Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἐν σοφίᾳ πρὸς τοὺς ἔξω - Ἡ Ἐκκλησία τῆς νεωτερικότητας

Ἐν σοφίᾳ πρὸς τοὺς ἔξω

Ἡ κ. Νίκη Παπαγεωργίου (Καθηγήτρια στὸ Α.Π.Θ), παρουσιάζοντας τὸν συλλογικὸ τόμο μὲ τίτλο: «Ἀνανέωση στὴν Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ Παράδοση; Tὸ ζήτημα τῆς ἀλλαγῆς στὴν Ἑλληνορθόδοξη σκέψη καὶ πράξη», σημειώνει: «Τὰ ἄρθρα τοῦ τόμου δείχνουν ὅτι κανένας "θεσμὸς" δὲν μένει στατικὸς καὶ ἀμετακίνητος στὴν ἱστορία, οὔτε λειτουργεῖ μὲ τρόπο ἀνιστορικὸ καὶ ἄϋλο. Ἡ θεολογικὴ σκέψη καὶ διανόηση, ἀλλὰ καὶ ἡ Ἐκκλησία ὡς θεσμός, ἀποτελοῦν μέρος αὐτοῦ τοῦ κόσμου καὶ διαλέγονται φανερῶς ἢ ἀφανῶς μαζί του». Σὲ αὐτὴ τὴν ἄποψη μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀντιτείνη τὸν λόγο ποῦ εἶπε ὁ Χριστὸς στοὺς μαθητὲς Τοῦ: «εἰ ἐκ τοῦ κόσμου ἧτε, ὁ κόσμος ἂν τὸ ἴδιον ἐφίλει ὅτι δὲ ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ ἐστέ, ἀλλ' ἐγὼ ἐξελεξάμην ὑμᾶς ἐκ τοῦ κόσμου, διὰ τοῦτο μισεῖ ὑμᾶς ὁ κόσμος». (Ἰωάνν. 15,19). Ἰσχύει, ὅμως, καὶ ἡ προτροπὴ τοῦ ἀπ. Παύλου πρὸς τοὺς Κολασσαεὶς «Ἐν σοφίᾳ περιπατεῖτε πρὸς τοὺς ἔξω» καὶ «Ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεὶ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι» (4,5-6).

Ἡ Ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Χριστός, ὁ Ὁποῖος δὲν εἶναι «μέρος αὐτοῦ τοῦ κόσμου», ὅμως τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας «ἐν τὼ κόσμῳ εἰσί», μὲ τὸν ὁποῖον πρέπει «ἐν σοφίᾳ» νὰ διαλέγονται. Εἶναι ξεκαθαρισμένο, ἐπίσης, ὅτι ὁ «σαρκικὸς» καὶ «ψυχικὸς» ἄνθρωπος «οὐ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ μωρία γὰρ αὐτῶ ἐστι»(Α' Κορινθ. 2,14). Ὁπότε, ὁ «ἐν σοφίᾳ» διάλογος τῶν πιστῶν μὲ τὸν κόσμο δὲν ἀποβλέπει στὸ νὰ γίνη κατανοητὴ καὶ ἀποδεκτὴ ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ ὅλους, ἀλλὰ στὸ νὰ ἐλκύση ἀπὸ τὸν κόσμο τοὺς δεκτικοὺς τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, εἰσάγοντάς τους στὸ μέγα θεανθρώπινο μυστήριό της. Τὸ ἄγχος ὅμως γιὰ ἀλλαγὲς καὶ ἀνανέωση «στὴν Ἑλληνορθόδοξη σκέψη καὶ πράξη» θεωρεῖ ὅτι βρίσκει ἐρείσματα σὲ ἀπόψεις καὶ πρακτικὲς ποῦ δὲν ἀφοροῦν ἄμεσα τὴν Ἐκκλησία. Ὡς τέτοια «ἀνανέωση» ἀναφέρεται «ἡ "ἀποδοχὴ" τοῦ ἐθνικοῦ ρόλου» τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὴ ἡ «ἀνανέωση» παρουσιάζεται ὡς «"ἱκανότητα" προσαρμογῆς..., στὸ πλαίσιο ἰδιαίτερων κοινωνικο-πολιτικῶν δεδομένων».

Ἂν «ἡ "ἀποδοχὴ" τοῦ ἐθνικοῦ ρόλου» εἶναι «προσαρμογὴ» τῆς Ἐκκλησίας, αὐτὸ σημαίνει ὅτι παρεξέκλινε πρὸς τὴν αἵρεση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ. Εἶναι τελείως διαφορετικὸ πρᾶγμα ὅμως, ὅταν τὸ Ἔθνος θεωρῇ τὴν Ἐκκλησία ὡς βασικὸ στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς του. Ἡ Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ κλειστὴ στὰ ὅρια ἑνὸς Ἔθνους. Τὸ Ἔθνος ὅμως μπορεῖ νὰ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὴν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό, ἄλλωστε, τοῦ ἀνοίγει πύλες στὴν οἰκουμένη. Ἡ ἐπιλογὴ τοῦ ἐθνικοῦ ρόλου τῆς Ἐκκλησίας, ὡς παραδείγματος «ἀνανέωσης», δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ ἐπιτυχής.

Ἡ Ἐκκλησία τῆς νεωτερικότητας

Ὁ τρόπος ποῦ ἡ Ἐκκλησία «ἐν σοφίᾳ» διαλέγεται μὲ τὸν κόσμο περιλαμβάνει προσαρμογὲς οἱ ὁποῖες δὲν ἀλλοιώνουν τὸν σωστικὸ πυρῆνα τῆς θεολογίας, τὸ περιεχόμενο τῆς εὐαγγελικῆς ἄσκησης, τὸν κανόνα τῆς πίστης καὶ τῆς προσευχῆς. Εἶναι ἀλλαγὲς στὰ «ρήματα» καὶ ὄχι στὰ «νοήματα» (κατὰ τὸν π.Ι. Ρωμανίδη).

Ὅμως ἡ νεωτερικότητα θέτει ζητήματα ποῦ «ἀφοροῦν τὸ "σκληρὸ πυρῆνα" τοῦ θεολογικοῦ λόγου καὶ τῆς Ἐκκλησίας ὡς θεσμοῦ». Δὲν ἀρκεῖται μόνον στὰ «ρήματα», θέλει ἀλλαγὲς καὶ στὰ «νοήματα» τῆς ἐκκλησιαστικῆς θεολογίας. Ζητᾶ, δηλαδή, μιὰ «ἐκκλησία» διαφορετικὴ ἀπὸ τὴν Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολική. Αὐτὸ εἶναι μέγιστος θεολογικὸς κίνδυνος.