Δαμασκὸς - Λατάκεια – Κοιλάδα Χριστιανῶν – Χαλέπι

Πρωτοδημοσιευόμενα ἀποσπάσματα ἡμερολογίου γιά τούς Ρωμηούς τῆς Συρίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου

Ὅπως σημειώθηκε στό ἄρθρο τῆς πρώτης σελίδος θά δημοσιεύσω ἐλάχιστα ἀποσπάσματα ἀπό τό ἡμερολόγιο τό ὁποῖο κρατοῦσα κατά τίς μετακινήσεις μου στήν Συρία καί πού ἀναφέρονται στήν πρωτεύουσα τῆς Συρίας, Δαμασκό, στό μεγαλύτερο λιμάνι τῆς Συρίας, τήν Λατάκεια, στήν Ἱερά Μονή Ἁγίου Γεωργίου στήν κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν καί στήν δεύτερη μεγαλύτερη πόλη τῆς Συρίας, τό Χαλέπι. Δίνεται μιά εἰκόνα ἀπό τήν ἐπικοινωνία μου μέ τούς Ρωμηούς τῆς Συρίας, πού τώρα βρίσκονται σέ πόλεμο καί διωγμό. Ὁλόκληρο τό βιβλίο θά δημοσιευθῆ ἀργότερα καί ἔχει ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες γιά τήν περιοχή.

Δαμασκὸς Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 1988

Μέ τό ἀεροπλάνο τῆς Ὀλυμπιακῆς Ἀεροπορίας ἀναχωρήσαμε ἀπό τήν Ἀθήνα 12:35 τό μεσημέρι καί φθάσαμε στήν Δαμασκό στίς 3:00 μ.μ. Ἡ μετάβασή μου στόν Λίβανο θά γίνη διά τῆς Δαμασκοῦ, πρωτεύουσας τῆς Συρίας, διότι τό ἀεροδρόμιο τῆς Βηρυττοῦ δέν λειτουργεῖ, εἶναι κλεισμένο λόγῳ τοῦ πολέμου.

Ἡ Συρία εἶναι ἕνα κομβικό σημεῖο μεταξύ τῆς Ἀσίας, τῆς Ἀφρικῆς καί τῆς Εὐρώπης, ἀπό ὅπου πέρασαν διάφοροι λαοί καί πολιτισμοί. Στόν χῶρο αὐτό παρατηροῦνται συγκρούσεις, ἀλληλεπιδράσεις καί συγχωνεύσεις πολιτισμῶν.  Ἀπό τήν Συρία πέρασαν Αἰγύπτιοι, Χετταῖοι, Ἀσσύριοι, Βαβυλώνιοι, Πέρσες, Ἕλληνες, Ρωμαῖοι, Ἄραβες, Τοῦρκοι, Σελτζοῦκοι, Ὀθωμανοί, Μαμελοῦκοι καί Γάλλοι καί ἄφησαν τά πολιτιστικά τους ἀποτυπώματα.

Ἀπό τό ἀεροπλάνο, ὅταν πετούσαμε πάνω ἀπό τήν Κύπρο, τήν εἶδα ὅπως φαίνεται στόν χάρτη. Πλησιάζοντας πρός τήν Δαμασκό ἔβλεπα ἕνα σεληνιακό τοπίο. Ἡ Δαμασκός μέ τά 3 ἑκατομμ. κατοίκους εἶναι μιά μεγάλη ὄαση καί γύρω ἀπό αὐτήν ἔρημος. Ἐπί δέκα λεπτά τῆς ὥρας δέν φαινόταν οὔτε ἕνα δένδρο. Παρατηροῦσα ἀπό τό ἀεροπλάνο μικρά σπιτάκια μέσα στήν ἔρημο.

Στό ἀεροδρόμιο μέ περίμενε ὁ ὑπάλληλος τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας. Τό ἀεροδρόμιο τῆς Δαμασκοῦ ἦταν κτισμένο μέ εὐρωπαϊκές προδιαγραφές καί ἦταν κατά πολύ ἀνώτερο ἀπό τό ἀεροδρόμιο τοῦ Ἑλληνικοῦ. Τό σχέδιό του εἶχε καί πολλά στοιχεῖα ἀνατολίτικα.

Ἡ ἡμέρα τῆς Παρασκευῆς εἶναι ἀργία γιά τούς Μουσουλμάνους καί στό ἀεροδρόμιο ὑπῆρχε λίγος κόσμος. Ὅταν περάσαμε ἀπό τήν πύλη γιά ἔλεγχο, ὑπῆρχαν τρεῖς πού ἤλεγχαν, ὁ ἕνας ἦταν ἀστυνομικός καί οἱ ἄλλοι δύο ἐκπρόσωποι δύο διαφορετικῶν ὀργανώσεων. Καί οἱ τρεῖς ἤλεγξαν τό διαβατήριο. Ἔμαθα ὅτι ἡ μία ὀργάνωση παρακολουθεῖ τήν ἄλλη.

Μέ τό αὐτοκίνητο τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας πήγαμε στό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας. Περάσαμε ἀπό τήν πύλη ἀπ' ὅπου οἱ πρῶτοι Χριστιανοί κατέβασαν τόν Ἀπόστολο Παῦλο διά σαργάνης καί τόν φυγάδευσαν γιά νά μήν τόν φονεύσουν οἱ Ἰουδαῖοι. Τό Πατριαρχεῖο βρίσκεται στήν λεγομένη ἀπό τίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων «εὐθεῖα ὁδό» (Πραξ. θ΄, 11). Ἐκεῖ πλησίον εἶναι καί τό σπίτι τοῦ Ἀνανίου, στόν ὁποῖο ἔστειλε ὁ Θεός τόν Ἀπόστολο Παῦλο καί τόν βάπτισε. Τώρα εἶναι ἐκκλησάκι καί εἶναι στήν κυριαρχία τῶν Λατίνων.

Ἡ Δαμασκός εἶναι πρωτεύουσα τῆς Συρίας. Εἶναι ἡ παλαιότερη κατοικημένη πόλη διεθνῶς, ἀπό τό 5.000 π.Χ. Τό 1.000 π.Χ. ἦταν πρωτεύουσα τοῦ ἀραμαϊκοῦ Κράτους. Μάλιστα μέχρι σήμερα βορείως τῆς Δαμασκοῦ ὑπάρχει τό χωριό Μααλούλα πού οἱ κάτοικοί του ὁμιλοῦν τήν ἀραμαϊκή γλώσσα, πού ὁμιλοῦσε καί ὁ Χριστός. Βρῆκα κάποιον πού καταγόταν ἀπό ἐκεῖ καί τόν παρεκάλεσα νά μοῦ πῆ μερικούς λόγους τοῦ Χριστοῦ, ὅπως «ἐγώ εἰμί τό Φῶς τοῦ κόσμου», γιά νά ἀκούσω πῶς μιλοῦσε ὁ Χριστός.

Ὅλοι οἱ λαοί πού πέρασαν ἀπό τήν Συρία πέρασαν καί ἀπό τήν Δαμασκό, ἡ ὁποία κυριεύθηκε ἀπό τόν Μ. Ἀλέξανδρο τό 334 π.Χ. καί οἱ Ἕλληνες ἔδωσαν ἄνθηση στό ἐμπόριο τῆς περιοχῆς. Μέσα ἀπό τήν ἀραμαϊκή Δαμασκό ἀναδύθηκε μία ἑλληνική Δαμασκός πού φαίνεται εὐδιάκριτα μέχρι σήμερα. Πολλοί ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ Δαμασκός καί ἡ εὐρύτερη περιοχή τῆς Συρίας εἶναι μιά «μεγάλη Ἑλλάδα» πού εἶναι ἄγνωστη σέ πολλούς ἀπό μᾶς. Ἄλλωστε, ἡ Ἀντιόχεια τῆς Συρίας παλαιά ὀνομαζόταν «Συριάδες Ἀθῆναι». Οἱ κάτοικοί της μιλοῦσαν τήν ἑλληνική γλώσσα, ἤξεραν τήν ἑλληνική φιλοσοφία καί τήν ὀρθόδοξη θεολογία. Ἄς θυμηθοῦμε τά ἔργα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, τοῦ μεγάλου Πατρός καί δογματολόγου τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Δαμασκός ἦταν τό πιό «σημαντικό προωθημένο φυλάκιο τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας».

Μετά τούς Ρωμαίους – Βυζαντινούς ἡ Δαμασκός καταλήφθηκε ἀπό τούς Ἄραβες (635 μ.Χ.), τούς Σελτζούκους Τούρκους, τούς Αἰγυπτίους, τούς Μαμελούκους, τούς Μογγόλους κλπ. πρόσφατα δέ ἀπό τούς Γάλλους. Ἡ γαλλική παρουσία κράτησε ἀπό τό 1920 μέχρι τό 1945, καί ἔγιναν πολλά αἱματηρά ἐπεισόδια. Τό 1946 ἀπεχώρησαν τά γαλλοβρετανικά στρατεύματα καί ἡ Συρία ἔγινε ἀνεξάρτητο Κράτος μέ πρωτεύουσα τήν Δαμασκό.

Ἡ Δαμασκός παίζει σημαντικό ρόλο στό ἐμπόριο μεταξύ Βηρυττοῦ, Ἀμμάν, Βαγδάτης καί Κουβέϊτ.

Οἱ Μουσουλμάνοι εἶναι κυρίως Σουνίτες. Ὑπάρχουν καί Σιΐτες, στῶν ὁποίων τήν αἵρεση ἀνήκουν καί οἱ Ἀλεβίτες.

Ἡ Δαμασκός εἶναι ἡ ἕδρα τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας, πού εἶναι τρίτο στήν σειρά τῶν Πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων μετά τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας καί ποιμαίνει περίπου ἕνα ἑκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες (1.200.000) Χριστιανούς, ἀπό τόν Λίβανο μέχρι τό Ἰράκ. ...

Μοῦ κάνουν ἐντύπωση τά πάντα. Ἡ Δαμασκός χωρίζεται σέ δύο τμήματα, τό νέο πού ἔχει σύγχρονα κτίρια, καί τό παλαιό πού ἔχει πεπαλαιωμένα κτίρια, στενά δρομάκια κλπ. Οἱ περισσότερες γυναῖκες κυκλοφοροῦν φορώντας μαῦρα ὑφάσματα σάν νά εἶναι μοναχές καί ἔχοντας καλυμμένο τό πρόσωπο μέ φερετζέ (μπούργκα). Αὐτοί εἶναι οἱ πιό συντηρητικοί. Στήν ἀρχή νόμιζα ὅτι εἶναι ὀρθόδοξες μοναχές, ἔπειτα ἔμαθα ὅτι εἶναι συντηρητικές Μουσουλμάνες.

Στό Πατριαρχεῖο μέ δέχθηκε ὁ Πατριαρχικός Ἐπίτροπος Ἐπίσκοπος Σεϊδνάγια Ἠλίας, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ τήν ἑλληνική γλώσσα. Μοῦ προσέφεραν καί γεύθηκα τόν ἀραβικό καφέ. Πικρότατος, χωρίς ζάχαρη, καί μαῦρος. Αἰσθάνθηκα δυσκολία νά πιῶ ἕναν τέτοιο καφέ, καί ἐκεῖνοι μοῦ εἶπαν ὅτι αἰσθάνονται τό ἴδιο ὅταν πίνουν ἑλληνικό καφέ μέ πολλή ζάχαρη. Εἶπαν: «Ὁ δικός σας καφές δέν εἶναι καφές, ἀλλά ἕνα γλυκό κατασκεύασμα. Ὁ δικός μας εἶναι καφές».

Ἐπειδή ἡ Παρασκευή εἶναι ἀργία γιά τούς Μουσουλμάνους, γι' αὐτό καί οἱ Χριστιανοί τελοῦν καί αὐτήν τήν ἡμέρα τήν θεία Λειτουργία, στήν ὁποία ἐκκλησιάζεται πολύς κόσμος. Πήγαμε στήν θεία Λειτουργία πού γινόταν 6-7 τό ἀπόγευμα. Λειτούργησε ὁ Θεοφιλέστατος Σεϊδνάγια καί ἔψαλαν γυναῖκες μέ καταπληκτικές φωνές. Ὁ δεξιός χορός ἔψαλε ἑλληνικά καί ὁ ἀριστερός ἀραβικά. Αὐτό γίνεται σέ ὅλους τούς ἱερούς Ναούς, ἀλλά σέ μερικούς ἀπό αὐτούς ψάλλουν ἀντιστρόφως, στόν δεξιό χορό ἀραβικά καί στόν ἀριστερό ἑλληνικά.

Τό βράδυ μᾶς προσέφεραν φαγητό σέ πολυτελέστατο ξενοδοχεῖο τῆς πόλης. Στήν συζήτηση ἔμαθα ὅτι ἡ Συρία ἔχει σοσιαλιστικό σύστημα. Κυβερνοῦν τήν χώρα οἱ Ἀλεβίδες, τό κόμμα τῶν Ἀλαουϊτῶν. Στά νοσοκομεῖα ἀπό τίς χίλιες (1.000) θέσεις ἐργαζομένων - ἰατρῶν οἱ ὀκτακόσιες (800) καταλαμβάνονται ἀπό μέλη τοῦ κόμματος καί οἱ ἄλλες διακόσιες (200) δίνονται σέ ἀριστούχους τῆς ἰατρικῆς.

Τό βράδυ διέμεινα στά κτίρια τοῦ Πατριαρχείου. Ἐπρόκειτο γιά πολύ παλιά κτίρια, τά δωμάτια καί ὁ ἐξοπλισμός τους ἔδειχναν τήν παλαιότητα καί τήν φτώχεια. Στό Πατριαρχεῖο διαμένουν ὅλοι οἱ ἄγαμοι Κληρικοί τῆς Δαμασκοῦ. Ἔχουν κοινή τράπεζα καί κοινό ταμεῖο.

Τό πρωΐ ἀπό τίς 4:30 μέ ξύπνησε ὁ Χότζας, πού καλοῦσε τούς Μουσουλμάνους σέ προσευχή. Γιά μισή ὥρα, μέχρι τίς 5:00, ἀκούγονταν ἀπό πολλούς μιναρέδες διάφοροι χοτζάδες νά καλοῦν τούς Μουσουλμάνους σέ προσευχή. Ἦταν κάτι τό πρωτόγνωρο γιά μένα. Μοῦ φανέρωνε ὅτι βρισκόμουν στήν Ἀνατολή.

Τό πρωΐ ἔμαθα τήν ἱστορία γιά κάποιον Παντελῆ Κουτσοδόντη. Ὅλα τά χρήματα πού συγκέντρωνε ἀπό τήν ἐργασία του τά χρησιμοποιοῦσε γιά κτίσιμο Ἱερῶν Ναῶν. Μέχρι τότε εἶχε κτίσει ἕξι (6) Ἱερούς Ναούς. Ὁ ἴδιος ζῆ ἀσκητική ζωή. Τρώει ἕνα γιαούρτι τό μεσημέρι καί πίνει ἕνα τσάι τό βράδυ, καί τά χρήματα πού συγκεντρώνει τά δίνει γιά τήν ἀνοικοδόμηση Ἱερῶν Ναῶν. Ἤθελαν νά τόν βραβεύσουν καί δέν πῆγε νά πάρη τό μετάλλιο. Ἐκείνη τήν περίοδο ἔγιναν τά ἐγκαίνια τοῦ ἕκτου Ναοῦ πού κατασκεύασε. Στά ἐγκαίνια ἔκαναν μεγάλη γιορτή καί παρέθεσαν τράπεζα, ἀλλά ὁ κ. Παντελῆς ἔφαγε τό γιαούρτι πού εἶχε φέρει μαζί του!

Κάθε Παρασκευή ὁ Πρόεδρος τῆς Συρίας προσέρχεται στό τζαμί γιά προσευχή. Ἡ Παρασκευή εἶναι ἀργία γιά τούς Μουσουλμάνους, τό Σάββατο γιά τούς Ἑβραίους καί ἡ Κυριακή γιά τούς Χριστιανούς. Ὅταν αὐτό τό τριήμερο ἐπισκέπτεται κανείς τήν πόλη καί βλέπη κλειστά μαγαζιά, καταλαβαίνει ἄν οἱ ἰδιοκτῆτες εἶναι Μουσουλμάνοι, Ἑβραῖοι ἤ Χριστιανοί.

Τό βράδυ πηγαίνοντας ἀπό τό ἑστιατόριο στό Πατριαρχεῖο εἶδα μικρά παιδιά σέ ποδήλατο νά πουλᾶνε χαρτοπετσέτες καί χαρτί ὑγείας. Μοῦ εἶπαν ὅτι τά φέ­ρουν κρυφά ἀπό τόν Λίβανο, καθώς ἐπίσης καί φάρμακα. Θυμήθηκα τήν μαύρη ἀγορά καί τούς πλανόδιους κατά τήν Κατοχή στήν πατρίδα μας, σύμφωνα μέ τίς διηγήσεις τοῦ πατέρα μου. Στήν Δαμασκό δέν ὑπάρχουν πολλά φάρμακα καί κάνουν εἰσαγωγές κρυφά ἀπό τόν Λίβανο. Στό Νοσοκομεῖο ὑπῆρξε περίπτωση πού δέν ἔγινε προγραμματισμένη χειρουργική ἐπέμβαση, διότι δέν εἶχαν ἀναισθησιο­γόνο!».

...

Παρασκευή 22 Ἀπριλίου 1988

Τήν Παρασκευή στίς 4:30 ἔφθασα στό ἀεροδρόμιο τῆς Δαμασκοῦ μέ τήν Ὀλυμπιακή Ἀεροπορία.

Αἰσθάνθηκα βαθύτατη ἔκπληξη, ἐπειδή στό ἀεροδρόμιο δέν ὑπῆρχε πολύς κόσμος, καί ὑπῆρχαν μερικοί πού κοιμόνταν στίς γωνίες τοῦ πολυτελέστατου ἀεροδρομίου. Ὁ ὑπάλληλος τῆς Πρεσβείας μοῦ ἐξήγησε ὅτι ἦταν καί ἡ ἀργία τῆς Παρασκευῆς, ἀλλά καί ἡ περίοδος τοῦ Ραμαζανιοῦ.

Τόν Ἀπρίλιο μήνα οἱ Μουσουλμάνοι ἑορτάζουν τό Ραμαζάνι. Ὅλη τήν ἡμέρα νηστεύουν, οὔτε πίνουν οὔτε καπνίζουν, ἀλλά τρῶνε τό βράδυ μετά τίς 8:00 ἡ ὥρα καί ὅλη τήν νύκτα, ἀπό τίς 12:00 μέχρι τίς 4-5 τό πρωΐ ξαγρυπνοῦν περιφερόμενοι ἀπό σπίτι σέ σπίτι, κάνουν ἐπισκέψεις καί τρῶνε. Κοιμοῦνται μετά τίς 4, μέχρι τίς 9-10 τό πρωΐ. Τό πρωΐ εἶναι διαλυμένοι καί οἱ πτωχότεροι κοιμοῦνται ὅπου βροῦν. Τά μαγαζιά καί οἱ δημόσιες ὑπηρεσίες ἀνοίγουν στίς 10 ἡ ὥρα τό πρωΐ. Τό Ραμαζάνι κρατᾶ 28 ἡμέρες. Στίς ἕξι τελευταῖες ἡμέρες ἔχουν τό μπαϊράμι πού ἔχουν μεγάλο φαγοπότι. Τό Κοράνιο εἶναι νόμος τοῦ Κράτους, γι' αὐτό ἀπαγορεύεται κατά τήν διάρκεια τοῦ Ραμαζανιοῦ νά τρῶνε τήν ἡμέρα στά ἑστιατόρια. Ἄν τό παραβοῦν, φυλακίζονται. Οἱ ἄρρωστοι προκειμένου νά φᾶνε, παίρνουν χαρτί ἀπό τόν γιατρό, καί οἱ ξένοι ἐπιδεικνύουν τήν ταυτότητά τους.

Πῆγα στό Πατριαρχεῖο καί συνάντησα τόν Πατριάρχη Ἰγνάτιο. Στόν Πατριαρχικό Ναό πού βρίσκεται δίπλα ἀπό τό Πατριαρχεῖο εἶχαν μεγάλο πανηγύρι. Ρώτησα καί μοῦ εἶπαν ὅτι θά γινόταν γάμος στόν ὁποῖο θά παρευρίσκοντο ὀκτώ Μητροπολίτες καί πάνω ἀπό δέκα Ἱερεῖς. Στήν εἴσοδο τοῦ Ναοῦ εἶχαν στήσει ἁψίδα γιά νά περάσουν οἱ νεόνυμφοι. Τήν νύμφη τήν ἔφεραν μέ παραδοσιακά ὄργανα πού κτυποῦσαν ὅλο τό ἀπόγευμα. Πρίν ἔλθουν οἱ νεόνυμφοι στήν Ἐκκλησία, οἱ χορωδίες ἔψαλαν γιά πολλή ὥρα τόν ἀναστάσιμο Κανόνα γιά νά «διασκεδάσουν» τόν κόσμο, ὅπως μοῦ εἶπαν. ...

Στό τέλος ἀκούσθηκε ἕνα φοβερό τσίριγμα κατσαριστό ἀπ' ὅλο τό ἐκκλησίασμα, στό ὁποῖο συμπεριλαμβάνονταν καί πολλοί ἐπίσημοι. Αὐτό τό τσίριγμα γινόταν ἀπ' ὅλους, ἐπισήμους καί ἀνεπισήμους. Εἶναι μιά λαϊκή ἐκδήλωση πού εἶναι ἐπιδοκιμασία χαρᾶς γιά τόν γάμο.

...

Παρασκευή 21 Ὀκτωβρίου 1988

Πετούσαμε μέ τήν Ὀλυμπιακή Ἀεροπορία πρός τήν Δαμασκό, ὅπου ἔφθασα τίς ἀπογευματινές ὧρες. Μέ περίμενε ὁ ὑπάλληλος τῆς Πρεσβείας, ἔγιναν οἱ ἴδιες διαδικασίες πού περιέγραψα σέ ἄλλη ἑνότητα καί μέ τό αὐτοκίνητο τῆς Πρεσβείας πήγαμε κατευθεῖαν στό Πατριαρχεῖο.

Στόν Πατριαρχικό Ναό πού εἶναι δίπλα ἀπό τό Πατριαρχεῖο γινόταν χριστιανικός γάμος, ἐπειδή ἡ Παρασκευή εἶναι ἀργία γιά τούς Μουσουλμάνους καί τό Κράτος. Εἶδα παράξενα πράγματα. Εἶχε ἔλθει ὁ γαμπρός μέ τήν νύμφη, τούς περικύκλωσε ὅλος ὁ λαός, χόρευαν γύρω από τούς μελλονύμφους ὁ ἕνας δίπλα στόν ἄλλο μέ ἁπλές κινήσεις καί μέ κραυγές.

Συνάντησα τόν Πατριάρχη Ἀντιοχείας Ἰγνάτιο. Τοῦ μετέφερα τόν ἀσπασμό καί τούς χαιρετισμούς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ εἶναι προσωπικός μου φίλος. Ἔχει ὡραία φωνή». ...

Τό διήμερο ἐκεῖνο εἶχαν συνέδριο νεολαίας (Ὀρθοδόξων) στήν Δαμασκό καί κάνουν ἀπολογισμό τοῦ προηγούμενου ἔτους καί προγραμματισμό γιά τήν νέα χρονιά. Στό Συνέδριο συμμετέχουν 150 φοιτητές καί ἐπιστήμονες. Συχνά κάνουν διάφορες ἐκδηλώσεις καί πολλές ἀγρυπνίες. Ὁ π. Δαμασκηνός μοῦ εἶπε ὅτι τήν χρονιά αὐτή εἶχαν διοργανώσει 25 ἀγρυπνίες.

Πῆγα στήν συνάντηση καί μίλησα μέ τά παιδιά, ἀπό τά ὁποῖα τά περισσότερα εἶχα γνωρίσει στήν Ἱερά Μονή Ἁγίου Γεωργίου καί μέ εἶχαν προσκαλέσει, ὅταν ἔλθω ξανά στήν Δαμασκό, νά πραγματοποιήσω μιά ὁμιλία καί νά γίνη σχετική συζήτηση.

Ὁ Πατριάρχης ἔδωσε ἐντολή νά μοῦ κάνουν τραπέζι σέ ἕνα ἀπό τά καλύτερα ἑστιατόρια τῆς πόλεως. Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ πολυτέλεια τοῦ ἑστιατορίου. Δέν φαινόταν γιά ἑστιατόριο. Κατ' ἀρχάς μᾶς ὁδήγησαν σέ ἕνα πολυτελέστατο σαλόνι μέ κοσμημένες πολυθρόνες καί τραπεζάκια, ἀνατολίτικες κουρτίνες καί γενικά ἕνα βαρύ ἀνατολίτικο διάκοσμο, καί μᾶς ἔφεραν ἕνα ποτό. Περιμέναμε σέ αὐτόν τόν χῶρο, ἕως ὅτου ἑτοιμάσουν τό τραπέζι πού θά γινόταν σέ ἄλλον χῶρο. Τό σαλόνι αὐτό ἦταν ἁπλῶς ἕνας προθάλαμος τῆς τραπεζαρίας.

Ὅταν ἦταν ἕτοιμοι μᾶς εἰδοποίησαν νά καθίσουμε στό τραπέζι. Μᾶς ἔφεραν περίπου δέκα εἴδη σαλατικῶν καί λαδερῶν φαγητῶν... Καθ' ὅλη τήν διάρκεια πού τρώγαμε στέκονταν δίπλα μας τρεῖς σερβιτόροι ὄρθιοι, ἀποκλειστικά γιά μᾶς, γιά νά ἱκανοποιοῦν κάθε ἐπιθυμία μας. Μοῦ εἶπαν ὅτι αὐτό εἶναι τό ἀνατολίτικο ἔθιμο. Πρέπει ὁπωσδήποτε κάποιος νά εἶναι ὄρθιος καθ' ὅλη τήν διάρκεια τοῦ φαγητοῦ γιά νά ἱκανοποιῆ τίς ἐπιθυμίες τῶν συνδαιτημόνων.

Οἱ Μουσουλμάνοι τήν ἡμέρα ἐκείνη ἑόρταζαν τήν γέννηση τοῦ Μωάμεθ. Ἀπαγορευόταν τήν ἡμέρα ἐκείνη νά δώσουν κρασί στό τραπέζι. Ἐμᾶς ὅμως μᾶς ἔδωσαν, διότι ἤμασταν ξένοι.

Κατά τήν διάρκεια τοῦ φαγητοῦ μοῦ ἀνέφεραν τίς συνθῆκες πού ἐπικρατοῦσαν στήν Δαμασκό. Εἶπαν ὅτι ὅποιος νοικιάζει τό σπίτι του, στήν οὐσία τό χάνει, γιατί ὁ ἐνοικιαστής ποτέ δέν πληρώνει τό ἐνοίκιό του καί μετά εἶναι δύσκολο νά τόν βγάλης. Ἐπίσης, στήν Δαμασκό ὑπάρχει ἔλλειψη φαρμάκων. Ὁ π. Δαμασκηνός εἶπε ὅτι γιά τόν λόγο αὐτό δυό φορές ἔβγαλαν τόν πατέρα του ἀπό τό χειρουργεῖο, ὅπου εἶχε εἰσαχθῆ γιά ἐγχείριση. Τήν πρώτη φορά γιατί τήν τελευταία στιγμή διαπίστωσαν ὅτι δέν ὑπῆρχαν γάντια νά φορέση ὁ χειρουργός καί τήν δεύτερη φορά διότι δέν ὑπῆρχε ἀναισθησιογόνο γιά νά κάνουν τήν ἀναισθησία!

Τό βράδυ κοιμήθηκα στά παμπάλαια δωμάτια τοῦ Πατριαρχείου, σέ κρεββάτι τοῦ δεκάτου ἐνάτου αἰῶνος. ...

Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 1988

... Ὅταν φθάσαμε στήν Δαμασκό μοῦ ἔκανε καί πάλι μεγάλη ἐντύπωση ἡ ἐνδυμασία τῶν παιδιῶν τοῦ Σχολείου. Ἡ μαθητική ἐνδυμασία ἦταν στρατιωτικές στολές. Ἀκόμη καί οἱ μαθήτριες φοροῦσαν στρατιωτικό παντελόνι, μπουφάν καί ζώνη. Τό ἴδιο ἔβλεπε κανείς καί στά μικρά παιδιά τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου. Εἶναι φοβερό νά βλέπη κανείς μικρά παιδιά στρατιῶτες. Ἦταν πράγματι ἄγριο θέαμα.

Οἱ δρόμοι ἦταν ἀκάθαρτοι.

Τό ἀπόγευμα πῆγα στόν Ἱερό Ναό πού συγκεντρώνονται οἱ φοιτητές καί ἐπιστήμονες, οἱ ὁποῖοι μέ εἶχαν παρακαλέσει νά τούς ἐπισκεφθῶ καί εἴχαμε γιά 4,5 ὧρες ἐνδιαφέρουσα συζήτηση. Μοῦ ἔθεσαν πολλές ἐρωτήσεις, ὅπως: «Τί εἶναι τά δάκρυα καί ποιά ἡ ὠφέλειά τους; Πῶς καταλαβαίνω ἄν πρέπη νά γίνω μοναχός; Πῶς θά καθαρισθῶ ἀπό τά πάθη μου; Γιατί δέν ἔχω ἀδιάλειπτη προσευχή;». Καί πολλές ἄλλες ἐρωτήσεις.

Πέρασαν τόσες ὧρες καί δέν ἤθελαν νά φύγουν. Μιά ἐπιστήμονας μοῦ εἶπε: «Μᾶς ἀνοίξατε καινούριο δρόμο. Ὁ Θεός σᾶς ἔστειλε. Εἴδαμε μιά νέα ζωή. Σᾶς εὐγνωμονοῦμε. Νά σᾶς πάρη ὁ Θεός κοντά Του». Ἕνας ἄλλος ἐπιστήμονας εἶπε, μεταφέροντας ἕναν λόγο τοῦ π. Παϊσίου: «Μᾶς δώσατε μιά καραμέλα γιά νά ψάξουμε νά βροῦμε ζαχαροπλαστεῖο». Καί κάποιος ἄλλος εἶπε: «Στό πρόσωπό σας εἶδα τόν Θεό». Στό τέλος μοῦ ἔκαναν καί μιά ἔκπληξη. Μοῦ ἔδωσαν ἕνα σκίτσο τοῦ προσώπου μου, τό ὁποῖο τό ἔκανε κάποιος ἀπό τούς παρισταμένους τήν ὥρα πού μιλοῦσα. ...

Σάββατο 21 Ἰανουαρίου 1989

... Ὁ δρόμος πρός τήν Δαμασκό, μεταξύ τοῦ 70 ἕως 50 χιλ. ἦταν κυριολεκτικά παγωμένος, ὅπως τόν εἴχαμε ἀφήσει πρίν μιά ἑβδομάδα. Τά αὐτοκίνητα ἐκινοῦντο πάνω στόν πάγο. Σέ κάθε χιλιόμετρο βρίσκαμε ἀναποδογυρισμένα αὐτοκίνητα.

Στόν δρόμο αὐτό εἶδα περίεργες σκηνές. Ἀπό ἕνα αὐτοκίνητο τῆς γραμμῆς πήδηξαν τρία ἄτομα, ἐνῶ τό αὐτοκίνητο ἦταν ἐν κινήσει. Ἐπίσης, εἶδα ἕναν εἰσπράκτορα πού ἐνῶ τό αὐτοκίνητο ἐκινεῖτο, αὐτός ἀνέβηκε μέ μιά σκάλα στήν ὀροφή τοῦ αὐτοκινήτου καί τακτοποιοῦσε τίς βαλίτσες. Ὕστερα σιγά-σιγά, ἐνῶ τό αὐτοκίνητο ἔτρεχε, κατέβηκε ἀπό τήν σκάλα καί μέ ἕναν σάλτο μπῆκε στό ἐσωτερικό τοῦ αὐτοκινήτου ἀπό τήν πόρτα.

Τό βράδυ εἶχα συνάντηση μέ τούς γνωστούς φοιτητές ἐπιστήμονας τῆς Δαμασκοῦ στό Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἐνορίας τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἦταν περίπου 70 ἄτομα. Τούς ἀνέπτυξα τό θέμα τί εἶναι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καί πῶς ἐνεργεῖ στόν ἄνθρωπο. Ἔδειχναν νά εἶναι πολύ εὐχαριστημένοι καί ἔκαναν πολλές ἐρωτήσεις.

Τό βράδυ ἐπέστρεψα στό Πατριαρχεῖο στίς 10 ἡ ὥρα κρυωμένος. Στήν Δαμασκό χιόνιζε ὅλη τήν ἡμέρα καί μέχρι αὐτήν τήν ὥρα.

Κυριακή, 22 Ἰανουαρίου 1989

Τό πρωΐ ἐκκλησιάστηκα στόν Πατριαρχικό Ἱερό Ναό. Ὁ Πατριάρχης Ἰγνάτιος χοροστατοῦσε. Δέν ἀνέβηκε στόν θρόνο, ἀλλά στεκόταν μπροστά στόν θρόνο, εἶχε ἕνα μικρό ἀναλόγιο καί ἔψαλε.

Στόν Πατριαρχικό Ναό ὁ πρωτοψάλτης κατάγεται ἀπό τήν Ἑλλάδα, νομίζω ἀπό τήν Χίο, πού λέγεται Καπλάνης, καί ψάλλει συνήθως στά ἑλληνικά, ἀλλά μερικές φορές καί στά ἀραβικά. Ὁ δεξιός χορός ψάλλει στά ἑλληνικά καί ὁ ἀριστερός στά ἀραβικά. Ἐκείνη τήν ἡμέρα τόν δεξιό ψάλτη ἔκανε ὁ Πατριάρχης.

Λατάκεια  Τρίτη 29 Μαρτίου 1988

Ἄρχισα τήν ἐπιστροφή μου στήν Ἑλλάδα διά τῆς Λατάκειας Συρίας καί τῆς Δαμασκοῦ, προκειμένου νά κάνω Πάσχα στήν Ἑλλάδα καί νά ἐπιστρέψω μετά γιά νά συνεχίσω τήν διδασκαλία στήν Θεολογική Σχολή. Κατά τίς ἑορτές τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καί τοῦ Πάσχα κλείνει ἡ Σχολή καί ὅλοι οἱ φοιτητές ἐπιστρέφουν στά σπίτια τους.

Φύγαμε μέ τόν π. Ἰωάννη Γιαζεζί καί τόν Διάκονο Σάββα στίς 10:30 ἀπό τήν Θεολογική Σχολή γιά τήν Λατάκεια-Λαοδίκεια τῆς Συρίας...

Ὁ δρόμος ἀπό Τρίπολη πρός Λατάκεια ἦταν μαγευτικός. Ἀριστερά ἡ Μεσόγειος Θάλασσα καί δεξιά τά καταπράσινα βουνά. Μόλις μπήκαμε στήν Συρία ἀμέσως κατάλαβα τήν διαφορά μέ τόν Λίβανο. Στόν Λίβανο παρά τό ὅτι εἶναι ἐμπόλεμη περιοχή, ἐν τούτοις οἱ ἄνθρωποι ζοῦν κατά κάποιον τρόπο ἀξιοπρεπῶς, ἔχουν χρήματα καί κινοῦνται μέ πολύ καλά ἰδιωτικά αὐτοκίνητα. Στήν Συρία γίνεται ἐντελῶς τό ἀντίθετο. Οἱ ἄνθρωποι κινοῦνται μέ ποδήλατα, μηχανάκια καί ὅσοι διαθέτουν ἰδιωτικά αὐτοκίνητα εἶναι μικρά καί φτηνά. Οἱ Σύροι ζοῦν περισσότερο πτωχικά ἀπό τούς Λιβανέζους.

Μεταξύ Τριπόλεως καί Ταρτούς συναντήσαμε ἕνα χωριό πού λέγεται Χαμιντίε, στό ὁποῖο κατοικοῦν Κρῆτες, πού ὁμιλοῦν ἑλληνικά, ἔχουν ἑλληνικές παραδόσεις, ἀλλά εἶναι Μουσουλμάνοι. Κατά τήν διάρκεια τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας τόν 19ο αἰώνα ἐξισλαμίσθηκαν καί ἐξαναγκάστηκαν νά φύγουν ἀπό τήν Κρήτη καί κατέφυγαν στό μέρος αὐτό. Ἄλλοι ἰσχυρίζονται ὅτι πολεμοῦσαν ἐναντίον τῶν Τούρκων καί ἐκτοπίσθηκαν στήν Συρία, ὅπου ἐξισλαμίσθηκαν. Κράτησαν ὅμως τόν ἑλληνισμό καί στά σπίτια τους ὁμιλοῦν ἑλληνικά. Τά παιδιά μαθαίνουν τήν συριακή γλώσσα, ὅταν πηγαίνουν στό Σχολεῖο. Ἀναζήτησα νά βρῶ τό καφενεῖο τοῦ χωριοῦ. Μέσα σέ αὐτό συνάντησα πολλούς Ἕλληνες Κρητικούς καί μιλήσαμε γιά τήν Ἑλλάδα. Εἶδα πινακίδες στά μαγαζιά γραμμένες στήν ἑλληνική γλώσσα. Μοῦ εἶπαν ὅτι κρατοῦν τίς ἑλληνικές παραδόσεις, ἀλλά ὡς Μουσουλμάνοι προσεύχονται στά τζαμιά.

Ταξιδεύσαμε πρός τήν πόλη Ταρτούς. Καθ' ὁδόν πολλά πράγματα μοῦ δημιουργοῦσαν ἔκπληξη. Ὅλα τά μαγαζιά ἦταν χωρίς βιτρίνες, ἀλλά ἁπλῶς τό βράδυ κατέβαζαν ἕνα σκέπασμα ἤ ἕνα ρολό, περίπου ὅπως στίς παράγκες τῶν πανηγύρεων στίς ἐπαρχιακές πόλεις, μέ τίς πρόχειρες κατασκευές τους. Ὁλόκληρη ἡ μπροστινή πλευρά ἦταν ἀνοικτή. Τά πράγματα ἦταν περίπου δυό-τρία μέτρα ἔξω ἀπό τό «κατάστημα». Τά κρέατα στά κρεοπωλεῖα ἦταν ὅλα κρεμασμένα. Οἱ ἄνθρωποι φτωχικά ντυμένοι.

Ἡ Ταρτούς ἦταν ἡ Εὐβοϊκή ἀποικία Ἀντάραδος, μιά ἑλληνική πόλη, ἐξ οὗ καί Ταρτούς. Οἱ ἀνασκαφές πού ἔγιναν ἔφεραν στό φῶς πολλά κεραμεικά ἀπό τήν Ἐρέτρια καί τήν Χαλκίδα. Στήν Ἀντάραδο (Ταρτούς) ἐντυπωσιάζει τό ψηφιδωτό τῆς νύμφης Ἀρέθουσας. Ἀπό τήν Ταρτούς προέρχεται ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας, πού ἀποδίδεται στόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ, ἡ ὁποία σήμερα βρίσκεται στήν Ἱερά Μονή Σεϊδνάγια. Εἶναι τό δεύτερο λιμάνι τῆς Συρίας, μετά τήν Λατάκεια-Λαοδίκεια. ...

Τετάρτη, 30 Μαρτίου

... Ἀπό τήν Ταρτούς πήγαμε στήν Λατάκεια. Ἡ Λατάκεια εἶναι ἡ παλαιά Λαοδίκεια. Ἀπέκτησε μεγάλη αἴγλη ὡς ἐπίνειο τῆς Ἀντιόχειας. Σήμερα εἶναι τό πρῶτο λιμάνι τῆς Συρίας. Ἡ Λαοδίκεια ἔλαβε τό ὄνομά της ἀπό τήν Λαοδίκη τήν μητέρα τοῦ Σελεύκου. Ἀκόμη καί σήμερα βλέπει κανείς τήν ἑλληνική ἐπίδραση στά διάφορα μνημεῖα της καί τούς ἀρχαιοελ­ληνικούς κίονες.

Μόλις φθάσαμε στήν Λατάκεια πήγαμε στόν Ἱερό Ναό ὅπου ἐτελεῖτο ἡ θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Ἦταν παρών καί ὁ Μητροπολίτης Λαοδικείας Ἰωάννης. Εἶναι πολύ καλός, ἀγαπᾶ τόν μοναχισμό καί τήν Ἑλλάδα. Ὁ π. Παΐσιος, τόν ὁποῖο εἶχε ἐπισκεφθῆ στό Ἅγιον Ὄρος, εἶχε καλή πληροφορία γι' αὐτόν.

Στό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας ὁ Μητροπολίτης μοῦ εἶπε νά κηρύξω. Μετέφραζε στά ἀραβικά ὁ π. Ἰωάννης Γιαζεζί. Τό θέμα μου ἦταν: «Οἱ ἅγιοι Πατέρες, φορεῖς τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως». Ἀφοῦ ἀνέπτυξα τά σχετικά μέ τούς Πατέρας, στήν συνέχεια ἀνέφερα τό τί λέγει περί πίστεως ὁ ἀββάς Ἰσαάκ ὁ Σύρος καί ἐξέφρασα τήν χαρά μου, διότι βρίσκομαι στά μέρη αὐτά πού δραστηριο­ποιήθηκε αὐτή ἡ μεγάλη προσωπικότητα τῆς Ἐκκλησίας μας καί φέρει τό ἐπώνυμο Σύρος.

Στό τέλος τοῦ κηρύγματος μέ πλησίασαν πολλοί γιά νά μέ εὐχαριστήσουν μέ ἔκδηλο ἐνθουσιασμό καί μοῦ εἶπαν ὅτι πρώτη φορά ἄκουγαν γιά τόν ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρο καί χάρηκαν πολύ.

Μετά τήν θεία Λειτουργία ἐπισκεφθήκαμε τό Μητροπολιτικό οἴκημα καί εἴχαμε μιά μικρή συζήτηση μέ τόν Μητροπολίτη. Ἀμέσως μετά σέ αἴθουσα τῆς Μητροπόλεως ἔγινε ἡ προγραμματισμένη συνάντηση μέ 80 νέους ἀνθρώπους καί ὅλοι ἦταν ἐπιστήμονες. Ἀνέπτυξα τό θέμα: «Ἡ θεία Χάρη καί οἱ ἐνέργειές της». Κυρίως παρουσίασα τρεῖς πλευρές, πρῶτον τί εἶναι ἡ θεία Χάρη, δεύτερον πῶς ἐνεργεῖ ἡ θεία Χάρη στόν ἄνθρωπο καί τρίτον ποιό εἶναι τό παιχνίδι τῆς θείας Χάριτος, δηλαδή οἱ ἐλεύσεις καί οἱ ἀποκρύψεις της.

Μοῦ ἔκαναν πολλές ἐρωτήσεις. Κυρίως ἐπικεντρώθηκαν στό σημεῖο γιά τό ἐάν εἶναι δυνατόν νά ζήση κανείς ἀσκητική ζωή μέσα στόν κόσμο. Ἐπίσης μέ ρώτησαν πῶς μπορεῖ κανείς νά ξεχωρίση ἄν μιά ἐμπειρία προέρχεται ἀπό τόν Θεό ἤ ἀπό τόν διάβολο.

Εὐχαριστήθηκα πάρα πολύ, γιατί εἶδα τήν δίψα τῶν ἀνθρώπων. Ἐκεῖνο πού μοῦ ἔκανε ἰδιαίτερη ἐντύπωση πού δέν τό συναντᾶ κανείς στήν Ἑλλάδα εἶναι ὅτι οἱ 70 ἀπό τούς 80 ἀνθρώπους εἶχαν τετράδια καί κρατοῦσαν σημειώσεις. Ἦταν μιά πρωτόγνωρη γιά μένα εἰκόνα.

Τό βράδυ ὁ Μητροπολίτης παρέθεσε δεῖπνο στήν Μητρόπολη. Εἶναι ταπεινός ἄνθρωπος καί πολύ εὐπροσήγορος. Μοῦ εἶπε ὅτι ὅλη ἡ Μητρόπολη ἔχει περίπου 60.000 Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, στήν δέ Λατάκεια ζοῦν περίπου 30.000 Ὀρθόδοξοι. Λειτουργοῦν κάθε Κυριακή, ἀλλά ἡ Λειτουργία πού συγκεντρώνει πιό πολύ κόσμο εἶναι αὐτή πού γίνεται τήν Παρασκευή. Αὐτό γίνεται γιατί ἡ Παρασκευή εἶναι ἡμέρα ἱερή γιά τούς Μουσουλμάνους καί γιά ὅλους τούς κατοίκους τῆς Συρίας, γιά τά Σχολεῖα καί τίς δημόσιες Ὑπηρεσίες, ἐνῶ ἡ Κυριακή εἶναι ἐργάσιμη καί πολλοί Χριστιανοί δημόσιοι ὑπάλληλοι βρίσκονται στίς δουλειές τους.

Μετά τό φαγητό ἐπισκεφθήκαμε τό σπίτι τῆς Βικτώριας μέ τήν ὁποία εἶχα συζήτηση στήν Θεολογική Σχολή. Εἶναι μία γυναίκα μέσης ἡλικίας μέ πολύ ἤρεμο πρόσωπο καί ἦταν ἡ βασική κατηχήτρια ὅλης τῆς περιοχῆς. Αὐτή μετέδωσε στά παιδιά ἐκκλησιαστικό φρόνημα καί ἀγάπη γιά τούς ἁγίους. Ἔχει τόν σεβασμό ὅλων. Κάναμε συζήτηση γιά τήν διαφορά μεταξύ γιόγκα καί προσευχῆς καί μέ ρώτησε γιά τήν ἐκκλησιαστική κρίση πού εἶχε ξεσπάσει τήν Ἑλλάδα, σχετικά μέ τήν ἐκκλησιαστική περιουσία.

Ἀπό ἐκεῖ ἐπισκέφθηκα τό πατρικό σπίτι τοῦ π. Ἰωάννου Γιαζεζί καί γνώρισα τήν εὐλαβέστατη μητέρα του πού εἶναι χήρα καί ζῆ μέ προσευχή καί ἀγάπη γιά τόν Χριστό...

Φυσικά, τό καθεστώς εἶναι στρατιωτικό καί κυβερνοῦν οἱ Ἀλαουΐτες, κάτι ἀνάλογο μέ τούς Ἀλεβίτες τῆς Τουρκίας.

Τό βράδυ μοῦ ἔκαναν μιά νυκτερινή ξενάγηση στό ἀθλητικό κέντρο τῆς πόλεως, τό ὁποῖο εἶχαν κτίσει γιά τούς Μεσογειακούς Ἀγῶνες πού εἶχαν γίνει καί εἶναι τό καύχημά τους.

Διανυκτερεύσαμε στό σπίτι τοῦ π. Ἰωάννου».

Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου στὴν Κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν

Τετάρτη, Ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα, 18 Μαΐου 1988

... Στίς 4 ἡ ὥρα φύγαμε γιά τά σύνορα Λιβάνου Συρίας. Ἐκεῖ μέ περίμενε ὁ π. Μωϋσῆς ἀπό τήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου.

Μετά τίς τυπικές διαδικασίες φθάσαμε στό Μοναστήρι στίς 5:30 μμ., στήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στήν κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν. Ἡ Μονή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου εἶναι ἕνα βυζαντινό κόσμημα τῆς Συρίας, μεγαλόπρεπο, στήν λεγομένη κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν, ὅπου βρίσκονται πολλά χωριά μέ ὀρθόδοξο πληθυσμό. Ἡ Ἱερά Μονή ἀνάγεται στούς χρόνους τοῦ Ἰουστινιανοῦ. Εἶναι μεγάλο ἐκκλησιαστικό κέντρο τῆς περιοχῆς καί ὅλης τῆς Συρίας.

Μόλις ἔφθασα ἔμαθα ὅτι ὑπῆρχε μιά ὁμάδα φοιτητῶν καί ἀποφοίτων Γυμνασίου-Λυκείου ἀπό τήν Δαμασκό πού ἦλθαν στό Μοναστήρι γιά νά περάσουν τρεῖς ἡμέρες μέ προσευχή και πνευματική καθοδήγηση.

...

Τό βράδυ μετά τόν ἑσπερινό τῆς Ἀναλήψεως μέ πλησίασε ἕνας φοιτητής. Εἶχε ἀκούσει ὅτι στήν Θεολογική Σχολή τῆς Μπελεμέντ ὑπῆρχε ἕνας Ἕλληνας Κληρικός ἀπό τήν Ἑλλάδα πού δίδασκε τήν Ἑλληνική γλώσσα καί αὐτός εἶχε γράψει τό βιβλίο «Μιά βραδυά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους». Μέ ρώτησε ἄν ἤμουν ἐγώ ὁ συγγραφεύς του. Στήν καταφατική ἀπάντησή μου ἐξεπλάγη καί ἐξέφρασε τήν ἐπιθυμία νά συζητήση μαζί μου γιά θέματα πνευματικῆς ζωῆς. Τό διέδωσε σέ ὅλη τήν ὁμάδα τῶν νέων πού βρίσκονταν ἐκεῖ.

Μετά τόν ἑσπερινό μέ ξενάγησαν σέ ὅλη τήν περιοχή πού λέγεται Κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν. Πρόκειται γιά μιά μεγάλη κοιλάδα, στήν ὁποία ὑπάρχουν 53-56 χωριά πολύ κοντά μεταξύ τους καί ὅλα εἶναι χριστιανικά. Χάρηκα πολύ.

Πέμπτη, 19 Μαΐου 1988

Σήμερα εἶναι ἑορτή τῆς Ἀναλήψεως καί τελέσθηκε θεία Λειτουργία.

Μετά τήν θεία Λειτουργία οἱ φοιτητές καί ἐπιστήμονες ἀπό τήν Δαμασκό εἶχαν προγραμματίσει νά διαβάσουν τό βιβλίο μου «Μιά βραδυά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους». Αὐτός ἦταν ὁ σκοπός τους γιά τόν ὁποῖον εἶχαν ἔλθει στό Μοναστήρι. Μόλις πληροφορήθηκαν ὅτι ἐκεῖ εἶναι ὁ συγγραφεύς του, προτίμησαν νά συζητήσουν μαζί μου.

Γιά τέσσερεις ὧρες ἀπό τίς 10 μέχρι τίς 2 τό μεσημέρι συζητούσαμε μέ τούς 40 αὐτούς ἐπιστήμονες. Οἱ περισσότεροι ἦταν ἐπιστήμονες ἤ φοιτητές τοῦ Πολυτεχνείου καί τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς. Μοῦ ἔθεσαν πολλά ἐρωτήματα, ὅπως: «Τί εἶναι ἡ θεία Χάρη; Τί εἶναι ὁ ἔρωτας πρός τόν Θεό; Πῶς συνδυάζεται ὁ φόβος μέ τήν ἀγάπη; Τί εἶναι ἡ ἐσωτερική λειτουργία; Τί εἶναι ἡ νοερά προσευχή; Τί εἶναι ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία; Πῶς λειτουργοῦσε ὁ γάμος πρό τῆς πτώσεως; Τί θά κάνη ὁ Θεός μέ αὐτούς πού βρίσκονται ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία;».

Τούς μίλησα μέ πολύ παλμό, μέ θεολογικό λόγο καί καρδιακή αἴσθηση, χρησιμοποιώντας διάφορα παραδείγματα ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος. Εὐχαριστήθηκαν πολύ καί στό τέλος χειροκρότησαν. Μετά ἔκανα μιά δημόσια ἐξομολόγηση. Εἶπα: «Ἔφυγα ἀπό τήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή μέ στενοχώρια καί μέ ἀπόφαση νά μήν ξαναέλθω στήν Μέση Ἀνατολή, ἀλλά ἐσεῖς μοῦ ἀλλάξατε τά σχέδια». Ἐξέφρασαν τήν ἱκανοποίησή τους μέ παρατεταμένα χειρο­κροτήματα.

Ἤθελαν καί ἄλλα νά ρωτήσουν, εἶχαν ξεχάσει τήν ὥρα τοῦ φαγητοῦ, ἀλλά τούς ζήτησα νά σταματήσουμε καί νά συνεχίσουμε τό ἀπόγευμα.

Στό τέλος μιά φοιτήτρια σηκώθηκε καί εἶπε: «Σᾶς εὐχαριστοῦμε γιατί μᾶς μεθύσατε μέ τό εὐλογημένο κρασί τοῦ Ἁγίου Ὄρους». Ὁ π. Ἰωάννης Γιαζεζί πού μετέφραζε μοῦ εἶπε: «Σᾶς ἔστειλε ἐδῶ τό Ἅγιον Πνεῦμα».

Κατάλαβα ὅτι οἱ πνευματικές ἐρωτήσεις πού μοῦ ὑπέβαλαν προέρχονταν ἀπό τό βιβλίο μου «Μιά βραδυά στήν Ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους» πού εἶχαν διαβάσει. Φαίνεται ὅτι τό βιβλίο αὐτό δημιούργησε μιά ἄλλη στροφή στά ἐκκλησιαστικά πράγματα τῆς περιοχῆς. Τό χαρακτήριζαν βαθύ βιβλίο. Ἔπειτα κατάλαβα ὅτι αὐτά τά νηπτικά θέματα μέ τά ὁποῖα ἀσχολοῦμαι εἶναι ἀπό τά πιό σύγχρονα θέματα πού ζητάει ὁ κόσμος...

Τό ἀπόγευμα συνεχίσαμε γιά δυό ὧρες τήν συζήτηση. Ἐτέθησαν πολλά θέματα. Καί τό κυριότερο ἦταν τό μυστήριο τῆς παιδείας τοῦ Θεοῦ, γιά τήν ἔλευση καί τήν ἄρση τῆς θείας Χάριτος. Χάρηκαν πολύ. Ἤδη εἶχε ἀρχίσει νά σκοτεινιάζη καί ἤμασταν μέσα στό σκοτάδι. Ὅταν εἶπα νά διακόψουμε, κάποιος μοῦ εἶπε ὅτι εἶχε ὄρεξη νά μείνη μέχρι τήν ἄλλη ἡμέρα τό πρωΐ. Ἕνας μοῦ εἶπε ὅτι ὅταν διάβασε τό βιβλίο «Μιά βραδυά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους» τοῦ ἄναψε ὁ πόθος γιά τήν προσευχή. Ἄλλος εἶπε: «Ὅσοι ἔχουν τό Ἅγιον Πνεῦμα γράφουν σάν τόν δικό σου τρόπο». Ὁ π. Ἰωάννης Γιαζεζί τούς εἶπε ὅτι τό βιβλίο αὐτό εἶναι ἡ καλύτερη παρουσίαση τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Κυκλοφοροῦν καί ἄλλα βιβλία γιά τό Ἅγιον Ὄρος, ἀλλά αὐτό εἶναι τό καλύτερο, γιατί παρουσιάζει τήν ζωή τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Πρώτη φορά πράγματι συνειδητοποίησα αὐτό πού εἶπε ὁ π. Ἰωάννης.

Στήν συζήτηση τούς ζήτησα συγγνώμη γιά τό ὅτι δέν μιλῶ ἀραβικά, ἐπειδή ἔχει ἄλλη σημασία νά μιλᾶ κανείς στήν γλώσσα τοῦ ἄλλου. Ἐπίσης τούς εἶπα: «Ἐμεῖς οἱ ἀνατολίτες μιλᾶμε φωνακτά καί μέ χειρονομίες, γιατί καταλαβαίνουμε ὅτι τό μυαλό εἶναι ἀνεπαρκές γιά νά ἀποδώση πλήρως αὐτό πού θέλουμε νά διατυπώσουμε καί γι' αὐτό χρησιμοποιοῦμε καί τά χέρια ὡς συμπλήρωση τῆς ὁμιλίας». Τούς ἄρεσε πολύ αὐτό πού εἶπα «ἐμεῖς οἱ ἀνατολίτες», τό ὅτι ἔβαλα τόν ἑαυτό μου μαζί μέ τούς ἀνατολίτες καί χειροκρότησαν μέ παλμό καί γιά πολλή ὥρα.

...

Μετά τήν συζήτηση καί πρίν τό φαγητό εἶχε ἔλθει στήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ὁ Πρέσβυς τῆς Ἑλλάδος στήν Συρία. Εἶχα μιά ἐνδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του. Εἶναι καλός ἄνθρωπος καί ἔχει ἰδιαίτερες πνευματικές ἀνησυχίες. Μάλιστα τό βράδυ οἱ ἐπιστήμονες καί φοιτητές εἶχαν μιά νυκτερινή ἀκολουθία καί θεία Λειτουργία ἀπό τίς 10 ἕως τίς 1 τά μεσάνυκτα. Ἔμεινε καί ὁ Πρέσβυς στήν Ἱερά Ἀκολουθία. Ἐπειδή τήν ἄλλη ἡμέρα θά ταξίδευα γιά τήν Δαμασκό γιά νά ἀναχωρήσω γιά τήν Ἑλλάδα, μέ προσκάλεσε τήν ἄλλη ἡμέρα νά τόν ἐπισκεφθῶ στήν Πρεσβεία.

Τά παιδιά ἐπέμεναν νά ἀλλάξω τό εἰσιτήριο καί νά παραμείνω μαζί τους καί τήν ἑπόμενη ἡμέρα, ἀλλά αὐτό δέν μποροῦσε νά γίνη. Ἀποκτήσαμε μιά κοινωνία μεταξύ μας, μέ ἀγάπησαν πολύ καί ἐγώ τό ἴδιο. Μοῦ ἔδωσαν τά ὀνόματά τους γιά νά τά μνημονεύω στήν προσκομιδή καί μοῦ ὑποσχέθηκαν ὅτι θά μοῦ γράψουν γράμμα.

Τό πρωΐ ξύπνησα πολύ νωρίς καί ταξίδευσα γιά τήν Δαμασκό. Τό ταξίδι διαρκεῖ περίπου δυόμιση ὧρες.

Ἐπισκέφθηκα τόν Πρέσβυ τῆς Ἑλλάδος στήν Δαμασκό. Ζήτησε νά μάθη γιά τό πῶς πέρασα αὐτό τό διάστημα ἀπό τόν Φεβρουάριο μέχρι τόν Μάϊο. Τοῦ εἶπα γιά τήν διδασκαλία στήν Θεολογική Σχολή καί τίς περιοδεῖες πού ἔκανα στά χωριά τῆς Κούρας, στήν Βηρυττό, τήν Τρίπολη, τήν Ταρτούς, τήν Λατάκεια καί τήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Τά ἄκουσε μέ πολλή προσοχή καί εἶπε: «Ἐγώ εἶμαι Πρέσβυς τῆς Ἑλλάδος στήν Συρία, ἀλλά ἐσύ ἔκανες τό ἔργο τοῦ Πρεσβευτοῦ, διότι εἰσῆλθες μέσα στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων καί τούς βοήθησες νά ἀντιμετωπίσουν τά προβλήματά τους μέσα ἀπό τήν Ρωμαίϊκη παράδοσή μας».

Βγήκαμε στήν ἀγορά γιά ψώνια. Τά καταστήματα τῶν Μουσουλμάνων ἦταν κλειστά λόγῳ τῆς Παρασκευῆς. Μοῦ ἔκαναν ἐντύπωση τά παραδοσιακά ἀντικείμενα πού κατασκευάζουν, ἔπιπλα καί διάφορα ἄλλα εἴδη μέ φίλντισι, καθώς ἐπίσης καί τά κεντημένα τραπεζομάντηλα. Οἱ καταστηματάρχες εἶναι εὐγενικοί καί πρόθυμοι. Ἀπαγορεύεται, μέ αὐστηρό νόμο καί αὐστηρές ποινές, νά πωλοῦν λαμβάνοντας δολλάρια. ...

Στήν συνέχεια πήγαμε στό Πατριαρχεῖο. Ὅλοι οἱ ἄγαμοι Κληρικοί (Ἐπίσκοποι, Πρεσβύτεροι, Διάκονοι, Μοναχοί) καί λαϊκοί πού ἐργάζονται στό Πατριαρχεῖο μένουν μέσα στό Πατριαρχεῖο καί ἔχουν κοινή τράπεζα. Ἐπίσης, ὅσοι Μητροπολίτες καί Κληρικοί διέρχονται ἀπό τήν Δαμασκό περνοῦν ἀπό τό Πατριαρχεῖο καί συμμετέχουν στήν κοινή τράπεζα. Στό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας δέν ἐπιτρέπεται οἱ ἄγαμοι Κληρικοί νά μένουν ἔξω ἀπό τό Πατριαρχεῖο ἤ τήν Ἱερά Μητρόπολη. Ἔχουν κοινή ζωή καί κοινή τράπεζα στό Πατριαρχεῖο ἤ τήν Μητρόπολη. Λαμβάνουν χαμηλό μισθό. Γι' αὐτό εἶναι δύσκολο νά φεύγουν ἔξω ἀπό τήν Συρία. Προκειμένου νά φύγη κανείς ἔξω ἀπό τήν Χώρα, οἱ ἀρχές ζητοῦν νά ἔχουν τοὐλάχιστον 500 δολλάρια μαζί τους. Ὅμως, δέν δίνουν συνάλλαγμα τόσων δολλαρίων, καί ἔτσι εἶναι δύσκολο νά ταξιδεύσουν ἐκτός τῆς Χώρας.

Συναντήθηκα μέ τόν Πατριάρχη Ἀντιοχείας Ἰγνάτιο. Τοῦ εἶπα ὅτι χάρηκα πού ἔμεινα στήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή, γιατί οἱ φοιτητές ἔχουν ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό φρόνημα. Μοῦ εἶπε: «Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό, γιατί ἡ θεολογία δέν εἶναι ἀκαδημαϊκή ἐπιστήμη, ἀλλά ἐκκλησιαστική ἐμπειρία. Τοῦ χρόνου θά κάνουμε ἐπιλογές σέ αὐτούς πού θά πάρουμε γιά νά σπουδάσουν στήν Θεολογική Σχολή. Θά κάνουμε αὐστηρό πρόγραμμα καί ὅποιος δέν θέλει νά τό ἐφαρμόση θά φεύγη ἀπό τήν Σχολή. Ὅταν ἤμουν, ὡς Ἐπίσκοπος, ἡγούμενος στήν Μπελεμέντ, ὑπῆρχε μόνο τό Μοναστήρι, δέν ὑπῆρχε οὔτε νερό οὔτε ρεῦμα οὔτε κτίρια. Ὅμως τώρα οἱ συνθῆκες εἶναι πολύ καλύτερες». Καί στήν συνέχεια μοῦ εἶπε: «Τοῦ χρόνου πού θά ἔλθης θά εἶναι ἀκόμη καλύτερα». Τοῦ ἀπάντησα: «Δέν θά ἔλθω τοῦ χρόνου». Μέ ρώτησε: «Γιατί;». Αὐτό τό εἶπε μέ πολύ μεγάλο ἐνδιαφέρον. Δέν τοῦ ἔδωσα πολλές ἐξηγήσεις, ἀλλά ἁπλῶς τοῦ εἶπα ὅτι εἶναι θέμα ὑγείας, δέν μέ σηκώνει τό κλίμα τοῦ Λιβάνου. Συνέχισε: «Πρέπει νά ἔλθης, γιατί θά ἔχη καλύτερη ὀργάνωση ἡ Σχολή...».

Συζήτησα μαζί του περίπου μισή ὥρα καί κατάλαβα ὅτι εἶναι πολύ ἔξυπνος ἄνθρωπος.

Ὁ Πατριαρχικός Ἐπίτροπος Ἐπίσκοπος Σεϊδνάγια Ἠλίας ἐπέμενε νά ἔλθω καί τοῦ χρόνου καί ἄν δέν θέλω νά πάω στήν Σχολή νά μένω μονίμως στήν Δαμασκό. Ἐπιφυλάχθηκα νά ἀπαντήσω.

Μετά τό φαγητό ἀποσύρθηκα σέ ἕνα δωμάτιο τοῦ Πατριαρχείου, γεμάτος ἀπό ἀναμνήσεις, ποικίλα βιώματα καί ἐμπειρίες. Κυρίως ἤμουν αἰχμαλωτισμένος ἀπό τούς ἐπιστήμονες καί τούς φοιτητές πού συνάντησα στήν Μονή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Τούς ἀγάπησα πολύ γιά τό ἐνδιαφέρον πού εἶχαν καί τήν δίψα γιά τήν ὀρθόδοξη πνευματική ζωή... Σκέφθηκα ὅτι θά ἦταν καλό νά ἔμενα ἕνα διάστημα στήν Δαμασκό, ἐργαζόμενος μέ τούς φοιτητάς καί τούς ἐπιστήμονας πού εἶχαν τόση μεγάλη δίψα γιά τήν πνευματική ζωή.

Τό ἀπόγευμα ὁ ὑπάλληλος τῆς Πρεσβείας μέ τό ὑπηρεσιακό αὐτοκίνητο μέ πῆγε στό ἀεροδρόμιο γιά νά ἀναχωρήσω γιά τήν Ἀθήνα. ...

Χαλέπι

Μάϊος 2001

Μιά πρόσκληση ἀπό τόν Κοσμήτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Λιβάνου –πού ἀνήκει στό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας– Μητροπολίτη Χαλεπίου κ. Παῦλο, νά διδάξω στήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή τό μάθημα τῆς Βιοηθικῆς γιά τούς τριτοετεῖς φοιτητές καί νά ἐπισκεφθῶ τήν ἕδρα τῆς Μητροπόλεώς του, τήν πόλη τοῦ Χαλεπίου (ALEPPO -ἀρχαία Βέρροια) τῆς Συρίας, μέ ἔκαναν νά βρεθῶ γιά μιά ἀκόμη φορά στήν Μέση Ἀνατολή. Ἤδη εἶχα ἐπισκεφθῆ τήν διετία 1988-1990 κατά διαστήματα τήν Θεολογική Σχολή τοῦ Λιβάνου, κατά τήν διάρκεια τοῦ ἐμφυλίου πολέμου στήν περιοχή, καί τήν Συρία (Δαμασκό, Λατάκεια, Κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν κλπ.)….

Θά ἐκθέσω μερικές ἐντυπώσεις μου ἀπό τήν περιοδεία μου αὐτήν στήν Συρία καί τόν Λίβανο.

Μέ πρόσκληση τοῦ Μητροπολίτου Παύλου πῆγα στό Χαλέπι τῆς Συρίας.

Ἡ πόλη τοῦ Χαλεπίου εἶναι ἡ δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στήν Συρία μετά τήν Δαμασκό καί ἀριθμεῖ περίπου τέσσερα ἑκατομμύρια κατοίκους. Εἶναι μιά ἀρχαία πόλη μέ παραδοσιακό χρῶμα καί βέβαια ἐκεῖνο πού κάνει ἐντύπωση εἶναι ὅτι κάτω ἀπό τήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς ὑπάρχει καί μιά ἄλλη πόλη τῶν σπηλαίων, τά ὁποῖα σπήλαια τόν παλαιότερο καιρό ἦταν ἀπαραίτητα γιά τήν ἐπικοινωνία τῶν κατοίκων τῆς πόλεως. Τώρα μερικά ἀπό αὐτά ἀνακαινίζονται καί γίνονται ὡραιότατα ἑστιατόρια ἤ καφετέριες μέ ἀνατολίτικο χρῶμα.

Ὁ Ὀρθόδοξος Μητροπολίτης τοῦ Χαλεπίου κ. Παῦλος, γνωστός μου ἀπό τότε πού σπούδαζε στήν Θεσσαλονίκη, ὅπου ἔλαβε καί τό διδακτορικό του δίπλωμα, εἶναι γνώστης τῶν θεμάτων τῆς περιοχῆς καί ἐπειδή εἶναι νέος καί στήν ἡλικία καί στήν θέση αὐτήν ὡς Μητροπολίτης, ἀγωνίζεται γιά τήν ἀνασυγκρότηση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς του μέ ζῆλο, ζωντάνια καί γνώση τῶν πραγμάτων.

Εἶναι γνωστόν ὅτι ὅλες οἱ πόλεις τῆς Συρίας καί τοῦ Λιβάνου εἶναι πολυπολιτισμικές κοινωνίες.... Οἱ Μουσουλμάνοι ἀποτελοῦν τήν συντριπτική πλειοψηφία τῆς περιοχῆς, ἐνῶ ὁ Χριστιανικός πληθυσμός ἀνέρχεται στίς ἑκατό περίπου χιλιάδες (100.000), ἀπό τούς ὁποίους οἱ εἴκοσι χιλιάδες (20.000) εἶναι Ὀρθόδοξοι.

Τό Χαλέπι θεωρεῖται ὡς τό Βατικανό τῆς Ἀνατολῆς, γιατί ὁ Παπισμός ἀσκεῖ ἐπιρροή στά πράγματα τῆς περιοχῆς καί ἔχει μεγάλη δράση, ὅπως σχολεῖα καί ἄλλα ἱδρύματα. Γενικά στό Χαλέπι ὑπάρχουν πολλοί Ἐπίσκοποι διαφόρων θρησκευτικῶν Χριστιανικῶν ὁμάδων. Οἱ ἀνήκοντες στό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας ὀνομάζονται Greek Orthodox, οἱ μονοφυσίτες ὀνομάζονται Syrian Orthodox καί οἱ Οὐνίτες ἔχουν τήν ὀνομασία Rum katholik. Οἱ τελευταῖοι ἀνήκουν στό Βατικανό μαζί μέ τούς Μαρωνίτες καί τούς ἄλλους «καθολικούς». Ἐπίσης πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι οἱ Ἀρμένιοι, πού εἶναι μονοφυσίτες, ἔχουν ἰσχυρή ἐπίδραση στήν περιοχή ἐκείνη.

Μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία νά ἔχω τρεῖς συναντήσεις μέ τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς τῆς περιοχῆς. Μία κατά τήν διάρκεια τῆς Κυριακάτικης πρωϊνῆς θείας Λειτουργίας (29 Ἀπριλίου), ὅπου λειτούργησα καί ὁμίλησα στόν Ἱερό Ναό τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ, ἕναν ὡραιότατο καί μεγαλοπρεπῆ Ναό, ὁ ὁποῖος τελευταῖα ἔχει ἀποπερατωθῆ, μέ τέμπλο ξύλινο κατασκευασμένο στήν Ἑλλάδα. Ἔπειτα παρευρέθηκα στήν ἀπογευματινή θεία Λειτουργία, ὅπου συγκεντρώθηκε πολύς κόσμος, ἐπειδή τό πρωϊνό τῆς Κυριακῆς θεωρεῖται ἐργάσιμο, καί λειτούργησε ὁ Μητροπολίτης Χαλεπίου Παῦλος, ὅπου καί κήρυξα τόν θεῖο λόγο. Στήν συνέχεια ὁμίλησα καί συζήτησα μέ ἰατρούς, φαρμακοποιούς καί ἄλλους ἐπιστήμονες, ἑβδομήντα (70) τόν ἀριθμό, γύρω ἀπό τήν ἀντιμετώπιση τῆς σύγχρονης γενετικῆς καί γενικά τῆς ἐπιστήμης.

Στήν πρωϊνή θεία Λειτουργία ἔψαλε στά ἀραβικά καί στά ἑλληνικά ὁ Καθηγητής κ. Bruno Muzzer, ὁ ὁποῖος τελείωσε τίς θεολογικές του σπουδές στήν Ἑλλάδα καί κατέχει ἄριστα τήν ἑλληνική γλώσσα. Καί τό ἀπόγευμα σέ ἕναν κατάμεστο, κυρίως ἀπό φοιτητές, Ἱερό Ναό, ἔψαλε θαυμάσια ἕνας παιδικός χορός, ἀποτελούμενος ἀπό πενήντα (50) περίπου μικρά παιδιά, στά ἀραβικά καί στά ἑλληνικά. Φυσικά δέν τό ἔκαναν αὐτό, ἐπειδή παρευρισκόταν Ἕλληνας Ἱεράρχης στήν θεία Λειτουργία, ἀλλά συνηθίζεται αὐτό, γιατί ἔτσι συνδέονται μέ τό δικό τους παρελθόν.

Ἡ ἐπικοινωνία πού εἶχα μέ νέους καί οἰκογενειάρχες, μέ ζηλωτές Χριστιανούς, καθώς ἐπίσης καί ἡ ἐπίσκεψή μου στό μέρος ἐκεῖνο πού ἀσκήθηκε ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Στυλίτης, καί τό ὁποῖο ἀποτελεῖ μεγάλο θρησκευτικό μνημεῖο τῆς περιοχῆς, δείχνει τήν ἑλληνική καί χριστιανική Ὀρθόδοξη Παράδοση πού κυριαρχεῖ ἐκεῖ. Ὅμως ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία χρειάζεται ἰσχυρό στήριγμα, γιατί ἔχει νά ἀντιμετωπίση ποικίλους κινδύνους. Χάρηκα ἰδιαιτέρως τούς Ὀρθόδοξους Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι κρατοῦν τήν πίστη τους μέσα σέ τέτοια δύσκολα περιβάλλοντα. ...

Ἀπό τό Χαλέπι ἐπισκεφθήκαμε τήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Συμεών τοῦ Στυλίτου. Σήμερα ἡ Μονή εἶναι ἐρειπωμένη, ἀλλά καί ἀπό αὐτά βλέπει κανείς τήν μεγαλοπρέπειά της.

Ἡ πελώρια Βασιλική τῆς Μονῆς κτίσθηκε ἀπό τόν αὐτοκράτορα Ζήνωνα πρός τιμή τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ Στυλίτου. Πρόκειται γιά τόν μεγαλύτερο Ναό τοῦ Χριστιανισμοῦ πρίν κτισθῆ ὁ Ναός τῆς Ἁγίας Σοφίας. Οἱ κολῶνες καί οἱ τοίχοι εἶναι κτισμένοι ἀπό μεγάλους ὀγκόλιθους.

Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Στυλίτης ἀσκήτευσε παραμένοντας σέ μιά κολόνα ὕψους 12 μέτρων, τῆς ὁποίας σήμερα σώζεται ἡ βάση. Χιλιάδες ἄνθρωποι ἔρχονταν γιά νά ἀκούσουν τίς διδαχές του, καθώς ἐπίσης ἐγκαταβίωναν ἐκεῖ πολλοί μοναχοί καί μετά τήν κοίμησή του.

Ἀπό τούς ὑπάρχοντας χώρους μπορεῖ κανείς νά καταλάβη ὅτι ἡ Ἱερά Μονή ἦταν ἕνα μεγάλο μοναστικό κέντρο. Ὁ ἅγιος Συμεών κοιμήθηκε τό 459 σέ ἡλικία 70 ἐτῶν.

Σήμερα ὁ χῶρος αὐτός συγκεντρώνει πολλούς ἐπισκέπτες καί μάλιστα στά ἐρείπια τῆς Μονῆς πηγαίνουν πολλοί καί προσεύχονται.

...  

Μερικές διαπιστώσεις, τοῦ ἔτους 2001

Ὁ χῶρος ἐδῶ δέν εἶναι κατάλληλος γιά νά ἐκτεθοῦν ὅλες οἱ διαπιστώσεις μου ἀπό τήν περιοδεία στήν Συρία καί τόν Λίβανο. Ὡστόσο θά περιορισθῶ στήν ἐπισήμανση μερικῶν ἀπό αὐτές.

1. Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί τῆς Συρίας καί τοῦ Λιβάνου πού ἀνήκουν στό Παριαρχεῖο Ἀντιοχείας χαρακτηρίζουν τόν ἑαυτό τους Ρούμ Ὀρθοδόξ, δηλαδή Ρωμηοί Ὀρθόδοξοι, αἰσθάνονται ὅτι εἶναι γηγενεῖς κάτοικοι τῆς περιοχῆς καί οἱ Ἄραβες εἶναι ἐκεῖνοι πού κατέλαβαν πρίν αἰῶνες αὐτήν τήν περιοχή, καθώς ἐπίσης αἰσθάνονται ὅτι εἶναι ἀπόγονοι τῶν Χριστιανῶν τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, αὐτό πού ὀνομάζουμε Βυζάντιο. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖον στίς ἀκολουθίες τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί στήν θεία Λειτουργία ὁ ἕνας χορός τῶν ψαλτῶν ψάλλει τά τροπάρια στήν ἑλληνική γλώσσα, ἔστω καί ἄν δέν τά καταλαβαίνη, καί ὁ ἄλλος χορός στήν ἀραβική γλώσσα. Τό κάνουν αὐτό γιατί ἐκφράζουν τήν ταυτότητά τους. Εἶναι ἀραβόφωνοι Ρωμηοί καί ἀγαποῦν τούς Γιουνάν, Ὀρθοδόξους Χριστιανούς τῆς Ἑλλάδος, ὡς καταγόμενοι καί οἱ δύο ἀπό τήν Χριστιανική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία.

2. Ὑπάρχει μία διαφορά μεταξύ τῆς Δύσεως καί τῆς Ἀνατολῆς. Στήν Δύση οἱ κοινωνίες ἐπηρεασμένες ἀπό τήν σχολαστική θεολογία καί τήν μεταφυσική, δημιούργησαν ἀτομοκρατικές κοινότητες, ἀφοῦ ἐκεῖ κυριαρχεῖ ὁ ἄνθρωπος, πολλές φορές χωρίς Θεό. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι οἱ δυτικοί Χριστιανοί ἀπό ἀντίδραση στήν ἀπολυταρχία τοῦ Πάπα ἔφθασαν στήν μεταρρύθμιση καί μέ τό σύνθημα τῶν ἡγεμόνων cujus regio, eius religio ἐπιβλήθηκε σέ κάθε περιοχή μιά ὁμολογία καί ἀργότερα βέβαια κατέληξαν στήν ἀθεΐα καί τόν ἀγνωστικισμό. Καί ἔτσι ἐπικράτησε τό ἀνθρώπινο στοιχεῖο. Ἀντίθετα στήν Μέση Ἀνατολή οἱ κοινωνίες εἶναι θεοκεντρικές. Βέβαια, δέν ζοῦν ὅλοι σύμφωνα μέ τόν νόμο τοῦ Θεοῦ τους, ἀλλά εἶναι φυσικό ὅτι ἡ θρησκεία ἐπηρεάζει ἐμμέσως ἤ ἀμέσως τήν ζωή τους. Στήν ἀραβική γλώσσα ὑπάρχουν πολλές καθημερινές ἐκφράσεις πού περιέχουν τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ.

3. Οἱ δυτικοί καί ἀνατολικοί διαφέρουν καί στόν τρόπο σκέψεως καί ζωῆς. Ὅταν συναντᾶς δυτικούς καί ἀνατολικούς ἀνθρώπους καί τούς βλέπης στό πρόσωπο, διαπιστώνεις ὅτι τά μάτια τῶν δυτικῶν εἶναι ἐντελῶς ἐπίπεδα, ἐνῶ τῶν ἀνατολικῶν ἔχουν ἕνα βάθος, ἀναζητοῦν κάτι ἄλλο, τό ὑπαρξιακό. Ὁπότε αὐτό δείχνει τήν δυνατότητα πού ἔχει ἡ Ὀρθοδοξία στήν περιοχή ἐκείνη νά ἀπαντήση στά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα πού στήν χώρα μας θεωροῦνται περιττά ἤ καί ἀνόητα.

4. Οἱ ἀνατολικοί λαοί ἔχουν νά παλέψουν μέ πολλά προβλήματα, νά ἀντιμετωπίσουν ποικίλα ἰδεολογικά, θεολογικά καί ὑπαρξιακά ρεύματα. Καί αὐτό τούς κάνει πιό ὥριμους, ἀλλά καί σταθερούς στόν πολιτισμικό τρόπο ζωῆς τους. Στά σπίτια τους ἔχουν ἐμφανῆ δείγματα τῆς θρησκευτικότητας, εἰκόνες καί καντήλια, τά παιδιά τους μεγαλώνουν μέ χριστιανικές παραδόσεις, ἄν καί τό Κράτος ἐπισήμως δέν ἔχη θεσπίσει στά σχολεῖα μάθημα θρησκευτικῶν. Σημαντικό ρόλο παίζει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ τίς Ἐνορίες, ἀλλά καί τά Μοναστήρια. Στήν περιοχή ἐκείνη ὑπάρχουν μερικά καλά ὀργανωμένα Μοναστήρια, πού ἀκολουθοῦν τό ἁγιορείτικο τυπικό καί ἐπηρεάζουν σημαντικά τήν περιοχή. Κτίσθηκε τώρα τελευταῖα ἕνα ὡραιότατο μοναστήρι πρός τιμήν τῆς Παναγίας, πού ἀκολουθεῖ τό ἁγιορείτικο τυπικό.

5. Ἡ Μπελεμέντειος Θεολογική Σχολή παίζει ἕναν σπουδαῖο ρόλο στήν ἀνάπτυξη τῆς Ὀρθοδόξου χριστιανικῆς ζωῆς, διότι ἀπό αὐτήν ἐξέρχονται θεολόγοι, Ἱερεῖς καί Ἐπίσκοποι τῆς Ἐκκλησίας. Ἤδη μέχρι τώρα οἱ περισσότεροι Μητροπολίτες καί Ἐπίσκοποι εἶναι ἀπόφοιτοι αὐτῆς τῆς Σχολῆς. Τό ὅτι μαθαίνουν τήν ἑλληνική γλώσσα εἶναι πολύ σημαντικό. Δέν τό βλέπουμε αὐτό ἀπό ἐθνικιστικῆς, ἀλλά ἀπό ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς. Τούς δίνεται ἡ δυνατότητα νά διαβάζουν κείμενα γραμμένα στήν ἑλληνική γλώσσα τά ὁποῖα δέν ἔχουν μεταφρασθῆ στήν ἀραβική καί σέ ἄλλες γλῶσσες, καθώς ἐπίσης τούς δίνεται ἡ δυνατότητα νά ἐπισκέπτωνται τήν Ἑλλάδα καί ἰδίως τό Ἅγιον Ὄρος, καί νά συναντῶνται μέ τήν Ὀρθόδοξη ἑλληνική ζωή. Ἤδη οἱ σπουδαστές πού διδάσκονται τήν ἑλληνική γλώσσα, τό καλοκαίρι ἔρχονται στήν Ἑλλάδα καί μένοντας στήν Ἱερά Μονή Πεντέλης παρακο­λουθοῦν ἐντατικά μαθήματα τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί κυρίως ἔρχονται σέ ἐπαφή μέ τήν ὅλη ἑλληνική παράδοσή μας».  

*   *   *

Τά ἐλάχιστα αὐτά ἀποσπάσματα τά ὁποῖα παρατέθησαν ἀπό τό προσωπικό μου ἡμερολόγιο, δείχνουν τήν κατάσταση πού ἐπικρατεῖ σήμερα στήν Συρία, ὅπως τήν συνάντησα τά ἔτη 1988-1990 καί τό 2001, πού δέν διαφέρει ἀπό τήν κατάσταση πού ἐπικρατοῦσε πρίν τήν ἔναρξη τοῦ πολέμου.

Ὅμως τά ὅσα συμβαίνουν στήν Συρία εἶναι πολύ περίεργα.

Τό καθεστώς εἶναι στρατιωτικό, ἐπιβλήθηκε πρίν ἀπό σαράντα χρόνια ἀπό τούς Ἀλεβίτες τῆς Συρίας, πού εἶναι μιά Σιϊτική αἵρεση τοῦ Μωαμεθανισμοῦ, ἑπομένως ὑπάρχει δικτατορία, καί ἐπίσης ἡ πολυχρόνια ἐξουσία ἀσφαλῶς δημιούργησε καταστάσεις διαφθορᾶς. Ὅμως ὡς Ἀλεβίτες ἐπιτρέπουν στούς Χριστιανούς νά τελοῦν τά τῆς λατρείας τους μέ ἐλευθερία. Τό καθεστώς αὐτό ὑποστηρίζεται μεταξύ τῶν ἄλλων ἀπό τήν Ρωσία.

Ὅσοι ἀντιδροῦν στό καθεστώς αὐτό καί κάνουν ἐπανάσταση ἀνήκουν σέ διάφορες ἀντιμαχόμενες μεταξύ τους ὁμάδες, τρομοκρατικές καί μή, πού ἀποτελοῦνται ἀπό φανατικούς μουσουλμάνους καί οἱ ὁποῖοι προβαίνουν σέ σφαγές Χριστιανῶν. Καί αὐτές οἱ ὁμάδες ὑποστηρίζονται ἀπό τούς Χριστιανούς τῆς Δύσης.

Σίγουρα δέν εἶναι γεγονότα πού μπορεῖ κανείς νά τά ἑρμηνεύση μέ βάση τίς θρησκευτικές πεποιθήσεις, ἀλλά ἑρμηνεύονται μόνον μέ γεωπολιτικά καί οἰκονομικά κριτήρια. Τό σημαντικό εἶναι ὅτι οἱ Ρωμηοί Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί τῆς περιοχῆς ὑποφέρουν ἰδιαίτερα αὐτήν τήν ἐποχή πολύ, ἐξαναγκάζονται νά μετακινοῦνται πρός τόν Λίβανο καί ἄλλες χῶρες, ὁπότε γίνεται μιά «κάθαρση» τῆς περιοχῆς γιά λόγους πού θά φανοῦν στό μέλλον καί, βεβαίως, γίνεται καί μιά πολιτιστική καταστροφή, ἀφοῦ καταστρέφονται, βομβαρδίζονται καί πυρπολοῦνται ναοί καί μοναστήρια μέ μεγάλη παράδοση.

Πρέπει νά προσευχόμαστε στόν Θεό γιά ὅλη αὐτήν τήν περιοχή νά σταματήση ὁ πόλεμος καί ἰδιαίτερα νά προσευχόμαστε γιά τούς Χριστιανούς τῆς περιοχῆς αὐτῆς πού δέχονται τίς συνέπειες τοῦ καταστροφικοῦ αὐτοῦ πολέμου.–