Ἀγάπη καί γνώση. Ἱερός Ναός Ἁγίου Νικολάου Λαρίσης, 3 Νοεμβρίου 2013

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἀπομαγνητοφωνήμενο κήρυγμα στήν πανήγυρη τῆς Σύναξης ἁπάντων τῶν ἐν Λαρίσῃ Ἁγίων
Ἱερός Ναός Ἁγίου Νικολάου Λαρίσης, 3-11-2013

Ἡ θεολογία τῆς Ἐκλησίας μας, Σεβασμιώτατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, δέν εἶναι θεολογία ἀφηρημένη, δέν εἶναι θεολογία στοχαστική, δέν συνδέεται μέ τήν μεταφυσική, τόν στοχασμό καί τήν φαντασία, ἀλλά εἶναι μιά θεολογία γεγονότων. 

Ὅταν κάνουμε λόγο γιά θεολογία γεγονότων, ἐννοοῦμε ὅτι εἶναι μιά θεολογία ἡ ὁποία ἀποδεικνύεται στήν πράξη. Τό ὅτι ὁ Χριστός ἔγινε ἄνθρωπος, προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση ἀπό τήν Παναγία μας καί ἐνηνθρώπησε καί τόν εἴδαμε, τόν ἀκούσαμε, στήν συνέχεια σταυρώθηκε, ἀναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε, αὐτό εἶναι ἕνα γεγονός. Τό ὅτι τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ἡ Ἐκκλησία ἔγινε σῶμα Χριστοῦ, εἶναι ἕνα θεολογικό γεγονός. Τό ὅτι μέσα στήν Ἒκκλησία ἁγιάζονται οἱ ἄνθρωποι, εἶναι τά πραγματικά μέλη τῆς Ἐκκλησίας οἱ ἅγιοι, καί λέγοντα ἅγιοι διά τό ἅγιον «οὗ μετέχουσι», αὐτό εἶναι ἕνα θεολογικό γεγονός.

Δέν εἶναι φαντασία, δέν εἶναι στοχασμός, δέν εἶναι μεταφυσική, δέν εἶναι αὐτό πού ἔκαναν οἱ ἀρχαῖοι φιλόσοφοι. Τό ὅτι σήμερα ἔχουμε τά λείψανα τῶν ἁγίων μπροστά μας καί τά προσκυνοῦμε, τό ὅτι σήμερα στή Λάρισα τιμῶνται ὅλοι οἱ ἅγιοι οἱ ὁποῖοι διέλαμψαν καί ἁγιάσθηκαν σ’ αὐτόν τόν εὐλογημένο τόπο, αὐτό πράγματι εἶναι μία θεολογία γεγονότων.

Καί θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καί τῆς καρδίας μου τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη σας καί ἀγαπητό ἐν Χριστῷ ἀδελφό, κ. Ἰγνάτιο, ὁ ὁποῖος κάλεσε καί ἐμένα νά ἔρθω ἐδῶ στή Λάρισα αὐτήν τήν ἡμέρα τῆς συνάξεως ὅλων τῶν ἁγίων τῶν ἐν Λαρίσῃ, ἀλλά ἐκάλεσε καί τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Νικοπόλεως καί Πρεβέζης κ. Χρυσόστομο καί εἴχαμε σήμερα αὐτήν τήν λειτουργική πανδαισία σέ αὐτόν τόν ὑπέροχο Ναό, ἐν μέσῳ τόσων εὐλογημένων ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι πραγματικά ἀγαποῦν τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία.

Καί ἐπειδή ὁ Σεβασμιώτατος σεπτός Ποιμενάρχης σας μοῦ ἔδωσε τήν δυνατότητα νά ἀπευθύνω λόγους οἰκοδομῆς καί παρακλήσεως θά ἤθελα παρακάμπτοντας μετά πολλῆς δυσκολίας τά σημερινά ἀναγνώσματα, τόσο τό ἀποστολικό ὅσο καί τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα, πού ἦταν καταπληκτικά, νά στρέψω τήν σκέψη μου στούς ἁγίους τῶν ὁποίων τά ἱερά λείψανα ἔχουμε ἐνώπιόν μας καί τά προσκυνοῦμε.

Πολλά μπορεῖ νά πῆ κανείς γιά τούς ἁγίους, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί. Ἐκεῖνο τό ὁποῖο θά ἤθελα νά τονίσω στήν ἀγάπη σας εἶναι ὅτι, ὅταν βλέπουμε ἕναν ἅγιο, βλέπουμε ἕναν ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος ἀγάπησε καί ἐξακολουθεῖ νά ἀγαπᾶ τόν Θεό, καί ὄχι μόνον τόν ἀγαπᾶ, ἀλλά καί γνωρίζει τόν Θεό. Ἀγάπη καί γνώση. Αὐτή εἶναι ἡ μεγάλη θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας.

Μεταξύ τῶν θεολόγων τῆς Ἐκκλησίας μας γίνεται ἕνας λόγος γιά τό τί προηγεῖται. Ἡ ἀγάπη προηγεῖται καί ἀκολουθεῖ ἡ γνώση ἤ προηγεῖται ἡ γνώση καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀγάπη; Δηλαδή ἡ γνώση προηγεῖται τῆς ἀγάπης ἤ ἡ ἀγάπη προηγεῖται τῆς γνώσης; Ὑπάρχουν δύο ἀπόψεις, ὅπως παρατηροῦμε στήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας πάνω στό θέμα αὐτό.

Ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας λέγει ὅτι προηγεῖται ἡ γνώση καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀγάπη. Πρῶτα γνωρίζει κανείς κάτι καί μετά τό ἀγαπᾶ. Προσπαθώντας νά δῆ τήν ζωή τῶν ἁγίων μαρτύρων καί ἀσκητῶν καί ὁσίων, ὁ ἱερός Νικόλαος Καβάσιλας ἐρωτᾶ γιά τό τί ἦταν ἐκεῖνο πού τούς ἔκανε νά δώσουν τήν ζωή τους ὁλόκληρη στό Θεό. Καί ἀπαντᾶ ὅτι ἦταν ἡ γνώση. Ἀγάπησαν βέβαια τόν Θεό, ἀλλά πρῶτα τόν γνώρισαν. Καί ποιό εἶναι τό αἴτιον αὐτῆς τῆς ἀγάπης; «Τό εἰδέναι ἐστίν αἴτιον τοῦ φιλεῖν». Τό ὅτι γνώρισαν τόν Θεό αὐτό σημαίνει ὅτι μετά τόν ἀγάπησαν. Γιατί ὅποιος δεῖ, γνωρίσει, τό κάλλος, τήν εὐπρέπεια, τό μεγαλεῖο, τήν δόξα, τήν μεγαλοπρέπεια τοῦ Θεοῦ, τήν ἄκτιστη χάρη, σάν καί αὐτό πού ἀκούσαμε σήμερα στό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα, ὅτι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀνέβηκε μέχρι τρίτου οὐρανοῦ καί ἄκουσε ρήματα «ἅ οὐκ ἐξόν ἀνθρώποις λαλῆσαι», ὅποιος γνωρίσει αὐτή τή δόξα καί τό μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ δέν μπορεῖ μετά νά μήν ἀγαπήση τόν Θεό. Καί ἐπειδή ὑπάρχουν βαθμοί γνώσεως, ἀφοῦ ὑπάρχει ἡ ἀτελής γνώση καί ἡ τέλεια γνώση, γι’ αὐτό, συνεχίζει ὁ ἱερός Νικόλαος Καβάσιλας, ὑπάρχουν καί βαθμοί τῆς ἀγάπης, ἀγάπη ἀτελής καί ἀγάπη τέλεια.

Ὁ ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης, ἕνας μεγάλος ἅγιος τῶν ἡμερῶν μας, στά κείμενά του τά ὁποῖα διασώθηκαν, παρουσιάζει τήν ἀλήθεια ὅτι προηγεῖται ἡ ἀγάπη καί ἀκολουθεῖ ἡ γνώση. Πρῶτα κανείς ἀγαπᾶ καί στήν συνέχεια γνωρίζει ἀποτελεσματικά καί πραγματικά. Λέγει ὁ ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης: «Ὅσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ ἀγάπη τόσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ ὀδύνη. Καί ὅσο πληρέστερη εἶναι ἡ ἀγάπη τόσο πληρέστερη εἶναι ἡ γνώση. Καί ὅσο φλογερότερη εἶναι ἡ ἀγάπη τόσο φλογερότερη εἶναι ἡ προσευχή. Καί ὅσο τελειότερη εἶναι ἡ ἀγάπη τόσο ἁγιότερος εἶναι ὁ βίος». Φαίνεται σαφέστατα ὅτι ὑπάρχουν βαθμοί ἀγάπης, μεγαλύτερη, πληρέστερη, φλογερότερη καί τελειότερη καί ἀκριβῶς ὑπάρχουν ἀνάλογα ἀποτελέσματα, ὀδύνη, γνώση, προσευχή καί στήν συνέχεια ὁ τέλειος καί ἅγιος βίος.

Ἑπομένως, τί μποροῦμε νά ποῦμε γιά τούς ἁγίους σχετικά μέ τήν γνώση καί τήν ἀγάπη; Ποιά προηγεῖται, ἡ ἀγάπη καί ἀκολουθεῖ ἡ γνώση ἤ ἡ γνώση καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀγάπη;
Νομίζω ὅτι αὐτά εἶναι ἀποσπασματικές θεωρήσεις. Ἡ πραγματικότητα εἶναι ὅτι ἡ γνώση συμπορεύεται μέ τήν ἀγάπη καί ἡ ἀγάπη μέ τήν γνώση. Ὁ Θεός ἀποκαλύπτει τόν ἑαυτό Του στόν ἄνθρωπο καί ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ καί ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό εἶναι ἡ μέθεξη τῆς ἀκτίστου ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ πού ἐκφράζεται ὡς ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη γνωρίζει καί ἡ γνώση ἀγαπᾶ. Τά δύο αὐτά συμπορεύονται. Καί εἶναι πάρα πολύ σημαντικό αὐτό. Δέν μπορεῖ νά πῆ κανείς ὅτι γνωρίζει κάτι καί δέν τό ἀγαπᾶ καί δέν μπορεῖ νά πῆ ὅτι ἀγαπᾶ κάτι καί δέν τό γνωρίζει. Ὅπως ἀκριβῶς ὑπάρχουν βαθμοί ἀγάπης ἔτσι ὑπάρχουν βαθμοί καί γνώσεως.

Τὀ ἐρώτημα, λοιπόν, δέν εἶναι τί προηγεῖται, ἄν προηγῆται ἡ γνώση καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀγάπη ἤ ἄν προηγῆται ἡ ἀγάπη καί ἀκολουθεῖ ἡ γνώση. Τό μεγαλύτερο ἐρώτημα καί τό πρόβλημα στίς ἡμέρες μας εἶναι ὅτι εἴμαστε ἀνίκανοι νά ἀγαπᾶμε πραγματικά καί εἴμαστε ἀνίκανοι νά γνωρίζουμε ἀληθινά. Εἴμαστε κλεισμένοι μέσα στήν ἀτομικότητά μας καί στήν φιλαυτία μας. Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος εἶναι φίλαυτος καί ἀγαπᾶ τόν ἑαυτό του δέν μπορεῖ νά γνωρίση τόν ἄλλον. Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει αὐτήν τήν φιλαυτία δέν μπορεῖ καί νά ἀγαπήση τόν Θεό. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: Ἐκεῖνος πού εἶναι φίλαυτος δέν μπορεῖ νά εἶναι φιλόθεος καί φιλάνθρωπος. Γιατί αὐτός ἀγαπᾶ μόνο τόν ἑαυτό του, τήν αὐτοῦ ἐξοχότητα, τόν ἑαυτό του.

Ὁπότε τό θέμα εἶναι ὄχι ἁπλῶς τί προηγεῖται, ἀλλά νά ἀρχίσουμε νά ἀγαπᾶμε καί νά γνωρίζουμε. Ὁ καθένας ἔχει τήν δυνατότητα μέ τόν χαρακτήρα του, μέ τήν προσωπικότητά του, μέ τούς τρόπους πού δημιουργοῦνται καί τά γεγονότα τῆς ζωῆς, νά ἀρχίση ἀπό τήν ἀγάπη, νά ἀρχίση νά ἀγαπᾶ, ἀκόμη καί τούς ἐχθρούς του καί ἀμέσως θά γνωρίση ὅτι πέρα ἀπό τό προσωπεῖο ἐνδεχομένως τό ὁποῖο ἔχει ὁ ἄλλος, κρύβει διαφορετικό ἄνθρωπο μέσα στόν ἐσωτερικό του κόσμο, γιατί κάθε ἄνθρωπος εἶναι κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ δημιουργημένος. Καί ὅταν γνωρίζη, ἀγαπᾶ ἀκόμη περισσότερο, καί ὅσο γνωρίζει τόσο ἀγαπᾶ καί ὅσο ἀγαπᾶ τόσο γνωρίζει σέ βάθος τόν ἄλλον, κυρίως τόν Θεό.

Καί τό θέμα εἶναι, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὅτι καίτοι ζοῦμε στήν Ὀρθόδξη Ἐκκλησία, πού εἶναι ἕνα μυστήριο, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία εἶναι σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς, ἀγγέλων καί ἀνθρώπων, κεκοιμημένων καί ζώντων, ζοῦμε μέσα στήν θεία Εὐχαριστία, ὅπως σήμερα ζήσαμε τήν ὡραία αὐτή ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Εὐχαριστίας, πού εἶναι σύνοδος ἀγγέλων καί ἁγίων καί δέν καταλαβαίνουμε ἀπολύτως τίποτε. Ἐρχόμαστε στήν Ἐκκλησία, ἐνδεχομένως ἱκανοποιεῖται ἕνα συναίσθημά μας καί φεύγουμε σάν νά μή συνέβη τίποτε. Ἐνῶ ἐδῶ μέσα ἔγινε ἡ σύναξη τῶν ἁγίων ἀγγέλων καί ὅλων τῶν ἁγίων πού καί σήμερα γιορτάζουμε καί αὐτοί ἦταν παρόντες.

Καί ἀκόμη ἔχουμε δίπλα μας ἀνθρώπους μέσα στό ἴδιο τό σπίτι μας, συναναστρεφόμαστε καί δέν τούς γνωρίζουμε. Μπορεῖ νά ὑπάρχουν ἀνδρόγυνα, νά μένουν στήν ἴδια οἰκία, νά μοιράζωνται τά πάντα καί νά μή γνωρίζωνται πραγματικά. Ἔλεγε κάποιος, καί νομίζω εἶναι σωστό, ὅτι θά ἔρθει ἡ ὥρα πού θά φύγουμε ἀπό τόν κόσμον αὐτόν –δέν θά ζήσουμε αἰώνια πάνω στήν γῆ– καί πρίν χωριστοῦμε πρέπει νά γνωριστοῦμε. Γιατί δέν γνωριζόμαστε στό βάθος. Πρίν ἔρθει ἡ ὥρα νά φύγουμε ἀπό τόν κόσμον αὐτόν καί χωριστοῦμε νά γνωριστοῦμε μεταξύ μας καί κυρίως νά γνωρίσουμε τό μεγαλεῖο καί τήν δόξα τοῦ Θεοῦ.

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Αὐτό εἶναι τό μήνυμα τῶν ἁγίων, πού σήμερα ἑορτάζουμε. Ἡ γνώση συμπορεύεται μέ τήν ἀγάπη καί ἡ ἀγάπη μέ τήν γνώση. Ἄς ἀρχίσουμε νά ἀγαπᾶμε καί τότε θά γνωρίσουμε καί ὅσο γνωρίζουμε, τόσο θά ἀγαπᾶμε καί θά ἀποκτήσουμε νόημα ζωῆς καί ὕπαρξης, θά εἴμαστε πραγματικοί ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ὅπως τό θέλουν ὁ Χριστός, ἡ Παναγία καί οἱ ἅγιοί μας. Ἀμήν.