Skip to main content

Γεγονός καὶ σχόλιο: Μιὰ ἄλλη ἄποψη γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κρίση

Ὁ Καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Στρασβούργου Νικήτας Ἀλιπράντης σὲ πρόσφατη ὁμιλία τοῦ στὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, τῆς ὁποίας εἶναι ἀντεπιστέλλον μέλος, μὲ τίτλο «Ἡ κοινωνιολογία τοῦ χρήματος καὶ ἡ σύγχρονη ἐξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ» (Ἐφημ. Χριστιανική, 20-12-2012), ἀνέπτυξε πολλὲς ἐνδιαφέρουσες πλευρὲς γιὰ τὸ χρῆμα καὶ τὴν μετεξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ. Στὸ σημείωμα αὐτὸ θὰ καταγραφὴ μόνον ἕνα ἐνδιαφέρον σημεῖο.

Ἡ ἄποψή του εἶναι ὅτι ἡ ἔκφραση «οἰκονομικὴ κρίση», ἡ ὁποία ἀνάγεται στὸν Μάρξ, δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδοθῇ στὰ σύγχρονα δεδομένα καὶ γι’ αὐτὸ εἶναι ἀδόκιμο νὰ χρησιμοποιεῖται ἡ φράση αὐτὴ γιὰ νὰ χαρακτηρίση τὴν σύγχρονη παγκόσμια οἰκονομικὴ κρίση. Ἔτσι, δὲν μποροῦμε σήμερα νὰ κάνουμε λόγο γιὰ «οἰκονομικὴ κρίση» ποῦ ἀφορᾶ τὴν πραγματικότητα ποῦ ἀντιμετωπίζουμε. Παραθέτει δύο λόγους γιὰ νὰ στηρίξη αὐτὴ τὴν ἄποψή του.

Ὁ πρῶτος λόγος εἶναι ὅτι «ἡ κερδοσκοπία σήμερα εἶναι ἐνδημική, ἔχει καταστεῖ συστατικὸ ἐνδογενὲς στοιχεῖο τοῦ καπιταλιστικοῦ συστήματος, ἔχει χάσει τὸν περιστασιακὸ χαρακτῆρα της, ποῦ ἀποτελεῖ καὶ τὴν προϋπόθεση τοῦ κυκλικοῦ χαρακτῆρα τῶν κρίσεων». Ὅταν κάνουμε λόγο γιὰ «οἰκονομικὲς κρίσεις», ἐννοοῦμε ὅτι κάτι εἶναι περιστασιακό, εἶναι μιὰ κακὴ λειτουργία τῆς κρατικῆς οἰκονομίας σὲ μιὰ δεδομένη στιγμή, ὁπότε καὶ ὑπερβαίνεται. Ὅμως, σήμερα ἡ λεγομένη «οἰκονομικὴ κρίση» δὲν εἶναι περιστασιακὸ γεγονός, ἀλλὰ εἶναι ἐνδογενὴς στὸ σύστημα τῆς κοινωνίας.

Ὁ δεύτερος λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο δὲν μπορεῖ νὰ ἀναφερόμαστε σὲ «οἰκονομικὴ κρίση» στὰ σύγχρονα δεδομένα «ἀφορᾶ τὸ ἀντικείμενο τῆς κερδοσκοπίας. Ἐνῷ στὸν καπιταλισμὸ τοῦ 19ου αἰῶνα ἡ κερδοσκοπία ἀναφερόταν οὐσιωδῶς στὴν παραγωγὴ καὶ τὴ διανομὴ τῶν ἀγαθῶν, σήμερα ἡ θεμελιώδης ἐνασχόλησή της εἶναι τὸ ἐμπόριο τῶν χρηματιστικῶν μέσων (χρήματος, ἀξιώσεων, κινδύνων, χρεῶν) καὶ συχνότατα εἶναι κερδοσκοπία ἐπὶ τῆς κερδοσκοπίας. Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια, οἱ σύγχρονες χρηματοπιστωτικὲς ἀγορὲς εἶναι κατὰ βάση, "ἀγορὲς ἐμπόρων" (Handlermarkte), σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς "ἀγορὲς τῶν παραγωγῶν" (Produzentenmarkte)».

Βέβαια, τὴν ἄποψή του αὐτὴ τὴν ὑποστηρίζει μὲ ἱκανὰ ἐπιχειρήματα, ὅπως φαίνεται στὴν υἱοθέτηση ἀπὸ διάφορες κυβερνήσεις τῆς «ἀκραίας οἰκονομίστικης ἰδεολογίας τῆς περιβόητης Σχολῆς τοῦ Σικάγου» ποῦ ὁδήγησε «στὴν ἀποδυνάμωση τῶν περισσοτέρων ἰσχυόντων ρυθμιστικῶν καὶ ἐποπτικῶν κανόνων», ποῦ σχετίζονται μὲ τὸν ἔλεγχο τῶν ἐπιτοκίων, τὴν δανειοδότηση καὶ ἄλλους χρηματοπιστωτικοὺς περιορισμούς. Ἐπίσης, αὐτὸ φαίνεται στὸ ὅτι «τὸ χρῆμα ἔγινε ἀόρατο, κινεῖται μὲ τὴν μορφὴ ἠλεκτρονικῶν μέσων εὐκινήτων καὶ πανταχοῦ παρόντων». Ἔτσι, ἡ οἰκονομία μεταβλήθηκε ἀπὸ βιομηχανικὴ σὲ τεχνολογική-πληροφορική. Αὐτὸ ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ὀδηγήση «σὲ μιὰ ὀλιγάριθμη τάξη πρωταγωνιστῶν νὰ χρησιμοποιοῦν τὶς πληροφορίες ποῦ λαμβάνουν μέσῳ τῶν νέων τεχνολογιῶν, νὰ δημιουργοῦν εἰκονικὲς ἑταιρεῖες ποῦ ἀντιστρατεύονται καὶ ὑπονομεύουν τὶς ὑπαρκτὲς ἑταιρεῖες, καὶ νὰ κερδοσκοποῦν σὲ πλήρη ἀδιαφάνεια, συσσωρεύοντας τεράστιο πλοῦτο εἰς βάρος τοῦ μεγίστου τμήματος τῶν πληθυσμῶν τῆς γῆς, ἀκόμη καὶ τῶν Κρατῶν, χωρὶς νὰ περνοῦν ἀπὸ τὴν διαδικασία τῆς παραγωγῆς».

Ἑπομένως, σήμερα δὲν μπορεῖ νὰ γίνεται λόγος γιὰ «οἰκονομικὴ κρίση» ποῦ ἔχει «παροδικὸ» καὶ «κυκλικὸ» χαρακτῆρα, ἀφοῦ ἡ σημερινὴ οἰκονομικὴ κρίση ἀποτελεῖ «συστημικὴ μεταλλαγὴ τοῦ καπιταλισμοῦ». Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀλλάξει πολύ, ἔχει διαστραφεῖ καὶ προκάλεσε ἀλλαγὲς καὶ σὲ ὅλα τὰ κοινωνικὰ συστήματα. Ἄρα δὲν ἔχουμε ἁπλῶς οἰκονομικὴ κρίση, ἀλλὰ κοινωνική, οἰκονομικὴ καὶ ἀνθρώπινη μεταλλαγή, ποῦ σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ δοῦμε τὰ πράγματα στὸ βάθος τους, στὶς νέες συνθῆκες τοῦ κοινωνικοῦ καὶ ἀνθρώπινου βίου.

Ν. Ι.

  • Προβολές: 2854