλοκληρωτισμὸς ἢ οἱ σταυροφόροι στοὺς Ἄραβες.

Καὶ ἐμεῖς, οἱ Ρωμηοὶ καὶ οἱ Ἕλληνες, νομίζω πῶς δικαίως τιμοῦμε τοὺς ἁγνοὺς καὶ ὡραίους ἥρωες τῶν ἡμερῶν ἐκείνων, γιατί πολέμησαν νομίμως καὶ στεφανώθηκαν νομίμως.–