Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Μιά συνάντηση μέ τόν Γέροντα (Ἅγιο) Παΐσιο

Ἡ δεύτερη ἐπίσκεψή μου τό ἔτος ἐκεῖνο (1977) ἔγινε τόν Ἰούνιο, μέ τήν εὐλογία τοῦ Γέροντός μου, ἀειμνήστου Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας κυροῦ Καλλινίκου, ὁ ὁποῖος παρακολουθοῦσε μέ ἀγάπη καί διάκριση ὅλη αὐτήν τήν πορεία καί ἀναζήτησή μου. Αὐτήν τήν φορά ἀναζητοῦσα νά μάθω περισσότερα γιά τήν εὐχή, τήν νοερά ἡσυχία καί τήν θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός, ἀπό ἁγιορεῖτες Πατέρες πού τά ζοῦσαν ἐμπειρικά.

Πρῶτος σταθμός ὁ Γέροντας Παΐσιος πού τότε ἐγκαταβίωνε στό Καλύβι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ πλησίον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σταυρονικήτα. Τόν γνώριζα ἀπό παλαιότερα χρόνια, ὅταν τόν ρωτοῦσα γιά θέματα πνευματικῆς διακονίας, ἀλλά τώρα, ἐπηρεασμένος ἀπό ὅσα εἶχα διαβάσει γιά τήν νηπτική ἐργασία καί τήν νοερά προσευχή καί εἶχα ζήσει στήν Ἱερά Μονή τοῦ Essex, ἤμουν ἀποφασισμένος νά τόν ἐρωτήσω γιά τά θέματα αὐτά. Ἡ συζήτηση μαζί του ἦταν μιά μυσταγωγία. Ἔχω κρατήσει σημειώσεις ἀπό τήν συνομιλία αὐτή, τίς ὁποῖες ἔγραψα μόλις βγῆκα ἀπό τό κελλί του, καθισμένος σέ ἕνα μικρό βραχάκι, πορευόμενος πρό στήν Ἱερά Μονή Σταυρονικήτα.

Στήν ἀρχή μοῦ μίλησε γιά τήν ἀρχοντική ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους καί πρός ὅλη τήν κτίση. Μάλιστα μοῦ εἶπε ὅτι «ὁ Θεός εἶναι ἄρχοντας ἀκόμη καί στόν διάβολο, ἀλλά ἐκεῖνος δέν μπορεῖ νά τό καταλάβη. Τελικά, ὁ Θεός στριμώχνει τόν διάβολο».

Τόν ρώτησα γιά τήν οὐσία τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Μοῦ εἶπε ὅτι «ὁ μοναχός δέν ἔχει δικαιώματα, γιατί αὐτά ἀνήκουν στόν Θεό». Μετά μοῦ εἶπε ὅτι πρέπει νά ἀναπτύξουμε τήν ἐσωτερική ζωή καί νά μή στεκόμαστε στήν ἐπιφάνεια. Ἀναφέρθηκε εἰδικότερα στό νά ζοῦμε τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ: «δέν φθάνει μόνον ἡ καθαρότητα τοῦ σώματος, ἀλλά καί ἡ βίωση τῆς δικαιοσύνης. Ὁ δίκαιος, ἀλλά καί ὅσοι ἀδικοῦνται εἶναι πραγματικά παιδιά τοῦ Θεοῦ». Ὁ Μοναχισμός ἔχει κέντρο τόν Θεό καί τήν σχέση μαζί Του. Εἶπε: «Ἄν πάω σέ ἕνα στρατόπεδο καί τούς πῶ τί εἶναι ὁ μοναχισμός, τότε ὅλοι θά θέλουν νά γίνουν μοναχοί. Ἀλλά ἐάν ἔρθουν ἐδῶ, στήν ἀρχή θά τούς ἐνθουσιάσουν οἱ πολυέλαιοι πού ψάλλονται στόν Ναό, ἔπειτα ὅμως θά θεωροῦν ὡς καλύτερα τά μπουζούκια. Ἔτσι, στήν καρδιά βρίσκεται ἡ οὐσία τοῦ Μοναχισμοῦ. Ἔχουμε εὐθύνη γιά τήν νέα γενιά νά τούς διδάξουμε τόν ἀληθινό Μοναχισμό». Ἐπειδή γνώριζε τήν ἀξία τῆς ὑπακοῆς εἶπε: «Ὁ κάθε Γέροντας θά δώση λόγο στόν Θεό ἀνάλογα μέ τήν ὑπακοή πού τοῦ κάνουν τά πνευματικά του παιδιά». Φυσικά, ἡ ὑπακοή δέν εἶναι μιά τυραννική ἐπιβολή τοῦ Γέροντα στούς ὑποτακτικούς του, ἀλλά πρέπει νά γίνεται μέ ἐλευθερία, γι’ αὐτό τόνισε: «οἱ μοναχοί, ὅταν ἔχουν Γέροντα πού τούς δίνει ἐλευθερία, ἔχουν μεγάλη εὐθύνη». Ἀνέφερε καί τό ὅτι μερικοί μοναχοί δέν ἐνδιαφέρονται γιά τήν πνευματική τους προκοπή, ἀλλά ἐπιδίδονται σέ κτίσματα. Ὅμως, «οἱ μοναχοί δέν πρέπει νά κτίζουν πολλά, ἀλλά ἁπλῶς νά διορθώνουν τά ὑπάρχοντα γιά τίς ἀνάγκες τους». Εἶπε: «Σήμερα ἔχουμε κελλιά καί κοιλιά»!

Ὁ λόγος, κατά φυσικό τρόπο, στράφηκε στήν νοερά προσευχή πού εἶναι ἡ οὐσία τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Διατύπωνε τήν διδασκαλία ὅτι ἡ προσευχή βγαίνει ὡς πηγή ἀπό καρδιά πού ἀγαπᾶ τόν Θεό ἤ πονάει. «Εὐχή δέν εἶναι νά εὔχεται κανείς ἁπλῶς, οὔτε μόνον νά ἔχουμε καθαρό νοῦ καί νά μήν δεχόμαστε λογισμούς, ἀλλά κυρίως νά ἀρχίση νά λειτουργῆ ἡ καρδιά». Νά αἰσθάνεται κανείς νά λειτουργῆ αὐτό τό «μηχανάκι». Ὅμως, «ἄλλο εἶναι ἡ καρδιά καί ἄλλο τό θέλημα». Γιά τό τί εἶναι ἡ καρδιά, μοῦ ἀνέφερε ἕνα χαριτωμένο περιστατικό, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο ἕνας Ἄγγλος χωρίς νά ξέρη ἑλληνικά καί κυρίως ἀπό περιέργεια, τόν ἐπισκέφθηκε γιά νά τόν ρωτήση γιά τό τί εἶναι ἡ καρδιά γιά τήν ὁποία γράφουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ π. Παΐσιος, βλέποντας ὅτι δέν εἶχε πραγματικές ἀναζητήσεις, τοῦ εἶπε: «μέ τά ἀγγλικά πού ξέρω ἐγώ καί τά ἑλληνικά πού ξέρεις ἐσύ δέν μποροῦμε νά βροῦμε οὔτε τό μέρος τῆς σαρκικῆς καρδιᾶς».

Τόν ρώτησα γιά τήν διάκριση μεταξύ νοῦ καί λογικῆς. Μοῦ τό ἐξήγησε μέ ἕνα ἁπλό παράδειγμα: «Ἡ λογική ὁμοιάζει σάν τόν μοῦστο καί τό κρασί, ἐνῶ ὁ καθαρός νοῦς σάν τό ἀποσταγμένο τσίπουρο». Τόν ρώτησα γιά τόν πονοκέφαλο πού ἔρχεται ἀπό τήν προσπάθεια αὐτοσυγκέντρωσης γιά τήν εὐχή. Μοῦ εἶπε ὅτι, ὅταν κανείς προσπαθῆ νά συγκεντρωθῆ στήν εὐχή καί ἔρχεται πονοκέφαλος, τότε «αὐτός ὁ πονοκέφαλος στήν προσευχή δείχνει τό φιλότιμο, ὁπότε ὁ Θεός βλέπει τήν προσπάθεια τοῦ φιλότιμου παιδιοῦ καί τό εὐλογεῖ. Τοῦ λέει “μή κουράζεσαι, στό δίνω αὐτό πού ζητᾶς”». Πρέπει κανείς νά ξέρη ὅτι, «ὅταν οἱ ἄλλοι γογγύζουν δίκαια ἐναντίον μας, αὐτό δέν βοηθάει στήν προσευχή».

Μοῦ εἶπε πολλά καί σοφά λόγια γιά τήν πνευματική ζωή, διότι ἡ προσευχή ἀναπτύσσεται στό εὔκρατο κλίμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς πνευματικῆς ζωῆς. Γιά παράδειγμα εἶπε: «Ἡ ἀριθμητική τοῦ Θεοῦ εἶναι διαφορετική ἀπό τήν ἀριθμητική τῶν ἀνθρώπων. Τό 4 γιά τόν Θεό εἶναι ἄριστα, ἐνῶ τό 9 δέν εἶναι ἄριστα». Καί στήν ἐρώτησή μου πῶς ἐξηγεῖται αὐτό, εἶπε: «Ὅταν κανείς παίρνη 2 χαρίσματα ἀπό τόν Θεό καί τά διπλασιάζη (4) παίρνει ἄριστα, ἐνῶ ἐκεῖνος πού ἔλαβε 5 χαρίσματα καί ἀντί νά τά διπλασιάση (10) τά ἔκανε 9 δέν πῆρε τό ἄριστα». Ἐπίσης, μοῦ εἶπε ὅτι μερικές φορές «οἱ λογισμοί ἀπιστίας προέρχονται ἀπό ὑπερβολική ἄσκηση», καθώς ἐπίσης «ὅπου χρησιμοποιεῖ κανείς τήν φαντασία μπορεῖ νά πέση καί σέ αἵρεση καί νά βλάψη ὅλη τήν Ἐκκλησία».

Τόν ρώτησα γιά τήν κατά Χριστό σαλότητα. Μοῦ ἀνέφερε τήν περίπτωση τοῦ π. Εὐθυμίου πού ζοῦσε στήν περιοχή τῆς Μεγίστης Λαύρας, τόν ὁποῖο ἐκτιμοῦσε καί θαύμαζε πολύ καί ἦταν σέ «ὑψηλό ἐπίπεδο πνευματικῆς ζωῆς», ὅτι, ὅταν πῆγε στήν Μονή τῆς Μεγίστης Λαύρας, προκειμένου νά κρύψη τήν «ἀρετή του» προφασίσθηκε μέ φωνές καί διαμαρτυρίες ὅτι τό φαγητό πού τοῦ ἔβαλαν δέν ἦταν καλό, γιά νά μή φάγη, καί ἐπίσης πετοῦσε τά καθαρά σεντόνια ἀπό τό κρεββάτι, ἕως ὅτου τόν ἔβαλαν σέ ἕνα ὑποδεέστερο δωμάτιο. Καί συμπλήρωσε μέ χιοῦμορ: «Σήμερα ἀφοῦ εἴμαστε σαλοί (στά μυαλά), γιατί νά γίνουμε (κατά Χριστόν) σαλοί;».

Γιά νά μέ βοηθήση πνευματικά σέ σχετικές ἐρωτήσεις πού τοῦ ἔκανα μοῦ εἶπε πολλά περιστατικά ἀπό τήν μοναχική του ζωή στήν Ἱερά Μονή τῆς Κονίτσης, πῶς ὁ διάβολος ἤθελε νά τόν γκρεμίση, τήν συνάντησή του μέ τίς ἀρκοῦδες, τό πῶς ἀντιμετώπισε τόν πειρασμό τοῦ σώματος, ἀλλά καί διάφορες ἱστορίες ἀπό τήν ἄσκησή του στό Σινᾶ, τά ὁποῖα ἔχουν καταγραφῆ σέ βιβλίο πού ἔγραψε ὁ ἀείμνηστος Ἱερομόναχος Ἰσαάκ γιά τόν π. Παΐσιο, καί ἔχω καταγράψει σέ σχετικό κείμενο.

(Ἀπό τό βιβλίο «Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ»)