Κύριο ἄρθρο: Τὰ θηρία τῆς ἡδονῆς καὶ τῆς ὀδύνης

Μητροπολίτου Ναυπάκτου  & Ἁγίου Βλασίου Ιεροθέου

Προσκλήθηκα ἀπό τόν “Σύνδεσμο Κρητῶν Θεολόγων” νά εἰσηγηθῶ σέ Συνέδριό του τό θέμα “ἡ εἰκόνα τοῦ συγχρόνου κόσμου”. Προσπαθώντας νά δῶ ποιά εἶναι ἡ κατάσταση τοῦ συγχρόνου κόσμου, τήν ἐντόπισα κυρίως στήν δυαδική σχέση μεταξύ ἡδονῆς καί ὀδύνης, ἀφοῦ σήμερα ἐπιδιώκεται ἡ ἀπόλαυση τῆς ἡδονῆς μέ ὁποιονδήποτε τρόπο εἶναι δυνατόν, καί βέβαια, συνέπεια αὐτῆς τῆς ἡδονῆς εἶναι ἡ ὀδύνη, ὁ πόνος, ἡ βίωση τῆς τραγικότητος τοῦ θανάτου. Ἔτσι, λοιπόν, ἀπό τήν παρά-φύση ἡδονή προέρχεται ἡ ὀδύνη, καί στήν προσπάθεια νά ἀποφύγη ὁ ἄνθρωπος τήν ὀδύνη, καταλήγει στήν ἡδονή, συνέπεια τῆς ὁποίας εἶναι πάλι ἡ ὀδύνη. Πρόκειται γιά ἕναν φαῦλο κύκλο.

Μόλις ἐπέστρεψα ἀπό τό Συνέδριο, μοῦ τηλεφώνησε μιά Ἀμερικανίδα, ἡ ὁποία πρόσφατα ἦλθε στήν Ἑλλάδα καί βαπτίσθηκε καί τώρα εἶναι μέλος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὕστερα ἀπό πολλές περιπέτειες στήν ζωή της. Νά σημειωθῆ ὅτι ἦταν ἀθλήτρια καί μέλος τῆς Ὀλυμπιακῆς Ὁμάδος των Η.Π.Α. στήν κωπηλασία. Τῆς ἀνέφερα τό κεντρικό σημεῖο τῆς εἰσηγήσεώς μου, πού ἦταν ἡ σχέση μεταξύ ἡδονῆς καί ὀδύνης καί ἐντυπωσιάσθηκε. Μετά ἀπό λίγες ἡμέρες μου ἔστειλε ἕνα γράμμα, στό ὁποῖο μεταξύ των ἄλλων ἀναφερόταν καί στό σοβαρό αὐτό ζήτημα. Θά ἤθελα νά παραθέσω στήν συνέχεια τίς σκέψεις της:

“Με ἐνδιαφέρει πολύ ἡ διάλεξη μέ θέμα τόν κύκλο θανάσιμης ἡδονῆς - ὀδύνης. Εἶναι ἕνα ἀπό τά θηρία (τέρατα) πού κρατοῦν τήν Ἀμερική στά ματωμένα τούς δόντια. Κάθε κύκλος τῆς δίνης πού ὁδηγεῖ στήν ἄβυσσο εἶναι ὅλο καί περισσότερο ὀδυνηρός, ἀλλά τό μόνο πού διδάσκουν στήν Ἀμερική εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ἡδονῆς. Ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν “ρυθμισθεί” νά ἁρπάζουν ὅλο καί περισσότερα, νά ἀμβλύνουν, ὅπως εἴπατε καί σεῖς, τόν πόνο. Καί τά δύο, καί ὁ πόνος καί ἡ ἡδονή, τρέφονται τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο καί, καθώς μεγαλώνει ὁ πόνος, περισσότερη ἡδονή χρειάζεται γιά νά τόν ἀναισθητοποιήση. Ἡ ἰδέα του νά σπάση κανείς αὐτόν τόν φαῦλο κύκλο ἀρνούμενος νά θρέψη τήν πείνα τῶν αἰσθήσεων μέ νηστεία καί προσευχή, μετάνοια καί ἡσυχία ἀκούγεται καθαρή τρέλλα γιά ἕναν Ἀμερικανό. Μόνον αὐτοί πού ἔχουν πέσει πολύ χαμηλά (ἔχουν πιάσει πάτο) θά εἶναι ἀνοιχτοί νά ἀκούσουν κάτι τέτοιο. Ἡ ἡδονή εἶναι τό οἰκονομικό κέντρο τῆς Ἀμερικῆς. Ἡ “φυσιολογική” τάση, καί ὄντως αὐτό εἶναι καί τό θέμα πολλῶν διαφημήσεων, εἶναι: “Τό ἀξίζεις! Πάρε αὐτό ἀκριβῶς πού θέλεις! Ἀπόλαυσέ το! Θά αἰσθανθεῖς ὡραία!”. Ἡ δυτική κουλτούρα βρίσκεται σέ ἕναν ἀγώνα δρόμου προσπαθώντας νά κάνει τά πάντα γιά νά ἀποφύγη τήν ἀπελπισία, καί ἡ εἰρωνεία εἶναι ὅτι ὅσο περισσότερο πασχίζει, τόσο περισσότερο ἀπελπισμένη γίνεται, ἀπρόθυμη νά παραδεχθῆ ὅτι εἶναι ἀδύνατο νά γεμίση αὐτό τό κενό”.

Τό κείμενο αὐτό, πού εἶναι γραμμένο μέ πολύ ὡραῖο τρόπο, ἀπό μιά γυναίκα πού τώρα τελευταία προσῆλθε στήν Ὀρθοδοξία καί διαβάζει φιλοκαλικά κείμενα, δείχνει δέ τήν διαφορά μεταξύ της λεγομένης δυτικῆς καί Ρωμαίϊκης παράδοσης. Πολλοί ὁμιλοῦν γιά τό δυτικό πνεῦμα, ἀλλά ἴσως δέν μποροῦν νά ἀντιληφθοῦν ὅτι ἡ ἀτμόσφαιρα τοῦ δυτικοῦ πνεύματος εἶναι ὁ ἡδονισμός καί ἡ αἰσθησιοκρατία. Καθώς ἐπίσης πολλοί ὁμιλοῦν γιά τήν Ὀρθοδοξία, τήν Ρωμαίϊκη παράδοση, ἀλλά δέν μποροῦν νά καταλάβουν ὅτι τό ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό ἦθος φαίνεται στόν τρόπο ὑπέρβασης τῆς ἡδονῆς καί τῆς ὀδύνης.

Πράγματι, ὅπως πολύ ὡραία σημειώνεται στό γράμμα πού ἀναγράψαμε: “ἡ θανάσιμη ἡδονή - ὀδύνη, εἶναι ἕνα ἀπό τά θανάσιμα θηρία πού κρατοῦν τήν Ἀμερική στά ματωμένα τούς δόντια”, καθώς ἐπίσης “ἡ ἡδονή εἶναι τό οἰκονομικό κέντρο τῆς Ἀμερικής”. Φυσικά, ὅταν κάνουμε λόγο γιά τήν Ἀμερική ἐννοοῦμε τόν δυτικό πολιτισμό καί τήν δυτική κουλτούρα, πού βιώνεται σέ ὅλα τα μέρη τῆς γῆς, ἀκόμη καί στήν Ἑλλάδα, καί ἡ ὁποία δυτική κουλτούρα γεμίζει τόν ἄνθρωπο μέ ἀπελπισία καί κενό. Ἁπλῶς στήν Ἀμερική, λόγω τῆς οἰκονομικῆς ἄνεσης καί τῆς ἐλευθερίας, καί λόγω τῆς κυριαρχίας της στό παγκόσμιο χῶρο, φαίνεται αὐτό ἐκφραστικά.

Τά ὅσα ἀνέφερα προηγουμένως δείχνουν καί τήν οὐσιαστική προσφορά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας σήμερα. Πρέπει νά βοηθᾶ τόν σύγχρονο ἄνθρωπο νά ὑπερβαίνη τά αἱμοβόρα θηρία τῆς ἡδονῆς καί τῆς ὀδύνης, καί νά προσφέρη τόν ὀρθόδοξο ἡσυχασμό στόν λαό, μέ διακριτικότητα, νηφαλιότητα, καί προπαντός μέ καθαρότητα, δηλαδή ἀπηλλαγμένα ἀπό ξένες ἐπιρροές καί προσμίξεις. Μέσα ἀπό αὐτήν τήν προοπτική πρέπει νά δοῦμε τό μέλλον τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως.