Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Λόγος στήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου γιά τήν Μέση Ἀνατολή

Λόγος στήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου γιά τήν Μέση Ἀνατολή
(ἀπομαγνητοφωνημένος)
Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου

Κύριε Ἀντιδήμαρχε, κ. Πρόεδρε τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου, κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, ἀγαπητοί μου, σᾶς εὐχαριστῶ πολύ πού ἤρθατε σήμερα γιά νά παρακολουθήσετε καί τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου αὐτοῦ, ἀλλά νομίζω κυρίως γιά νά δοῦμε τούς Ὀρθοδόξους Ρωμηούς, οἱ ὁποῖοι ζοῦν στόν Λίβανο καί στήν Συρία καί οἱ ὁποῖοι περνᾶνε αὐτήν τήν περίοδο πάρα πολύ δύσκολες ἡμέρες καί ὧρες.

1. Εὐχαριστίες

Θά ἤθελα πρωτίστως νά εὐχαριστήσω θερμά τήν Παπαχαραλάμπειο Δημόσια Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου γιά τήν διοργάνωση, τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου, καί ἰδιαιτέρως νά εὐχαριστήσω τόν Διευθυντή της κ. Ἰωάννη Χαλάτση, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε τήν πρωτοβουλία νά διοργανώση τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου καί ἔκανε τήν ἔναρξη αὐτῆς τῆς συναντήσεώς μας σήμερα. Τόν εὐχαριστῶ πολύ, γιατί διάβασε τό βιβλίο καί εἶπε τά καλά λόγια τά ὁποῖα ἀκούσατε προηγουμένως.

Εὐχαριστῶ τόν π. Θωμᾶ Βαμβίνη, πού διάβασε τό βιβλίο καί μᾶς παρουσίασε συνοπτικά τό περιεχόμενό του. Ὅπως κι ἐκεῖνος τόνισε, τό βιβλίο αὐτό δέν τό ἔγραψα ἁπλῶς γιά νά ἐκφράσω τίς ἀπόψεις μου για τό θέμα τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, ἀλλά εἶναι ἕνα βιβλίο διαφορετικό ἀπό ὅσα ἔχω γράψει μέχρι τώρα, καί θά σᾶς πῶ μετά πῶς τό ἔγραψα.

Τό βιβλίο αυτό εἶναι καρπός ὑπακοῆς στήν Ἐκκλησία. Δηλαδή, δέν σκεφτόμουν ποτέ, οὔτε εἶχα κάποια ἐπιθυμία νά κάνω ἱεραποστολή ἐκτός Ἑλλάδος, ἀλλά αὐτό τό ἔκανα κατόπιν ὑπακοῆς στόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν Σεραφείμ, ἐπειδή ὑπῆρχε μιά εἰδική ἀνάγκη.

Ἐπίσης εὐχαριστῶ θερμά τόν κ. Εὐάγγελο Βενέτη, ὁ ὁποῖος βρῆκε πολύ ἐνδιαφέρον τό βιβλίο, ἀφοῦ εἶναι εἰδικός ἐρευνητής καί μελετητής τῆς περιοχῆς. Δέν μπόρεσε σήμερα νά εἶναι μαζί μας καί εἶναι σίγουρο ὅτι, ἄν θά ἦταν, θά ἔλεγε πολύ περισσότερα πράγματα καί θά μᾶς διαφώτιζε ἀκόμη περισσότερο. ...

Ὁ κ. Πέτρος Πιτσιάκκας μᾶς παρουσίασε μέ πολύ ὡραῖο τρόπο τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου, ἄλλωστε εἶναι εἰδικός στίς παρουσιάσεις, διότι κάθε χρόνο στό Γυμνάσιό του παρακολουθοῦμε παρουσιάσεις διαφόρων συγγραφέων. Τόν εὐχαριστῶ πολύ, διότι μέ σύντομο τρόπο ἐξέθεσε τά βασικά σημεῖα τοῦ βιβλίου.

Ἀκόμη, θέλω νά εὐχαριστήσω θερμότατα τόν καθηγητή κ. Γεώργιο Παναγόπουλο, μέ τόν ὁποῖον συνδεόμαστε πάρα πολύ καί ἐπικοινωνοῦμε σέ θεολογικά, ἐκκλησιολογικά, ἱστορικά καί πολιτιστικά θέματα. Ἦρθε σήμερα ἐδῶ, ἐνῶ διδάσκει στήν Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Σχολή Βελλᾶς, πού εἶναι ἐφάμιλλη τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν, καί ἔχει, ὅπως καταλάβατε καί ἐσεῖς, μεγάλη γνώση τῶν θρησκευτικῶν καί θεολογικῶν θεμάτων.

Τόν εὐχαριστῶ ἰδιαίτερα γιατί, ὅταν σκέφθηκα νά δημοσιεύσω αὐτό τό ἡμερολόγιο, τό ἔδωσα σέ ἐκεῖνον νά τό διαβάση, νά δῆ ἄν πρέπει νά δημοσιευθῆ καί συγχρόνως τόν παρεκάλεσα νά μοῦ προτείνη διάφορες ἀλλαγές. Μοῦ εἶπε τήν ἄποψή του∙ ἀφ’ ἑνός μέν νά δημοσιευθῆ, ἀφ’ ἑτέρου δέ νά γίνουν μερικές ἀλλαγές. Μέ τήν ἔννοια ὅτι θά ὑπῆρχε κίνδυνος ἐάν δημοσιεύονταν τά ὀνόματα ὁρισμένων ἀνθρώπων πού ἀναφέρονται στό ἡμερολόγιο, πού ζοῦν καί δραστηριοποιοῦνται στήν δύσκολη αὐτή περιοχή, μεταξύ τῶν ὁποίων συγκαταλέγεται καί ὁ νῦν Πατριάρχης Ἀντιοχείας μέ τόν ὁποῖον εἶχα ἐπικοινωνία. Γι’ αὐτό σέ πολλές περιπτώσεις ἄλλαξα τό ὄνομα ἤ ἔβαλα τά ἀρχικά γιά νά μήν ὑπάρξη κάποιο πρόβλημα. ... Ὑπάρχουν πάρα πολλοί κίνδυνοι στήν περιοχή καί προσπάθησα νά μήν δημιουργήσω προβλήματα στούς ἀνθρώπους αὐτούς.

Νά εὐχαριστήσω γιά τήν ἀνάγνωση τῶν ἀποσπασμάτων τήν φιλόλογο κ. Χριστίνα Καρανικόλα-Σχοινᾶ καί τόν θεολόγο Χρῆστο Παρασκευᾶ πού ἀνέλαβε τήν παρουσίαση αὐτῶν τῶν εἰκόνων καί τήν μουσική ἐπιμέλεια.

2. Ἀποστολή καί ἱεραποστολή

Μερικοί ἀπό σᾶς γνωρίζουν ὅτι δέν ἐπιδίωξα ἀπό τήν ἀρχή τῆς ποιμαντικῆς μου δραστηριότητος νά εἶμαι συγγραφεύς, ἀλλά ὅ,τι βιβλία ἔχω γράψει τό ἔκανα ὕστερα ἀπό ἐπικοινωνία μέ τούς ἀνθρώπους. Δηλαδή, τά πιό πολλά βιβλία εἶναι γραμμένα ὕστερα ἀπό ὁμιλίες πού ἔκανα εἴτε στήν Ἑλλάδα εἴτε στό ἐξωτερικό.

Στίς ὁμιλίες μου καί τά γραπτά κείμενά μου προσπαθῶ νά παρουσιάσω τήν ὀρθόδοξη καί ρωμαίϊκη παράδοση. Καί μοῦ κάνει ἐντύπωση τό πῶς, ἐνῶ δέν προσπαθῶ νά κάνω ἀκαδημαϊκή ἐργασία, ἀλλά νά παρουσιάσω τήν θεολογία τῶν Πατέρων καί τίς σκέψεις πού ἔχω πάνω σέ θρησκευτικά, ἐκκλησιαστικά, θεολογικά ζητήματα, ἐν τούτοις μεταφράζονται τά βιβλία αὐτά σέ ξένες γλῶσσες, σέ εἰκοσιτέσσερεις ξένες γλῶσσες μέχρι στιγμῆς, Καί διερωτῶμαι πολλές φορές τί εἶναι ἐκεῖνο πού κάνει ἕναν Πακιστανό, γιά παράδειγμα, ἤ ἕναν Κινέζο ἤ ἕναν Κορεάτη νά μεταφράζη τά βιβλία μου στήν δική του γλώσσα. Καί γενικότερα ἀνθρώπους πού ζοῦν σέ ὅλο τόν κόσμο διαφόρων γλωσσῶν καί φυλῶν νά κάνουν τό ἴδιο. Ἴσως, γιατί βλέπουν τά πανανθρώπινα μηνύματα τά ὁποῖα ἐκπέμπονται ἀπό τά βιβλία αὐτά.

Ὅμως, αὐτό τό βιβλίο εἶναι διαφορετικό ἀπό τά ἄλλα βιβλία πού ἔχω ἕως τώρα γράψει. Ἄλλωστε, οἱ εἰσηγητές ἔχουν τονίσει ὅτι ὑπάρχει διαφορά τοῦ βιβλίου αὐτοῦ μέ τά ἄλλα βιβλία, αὐτό εἶναι ἁπλῶς ἕνα ἡμερολόγιο. Χρειάστηκε νά πάω στόν Λίβανο, καί ἐπειδή ἦταν ἐμπόλεμη κατάσταση καί δέν εἶχα καμμιά ἐπικοινωνία μέ τήν Ἑλλάδα, γι’ αὐτό κρατοῦσα ἡμερολόγιο.

Καί τώρα εἶναι ἡ τρίτη μεγάλη πτώση καί αἱμορραγία καί ὁ τρίτος μεγάλος ἀφανισμός τῆς Ρωμηοσύνης. Δέν ἔχει σημασία τό ὅτι οἱ Ρωμηοί στήν Μέση Ἀνατολή δέν εἶναι ἑλληνόφωνοι, ὅμως εἶναι Ρωμηοί, ἀδέλφια μας.

Πήγαινα σέ ἕναν χῶρο –καί τό ἤξερα– ὅπου θά ἤμουν τελείως ἀπομονωμένος ὅσο διάστημα θά ἔμενα ἐκεῖ, ὅπου γίνονταν ἀπαγωγές, φόνοι κλπ. Καί ἄν ἔβλεπαν ἕναν Κληρικό πού ἔρχεται ἀπό τήν Ἑλλάδα, καί μάλιστα μέ διαβατήριο τό ὁποῖο ἐξέδωσε τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν, ἦταν εὔκολο ἀνά πᾶσα στιγμή καί ὥρα νά γίνη μιά ἀπαγωγή. Τότε, βέβαια, πού πῆγα στήν Συρία καί τόν Λίβανο δέν τά σκεφτόμουν ὅλα αὐτά.

Ἐπειδή δέν μποροῦσα νά πάω ἀπευθείας στόν Λίβανο, πήγαινα διά μέσου Δαμασκοῦ. Μέ παραλάμβανε ἀπό τό ἀεροδρόμιο ὁ Γραμματεύς τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας μέ τό αὐτοκίνητο τῆς Πρεσβείας, πήγαινα στήν Ἑλληνική Πρεσβεία, στήν συνέχεια πήγαινα στό Πατριαρχεῖο καί μέ ἀσφάλεια ἀπό τήν Δαμασκό, διά τοῦ Βορείου Λίβανου, πήγαινα στήν Τρίπολη, ὅπου ἐκεῖ κοντά ἦταν ἡ Θεολογική Σχολή. Καί ὁσάκις πήγαινα εἴτε στά Πανεπιστήμια νά μιλήσω εἴτε στά χωριά νά λειτουργήσω καί νά ἔχω ἐπικοινωνία μέ τούς Ρωμηούς, πάντοτε πήγαινα μέ συνοδεία, γιατί δέν ἤξερα τί ἀκριβῶς θά συμβῆ.

Ἑπομένως, ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου εἶναι πολύ σημαντικός μέ αὐτήν τήν ἔννοια, εἶναι ὄντως μιά ἀποστολή καί εἶναι ὄντως μιά ἱεραποστολή.

3. Γενικές παρατηρήσεις

Τό βιβλίο αὐτό δέν τό συνέγραψα πρόσφατα, ἀλλά κρατοῦσα ἡμερολόγιο κατά τίς περιοδεῖες μου στήν Συρία καί τόν Λίβανο, πρίν περίπου εἴκοσι πέντε χρόνια. Τό εἶχα στήν ἄκρη καί δέν εἶχα σκοπό νά τό δημοσιεύσω. Συμβουλεύθηκα μερικούς, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τόν κ. Παναγόπουλο, καί θεώρησα καλό νά τό δημοσιεύσω, ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι καί ἐδῶ στήν Ἑλλάδα δέν γνωρίζουν τά προβλήματα τῆς περιοχῆς ἐκείνης. Δέν γνωρίζουν τό ρωμαίϊκο στοιχεῖο πού ὑπάρχει στόν Λίβανο καί στήν Συρία ὅπου γίνονται ὅλα αὐτά πού γίνονται στίς ἡμέρες μας.

Ὡς συγγραφέας, ἀπό μακριά, μετά ἀπό εἴκοσι πέντε χρόνια, μπορῶ νά σημειώσω μερικές παρατηρήσεις μου, πέρα ἀπό ἐκεῖνα πού ἀκούσθηκαν ἀπό τούς προηγούμενους ὁμιλητές.

Πρῶτον τό βιβλίο αὐτό εἶναι οὐσιαστικά ἡμερολόγιο «αἵματος». Καί ὅταν λέω γιά ἡμερολόγιο «αἵματος», τό βάζω μέσα σέ εἰσαγωγικά. Κάθε φράση τοῦ ἡμερολογίου κρύβει ἕνα σημαντικό καί συνταρακτικό γεγονός. Ἐγώ πού ξέρω τά γεγονότα αὐτά βλέπω ὅτι ἡ περιγραφή πού γίνεται εἶναι πάρα πολύ συνοπτική.

Παλαιότερα μᾶς εἶχαν πῆ ὅτι ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες εἴμαστε «ἀνάδελφο ἔθνος». Μά δέν εἴμαστε ἀνάδελφο ἔθνος, ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι σέ ὅλον τόν κόσμο καί ἔχουμε ἐπικοινωνία καί ὡς Ὀρθοδοξία, ἀλλά καί ὡς πολιτισμό.

Σέ μιά συνάντηση πού εἶχα τίς προηγούμενες ἡμέρες, διάβασα μιά παράγραφο ἀπό τό βιβλίο καί στήν συνέχεια ἐπί μία ὥρα ἑρμήνευα τί ἀκριβῶς συνέβη σέ αὐτό πού λέγεται στήν παράγραφο. Δηλαδή, κάθε παράγραφος κρύβει πολλά γεγονότα, κρύβει πολύ πόνο, κάθε λέξη κρύβει καί δικό μου πόνο, ἀλλά καί τόν πόνο πού συναντοῦσα ἐκεῖ. Ἔχει βάθος, περικλείει περιπέτειες, δάκρυα, ἀρρώστιες, πυρετό, ἀφοῦ τόν πιό πολύ καιρό πού πήγαινα ἐκεῖ ἀρρώσταινα ἀπό τά φαγητά, ἀπό διάφορες δυσκολίες, φάρμακα δέν ὑπῆρχαν, δυσκολίες ἄλλες ὑπῆρχαν.

Καταλαβαίνει κανείς τό τί συνάντησα, ὅταν διαβάζη τά κείμενα τῶν παλαιῶν περιηγητῶν. Ὑπῆρχε μιά κατηγορία περιηγητές ἀπό ὅλους τούς αἰῶνες πού πήγαιναν ἀπό τόπο σέ τόπο γιά νά δοῦν τίς χῶρες, τούς ἀνθρώπους κλπ. Διασώζεται, γιά παράδειγμα, τό «Ὁδοιπορικό τῆς Αἰθερίας» –μιᾶς μοναχῆς, τοῦ τέλους τοῦ 4ου αἰῶνος, πού ἀπό τήν Βόρεια Γαλλία πῆγε στήν Παλαιστίνη καί νά προσκυνήση τά ἅγια μέρη ὅπου ἔζησε ὁ Χριστός– καί κάνει καταπληκτικές περιγραφές. Εἶναι γεγονός ὅτι τότε οἱ ὁδοιπόροι καί περιηγητές ταξίδευαν καί δέν ἤξεραν ἄν θά ἐπιστρέψουν στήν χώρα τους. Ὑπῆρχαν πολλές δυσκολίες.

Φυσικά, δέν πέρασα τέτοιες δυσκολίες ὅπως τῶν παλαιῶν περιηγητῶν, ἀφοῦ ταξίδευα πάντα μέ ἀεροπλάνο μέχρι τήν Δαμασκό, μετά μέ ταξί μέχρι τήν Τρίπολη τοῦ Λιβάνου. Ὅμως, πολλές φορές μετακινούμουν μέ αὐτοκίνητο νυχτερινές ὧρες. Καί τώρα πού τά σκέπτομαι καί τά διαβάζω στό ἡμερολόγιο ἀπορῶ πῶς τό ἔκανα αὐτό. Πήγαινα νά μιλήσω σέ ἕνα χωριό τῆς περιοχῆς Κούρας –ἡ λέξη αὐτή προέρχεται ἀπό τήν ἑλληνική λέξη χώρα– καί ἐπέστρεφα 10, 11 ἡ ὥρα τό βράδυ καί σέ κάθε σταυροδρόμι μᾶς σταματοῦσαν στρατιῶτες γιά ἔλεγχο. Καί τώρα σκέφτομαι: «Γιατί τό ἔκανα αὐτό; Θά μποροῦσα νά πάω νά μιλήσω καί νά ἐπιστρέψω μέ τό φῶς τοῦ ἡλίου. Γιατί νά καθήσω καί νά συζητήσω μέ τούς ἀνθρώπους τόση ὥρα καί βραδινές ὧρες;». Θέλω νά πῶ, δηλαδή, ὅτι τό βιβλίο αὐτό εἶναι ἡμερολόγιο «αἵματος».

Δεύτερον, τό βιβλίο αὐτό εἶναι καρπός ὑπακοῆς στήν Ἐκκλησία. Δηλαδή, δέν σκεφτόμουν ποτέ, οὔτε εἶχα καποια ἐπιθυμία νά κάνω ἱεραποστολή ἐκτός Ἑλλάδος, ἀλλά αὐτό τό ἔκανα κατόπιν ὑπακοῆς στόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν Σεραφείμ, ἐπειδή ὑπῆρχε μιά εἰδική ἀνάγκη. Τόν εἶχαν παρακαλέσει ὁ Πατριάρχης Ἀντιοχείας καί οἱ Καθηγητές τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, ὑπῆρχαν εἰδικοί λόγοι πού ἔπρεπε νά πάη ἕνας κατάλληλος Κληρικός στήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή καί γενικότερα στήν Συρία καί τόν Λίβανο γιά νά διδάξη τήν ἑλληνική γλώσσα καί γιά διαφόρους ἄλλους λόγους πού δέν εἶναι τοῦ παρόντος νά ἀναφέρω.

Βεβαίως, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μοῦ εἶπε: «Θέλεις ἤ δέν θέλεις νά πᾶς;». Ἦταν ἕνας χαρακτηριστικός διάλογος πού ἔγινε καί περιγράφεται στό βιβλίο. Φυσικά, τοῦ εἶπα θέλω, ἄν καί εἶχα κάποιες δυσκολίες, ἀλλά ἔλεγα μέσα μου: «Μήπως ὁ Θεός ἀνοίγει ἕναν δρόμο καί μέσα ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο μιλᾶ ὁ Ἴδιος, γιατί κάτι θέλει ἀπό μένα;». Καί ἑπομένως τό ἔκανα μέ ἕναν καλό λογισμό.

Καί ὅταν λέω γιά ἡμερολόγιο «αἵματος», τό βάζω μέσα σέ εἰσαγωγικά. Κάθε φράση τοῦ ἡμερολογίου κρύβει ἕνα σημαντικό καί συνταρακτικό γεγονός. Ἐγώ πού ξέρω τά γεγονότα αὐτά βλέπω ὅτι ἡ περιγραφή πού γίνεται εἶναι πάρα πολύ συνοπτική.

Πολλοί πού διάβασαν τό βιβλίο αὐτό σημείωσαν 2-3 φράσεις πού ὑπάρχουν καί μοῦ εἶπαν ὅτι τούς ἔκαναν μεγάλη ἐντύπωση. Γιά παράδειγμα κάποια φορά ἀντιμετώπισα εἰδικές δυσκολίες καί σκέφθηκα ὅτι ὁ Θεός μέ ἀγαπᾶ καί θέλει νά μέ σώση καί ἀφήνω τόν ἑαυτό μου στήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Ὑπάρχουν μερικές τέτοιες φράσεις πού μπορεῖ κανείς νά συναντήση στό ἡμερολόγιο αὐτό.

Ἄρα, εἶναι ἕνα βιβλίο ὑπακοῆς στήν Ἐκκλησία, πού σημαίνει ὅτι εἴμαστε Κληρικοί καί τό πρῶτο πού μαθαίνουμε εἶναι νά ὑπακοῦμε στήν Ἐκκλησία καί νά ὑπακοῦμε στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, πού ἐκφράζεται μέσα ἀπό τά Συνοδικά ὄργανα καί μέσα ἀπό τόν Πρόεδρο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί δέν μποροῦμε νά κάνουμε τό δικό μας θέλημα.

Τρίτον, τό βιβλίο αὐτό εἶναι ἕνα βιβλίο εὐλογίας. Ὅταν λέω «βιβλίο εὐλογίας», ἐννοῶ ὅτι ὄντως ἐγώ δέχθηκα πολλές εὐλογίες, παρά τό ὅτι πῆγα σέ δύσκολες περιοχές, ἀποκόπηκα τελείως ἀπό ὅλο τό περιβάλλον μου, ἀπό τούς συγγενεῖς μου, ἀπό τά πνευματικά μου παιδιά, ἀπό ὅλους ἐκείνους πού μέ ἀγαποῦσαν. Στόν Λίβανο ἤμουν ἀποκεκομμένος, οὔτε τηλεφωνική ἐπικοινωνία μποροῦσα νά ἔχω οὔτε γράμμα νά στείλω, μόνο ἄν ἐρχόταν κάποιος καθηγητής νά διδάξη γιά λίγες ἡμέρες καί νά φύγη, εὕρισκα τήν εὐκαιρία νά στείλω ἕνα γράμμα στήν Ἑλλάδα γιά νά ταχυδρομηθῆ ἀπό τήν Ἀθήνα καί νά πάη στόν προορισμό του. Καί φυσικά δέν περίμενα ἀπάντηση, δέν ἦταν δυνατόν νά ἔλθη γράμμα μέ τό ταχυδρομεῖο.

Ὅλοι εἶχαν χάσει τά ἴχνη μου καί προσπαθοῦσαν νά βροῦν τί γίνεται, ποῦ βρίσκομαι, τί κάνω, καί μόνο προσεύχονταν γιά μένα. Ἀλλά, ἐνῶ ἤμουν σέ τέτοιες δύσκολες καταστάσεις, ἐγώ αἰσθανόμουν μεγάλη εὐλογία. Καί τώρα πού τό σκέφτομαι καταλαβαίνω τί εὐλογία μοῦ ἔδωσε αὐτό τό ταξίδι.

Ὅμως, αἰσθανόμουν μεγάλη εὐλογία ἀπό τόν Θεό. Αἰσθανόμουν τήν εὐλογία τοῦ μακαριστοῦ Γέροντός μου, τοῦ Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας κυροῦ Καλλινίκου, πολλές φορές τόν αἰσθανόμουν κοντά μου. Αἰσθανόμουν τίς προσευχές τῶν ἀγαπητῶν μου προσώπων, καί καταλάβαινα ὅτι δέν ἤμουν μόνος, ὅτι ὁ Θεός μέ προστάτευε, ὅτι ἡ Παναγία μέ ἀγαποῦσε. Κάπου κάνω μιά περιγραφή, ἡ ὁποία γίνεται μέ λίγες λέξεις, ἀλλά κρύβει μιά φοβερή ἐμπειρία τήν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Δέν θέλω νά σᾶς τά παρουσιάσω καί νά σᾶς τά πῶ, ἀλλά αἰσθάνθηκα ἰδιαίτερη εὐλογία μέσα σέ αὐτές τίς δύσκολες καταστάσεις.

Τέταρτον, τέλος θεωρῶ ὅτι εἶναι ἕνα βιβλίο γνώσεως τῆς πονεμένης Ρωμηοσύνης. Πολλές φορές ἐμεῖς δέν ξέρουμε τί θά πῆ Ρωμηοσύνη. Ἀκοῦμε γιά τήν Ρωμηοσύνη, γιά τήν Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία, τό Βυζάντιο –ὅπως ἐπικράτησε νά λέγεται, ἐνῶ ποτέ δέν λεγόταν Βυζάντιο- ἀλλά αὐτό τό βλέπουμε σάν ἕνα ἱστορικό γεγονός τοῦ παρελθόντος, σάν ἕνα ἁπλό ὄνομα. Ὅταν πάη κανείς στίς περιοχές αὐτές, βλέπει τήν ζωντανή πονεμένη Ρωμηοσύνη. Βλέπει τούς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι δέν ξέρουν ἑλληνικά, ἀλλά ψάλλουν στόν Ναό ἑλληνικά. Ὁ δεξιός ψάλτης ψάλλει ἀραβικά καί ὁ ἀριστερός ψάλλει ἑλληνικά καί ἀντιστρόφως. Εἶναι σάν νά ποῦμε ἐδῶ στήν Ἑλλάδα: «Ξέρετε τήν Κυριακή στήν Ἐκκλησία ὁ δεξιός ψάλτης θά ψάλη ἑλληνικά, ὁ ἀριστερός θά ψάλη ἀγγλικά». Ποιός θά τό δεχτῆ αὐτό; Ὁ δεξιός θά ψάλη ἑλληνικά ὁ ἄλλος θά ψάλη τουρκικά. Ποιός θά τό δεχτῆ;

Καί ὅμως οἱ Ρωμηοί τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, ἐνῶ δέν εἶναι Ἕλληνες, καταγόμενοι ἀπό τήν Ἑλλάδα, ἐν τούτοις αἰσθάνονται ὡς Ἕλληνες, δηλαδή Ρωμηοί, καί μάλιστα κάνουν τήν διάκριση ὅτι αὐτοί εἶναι «Ρούμ Ὀρτοντόξ», ἐνῶ ἐμεῖς εἴμαστε Γιουνάν, δηλαδή αὐτοί εἶναι ἀραβόφωνοι Ρωμηοί, καί ἐμεῖς εἴμαστε ἑλληνόφωνοι Ρωμηοί. Τό κοινό πού ὑπάρχει μεταξύ μας εἶναι ἡ Ρωμηοσύνη.

Μέσα ἀπό τήν Ρωμηοσύνη, ἡ ὁποία δέν ἔχει ἐθνικιστικό περιεχόμενο, ἀλλά οἰκουμενικό, πού ταυτίζεται μέ τήν οἰκουμενική προοπτική τοῦ Ἑλληνισμοῦ, βλέπουμε κι ἐμεῖς τήν ταυτότητά μας, βλέπουμε τήν ἱστορία μας.

Ὁπότε, ὅταν ψάλλουν ἑλληνικά –ἀκούσατε προηγουμένως νά ψάλλη «ἡ ζωή ἐν τάφῳ» ἡ διάσημη τραγουδίστρια Φεϊρούζ, ἡ ὁποία εἶναι Λιβανέζα– γιατί τό κάνουν; Τούς ρωτοῦσα: «Γιατί τό κάνετε αὐτό;». Μοῦ ἀπαντοῦσαν: «Γιατί αὐτή εἶναι ἡ ταυτότητά μας, διότι δηλώνουμε τί εἴμαστε. Δέν εἴμαστε Ἄραβες, εἴμαστε Χριστιανοί, εἴμαστε Ρωμηοί, εἴμαστε οἱ διάδοχοι τοῦ Ρωμαϊκοῦ Κράτους, τῆς Ρωμηοσύνης. Αὐτή εἶναι ἡ ταυτότητά μας. Αὐτή εἶναι ἡ ἐθνική μας παιδεία, ἡ δική μας ζωή, ἡ παράδοσή μας». Καί τό λένε ἀνοιχτά στούς Μουσουλμάνους: «Μᾶς βρήκατε, ἐμεῖς εἴμαστε ἰθαγενεῖς, μόνιμοι κάτοικοι σ’ αὐτήν τήν Χώρα, αὐτή εἶναι ἡ πατρίδα μας, ἐσεῖς ἤρθατε ἐδῶ. Δέν εἴμαστε ἐδῶ στήν περιοχή ἁπλῶς φιλοξενούμενοι, ἐσεῖς εἶστε φιλοξενούμενοι, ἐσεῖς ἤρθατε καί μᾶς κατακτήσατε». Καί, βέβαια, οἱ Μουσουλμάνοι ταράσσονται, ὅταν ἀκοῦνε αὐτό.

Ἑπομένως, γνώρισα τήν πονεμένη Ρωμηοσύνη γιά τήν ὁποία ἔκανε λόγο ὁ Κόντογλου, ὁ Ρίτσος, ὁ Μίκης Θεοδωράκης καί πολλοί ἄλλοι, καί τραγουδᾶμε τήν Ρωμηοσύνη, τήν πονεμένη Ρωμηοσύνη, ἡ ὁποία ἔχει οἰκουμενική διάσταση.

Ἀγάπησα τούς ἀνθρώπους αὐτούς καί κάθε φορά πού ἀκούω διάφορες δυσάρεστες πληροφορίες στενοχωριέμαι πάρα πολύ. Μέ τόν νῦν Πατριάρχη, τόν Ἰωάννη τόν Γιαζεζί, ἤμασταν μαζί, εἶναι δέκα χρόνια νεώτερός μου. Ὅταν πῆγα στόν Λίβανο τήν πρώτη φορά ἦταν καθηγητής. Μετά ὅταν ἔγινε Διευθυντής τῆς Σχολῆς μέ κάλεσε καί δίδαξα τήν ἠθική-ἀσκητική. Εἴχαμε πολλή συνεργασία καί πηγαίναμε παντοῦ. Καί ἐπειδή ξέρει πολύ καλά τήν ἑλληνική γλώσσα, μετέφραζε. Μιλοῦσα ἑλληνικά καί μετέφραζε ἐκεῖνος στά ἀραβικά, ὁπουδήποτε πηγαίναμε σέ χωριά, σέ Σχολές, σέ Πανεπιστήμια. Καί διατηρήσαμε γιά πολλά χρόνια αὐτήν τήν ἐπικοινωνία. Μέ φιλοξένησε στό σπίτι του. Κοιμήθηκα στό σπίτι του, γνώρισα τήν εὐλαβέστατη μητέρα του, ἡ ὁποία ζῆ ἀκόμα, τῆς ὁποίας ὁ δεύτερος γιός εἶναι ὁ Παῦλος, τόν ὁποῖον ἀπήγαγαν καί ἀγνοεῖται ἡ τύχη του. Στήν Μέση Ἀνατολή ἔκανα φιλίες πάρα πολύ δυνατές.
Ὅταν πρίν λίγο καιρό ἦλθε στήν Ἑλλάδα ὁ Πατριάρχης Ἀντιοχείας Ἰωάννης, τήν πρώτη ἐπίσημη ἐπίσκεψή του μετά τήν ἐκλογή του σέ Πατριάρχη, τόν συνάντησα ἰδιαιτέρως καί τοῦ εἶπα: «Σέ παρακαλῶ, πρόσεχε!». Γιατί μετακινεῖται συνέχεια καί μπορεῖ νά τόν πάρουν ὡς ὅμηρο γιά νά τόν ἀνταλλάξουν μέ κάποιον ἄλλον. Καί ἐκεῖνος εἶπε: «Ἀφήνω τόν ἑαυτό μου στήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ». Δέν ζοῦν αὐτοί, ὅπως ζοῦμε ἐμεῖς οἱ βολεμένοι, οἱ τακτοποιημένοι. Αὐτοί κάθε βράδυ δέν ξέρουν ἂν θά ξυπνήσουν τό πρωΐ ἤ κάθε μέρα ἄν φθάσουν στό βράδυ.

Αὐτό τό ζοῦσα κι ἐγώ τότε πού ἤμουν στήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή. Δηλαδή γράφω στό βιβλίο ὅτι πρώτη φορά εἶχα αἰσθανθῆ τήν θλίψη, τήν στενοχώρια, ὅταν ἔδυε ὁ ἥλιος! Παράξενο αἴσθημα. Ἔβλεπα ὅτι ἔδυε ὁ ἥλιος καί ἔλεγα: «Χάθηκε ὁ ἥλιος, θά τόν ξαναδῶ τό πρωΐ μέ τήν ἀνατολή;». Δηλαδή, σάν νά ἔφευγε κάτι δικό μου, ἕνα κομμάτι τῆς ζωῆς μου. Αὐτό τό αἰσθανόμουν ἀπό φόβο, ἄν συνέβαινε κάτι κακό τό βράδυ. Ἄλλη φορά δέν τό εἶχα ζήσει αὐτό. Καί ἑπομένως ἀγάπησα πάρα πολύ αὐτήν τήν περιοχή.

Τά μέρη αὐτά εἶναι Χριστιανικά. Ἐκεῖ δίδαξαν οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι. Πρίν γίνουμε ἐμεῖς Χριστιανοί, ἔγιναν πρῶτα αὐτοί Χριστιανοί στήν Ἀντιόχεια, ἡ ὁποία τώρα εἶναι στήν Τουρκία. Στήν Ἀντιόχεια πρώτη φορά οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ ὀνομάσθηκαν Χριστιανοί. Ἀπό ἐκεῖ ξεκίνησε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γιά νά ἔρθη στήν Ἑλλάδα καί νά μᾶς μεταφέρη τήν νέα πίστη τοῦ Χριστοῦ καί γίναμε Χριστιανοί. Ἡ Παλαιστίνη, ὁ Λίβανος ἔχουν μεγάλη ἱστορία, ἡ Δαμασκός ἔχει μιά μεγάλη χριστιανική παράδοση. Δέν μποροῦμε νά ἀγνοήσουμε ὅτι κάθε Σάββατο τό ἀπόγευμα καί κάθε Κυριακή πρωΐ ψάλλουμε στήν Ἐκκλησία τά ὑπέροχα ἀναστάσιμα τροπάρια, πού συνέγραψε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ὁ ὁποῖος ἤξερε ἄριστα τήν ἑλληνική γλώσσα καί γεννήθηκε στήν Δαμασκό.

4. Ἡ σύγχρονη κατάσταση στήν Μέση Ἀνατολή

Καί τώρα τί γίνεται στήν περιοχή αυτή; Ἐδῶ εἶναι ἕνα θέμα τό ὁποῖο πρέπει νά μᾶς προβληματίση πάρα πολύ. Ὅλοι αὐτοί οἱ χριστιανικοί πληθυσμοί ἐξολοθρεύονται καί γίνεται ἕνα φοβερό μακελειό στήν περιοχή.

Τό βιβλίο αὐτό ἔστειλα σέ πολλούς, καί Ἱερεῖς καί Ἀρχιερεῖς καί Πατριάρχες καί ἔλαβα ἀπό ὅλους ἀπαντήσεις. Εἶναι πάρα πολύ χαρακτηριστικά καί θά ἄξιζε κάποτε τόν κόπο νά δημοσιεύσω τά γράμματα τῶν Πατριαρχῶν καί τῶν Μητροπολιτῶν. Ἔλαβα συγκινητικά γράμματα ἀπό τόν Μητροπολίτη Γερμανίας, ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀγγλίας πού μέ εὐχαριστοῦν καί μοῦ γράφουν ὅτι γνωρίζουν τά προβλήματα τῶν ἀραβοφώνων Χριστιανῶν πού ζοῦν στίς περιοχές τους καί τό βιβλίο τούς βοηθᾶ νά καταλάβουν ἀκόμη καλύτερα τά θέματα αὐτά.

Ἀπό ἕναν Μητροπολίτη ἔλαβα ἕνα γράμμα, δυό παραγράφους θά σᾶς διαβάσω, γιατί δείχνει τήν οὐσία τοῦ προβλήματος. Γράφει:
«Ἡ ἔμφυτος καί φυσική παρ’ ὑμῖν αἴσθησις τῆς Ρωμηοσύνης σᾶς ὁδήγησε νά κρατήσετε ἡμερολόγιο τῶν ὅσων βιώσατε ἐπί τριετίαν εἰς τάς παρυφάς τοῦ Βυζαντίου». Καί συνεχίζει: «Εἰς τάς σελίδας τοῦ ἐνδιαφέροντος αὐτοῦ βιβλίου ἀποκαλύπτονται πτυχαί τοῦ κόσμου τῆς μή ἑλληνοφώνου Ρωμηοσύνης. Αὐτός ὁ κόσμος τῆς λεγόμενης "σκιᾶς τοῦ Βυζαντίου"» -ὑπάρχει σχετικό βιβλίο μέ τόν τίτλο αὐτό– «ἔφθασε διά πυρός καί σιδήρου εἰς τόν αἰῶνα μας βαίνων, δυστυχῶς, διωκόμενος καί συρρικνούμενος.» Καί καταλήγει:. «Σήμερα, δυστυχῶς, βιώνομεν τάς τελευταίας πράξεις συρρικνώσεως τῆς Ρωμηοσύνης, αὐτῆς τοῦ ἀραβόφωνου ὀρθόδοξου κόσμου πού εἰς ἄλλας ἐποχάς ἐπιστεύαμεν ὅτι ὁλοκληρώθη μέ τήν Μικρασιατική καταστροφή, τώρα ὁλοκληρώνεται, ἐλάχιστοι δύνανται νά κατανοήσουν τά κοσμοϊστορικά γεγονότα. Δυστυχῶς, μεταξύ αὐτῶν καί ὅσοι παρακολουθοῦν ἀμέτοχοι ὡς ἔπραττον τά συμμαχικά πλοῖα κατά τήν Μικρασιατική καταστροφή».

Μοῦ ἔκαναν μεγάλη ἐντύπωση αὐτές οἱ σκέψεις. Κατά τήν Μικριασιατική Καταστροφή ξεκληρίσθηκε ὅλος ὁ ρωμαίϊκος πληθυσμός καί οἱ σύμμαχοι παρακολουθοῦσαν αὐτήν τήν καταστροφή, ἄδειασε ὅλη ἡ Μικρά Ἀσία ἀπό τούς Ρωμηούς. Μάλιστα πολλοί ἱστορικοί θεωροῦν ὅτι ἡ Μικρασιατική Καταστροφή τό 1922 ἦταν χειρότερη καί ἀπό τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως πού ἔγινε τό 1453. Γιατί τό 1453 ἁλώθηκε ἡ Κωνσταντινούπολη καί γενικότερα ἔπεσε ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία, ἀλλά παρέμεινε ὅλος ὁ Ρωμαίϊκος πληθυσμός. Ὅμως, τό 1922 μέ τήν Μικρασιατική Καταστροφή ξεκληρίσθηκε ὅλη αὐτή ἡ περιοχή, λίγοι Ρωμηοί ἔμειναν ἐκεῖ καί δέν γνωρίζουμε πόσοι εἶναι οἱ κρυπτοχριστιανοί. Φοβερή ἦταν ἡ Καταστροφή τό 1922, ἡ δεύτερη αὐτή μεγάλη αἱμορραγία τῆς Ρωμηοσύνης.

Καί τώρα εἶναι ἡ τρίτη μεγάλη πτώση καί αἱμορραγία καί ὁ τρίτος μεγάλος ἀφανισμός τῆς Ρωμηοσύνης. Δέν ἔχει σημασία τό ὅτι οἱ Ρωμηοί στήν Μέση Ἀνατολή δέν εἶναι ἑλληνόφωνοι, ὅμως εἶναι Ρωμηοί, ἀδέλφια μας. Παλαιότερα μᾶς εἶχαν πῆ ὅτι ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες εἴμαστε «ἀνάδελφο ἔθνος». Μά δέν εἴμαστε ἀνάδελφο ἔθνος, ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι σέ ὅλον τόν κόσμο καί ἔχουμε ἐπικοινωνία καί ὡς Ὀρθοδοξία, ἀλλά καί ὡς πολιτισμό.

Ξέρετε πῶς μέ δέχονταν καί τί χαρά ἔκαναν ὅλοι αὐτοί οἱ ἀραβόφωνοι Ρωμηοί, ὅταν πήγαινα ἐκεῖ; Μέ τί χαρά μέ ὑποδέχονταν; Μέ θεωροῦσαν καί μᾶς θεωροῦν ἀδέλφια τους. Ἐμεῖς πῶς τούς θεωροῦμε; Αὐτήν τήν στιγμή γίνεται μιά φοβερή καταστροφή στήν Συρία, μιά μεγάλη συρρίκνωση τοῦ Ρωμαίϊκου πληθυσμοῦ.

Εἶναι μιά ἄλλη Μικρασιατική Καταστροφή καί ἐμεῖς στεκόμαστε ἀπαθεῖς, ὅπως ἀπαθεῖς στέκονταν τότε ὅλα τά δυτικά κράτη. Ἐδῶ εἶναι τό πρόβλημα. Καί ἂν θέλησα νά δημοσιεύσω αὐτό τό βιβλίο, δέν τό ἔκανα γιά νά δείξω ὅτι κάτι ἔκανα, σᾶς τό λέω ἀλήθεια καί μιλάω μέ εἰλικρίνεια. Ἔχω πολλά κείμενα τά ὁποῖα δέν ἐκδίδω, καί γιά μερικά ἔχω δώσει ἐντολή –ξέρουν ποιά εἶναι τά κείμενα αὐτά, κυρίως ὁ π. Καλλίνικος– νά ἐκδοθοῦν μετά τόν θάνατό μου. Καί αὐτό θά τό ἄφηνα νά ἐκδοθῆ μετά τόν θάνατό μου. Ἀλλά ὅταν βλέπω αὐτήν τήν σιωπή πού ἐπικρατεῖ σήμερα ἀπό Χριστιανούς καί τήν ἄγνοια ὅταν λέγουν: «Πέφτουν ἐκεῖ μερικές βόμβες, Ἄραβες εἶναι», καί δέν γνωρίζουν ὅτι ἐκεῖ ὑπάρχουν ἀδέλφια μας, Rum Orthodox, ἐκτός τοῦ ὅτι καί ὁ φιλήσυχος ἀραβικός καί Μουσουλμανικός πληθυσμός εἶναι ἄνθρωποι.

Πάντως, οἱ ἀραβόφωνοι Ρωμηοί μέ δέχονταν στό σπίτι τους, στίς συγκεντρώσεις τους καί συζητούσαμε πολλές ὧρες. Πῆγα στό Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στήν Κοιλάδα τῶν Χριστιανῶν, ἔτσι λέγεται, εἶναι μιά μεγάλη κοιλάδα βόρεια τῆς Δαμασκοῦ, ὅπου εἶναι περίπου τριάντα χωριά Ὀρθόδοξα, καί στό κέντρο ἔχει τό Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ὁ Ἡγούμενος τῆς Μονῆς πού εἶναι κατά βάση Ἐπίσκοπος, ἐπιβλέπει τήν περιοχή. Μιά φορά πῆγα στό Μοναστήρι καί συνάντησα μιά ὁμάδα πού ἀποτελεῖτο ἀπό 40-50 ἐπιστήμονες ἀπό τήν Δαμασκό, πού εἶναι δυό-τρεῖς ὧρες μακριά, οἱ ὁποῖοι πῆγαν στό Μοναστήρι γιά νά καθίσουν δυό-τρεῖς μέρες, γιά νά προσευχηθοῦν καί νά διαβάσουν τό βιβλίο μου «Μιά βραδυά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους», τό ὁποῖο τότε εἶχε μεταφραστῆ στήν ἀραβική γλώσσα, γιά νά μάθουν τί εἶναι ἡ νοερά προσευχή. Καί ὅταν ἔμαθαν ὅτι ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου αὐτοῦ βρίσκεται στό Μοναστήρι συζητήσαμε 6-9 ὧρες γιά πνευματικά θέματα.

Γι' αὐτό τό θεωρῶ εὐλογία ἀπό τόν Θεό πού πῆγα τά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια στήν Μέση Ἀνατολή, διότι, ἐκτός τῶν ἄλλων ἀπέκτησα βαθυτάτη αἴσθηση τῆς οἰκουμενικότητος τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὄχι τοῦ Ἑλλαδισμοῦ. Καί τέτοιοι Ρωμηοί εἶναι παντοῦ, σέ ὅλα τά μέρη τοῦ κόσμου καί στήν Εὐρώπη ὑπάρχουν Ρωμηοί, ὑπάρχουν Χριστιανοί πού αἰσθάνονται ὅτι μέσα τους ἔχουν καταγωγή ἀπό τήν Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία.

Ὅταν ἐπισκεφθῆ κανείς τήν Βενετία τό βλέπει αὐτό ὄχι μόνο στά μνημεῖα, ἀλλά ἀκόμη καί σέ ἀνθρώπους. Ἄν τούς πλησιάση θά δῆ ὅτι οἱ παραδόσεις τους εἶναι διαφορετικές ἀπό τίς παραδόσεις τῶν Φράγκων. Γιατί ἀπό τόν 6ο μέχρι τόν 9ο αἰῶνα κατέβαιναν τά γερμανικά φῦλα καί καταλάμβαναν σιγά σιγά τήν Εὐρώπη μέ τό τελευταῖο γερμανικό φῦλο οἱ Φράγκοι, πού κατέλαβαν τήν Εὐρώπη καί μέχρι τόν 17ο - 18ο αἰῶνα ἦταν ἐλάχιστο ποσοστό τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Εὐρώπης. Ὅλοι οἱ ἄλλοι πληθυσμοί τί ἦταν; Ἀπόγονοι τοῦ δυτικοῦ τμήματος τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας πού αἰσθάνονταν μεγάλη ἐπικοινωνία καί πολιτιστική σχέση μέ τό ἀνατολικό τμῆμα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας.

Ἑπομένως, μέσα ἀπό τήν Ρωμηοσύνη, ἡ ὁποία δέν ἔχει ἐθνικιστικό περιεχόμενο, ἀλλά οἰκουμενικό, πού ταυτίζεται μέ τήν οἰκουμενική προοπτική τοῦ Ἑλληνισμοῦ, βλέπουμε κι ἐμεῖς τήν ταυτότητά μας, βλέπουμε τήν ἱστορία μας. Δέν κλεινόμαστε ἁπλῶς σέ ἕνα κομμάτι γεωγραφικό, στήν Ἑλλάδα μόνο. Βεβαίως, ἀγαπᾶμε τήν Πατρίδα μας, ἀλλά ταυτόχρονα ἀνοιγόμαστε καί ἔχουμε οἰκουμενική διάσταση.

Ὅλα αὐτά τά κατάλαβα περισσότερο, ὅταν πῆγα ἐκεῖ στήν Δαμασκό, στήν Βηρυττό, τήν Τρίπολη τοῦ Λιβάνου, στήν Χόμς, στήν Λαττάκεια, πού ὑπάρχει ἕνα πάρα πολύ ὡραῖο μοναστήρι, στό Χαλέπι ὅπου κάθησα δυό μέρες καί τό ὁποῖο τώρα ἔχει σχεδόν ἐξαφανιστῆ. Καί ρωτῶ πολλούς πού συναντῶ, γιά τό ἄν παρέμειναν πολλοί Χριστιανοί καί μοῦ ἀπαντοῦν ὅτι ἔφυγε σχεδόν ὅλος ὁ Χριστιανικός πληθυσμός. Ἦταν μιά ὀργανωμένη Μητρόπολη, ὁ Μητροπολίτης Χαλεπίου Παῦλος τήν εἶχε ὀργανώσει. Τά παιδάκια τά ὁποῖα ἀκούγατε προηγουμένως νά ψάλλουν ἦταν ἀπό τό Χαλέπι. Μέ κάλεσε ἐκεῖ ὁ Μητροπολίτης Παῦλος, λειτούργησε ἐκεῖνος τήν Παρασκευή τό ἀπόγευμα καί ἐγώ ὁμίλησα καί ἔψαλαν τά παιδάκια. Καί τήν Κυριακή λειτούργησα ἐγώ καί ὁμίλησε ἐκεῖνος καί ἔψαλαν πάλι τά παιδάκια καί ὅλος ὁ κόσμος.

Ψάλλει ὅλος ὁ κόσμος στήν Ἐκκλησία, δέν βάζουν ἕναν ψάλτη καί οἱ ἄλλοι παραμένουν ἀπαθεῖς. Βλέπετε νά ψάλλουν τό «Κύριε τῶν δυνάμεων» διακόσιοι-τριακόσιοι πιστοί καί αἰσθάνεσαι κάτι τό μεγαλειῶδες. Πῆγα σέ μαθητική Λειτουργία καί ἦταν διακόσια παιδιά τοῦ Γυμνασίου καί ἔψαλαν ὅλα μαζί τό «Ἅγιος ὁ Θεός», τό «Κύριε ἐλέησον». Ἔψαλαν τό ἕνα «Κύριε ἐλέησον» στά ἑλληνικά, τό ἄλλο «Κύριε ἐλέησον» στά ἀραβικά, «γιάρα μπούραχαμ». Καί δέν εἶχαν λογισμούς γιατί ψάλλουν ἑλληνικά, γιατί ἔλεγαν ὅτι αὐτή εἶναι ἡ παράδοσή τους, ἡ Ρωμηοσύνη τους, εἴμαστε ὅλοι ἀδέρφια.

Λοιπόν, ἂν δέν μποροῦμε νά κάνουμε τίποτε ἄλλο, τοὐλάχιστον αὐτήν τήν ἑβδομάδα πού ἔχει καθιερώσει ἡ Ἱερά Σύνοδος, ὡς ἑβδομάδα προσευχῆς καί γι' αὐτό κάναμε σήμερα τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου αὐτοῦ νά προσευχηθοῦμε γι’ αὐτούς.

Δέν συνηθίζω νά κάνω παρουσιάσεις τῶν βιβλίων μου. Ἔχω ἐκδώσει ἐνενήντα περίπου βιβλία στήν ἑλληνική γλώσσα καί δέν τά παρουσίασα στό κοινό, τήν μόνη ἐξαίρεση πού ἔκανα ἦταν τό βιβλίο μέ τίτλο «Ἡ ἐμπειρική Δογματική κατά τίς προφορικές παραδόσεις τοῦ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη», γιατί ὑπῆρχε εἰδικός λόγος. Ὅμως, δέχθηκα νά παρουσιασθῆ αὐτό τό βιβλίο ἀκριβῶς γιά νά γνωρίσετε τήν ἀραβόφωνη Ρωμηοσύνη, τήν ἄλλη παράδοση τοῦ ἑαυτοῦ μας, θά ἔλεγα τήν ἴδια παράδοση ἔξω ἀπό τήν Ἑλλάδα, τόν ἄλλο ἑαυτό μας, τά ἀδέλφια μας καί τά ξαδέλφια μας.

Ἄρα, πρέπει νά προσευχηθοῦμε θερμά γιά τόν τόπο αὐτό, γιά τούς ἀνθρώπους αὐτούς πού ὑποφέρουν, πού δοκιμάζονται, πού βασανίζονται, ἀλλά καί γιά νά ἐπέλθη εἰρήνη στόν τόπο αὐτόν.

Εὐχαριστῶ πάρα πολύ πού ἤρθατε καί μᾶς ἀκούσατε.