Κύριο ἄρθρο: Τὸ σχέδιο Καποδίστρια καὶ ἡ ἀλλοίωση τοῦ Καποδίστρια

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Πολύς λόγος γίνεται γιά τό σχέδιο συνενώσεως τῶν Κοινοτήτων σέ Δήμους, σύμφωνα μέ τό σχέδιο τοῦ πρώτου Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος Ἰωάννου Καποδίστρια. Βεβαίως, ἀμφισβητεῖται ἀπό μερικούς ἡ πατρότητα τοῦ σχεδίου αὐτοῦ, γιατί οὐσιαστικά ἀναφέρεται, τουλάχιστον ὡς ἐφαρμογή, στούς Βαυαρούς, πού προσπάθησαν νά συγκροτήσουν τούς Ἕλληνας - Ρωμηούς σέ ἑλληνικό Κράτος, ἀπομακρυνόμενοι ἀπό τήν προοπτική της Ρωμηοσύνης.

Δέν θά ἐπιμείνουμε, ὅμως, στό θέμα τῆς συνενώσεως τῶν Κοινοτήτων σέ Δήμους, ἀλλά θά ὑπογραμμίσουμε τήν μεγάλη παραφθορά καί ἀλλοίωση πού γίνεται σχετικά μέ τό ὄνομα τοῦ Καποδίστρια. Δηλαδή, ὑπάρχει μεγάλος κίνδυνος νά ταυτισθῆ τό ὄνομα τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Κυβερνήτου μέ τό σχέδιο τῆς συνενώσεως τῶν Κοινοτήτων καί νά ἀγνοηθῆ ὅλο το ἄλλο μεγάλο καί οὐσιαστικό του ἔργο, κυρίως ὅτι ὁ Καποδίστριας ἦταν γνήσιος Ρωμηός, ἀγαποῦσε τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀφοῦ παντοῦ φαίνεται ἡ ἀγάπη του πρός τήν Ὀρθόδοξη Ρωμαίικη παράδοση καί τήν Ἐκκλησία.

* * *

Ὁ Πρωτοπρεσβύτερος π. Γεώργιος Μεταλληνός ἔχει ἀσχοληθῆ μέ τό πρόσωπο τοῦ Καποδίστρια σέ ὅλα τα σημεῖα τῶν ἔργων του καί ἀναλύει ὅλη αὐτήν τήν μεγάλη καί χαρισματική προσωπικότητα, ἀναφέροντας πολλές φορές κείμενά του ἀπό ἐπιστολές καί ἄλλες πηγές.

Ὁ Καποδίστριας μεγάλωσε μέσα σέ ὀρθόδοξα πλαίσια, πού τά διαμόρφωσαν ἡ Ἠπειρώτισσα μητέρα τοῦ Ἀδαμαντία Γονέμη, ὁ πάπα-Ἀνδρέας Ἱδρωμένος καί οἱ Μοναχοί της Μονῆς Πλατυτέρας τῆς Κέρκυρας. Σέ μιά ἐπιστολή τήν ὁποία ἀποστέλλει ὁ Καποδίστριας στόν πατέρα τοῦ τό 1819 ἐκφράζει τήν εὐσέβεια καί εὐλάβειά του: “Εἶναι ἔργον μοναδικόν της προστασίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν θαυματουργῶν Ἁγίων, πού ἀναξίως ἐπεκαλέσθην μέ δάκρυα εἰλικρινοῦς καρδίας καί ἀφωσιωμένης”. Καί προσθέτει τήν φράση: “πίπτων εἰς τούς πόδας τοῦ θαυματουργοῦ Ἁγίου μας καί τῆς ἀειπαρθένου Πλατυτέρας”. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ δήλωσή του στόν B. Georges Bory De Saint - Vincent: “Πρῶτα εἶμαι Ἕλληνας ... γιατί γεννήθηκα σ’ αὐτή τή χώρα ... Εἶμαι Ἕλληνας ἀπό πατέρα καί μητέρα• εἶμαι μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, πού μου ἀνέθεσε τήν κυβέρνησιν αὐτοῦ του πτωχοῦ λαοῦ ... Εἶμαι Ἕλληνας ἐκ γενετῆς, ἀπό καθαρή ἀγάπη, ἀπό αἴσθημα, ἀπό καθῆκον καί ἀπό θρησκεία” (βλ. π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ: Ἑλληνισμός μαχόμενος σέλ. 72-73).

* * *

Ἡ προσπάθειά του νά ὀργανώση τό ἐλεύθερο Κράτος δέν ἦταν ἁπλῶς ἐξωτερική, ἀλλά ἐσωτερική, δηλαδή προσπάθησε νά συνδέση τό νέο κράτος μέ παράδοση τῶν κατοίκων του καί νά μή δέχεται ἐπιρροές καί ἐπιδράσεις ἀπό ἄλλους ἀνορθοδόξους χώρους. Ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός λέγει χαρακτηριστικά: “Ὁ πρῶτος Κυβερνήτης τῆς Χώρας μας, μέ συνείδηση ἑλληνική - ρωμαίικη, προσπάθησε νά συνδυάσει τά σύγχρονα μέσα ὀργανώσεως τοῦ κράτους μέ τήν τοπική παράδοση. Γι’ αὐτό καί ἦταν ἐφεκτικός ἀπέναντι στήν Δύση καί τήν ἐκπαιδευτική προπαγάνδα της - καί τοῦτο δέν ὀφειλόταν μόνο στόν ἀδιαμφισβήτητο φιλορωσισμό του. Γι’ αὐτό, ἐξ ἄλλου, προωθοῦσε ρωμαίικη λύση στό ἐκκλησιαστικό ζήτημα. Αὐτό, ὅμως, ἤθελαν ἀκριβῶς οἱ Μ. Δυνάμεις νά ἀποφύγουν μέ τήν ἐκκλησιαστική δηλαδή ἐξάρτηση τοῦ νέου κράτους ἀπό τήν ἑστία τῆς Ρωμηοσύνης, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο” (βλ. Παράδοση καί ἀλλοτρίωση σέλ. 201).

Ἐξ ἄλλου εἶναι γνωστό ἀπό τίς πηγές ὅτι ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας ἔβλεπε διαφορετικά τήν ἐδαφική διάρθρωση τῶν Βαλκανίων, δηλαδή τήν ἔβλεπε μέσα ἀπό τήν παράδοση τῆς Ρωμηοσύνης. Εἶναι σημαντικά ὅσα γράφει ὁ Πρωτοπ. π. Ἰωάννης Ρωμανίδης: “Ο Ι. Καποδίστριας ὑπέβαλλε τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1828 σχέδιο στόν Τσάρον γιά τήν ἀναδιοργάνωση τῶν Βαλκανίων ἐν ὄψει τοῦ πολέμου πού μόλις ἐκήρυξε ἐναντίον τῆς Τουρκίας. Τό σχέδιο Καποδίστρια προέβλεπε τήν Κωνσταντινούπολη ὡς πρωτεύουσα πέντε ἡμιαυτόνομων κρατῶν, δηλαδή τῆς Δακίας, τῆς Σερβίας, τῆς Ἠπείρου, τῆς Μακεδονίας καί τῆς Ἑλλάδος”. Ὅπως, ὅμως, σημειώνει ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός, “τό Καποδιστριακό σχέδιο ἀπορρίφθηκε μέ τήν συνθήκη τῆς Ἀνδριανουπόλεως (14.9.1829), ἀλλά ἔγινε τό θεμέλιό της Ρωσοευρωπαϊκῆς καί Ἀμερικανικῆς πολιτικῆς τῆς “βαλκανοποιήσεως”, ἐνῶ ὁ Καποδίστριας ἐργαζόταν γιά τήν ἀπελευθέρωση καί προοδευτική ἐνοποίηση τῶν εὐρωπαϊκῶν ἐπαρχιῶν τῆς αὐτοκρατορίας τῆς Νέας Ρώμης” (Ἑλληνισμός μαχόμενος σέλ. 79).

* * *

Βέβαια, ὅλα αὐτά εἶναι συνάρτηση τῆς καταστάσεως τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, καί τά ἱστορικά γεγονότα πρέπει κανείς νά τά ἐντάση στά πλαίσια τῆς ἐποχῆς πού ἐκτυλίσσονται. Ἐκεῖνο, ὅμως, πού ἤθελα νά παρατηρήσω καί γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο κάνω ἀναφορά στό θέμα αὐτό, εἶναι ὅτι δέν πρέπει νά ταυτίζουμε καί νά ἐξαντλοῦμε τό ἔργο τοῦ Καποδίστρια μόνο στίς συνενώσεις καί νά συνδέουμε τό πρόσωπό του μέ πικρίες καί ἀπογοητεύσεις μερίδος τοῦ λαοῦ. Ἐπίσης, ὅσοι μιλοῦν γιά τό ἔργο καί τό πρόσωπο τοῦ Καποδίστρια πρέπει νά διακατέχονται ἀπό τό Ὀρθόδοξο καί Ρωμαίικο πνεῦμα τοῦ Πρώτου αὐτοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος, ὁ ὁποῖος, ἀκριβῶς λόγω αὐτῆς τῆς ὀρθόδοξης ὑποδομῆς του, δυσαρέστησε τίς Μεγάλες Δυνάμεις, πού εἶχαν ἄλλες βλέψεις μέ τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας. Ὁ Καποδίστριας ἐπιζητοῦσε μιά ἀνεξάρτητη Ρωμαίικη χώρα, ἐνῶ οἱ ἄλλες Μ. Δυνάμεις ἤθελαν μιά Ἑλλάδα ἐξαρτημένη. Γι’ αὐτό καί ἡ διάδοχη κατάσταση τοῦ Καποδίστρια ἦταν οἱ Βαυαροί καί ὁ Βασιλεύς Ὄθων, γιά νά ἐφαρμοσθοῦν τά δυτικά σχέδια.

Καλό θά εἶναι οἱ πολιτικοί μας πού ἐπικαλοῦνται τόν Καποδίστρια νά διακατέχονται καί ἀπό τήν εὐσέβειά του, νά ἀγαποῦν τήν Ἐκκλησία, νά ἐμπνέωνται ἀπό τόν ὀρθόδοξο φωτισμό τοῦ Καποδίστρια καί ὄχι ἀπό τόν Εὐρωπαϊκό διαφωτισμό τοῦ Κοραῆ. Ἄν δέν τό κάνουν αὐτό, τότε παρερμηνεύουν, ἀλλοιώνουν καί διαστρέφουν τόν Καποδίστρια καί θά τόν ἐξαναγκάσουν νά διαμαρτυρηθῆ ἀπό τόν τάφο του.