Βιβλιοπαρουσίαση: Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, «Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς»

Ἐξεδόθη τό νέο βιβλίο τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου κ. Ἱεροθέου μέ τίτλο «Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς» καί ὑπότιτλο «ἀναφορά στήν θεία Λειτουργία, τήν λατρεία, τίς ἐκκλησιαστικές τέχνες, τήν ποιμαντική, τό ἐκκλησιαστικό πολίτευμα καί τίς Συνόδους».

Ἡ φράση «σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς» προέρχεται ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, σύμφωνα μέ τήν ὁποία κατά τήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχει ἑνότητα μεταξύ ἐπιγείων καί ἐπουρανίων. Σύμφωνα μέ τόν συγγραφέα αὐτό ἐκφράζεται ἔντονα σέ ὅλη τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί μέ αὐτόν τόν τρόπο ἀποφεύγεται ἡ ἐκκοσμίκευση, πού εἶναι τό μεγαλύτερο πρόβλημα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Στήν συνέχεια παραθέτουμε τήν εἰσαγωγή τοῦ Σεβασμιωτάτου καθώς καί τά περιεχόμενα τοῦ βιβλίου πού φανερώνουν τά πολύ ἐνδιαφέροντα θέματα μέ τά ὁποῖα ἀσχολεῖται ὁ συγγραφέας.

Καί τό βιβλίο αὐτό ἐκδίδεται ἀπό τήν Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας) (τηλ. 2261035135, τηλ/πο 2261039201, ἠλ. διεύθυνση Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) καί τιμᾶται 18 εὐρώ.

*
Εἰσαγωγή

Στήν μουσική ὑπάρχουν οἱ χαμηλές καί ὑψηλές νότες καί ἡ ἐναλλαγή τους προσφέρει ἕνα εὐχάριστο μέλος, ξεκουράζει τόν ἀκροατή. Μιά τέτοια παναρμόνια μουσική ζοῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία, πού εἶναι κοινωνία Θεοῦ καί ἀνθρώπων, ἀγγέλων καί ἀνθρώπων, ζώντων καί κεκοιμημένων. Ἡ διαίρεση πού γίνεται ὡς ἀόρατη καί ὁρατή Ἐκκλησία, στρατευομένη καί θριαμβεύουσα Ἐκκλησία δέν καλύπτει ὅλο τό θαυμαστό περιεχόμενο τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ζωῆς της. Δέν ὑπάρχουν δύο Ἐκκλησίες, μία στήν γῆ καί ἄλλη στόν οὐρανό, ἀλλά μία Ἐκκλησία μέ τίς δύο ὄψεις πού ζῆ ἐν Χριστῷ, ἀναπνέει τό ὀξυγόνο τοῦ οὐρανοῦ, ὑμνεῖ καί δοξάζει τόν Τριαδικό Θεό.

Αὐτήν τήν ἐκκλησιαστική ζωή ὑποδεικνύουν τά κείμενα τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί ὅλη ἡ ὑμνογραφία, ἀφοῦ κάθε λειτουργική σύναξη καί κάθε προσευχή εἴτε στόν Ναό εἴτε στήν οἰκία εἶναι γεύση, ὅραση, ἀκοή, ἀναπνοή, ἁφή ὅλης τῆς Ἐκκλησίας. Μερικοί ἅγιοι, πού ζοῦν ἀπό τήν βιολογική τους ζωή τόν θρίαμβο τοῦ σταυρωμένου καί ἀναστημένου Χριστοῦ, ἀξιώνονται κατά τήν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας ἤ τῆς λατρείας νά δοῦν ἤ νά αἰσθανθοῦν συλλειτουργοῦντες ἁγίους Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι βρίσκονται στόν οὐρανό, νά δοῦν ἤ νά αἰσθανθοῦν ἀγγέλους καί νά τούς ἀφήσουν κάποια λάμψη στό σῶμα τους, νά ἀποκτήσουν τήν ἐμπειρία τῆς μίας Ἐκκλησίας, τῆς μίας καί ἑνιαίας θείας Λειτουργίας, οὐρανίων καί ἐπιγείων, ἀγγέλων καί ἀνθρώπων, ζώντων καί κεκοιμημένων.

Θά παρατεθοῦν τρία χωρία τῶν Πατέρων πού δείχνουν αὐτήν τήν πραγματικότητα.
Ὁ Μέγας Βασίλειος, γνώστης τῶν ἐπουρανίων πραγμάτων ὡς οὐρανοφάντωρ, ἀναφερόμενος στό τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, πῶς ἔχει δημιουργηθῆ καί ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ὑπάρξεώς του, γράφει ὅτι τοῦ δόθηκε ἀπό τήν δημιουργία του νόμος νά ὁμοιάση ὅσον εἶναι δυνατόν στόν πλάστη Του, «καί τήν ἐν οὐρανοῖς εὐταξίαν σκιαγραφεῖν ἐπί γῆς». Ὁ ἄνθρωπος, δηλαδή, ἔχει μέσα του τήν θεόσδοτη δύναμη νά σκιαγραφῆ, ὡς ἄλλος ζωγράφος ἤ μᾶλλον ἁγιογράφος, ἐπάνω στήν γῆ, μέ τήν ζωή του καί τήν ὅλη πολιτεία του, τήν οὐράνια εὐταξία. Πρέπει νά βλέπη καί νά ἀκούη ὅσα γίνονται καλῶς στήν οὐράνια λατρεία καί νά τά μεταφέρη στήν γῆ. Αὐτό εἶναι ἔργο προφητικό, ἀποστολικό, εὐαγγελικό καί πατερικό.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὡς μύστης τῆς οὐράνιας δοξολογίας καί λατρείας, ἀναφέρεται στήν οὐράνια καί τήν ἐπίγεια ὑμνωδία ἀπό τήν μία Ἐκκλησία. Λέγει: «Ἄνω τά Σεραφίμ τόν τρισάγιον ὕμνον ἀναβοᾷ, κάτω τόν αὐτόν ἡ τῶν ἀνθρώπων ἀναπέμπει πληθύς• κοινή τῶν ἐπουρανίων καί τῶν ἐπιγείων συγκροτεῖται πανήγυρις• μία εὐχαριστία, ἕν ἀγαλλίαμα, μία εὐφρόσυνος χοροστασία». Ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μία, ὁ τρισάγιος ὕμνος πού ἀναπέμπεται εἶναι ἕνας, συγκροτεῖται κοινή πανήγυρη τῶν ἐπουρανίων καί τῶν ἐπιγείων. Μάλιστα, πιό κάτω λέγει ὅτι αὐτήν τήν πανήγυρη τήν συναρμολόγησε τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἡ ἁρμονία τῶν φθόγγων ὀργανώθηκε ἀπό τήν εὐδοκία τοῦ Πατρός, ἡ ἁρμονία τῶν μελῶν της εἶναι ἀπό τόν οὐρανό, ἡ μακάρια μελωδία, τό ἀγγελικό ἄσμα, ἡ ἀκατάπαυστη συμφωνία προέρχεται «καθάπερ ὑπό πλήκτρου τινός», δηλαδή ἀπό κάποιο πλῆκτρο πού κινεῖται ἀπό τόν οὐρανό. Γι’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος στήν θεία λατρεία εἶναι «συγχορευτής» μέ τούς ἀγγέλους, εἶναι κοινωνός μέ τούς ἀρχαγγέλους καί ψάλλει μέ τά Σεραφείμ.

Ὁ 102ος Κανόνας τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, πού καταγράφει τόν σκοπό ὅλων τῶν Κανόνων τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά προσδιορίζει καί τήν ποιμαντική τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἀναφέρεται σέ αὐτό τό γεγονός. Ὁ Πνευματικός Πατέρας μέ τήν ποιμαντική του διακονία οἰκονομεῖ σοφῶς «τόν πρός τήν ἄνω λαμπροφορίαν καλούμενον ἄνθρωπον». Μέ ἄλλα λόγια ὁ ἄνθρωπος καλεῖται ἀπό τόν Θεό νά ὁδεύη «πρός τήν ἄνω λαμπροφορίαν», νά συμμετάσχη στήν ἐπουράνια λατρεία ἐνδεδυμένος μέ λαμπρό ἔνδυμα γάμου. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει: «ἡμῶν γάρ τό πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρ χει» (Φιλ. γ΄, 20).

Ἑπομένως, ἡ ἐν οὐρανοῖς λατρεία καί τό ἐπουράνιο πολίτευμα πρέπει νά σκιαγραφῆται στήν γῆ, καί αὐτό πρέπει νά καθορίζη τόν τρόπο πού τελοῦμε τήν θεία Λειτουργία στό ἐπίγειο Θυσιαστήριο στόν Ἱερό Ναό, τόν τρόπο καί τήν ἔμπνευση πού προσευχόμαστε, τόν τρόπο πού συγκροτεῖται καί διοικεῖται ἡ Ἐκκλησία, τόν τρόπο πού ἀποφασίζει ἡ Ἐκκλησία συνοδικῶς γιά δογματικά καί κανονικά ζητήματα. Ἔξω ἀπό αὐτήν τήν σκιαγραφία ἐπί γῆς τῶν ἐπουρανίων, ὅλα, ἤτοι προσευχή, λατρεία, Λειτουργία, συνοδικές διασκέψεις ὑπονομεύονται καί ἀπονοηματοδοτοῦνται. Ἐπίσης, ὅλα ὅσα τελοῦνται στήν Ἐκκλησία πρέπει νά ἀναφέρωνται στά ἐπουράνια, κατά τήν ἐμπνευσμένη τελευταία φράση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, πρίν, δηλαδή, ἡ ψυχή του φύγη ἀπό τό σῶμα: «τά ἐπουράνια εἰς τά ἐπουράνια». Καί αὐτόν τόν λόγο ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τόν ἔλεγε «πυκνῶς καί πολλάκις», σάν σέ περιοδικές περιστροφές κύκλου, ἕως ὅτου ἡ θεία καί ὑπερουράνια Χάρη, πού ἐνοικοῦσε στήν οὐράνια ψυχή του, διέλυσε τήν ψυχή ἀπό τό σῶμα καί τήν μετέστησε ἀξίως, διά τῶν οὐρανίων ἀγγέλων, στά ἐπουράνια.

Ὁ λόγος αὐτός «τά ἐπουράνια εἰς τά ἐπουράνια», πού πυρπολοῦσε τήν ψυχή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, καί μέ αὐτόν τόν λόγο αὐτός ὁ ἐπουράνιος ἄνθρωπος εἰσῆλθε στά ἐπουράνια, εἶναι λόγος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πού ἀναφέρεται στήν πρώτη δημιουργία τοῦ χοϊκοῦ Ἀδάμ, καί τήν δεύτερη δημιουργία πού ἔγινε μέ τόν Χριστό. Γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «οἷος ὁ χοϊκός, τοιοῦτοι καί οἱ χοϊκοί, καί οἷος ὁ ἐπουράνιος, τοιοῦτοι καί οἱ ἐπουράνιοι• καί καθώς ἐφορέσαμεν τήν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ, φορέσομεν καί τήν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου» (Α΄ Κορ. ιε΄, 48-49).

Πρέπει νά μελετᾶμε τά ἐπουράνια, νά ζοῦμε ὡς ἐπουράνιοι ἄνθρωποι καί νά πορευόμασθε στά ἐπουράνια, μαζί μέ τόν ἐπουράνιο Χριστό καί τούς ἐπουρανίους ἁγίους.

Τά κείμενα πού δημοσιεύονται στό βιβλίο αὐτό ἰχνογραφοῦν αὐτήν τήν εἰκόνα τῶν ἐπουρανίων καί οὐσιαστικά δείχνουν αὐτήν τήν «σύνοδον (συμπόρευση) οὐρανίων καί ἐπιγείων», δηλαδή κτυποῦν αὐτές τίς ὑψηλές νότες στήν ὑπέροχη ἐκκλησιαστική μουσική. Εἶναι ἡ πιό εὐλογημένη σύνοδος καί παναρμόνια ψαλμωδία.

Ἔγραφα στό Μητροπολιτικό Οἴκημα τῆς Ναυπάκτου τήν 15η Αὐγούστου 2014, ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, στήν κοιλία τῆς ὁποίας ἑνώθηκε ἡ θεία καί ἡ ἀνθρώπινη φύση στήν Ὑπόσταση τοῦ Λόγου.
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εἰσαγωγή

1. Ἡ θεία Λειτουργία ὡς σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς
2. Ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ
3. Οἱ εὐχές τῆς θείας Λειτουργίας
4. Ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων κατά τήν θεία Λει τουργία

2. Τό Συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας ὡς χάρισμα

1. Σύνοδος καί Ἱεραρχία
2. Ἡ συνοδική καί ἱεραρχική συγκρότηση τῆς Ἐκκλησίας, κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο καί τόν ἅγιο Ἰγνάτιο τόν Θεοφόρο
3. Ἐκφράσεις τῆς συνοδικότητας
   • Ἡ θεία Λειτουργία
   • Ἡ ἱερωσύνη, ἡ θεολογία καί ἡ μοναχική ζωή
   • Ἡ συνοδική διάσκεψη καί διαγνώμη
   • Ἡ ποιμαντική διακονία
   • Τά ἐπί μέρους χαρίσματα
4. Συνοδικός καί ἀντισυνοδικός τρόπος ζωῆς
5. Συμπέρασμα

3. Ἡ λειτουργία τοῦ συνοδικοῦ πολιτεύματος στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος

1. Συνοδικότητα καί ἱεραρχικότητα
2. Ἡ θεία Λειτουργία, πρότυπο ἱεραρχικῆς συνοδικότητας τῆς Ἐκκλησίας
3. Τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα σέ ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς
4. Θεολογικές ἀρχές τῆς συνοδικῆς καί ἱεραρχικῆς λειτουργίας τῆς Ἐκκλησίας
5. Ἡ συνοδική λειτουργία τῆς Ἱεραρχίας, τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου καί τῶν Συνδικῶν Ὀργάνων
6. Ἀντισυνοδικός καί ἀνθιεραρχικός τρόπος ζωῆς

4. Ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ὡς χῶρος ἀναγεννήσεως τοῦ ἀνθρώπου

1. Ὁ ὀρθόδοξος Ναός
2. Ἡ ἁγιογράφηση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ
3. Ἡ λειτουργική καί λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας
4. Ὁ ἔσω ἐν τῇ καρδίᾳ ἄνθρωπος

5. Ἡ ἐκκλησιαστική μουσική, ἡ μουσική τῶν ἀγγέλων

1. Ἡ ἀγγελική μουσική
2. Συγχορευτές καί συμψάλλον τες μέ τούς ἀγγέλους
3. Ἡ ψαλμωδία τῶν ἁγίων καί τῶν ἀγγέλων, κατά τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου
4. Τό ὕφος καί ὁ σκοπός τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς
5. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης γιά τήν ψαλμωδία
6. Ἡ παραφωνία καί ἡ φιλοκαλική ψαλμωδία

6. Ἡ εἰκόνα στήν ὀρθόδοξη καί τήν δυτική παράδοση

1. Ἡ ἀπόφαση τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου περί τῶν ἱερῶν εἰκόνων
2. Τά Libri Carolini καί ἡ Σύνοδος τῆς Φραγκφούρτης τοῦ 794 μ.Χ.
3. Τό παπικό παρεκκλήσι Capella Sixtina

7. Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι Δεσπότης ἤ διάκονος;

1. Ἡ οὐσία τῆς Ἀρχιερωσύνης
2. Τό ὄνομα καί οἱ προσωνυμίες τοῦ Χριστοῦ
3. Ἡ μέθεξη τῶν προσωνυμιῶν τοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἐκκλησιαστική διακονία
4. Τό ἔργο τοῦ Ἐπισκόπου

8. Ἡ ἐπισκοπική διακονία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

1. Ἡ μακροχρόνια προετοιμασία του
2. Ἡ ἐκλογή καί ἡ ἐνθρόνισή του
3. Ἡ ποιμαντική διακονία του στήν Θεσσαλονίκη
4. Ἡ ἀξία τοῦ Ἐπισκόπου στήν Ἐκκλησία

9. Ὁ ἱερεύς ὡς ἐξομολογούμενος

1. Ἡ οἰκειοποίηση τῶν καρπῶν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία
2. Ὁ Κληρικός ὡς Χριστιανός καί ὡς Πνευματικός Πατέρας
3. Οἱ δυσκολίες στήν ποιμαντική διακονία καί ἡ ὑπέρβασή τους
4. Ἕνα πρότυπο ἁγίου ἐγγάμου ἱερέως
5. Ἕνα παράδειγμα ἀπό τόν χῶρο τῆς θύραθεν ψυχοθεραπείας

10. Ὁ Μέγας Φώτιος καί ἡ Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδος

1. Τά γεγονότα πού προηγήθηκαν τῆς σύγκλησης τῆς Συνόδου τοῦ 879-880
2. Τά Πρακτικά τῆς Συνόδου τοῦ 879-880
3. Τά θέματα πού ἀντιμετώπισε ἡ Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδος
   • Οἱ δύο μορφές ἐκκλησιολογιῶν: ἀνατολική καί δυτική
   • Τό «Κομμονιτώριον»
   • Τό Πρωτεῖον τοῦ Πάπα
   • Τό Filioque
4. Ἡ αὐτοσυνειδησία τῆς Συνόδου ὡς Oἰκουμενικῆς
5. Τά μετά τήν Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδο
6. Ἡ προσωπικότητα τοῦ Μεγάλου Φωτίου
7. Συμπέρασμα

11. Οἱ Σύνοδοι τοῦ 879-880 καί τοῦ 1351 ὡς Οἰκουμενικές Σύνοδοι

1. Ὁ ὅρος οἰκουμενικός
2. Οἱ Τοπικές καί Οἰκουμενικές Σύνοδοι
3. Ἡ Σύνοδος τοῦ ἔτους 879-880 μ.Χ.
   • Τό Πρωτεῖον τοῦ Πάπα
   • Τό Filioque
4. Οἱ Σύνοδοι τῶν ἐτῶν 1341, 1347, 1351 καί 1368
5. Ὁ Θωμᾶς ὁ Ἀκινάτης γιά τό Πρωτεῖον τοῦ Πάπα, τό Filioque καί τό actus purus
6. Οἱ ἀπόψεις τοῦ Ἀλέξη Χομιακώφ γιά τήν πατερική περίοδο

Συμπεράσματα
Ἐπιλεγόμενα