Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Πρέπει νά ἀνακτήσουμε τήν εὐλάβειά μας

Πρωτ. Θωμᾶ Βαμβίνη

Εἶναι μᾶλλον συχνό φαινόμενο, τά τελευταῖα χρόνια οἱ αὔλειοι χῶροι τῶν Ἱερῶν Ναῶν, στά ἀστικά κυρίως κέντρα, νά μετατρέπονται τά Σαββατοκύριακα σέ «παιδικές χαρές», μέ ὑπερβολικούς στολισμούς, ἀσυμβίβαστους μέ τήν ἱερότητα τοῦ χώρου καί ἀταίριαστους μέ τήν ἀρχιτεκτονική σεμνότητα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Σέ ἀρκετές περιπτώσεις αὐτό τό «ἐλαφρύ κλίμα» προσπαθεῖ νά εἰσβάλη καί στό ἐσωτερικό τοῦ Ναοῦ, ὅπου συναντᾶ συνήθως τήν σθεναρή ἀντίσταση τῶν Ἱερέων, ὁπότε τό «κλίμα», κάποιες φορές, «βαραίνει» καί ἡ ἔνταση ἀνάμεσα στούς ποιμένες καί τό ποίμνιο διαταράσσει τήν ἀναγκαία γιά κάθε ἱερή τελετή εἰρήνη.

Αὐτή ἡ διακοσμητική ἀσχήμια, γιά τήν ὁποία μιλᾶμε, ἐπιλέγεται ἀπό ὁρισμένους γονεῖς ὡς ἔκφραση χαρᾶς ἤ, μᾶλλον, ὡς ὁ κατάλληλος σκηνικός διάκοσμος γιά νά «παιχτῆ» μέσα σ’ αὐτόν τό ἱερό μυστήριο τῆς Βαπτίσεως τῶν παιδιῶν τους. «Παίζεται», γιά πολλούς, μιά «παράσταση παιδικοῦ θεάτρου», συνδυασμένη μέ ἐκδήλωση κοινωνικῆς προβολῆς, οἱ ὁποῖες κατά τήν ἐπιεικέστερη ἔκφραση ἀλλοιώνουν τήν ἀτμόσφαιρα τοῦ μυστηρίου, στήν πραγματικότητα, ὅμως, ἐμπαίζουν τό μυστήριο, μᾶλλον ἀθέλητα, ἀπό ἀσυγχώρητη ἄγνοια, ἀφοῦ ἀγνοεῖται ἡ σημασία καί ἡ δύναμή του.

Πρέπει νά ἐπισημανθῆ ὅτι οἱ στολισμοί γιά τούς ὁποίους μιλᾶμε δέν εἶναι μόνον «παιδικοί», μέ διάφορα μάλιστα θέματα τῆς ἐπιλογῆς τῶν γονέων καί τῶν ἀναδόχων. Κάποιες φορές ἔχουν στοιχεῖα ἐμφανῶς παγανιστικά, δηλαδή εἰδωλολατρικά, πράγμα πού σημαίνει δαιμονικά. Ἐκτός ἀπό τά ματόχανδρα καί τά «τυχερά πέταλα», τά ὁποῖα προσφέρονται στό ἐμπόριο σέ διάφορες συνθέσεις καί τιμές καί τά ὁποῖα σαφῶς εἶναι ἀπομεινάρια εἰδωλολατρικά, ὑπάρχουν καί οἱ «ἀθῶες» δαιμονικές μορφές διαφόρων ἡρώων ἀπό παιδικές σειρές κινουμένων σχεδίων, οἱ ὁποῖες προκλητικά τοποθετοῦνται ἀκόμη καί πάνω στήν λαμπάδα τῆς Βαπτίσεως, πού εἶναι τό σύμβολο τοῦ Φωτός τοῦ Θεοῦ, μέ τό ὁποῖο καταλάμπεται ὅλη ἡ ζωή τοῦ νεοφωτίστου καί τό ὁποῖο μέ τά «καλά ἔργα», στά ὁποῖα καθοδηγεῖ τούς ἀνθρώπους, γεννᾶ στίς καρδιές τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας τήν δοξολογία τοῦ Οὐρανίου Πατρός.

Εἶναι τραγικό νά προσφέρη ὁ Ἱερέας στόν ἀνάδοχο τήν λαμπάδα τοῦ νεοφωτίστου μέλους τῆς Ἐκκλησίας, τήν στολισμένη μέ «εἰδώλεια» ἐμπνευσμένα ἀπό δαιμονικές μορφές παιδικῶν σειρῶν τῆς κινηματογραφικῆς βιομηχανίας, ἐπαναλαμβάνοντας τά λόγια τοῦ Χριστοῦ: «Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Σέ ποιό φῶς ὅμως παραπέμπει τόν νοῦ τῶν συμπροσευχομένων ἤ ἁπλῶς συνισταμένων μιά λαμπάδα στολισμένη μέ τήν θεματολογία καί τήν αἰσθητική τῶν κινουμένων σχεδίων;

Οἱ συμβολισμοί κατά τήν τελετουργία τῶν μυστηρίων εἶναι πολύ σημαντικοί γιά τήν Ἐκκλησία. Εἶναι οἱ τρόποι μέ τούς ὁποίους ὁ νοῦς τοῦ ἐκκλησιαζομένου καθοδηγεῖται μέσω τῶν αἰσθήσεων σέ νοήματα πού τόν καθιστοῦν ἱκανό νά προσευχηθῆ, ἐπειδή ἀποτελοῦν τό κατάλληλο εὔφλεκτο ὑλικό γιά τό πῦρ τῆς προσευχῆς, μέ τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος δέχεται τόν Θεό μέσα του. Γι’ αὐτό οἱ ἀκατάλληλοι στολισμοί, οἱ προκλητικά ἀταίριαστοι μέ τό πνεῦμα τοῦ μυστηρίου, δείχνουν τό βάθος τῆς ἐκκοσμίκευσής μας, τήν διάβρωση τοῦ θεμελίου τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἀγωγῆς, τήν μεγάλη μας ἀπόσταση ἀπό τήν διδασκαλία, τό πνεῦμα καί τήν ζωή τοῦ Θεανθρωπίνου ὀργανισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας.

Γιά ὅλα αὐτά καί ἄλλα πολλά τό μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος ἔχει εὔστοχα χαρακτηριστῆ ὡς μυστήριο «πληγωμένο ἀπό τήν ἀσέβεια καί τήν ἐκκοσμίκευση». Τό εἰσαγωγικό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο τελεσιουργεῖ τήν γέννησή μας στήν νέα ζωή τῆς Χάριτος καί μέ τό Ἱερό Χρῖσμα μᾶς δίνει τόν φωτισμό τῆς πνευματικῆς γνώσεως καί τήν κίνηση γιά νά «περιπατήσωμεν» «ἐν καινότητι ζωῆς» τρεφόμενοι ἀπό τό Σῶμα καί Αἶμα τοῦ Χριστοῦ, αὐτό μέσα σέ ἕνα κλίμα ἐκκλησιολογικῆς εὐήθειας, πού δυστυχῶς εἶναι ἐπικίνδυνα μεταδοτικό, πλήττεται ἀπό τήν ἐκκοσμίκευση βαρύτερα ἀπό ὅ,τι τά ἄλλα μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας.

Δέν εἶναι βέβαια πάντα ἔτσι. Εἶναι ὅμως συχνό τό φαινόμενο.  Ὡς θεραπευτική παρέμβαση σ’ αὐτό τό κλίμα τῆς ἐκκλησιολογικῆς εὐήθειας, τῆς ἐλαφρότητας καί εὐτραπελίας, μεταφέρω τήν μαρτυρία γιά τό μέγα μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος τοῦ μακαριστοῦ γέροντος Ἐφραίμ τοῦ Κατουνακιώτη, ὁ ὁποῖος ἔλεγε: «Εἶναι ὄντως λυπηρόν ὅτι τόν μέγα θησαυρόν πού πήραμε στό ἅγιο Βάπτισμα, δηλαδή τήν υἱοθεσίαν, καί κατέχουμε αὐτόν, κατά τόν Ἀπόστολον (Β’ Κορ. 4,7) ἐν ὀστρακίνοις σκεύεσι, ἀγνοοῦμε. Καί γι’ αὐτό εὔκολα ραθυμοῦμε, εὔκολα ἀδιαφοροῦμε, εὔκολα καταφρονοῦμε, καί μ’ ἕναν λόγο εὔκολα πίπτουμεν.

Μακάριος εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔλαβε τήν χάρη καί ἀπέθανε μέ αὐτήν. Μακαριότερος εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔζησε καί τήν ηὔξησε, τήν ἐμεγάλωσε καί ἔπειτα ἐκοιμήθη».

Καί συνεχίζει ὁ π. Ἐφραίμ: «Εἶδα ἕνα ὅνειρο ὅτι πῆγα στό χωριό μου, ἐκεῖ πού γεννήθηκα. Καί δέν πῆγα στό πατρικό μου σπίτι, ἀλλά πῆγα στήν ἐκκλησία. Μπῆκα στήν ἐκκλησία, προχώρησα καί μπῆκα στό Ἱερό. Ἐκεῖ εἶδα τήν κολυμβήθρα, ἐκεῖ πού βαπτίσθηκα, ἐκεῖ πού ἦρθε ἡ χάρις. Γονάτισα, τήν ἀγκάλιασα, τή φίλησα, τή φίλησα, τή φίλησα μέ πολλά δάκρυα».

Ὁ π. Ἐφραίμ, μέ πεῖρα τῶν ἐπισκέψεων τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, κατά τήν διάρκεια τοῦ ὕπνου, μέ τό νοῦ του ἐλεύθερο ἀπό τά δεσμά τοῦ αἰσθητοῦ χώρου καί τῆς λογικῆς, «ἐπισκέφθηκε» τό χωριό του καί πῆγε, ὡς παιδί τοῦ Θεοῦ, στό πραγματικό πατρικό σπίτι του, δηλαδή στήν Ἐκκλησία, καί ἀγκάλιασε καί φίλησε μέ πολλή ἀγάπη τήν πραγματική κατά Χριστόν μητέρα του, τήν κολυμβήθρα, ἀπό τήν ὁποία γεννιοῦνται τά «φωτόμορφα τέκνα τῆς Ἐκκλησίας». Αὐτήν τήν νέα γέννηση, ὅμως, πού μᾶς δίνει ἡ κολυμβήθρα -ἡ ὁποία ταυτίζεται μέ τήν υἱοθεσία μας ἀπό τόν Θεό- οἱ πολλοί τήν ἀγνοοῦμε. Γι᾿ αὐτό, σύμφωνα μέ τόν π. Ἐφραίμ, «εὔκολα ραθυμοῦμε, εὔκολα ἀδιαφοροῦμε, εὔκολα καταφρονοῦμε».

Ἡ εὐκολία τῆς καταφρόνησης μᾶς καθιστᾶ εὐάλωτους σέ ἀπόψεις ἀποκλίνουσες ἀπό τήν ὀρθή πίστη, ὅπως τῆς λεγομένης «βαπτισματικῆς θεολογίας», μέ τήν ὁποία γίνεται προσπάθεια νά οἰκοδομηθῆ ἡ ἑνότητα ὅλων τῶν Χριστιανῶν στό «κοινό βάπτισμα», στήν ἀποδοχή, δηλαδή, («πειθόμενοι τοῖς ρήμασι» τῆς Β΄ Συνόδου τοῦ Βατικανοῦ, βλέπε κύριο ἄρθρο τοῦ Μητροπολίτου μας), καί τοῦ βαπτίσματος τῶν αἱρετικῶν ὡς ἐγκύρου. Ἡ ἐκκοσμίκευση τοῦ Βαπτίσματος βοηθᾶ στήν ἀποδοχή αὐτῶν τῶν ἀδιανόητων γιά τίς ἐκκλησιολογικές καί θεολογικές προϋποθέσεις τῶν Ὀρθοδόξων ἀπόψεων. Γιά παράδειγμα, μέ τήν εἰσβολή τοῦ ἀνοίκειου κοσμικοῦ στολισμοῦ στήν τελετουργία τοῦ Βαπτίσματος, ἀποϊεροποιεῖται στίς συνειδήσεις τῶν ἀδιάφορων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας τό μυστήριο. Ὁπότε, χωρίς γνώση τῆς δυνάμεως του, χωρίς γεύση τῆς ζωῆς πού προσφέρει, εὔκολα μποροῦν νά δεχθοῦν τό ὁποιοδήποτε βάπτισμα (αἱρετικό ἤ ἀντικανονικό) ὡς ἔγκυρο.

Γιά τήν πληρότητα τῆς ἀναφορᾶς σημειώνουμε ἐν συντομίᾳ τά ἐξωτερικά σημεῖα τῆς ἐκκοσμίκευσης τοῦ Βαπτίσματος. Ἐκτός ἀπό τούς ὑπερβολικούς καί ἀκατάλληλους στολισμούς εἶναι: ἡ εὐτραπελία στά προσκλητήρια, μέ κείμενα καί εἰκόνες πού γελοιοποιοῦν τό μυστήριο, ἡ ἐπιλογή ἀναδόχου μέ κοινωνικά καί ὄχι ἐκκλησιαστικά κριτήρια, μέ ἀποτέλεσμα νά ἐμφανίζονται ἀνάδοχοι πού δέν μποροῦν οὔτε νά ἀναγνώσουν τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, τέλος, εἶναι ὁ θόρυβος, οἱ συζητήσεις καί τά γέλια κατά τήν ἱερά Τελετή, σάν νά βρίσκονται οἱ οἰκεῖοι καί οἱ προσκεκλημένοι σέ κωμική παράσταση, γεγονός πού δηλώνει ἀγνωσία τῆς ἱερότητας τοῦ μυστηρίου καί ἀπουσία προσευχῆς.

Ἕνα ἄλλο φαινόμενο, δηλωτικό τῆς βαθιᾶς ἐκκοσμίκευσης, εἶναι ἡ σύνδεση τοῦ θρησκευτικοῦ Γάμου μέ τήν Βάπτιση τῶν παιδιῶν, τά ὁποῖα ἔχουν γεννηθῆ μετά ἤ καί πρίν ἀπό τήν τέλεση τοῦ πολιτικοῦ γάμου, μέ τόν ὁποῖο συγκροτήθηκε πολιτικά-νομικά ἡ οἰκογένεια ἀρκετό καιρό πρίν ἀπό τήν τέλεση τοῦ θρησκευτικοῦ γάμου. Αὐτό εἶναι σοβαρό θέμα πού χρειάζεται ἰδιαίτερη ποιμαντική προσοχή καί μελέτη.

Τά συμπτώματα τῆς ἐκκοσμίκευσης πού ἀναφέραμε ἀπαιτοῦν τήν καλλιέργεια καί ἀνάπτυξη τῆς προβαπτισματικῆς ἀγωγῆς τῶν γονέων καί τῶν ἀναδόχων. Εἶναι ἀπαραίτητες οἱ ποιμαντικές συναντήσεις μέ τούς γονεῖς καί τούς ἀναδόχους, ὥστε μέσα σέ καλό κλίμα ἀγάπης καί ἐνδιαφέροντος γιά τό παιδί καί τούς κατά σάρκα καί πνεῦμα γονεῖς του, νά γίνη ἡ ἀναγκαία ἐνημέρωση γιά τό νόημα καί τήν δύναμη τοῦ μυστηρίου, τόν ρόλο τοῦ ἀναδόχου, τίς τυπικές (κανονικές) καί τίς οὐσιαστικές προϋποθέσεις πού ἔχει ἡ εὐθύνη τῆς ἀναδοχῆς ἑνός νεοφωτίστου. Θυμίζουμε ὅτι ὁ ἀνάδοχος θά πρέπει νά εἶναι Ὀρθόδοξος Χριστιανός, συνδεδεμένος μέ τήν Ἐκκλησία καί ὄχι χωρισμένος ἀπό αὐτήν λόγῳ συνάψεως πολιτικοῦ γάμου ἤ ἄλλης ἀντιεκκλησιαστικῆς πράξεως. Νά γνωρίζη τήν θεμελιώδη διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας καί νά εἶναι πιστός στούς θεσμούς της, ὥστε νά εἶναι καλό πρότυπο γιά τόν ἀναδεκτό του.

Πρέπει νά ἀνακτήσουμε τήν εὐλάβειά μας πρός τό μυστήριο τῆς ἐν Χριστῷ γεννήσεώς μας, μέ τήν ἀποκατάσταση τῆς ἱεροπρέπειας κατά τήν τέλεση τοῦ μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος.