«Εἰς τὴν ζωὴν τῶν Καππαδοκῶν, ἡ Ἐκκλησία εἶναι πάντοτε τὸ κέντρον»

Ὁμιλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στὴν Νίγδη τῆς Καππαδοκίας

(ἀποσπάσματα)

Τήν στιγμὴν αὐτήν, πατέρες καὶ ἀδελφοί, ὁμιλεῖ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ὁμιλεῖ ἡ παράδοσις, οἱ λίθοι, ὁ ἐρειπωμένος αὐτὸς Ναὸς τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἡ στιγμὴ τοῦ παρελθόντος. Καὶ Κύριος, "ὁ πάντα εἰδῶς καὶ ἐρευνῶν καρδίας καὶ νεφρούς", γνωρίζει πόσαι οἰμωγαὶ καὶ κραυγαὶ καὶ ἀπελπισία καὶ ἀπόγνωσις καὶ ἀποκεφαλισμοὶ καὶ βία καὶ ἀπαγωγαί, "θρῆνος ἐν Ραμά", εἰς τὴν Νίγδην τῶν 35.000 τότε Ὀρθοδόξων ρωμηὼν κατοίκων ἠκούσθησαν ἀπὸ προγόνους μας "μὲ τὴν ψυχὴν στὸ στόμα".

Ὁμιλεῖ ἡ στιγμὴ τοῦ παρόντος, τὰ πνεύματα τῶν πατέρων καὶ ἀδελφῶν μας, τῶν μαρτύρων καὶ τῶν ἀνωνύμων χριστιανῶν, ποῦ "ἄφησαν τὸ βιὸς" καὶ ἔφυγαν. Καὶ ὅμως δὲν ἔφυγαν. Μᾶς ἐκληροδότησαν ἀξίας καὶ πολιτισμὸν καὶ ἐπιτεύγματα πνευματικὰ φωτεινά, τὰ ὁποία δὲν ἐκάλυψε χῶμα καὶ τάφος, σκότος βαθύ, ἀλλὰ κατηξίωσεν ὁ Ὄρθρος τῆς Μιᾶς τῶν Σαββάτων, ὁ Ὄρθρος τῆς Ἀναστάσεως. Καί, αὐτὴν τὴν στιγμὴν ἀπολαμβάνομεν. Παρελθὸν καὶ παρὸν καὶ μέλλον, μήπως δὲν συμποσοῦνται εἰς μίαν καὶ μοναδικὴν ἔννοιαν, τὴν αἰωνιότητα;

Εἰς τὴν ζωὴν τῶν Καππαδοκῶν, ἡ Ἐκκλησία εἶναι πάντοτε τὸ κέντρον. Προσεκτικὸς περιηγητὴς ἁπλούς, καὶ μάλιστα ὁ μελετητὴς καὶ ὁ προσκυνητής, διαπιστώνει χαραγμένη εἰς τοὺς τοίχους τῶν ἐρειπίων τῶν Ἱερῶν Ναῶν τὴν προσευχητικὴν ἐπίκλησιν "Κύριε, βοήθει". Καὶ αὐτὸ μαρτυρεῖ τὸ ὑπεράνθρωπον, τὸ θεῖον, τῆς ψυχῆς τοῦ Καππαδόκου, ὅταν κατὰ κύματα ἐθραύοντο διὰ παντὸς εἰς τὸν ἀφρὸν τοῦ βράχου τῆς πίστεως αἱ ἐπιδρομαὶ τῶν διαφόρων κατακτητῶν. Ὁ ποιητὴς Ζήσιμος Λορεντζάτος, προλογίζων τὸ ἔργον τοῦ ποιητοῦ Γεωργίου Σεφέρη "Τρεὶς μέρες στὰ μοναστήρια τῆς Καππαδοκίας" γράφει: "Μόλις πάει νὰ κατακάτσει ὁ κουρνιαχτός, προβαίνει στὸν ὁρίζοντα καὶ ἄλλο ἀσκέρι".

Καὶ τὰ ἀσκέρια ἦλθον καὶ παρῆλθαν. Οἱ κίνδυνοι τοὺς ὁποίους ἐβίωναν καθημερινῶς οἱ Καππαδόκαι τοὺς ἔστρεφαν συνεχῶς εἰς τὸν Ἀναστάντα Κύριον, τὴν μόνην ἀσφαλῆ καταφυγὴν καὶ σωτηρίαν. Μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ τελευταῖος Μητροπολίτης Ἰκονίου Προκόπιος Λαζαρίδης, τραγικὴ μορφὴ τοῦ 1922, ὁ ὁποῖος ἐπάλαιψε διὰ τὴν σωτηρίαν τοῦ λαοῦ του καὶ ἐμαρτύρησε διὰ τὸ ἦθος καὶ φρόνημα καὶ τὴν πιστότητά του εἰς τὸν Οἰκουμενικὸν Θρόνον, ὑπερβὰς τὴν πίεσιν τῶν γνωστῶν τότε δυνατῶν "εὐθυμικῶν" καὶ μή. Τραγικὲς φιγοῦρες καὶ μορφές, οἱ ὁποῖες ἐφρόντιζαν ὄχι τὸ "εὔ ζὴν" ἀλλὰ τὸ "κατὰ Χριστὸν ζῆν". Καὶ αὐτὴ ὑπῆρξεν ἡ μοναδικὴ αἴσθησις ταυτότητος τοῦ Καππαδόκου, δεδομένου ὅτι ἡ γλῶσσα δὲν ἀποτελοῦσε δι αὐτὸν συνδετικὸν κρίκον ὡς συνέβαινε μὲ ἑτέρους συμπαγεῖς χριστιανικοὺς πληθυσμούς. Αὐτοὶ ὁμιλοῦσαν ἐδῶ τὰ γνωστὰ καραμανλίδικα, κυρίως.

Ἡ εὐλάβεια, ἐξ ἑτέρου, εἶναι βαθιὰ ριζωμένη εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Καππαδόκου. Τὸ μαρτυροῦν οἱ πολλοὶ καὶ μεγάλοι ἅγιοι τῆς γῆς αὐτῆς. Οἱ Ἅγιοι Μάμας, Ἰουλίττα, Γεώργιος ὁ Τροπαιοφόρος, Εἰρήνη Χρυσοβαλάντω, Εὐψύχιος, Σώζων, Πέντε Μάρτυρες, Εὐδόκιμος, Μελέτιος, Ἀρσένιος καὶ ὁ ὁσιακῶς ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ἀσκήσας Γέρων Παΐσιος, καὶ νέφος μέγα ἐπωνύμων καὶ ἀνωνύμων, οἱ ὁποῖοι εἵλκυσαν τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ἡ εὐλάβεια, ἐξ ἑτέρου, εἶναι βαθιὰ ριζωμένη εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Καππαδόκου. Τὸ μαρτυροῦν οἱ πολλοὶ καὶ μεγάλοι ἅγιοι τῆς γῆς αὐτῆς. Οἱ Ἅγιοι Μάμας, Ἰουλίττα, Γεώργιος ὁ Τροπαιοφόρος, Εἰρήνη Χρυσοβαλάντω, Εὐψύχιος, Σώζων, Πέντε Μάρτυρες, Εὐδόκιμος, Μελέτιος, Ἀρσένιος καὶ ὁ ὁσιακῶς ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ἀσκήσας Γέρων Παΐσιος, καὶ νέφος μέγα ἐπωνύμων καὶ ἀνωνύμων, οἱ ὁποῖοι εἵλκυσαν τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ....

Λοιπόν, σήμερον, εἰς τὴν Καππαδοκίαν ζῶμεν τὴν στιγμήν, "μετεωριζόμεθα δόξαν ἄφραστον". Καὶ καταργοῦνται χρονικαὶ καὶ τοπικαὶ ἀποστάσεις καὶ ἀγνοοῦνται ἰσθμοὶ καὶ διαπορθμεύσεις καὶ μεταστάσεις καὶ χωρισμοί, "διὰ τῆς ἀχράντου προσψαύσεως τοῦ Κυρίου, φωτίζοντος κατ ἄμφω καὶ ἡμῶν τὰ ὄμματα τῶν ψυχῶν". Καὶ μᾶς γεμίζει μόνον ἡ ἐκστατικὴ ἐκείνη θεωρία τῆς ἀσημαντότητος τῆς ἡμετέρας ἱστορίας, ἐνώπιον τῆς σημαντικωτάτης συμπαντικῆς πανηγύρως, τῶν ψαλλόντων ἐνώπιον τοῦ Θρόνου τοῦ Ἀρνίου, ἡμῶν τῶν περιλειπομένων ἐν μυστηρίοις, καὶ τῶν προαπελθόντων πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν τῶν Καππαδοκῶν, τῶν μαρτύρων καὶ τῶν Ἁγίων, τῶν ψαλλόντων, λέγομεν, τὸ "Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, Κύριος Σαβαώθ". Ἀληθῶς, "οὗτος τῆς ἀνθρωπίνης ὅρος εὐδαιμονίας, ἡ μακαριότης", κατὰ τὸν Καππαδόκην φωστῆρα Γρηγόριον τὸν Θεολόγον.
Ἀδελφοί, Χριστὸς ἀνέστη καὶ καλὴν Πεντηκοστήν!