Γεγονός καὶ Σχόλιο: Ἡ γνώση τῆς λέξης

Ὁ γνωστός γλωσσολόγος καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης σέ πρόσφατο ἄρθρο του πού δημοσιεύθηκε σέ ἐφημερίδα μέ τίτλο «Ἡ ἀποξένωση ἀπό τήν εἰκόνα» καί ὑπότιτλο «ἡ ἐγκατάλειψη τῆς γραφῆς καί τῆς ὀρθογραφίας» (Τό Βῆμα 5-10-2014) καταθέτει μερικές σκέψεις γιά τόν τρόπο πού γράφουν σήμερα πολλοί τήν ἑλληνική γλώσσα καί τίς συνέπειες. Τό ἄρθρο εἶναι πυκνό σέ νοήματα, ἀλλά ἐδῶ θά γίνη μιά μικρή παρουσίασή του.

Κατά τόν καθηγητή, ἡ γνώση μιᾶς λέξης προϋποθέτει τρία στοιχεῖα, ἤτοι τήν σημασία της, τήν ἀκουστική εἰκόνα πού συνδέεται μέ τήν προφορά καί τήν ὀπτική εἰκόνα μέ τό «πῶς γράφεται καί ὀρθογραφεῖται». Ἡ ὀπτική εἰκόνα μιᾶς λέξης «ἀποκτᾶται, ἑδραιώνεται καί συντηρεῖται ἀπό τήν συνεχῆ ἐπαφή μέ τήν γλώσσα μας σέ δύο ἐπίπεδα: στό ὀπτικό καί τό κιναισθητικό». Ἡ γνώση τῆς λέξης συνδέεται μέ τήν ὀπτική εἰκόνα, δηλαδή πῶς γράφεται, καί τίς κινήσεις τῶν χεριῶν γιά τόν σχεδιασμό τῶν γραμμάτων της.

Δηλαδή, ἐκτός ἀπό τήν ἐννοιολογική σημασία τῆς λέξης καί τήν ἀκουστική, ἡ εἰκόνα τῆς λέξης σχηματίζεται μέσα μας ἀπό τήν ὀπτική λέξη (τί βλέπουμε) καί τήν κίνηση τοῦ χεριοῦ γιά τήν γραφή. Αὐτό φαίνεται ἀπό τό ὅτι ὅταν ἔχουμε ἀμφιβολίες γιά τήν ὀρθογραφία μιᾶς λέξης, τότε τήν γράφουμε γιά νά σχηματίσουμε «τήν ὀπτική εἰκόνα της».

Αὐτές οἱ σημαντικές πληροφορίες γιά τήν γνώση μιᾶς λέξης πού χρησιμοποιοῦμε δείχνει πῶς ὑπονομεύεται σήμερα ἡ γνώση τῆς λέξης. «Ἡ ἐγκατάλειψη τῆς γραφῆς καί τῆς ὀρθογραφίας» οὐσιαστικά ἀποξενώνει τήν λέξη ἀπό τήν εἰκόνα της.

Ὁ καθηγητής παρατηρεῖ ὅτι ἡ χρήση τοῦ ὑπολογιστῆ μέ τά «χτυπήματα σέ πλῆκτρα», ἀντικαθιστᾶ τήν γραφή τῆς λέξης μέ τό χέρι. Καί ἡ χρησιμοποίηση τῶν λατινικῶν γραμμάτων γιά τήν γραφή τῆς λέξης «καταλήγει πλέον σέ ἀποξένωση ἀπό τήν εἰκόνα τῆς λέξης», «εἶναι ἡ ἐγκατάλειψη τῆς γραφῆς καί τῆς ὀρθογραφίας τῶν λέξεων γιά μιά δῆθεν εὐκολία πού παρέχει ἡ μιγαδική γραφή πού εἶναι γνωστή ὡς Greeklish».

Αὐτή ἡ ἀποξένωση τῆς λέξης ἀπό τό ὀπτικό ἐπίπεδο πού συνδέεται μέ τά διαβάσματα καί τό κιναισθητικό ἐπίπεδο πού συνδέεται μέ τήν κίνηση τοῦ χεριοῦ «καταλήγει σέ σοβαρές ἀπώλειες στή γνώση καί στή γραπτή χρήση τῆς γλώσσας».

Ἐπειδή διαβάζω πολύ καί γράφω συνεχῶς, γι’ αὐτό καταλαβαίνω τίς παρατηρήσεις τοῦ καθηγητοῦ. Γράφω στόν ὑπολογιστή, ἀλλά καί δέν ἀποξενώνομαι καί ἀπό τήν ἰδιόχειρη γραφή τῶν κειμένων. Ὅταν θέλω νά γράψω ἕνα σοβαρό κείμενο προτιμῶ νά τό γράψω ἰδιοχείρως. Τελευταῖα τελείωσα ἕνα νέο βιβλίο πού θά κυκλοφορήση προσεχῶς, γιά τό ὁποῖο ἔγραψα μέ τό χέρι περίπου χίλιες σελίδες.

Νομίζω ὅτι ἡ ἀσυνεννοησία μεταξύ μας ὀφείλεται καί στήν μή ἀκουστική καί ὀπτική εἰκόνα τῆς λέξης. Ἡ ἀνάγνωση καί ἡ γραφή τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας συνιστᾶ γνώση της, ὡριμότητα καί ὀρθή ἐπικοινωνία.
Ν.Ι.