Γεγονός καὶ Σχόλιο: Οἱ «νεομάρτυρες» τοῦ Ναζισμοῦ

Ἡ Ἐφημερίδα «Χριστιανική» ἔκανε ἀναφορά στόν λουθηρανό θεολόγο Ντίτριχ Μπονχέφερ (1906-1945), πού ὑπῆρξε μάρτυρας ἀπό τόν Ναζισμό στήν Γερμανία, ἀφοῦ ἐκτελέσθηκε δι’ ἀπαγχονισμοῦ τήν Μεγάλη Παρασκευή ἐπειδή ἀντέδρασε δυναμικά στό Ἐθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα τοῦ Χίτλερ.

Ὁ Ντίτριχ Μπονχέφερ ὑπῆρξε μαθητής τῶν μεγάλων θεολόγων τοῦ Προτεσταντισμοῦ στήν Γερμανία Χάρνακ καί Μπάρτ, ἐξελέγη καθηγητής Πανεπιστημίου στό Βερολίνο τό 1930 καί ζητοῦσε, ὅπως τό ἔκανε ὁ Κάρλ Μπάρτ, μέ τήν λεγόμενη «διαλεκτική θεολογία» τήν ἐπαναφορά τοῦ Προτεσταντισμοῦ στήν βιβλική παράδοση τῶν πρώτων χρόνων τοῦ Χριστιανισμοῦ. Στήν πραγματικότητα ἐπιδίωξε τήν ἀποδέσμευση τῆς Θεολογίας ἀπό τόν σχολαστικισμό καί τήν μεταφυσική, μέ τίς κοινωνικές τους προεκτάσεις.

Ὁ Ντίτριχ μαζί μέ ἄλλους Προτεστάντες ἵδρυσαν τήν «Ὁμολογοῦσα Ἐκκλησία», πού ἀγωνίσθηκε ἐναντίον τῆς ἐνσωμάτωσης τῆς Γερμανικῆς Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας στό «Ἐθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα τοῦ Χίτλερ». Μάλιστα, σέ μιά ἐπιστολή του πού ἔστειλε στούς συμπατριῶτες του, γράφει:
«Οἱ στενόμυαλοι ἐκκλησιαστικοί, πού πολλοί ἀπό αὐτούς εἶναι ἀνίατα συμφεροντολόγοι, βρῆκαν τόν προστάτη τῶν ταξικῶν τους συμφερόντων στό πρόσωπο ἑνός μανιοκαταθλιπτικοῦ δικτάτορα... Καταγγέλλω τόν Ἀντίχριστο μέ τούς συνεργούς του καί καλῶ αὐτούς πού εἶναι πραγματικά πιστοί σέ θεία ἀνυπακοή σέ αὐτόν, γιατί δέν ἐκπροσωπεῖ καμιά οὔτε ἐπίγεια, οὔτε οὐράνια νομιμότητα» (Χριστιανική 24-4-2014).

Μέ τέτοιες σκέψεις ἦταν ἀντιστασιακός καί ἐπειδή ἀναμείχθηκε στόν σχεδιασμό τῆς δολοφονίας τοῦ Ἀδόλφου Χίτλερ συνελήφθη τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1943, βασανίσθηκε καί ἐκτελέσθηκε, ὅπως ἀναφέρθηκε, τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1945, λίγο πρίν τελειώση ὁ Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος. Μετά τόν θάνατό του δημοσιεύθηκαν τά γραπτά του μέ τίτλο «ἀντίσταση καί ὑποταγή», στά ὁποῖα φαίνονται οἱ ἀπόψεις του γιά τά θέματα αὐτά.

Ὁ καθηγητής Μάριος Μπέγζος, πού ἀναφέρεται διεξοδικά στούς ἐκφραστές τῆς Γερμανικῆς θεολογίας, τῆς λεγομένης «διαλεκτικῆς θεολογίας» ἤ «θεολογίας τῆς κρίσεως», γράφει ὅτι οἱ θεολόγοι αὐτῆς τῆς κίνησης ἐμφοροῦντο ἀπό δημοκρατικά μέχρι σοσιαλιστικά φρονήματα, χωρίς, ὅμως, νά ἔχουν τίς ἀκρότητες τοῦ σταλινισμοῦ καί τοῦ ἐθνικοσοσιαλισμοῦ, γι’ αὐτό καί διώχθηκαν πολιτικά μέ ἐξορίες, φυλακίσεις καί ἐκτελέσεις. Γιά παράδειγμα, ὁ Τίλλιχ πού ὑπῆρξε ὁ φιλόσοφος τοῦ Προτεσταντισμοῦ, ἐξορίσθηκε στήν Ἀμερική καί ὁ θεολόγος Μπάρτ ἐξορίσθηκε στήν Ἑλβετία.

Εἰδικά γιά τόν Ντίτριχ Μπονχέφερ γράφει ὅτι γιά τήν ἀντιστασιακή του δράση «ὁδηγήθηκε στήν ἀγχόνη στό στρατόπεδο Φλόσσενμπουργκ» καί ὅτι «οἱ ἀπόψεις του γιά τόν ρόλο τοῦ Χριστιανισμοῦ στόν κόσμο ἔχουν ἀσκήσει σημαντική ἐπιρροή στή σύγχρονη εὐαγγελική θεολογική σκέψη». Τά ἔργα του ἐκτέθηκαν σέ 19 τόμους μετά τόν μαρτυρικό θάνατό του.

Δέν μποροῦμε νά ἀγνοοῦμε αὐτήν τήν πραγματικότητα, δηλαδή τόν ἀγώνα πού ἔκαναν Χριστιανοί διαφόρων Ὁμολογιῶν ἐναντίον τοῦ ναζισμοῦ, ὅπως καί τόν συμβιβασμό ἄλλων, ἀλλά καί δέν εἶναι δυνατόν νά ἀμνηστεύουμε τήν συνεργασία συγχρόνων Χριστιανῶν μέ τούς συγχρόνους ναζιστές, πού ἐξυμνοῦν τά «κατορθώματα» τοῦ Χίτλερ.

Εἶναι τραγικό κάποιος Χριστιανός νά ὑποστηρίζη ναζιστικές ἀπόψεις, μέ ἀφορμή τήν οἰκονομική κρίση καί γιά νά ἀντιδράση πρός τούς πολιτικούς. Πέρα ἀπό διάφορα λάθη πρέπει νά βλέπουμε τίς δημοκρατικές ἰδέες καί ἀξίες πού συνιστοῦν τό καλύτερο κοινωνικό σύστημα. Ὁ Ντίτριχ Μπονχέφερ θά μᾶς ἔλεγε νά μήν εἴμαστε «στενόμυαλοι» καί «συμφεροντολόγοι» σέ βάρος τῶν δημοκρατικῶν ἀρχῶν καί θεσμῶν, ἀλλά καί τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστιανισμοῦ. Οἱ Χριστιανοί δέν μποροῦν νά ὑποστηρίζουν ἀντιευαγγελικές καί ἀντιπατερικές ἰδέες, πού ὁδηγοῦν σέ ἐγκληματικές πράξεις.

Ν.Ι.