Κύριο Θέμα: Ἑορτασμός Ἁγίου Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ στό Θέρμο - Ὁ Ἅγιος τῶν Σχολείων καί τά ἄθεα γράμματα

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός «σέ ὅλες τίς περιοδεῖες του παρότρυνε τούς ἀνθρώπους νά χτίσουν σχολεῖα γιά νά διδάσκεται ἡ παιδεία στήν ὁποία πίστευε ὁ ἴδιος, μιά παιδεία μέ κέντρο τόν Θεό. Ὁ Ἅγιος μιλοῦσε γιά τά γράμματα τοῦ Θεοῦ, τά ἱερά γράμματα πού συνδέονται μέ τήν πίστη. Αὐτή ἡ παιδεία, ἔλεγε, θά μᾶς πῆ τί εἶναι Θεός, τί εἶναι οἰκογένεια, τί εἶναι ἄνθρωπος, τί εἶναι πίστη».

Αὐτό εἶπε, μεταξύ ἄλλων, ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος, κατά τό κήρυγμά του στό Θέρμο τήν ἡμέρα τῆς πανηγύρεως τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ.

Ὁ Μακαριώτατος ἔκανε ἀναφορά καί στήν συνάντηση τῆς Ἑνώσεως Ἀθέων μέ τόν τ. Ὑπουργό Παιδείας, κατά τήν ὁποία ζήτησαν νά καταργηθοῦν τά θρησκευτικά ἀπό τά Σχολεῖα, θύμισε τήν γνωστή ρήση τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ ὅτι τό κακό θά ἔρθη ἀπό τούς γραμματισμένους. «Ὅταν ἔλεγε αὐτό τί νά ἐννοοῦσε ἄραγε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς. Ποιοί εἶναι οἱ γραμματισμένοι;».

«Ἡ ἀνθρώπινη σοφία ὅταν συνδέεται μέ τήν ἄνωθεν σοφία τότε γίνεται τό θαῦμα, τότε εἶναι τό τέλειο. Ὅταν ὅμως ἡ μία δέν συνδέεται μέ τήν ἄλλη τότε δημιουργεῖται τό πρόβλημα. Αὐτό ἐννοοῦσε ὁ Ἅγιος καί αὐτοῦ τοῦ εἴδους τήν παιδεία δέν τήν ἤθελε», εἶπε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, τονίζοντας: «Θά μποροῦσε ὁ Ὑπουργός νά πῆ στούς Ἀθέους: Ἔχουμε Σύνταγμα, καί τό Σύνταγμα πρέπει νά προστατεύη ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ὅσοι γονεῖς δέν θέλουν νά παρακολουθοῦν τά παιδιά τούς θρησκευτικά, νά ἀπαλλαγοῦν καί νά τό κάνουν μέ τόν νόμιμο τρόπο. Μέ ποιό θράσος ἔρχεστε ἐσεῖς καί λέτε νά καταργηθοῦν ὅλα τά θρησκευτικά, νά καταργηθῆ ἡ προσευχή, νά κατέβουν τά θρησκευτικά σύμβολα, νά κλείσουν οἱ Ἐκκλησίες καί τόσα ἄλλα;».

Ὁλοκληρώνοντας τήν ὁμιλία τοῦ τόνισε ὅτι: «Βλέποντας αὐτό τόν κόσμο νά περιμένη μέ ὑπομονή γιά νά προσκυνήση τό ἱερό λείψανο τοῦ Ἁγίου ἀναρωτιόμουν: ποιός τούς ρώτησε αὐτούς τούς ἀνθρώπους ἂν θέλουν νά καταργηθοῦν τά θρησκευτικά, νά κλείσουν οἱ Ἐκκλησίες. Τό Σύνταγμα λέει ὅτι ἡ ἐκπαίδευση πρέπει νά εἶναι ἐθνική καί χριστιανική. Ἂν θέλουν ἂς ἀλλάξουν τό Σύνταγμα, ἀλλά νά ρωτήσουν τόν κόσμο. Καί εἶναι μιά εὐκαιρία αὐτή τήν περίοδο πού πᾶμε γιά ἐκλογές καθένας καί κάθε κόμμα νά πάρη θέση στά θέματα αὐτά».
Ἐπεσήμανε μάλιστα τήν προσωπική εὐθύνη ὅλων μας, λέγοντας ὅτι θά πρέπει ὁ καθένας νά ἀναρωτηθῆ: «Τί ἀγαπάω περισσότερο τήν πατρίδα ἢ τό κόμμα; Ἂν ἀγαπάω τό κόμμα δέν εἶμαι ἄξιος τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ».

*

Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρῶν κ. Χρυσόστομος, ὁμιλώντας στόν ἑσπερινό ἐνώπιον τοῦ Μακαριωτάτου, ἀναφέρθηκε μέ θερμά λόγια στήν προσωπικότητα καί τό ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ καί στούς ἀγῶνες πού ἔκανε γιά νά διατηρηθῆ ἡ ἑλληνορθόδοξη ταυτότητα τοῦ Γένους μας. Μίλησε γιά τόν ἅγιο Κοσμᾶ ὡς ἰσαπόστολο, ὡς ἱερομάρτυρα, ὡς ἐθναπόστολο πού κατάφερε τόν μεγάλο ἆθλο τῆς ἵδρυσης μεγάλου ἀριθμοῦ ἑλληνικῶν σχολείων πού ἀνύψωσαν τό φρόνημα τῶν ὑποδούλων. Ἐπεσήμανε, ἐπίσης, τήν ἀνάγκη νά παραμείνουμε σταθεροί καί πιστοί στίς παραδόσεις πού παραλάβαμε ἀπό τούς Πατέρες μας, κάτι τό ὁποῖο μᾶς παραδίδει καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς μέσα ἀπό τίς Διδαχές του.

*

Στόν ἀγώνα τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ κατά τῆς ἀμάθειας, μέ πολλές σύγχρονες προεκτάσεις, ἀναφέρθηκε καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ἱερόθεος πού ὁμίλησε στήν πλατεία τοῦ Θέρμου κατά τήν διάρκεια τῆς ἀπογευματινῆς λιτανείας. Ὁ Σεβασμιώτατος εἶπε περιληπτικά τά ἑξῆς:
Τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ εἶναι μεγάλο. Γιά νά καταλάβουμε τήν σπουδαιότητά του μποροῦμε νά ποῦμε κατ’ ἀναλογίαν καί καθ’ ὑπόθεσιν ὅτι σήμερα ἕνας Σῦρος Ὀρθόδοξος μοναχός πού μονάζει στό Ἅγιον Ὄρος νά τό ἀφήση, νά χάση τήν ἡσυχία του καί νά μεταβῆ στήν βόρεια Συρία καί τό βόρειο Ἰράκ, ὅπου κυριαρχεῖ τό Ἰσλαμικό Κράτος καί νά περιοδεύη στίς περιοχές γιά νά βοηθήση τόν Ὀρθόδοξο πληθυσμό νά παραμείνη στήν πίστη του καί τελικά νά ἀποκεφαλισθῆ ἤ νά ἀπαγχονισθῆ. Αὐτό ἔκανε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός.

Ἡ σημαντική δράση του φαίνεται σέ ἕνα σημεῖο τῆς διδασκαλίας του. Εἶπε: «Δέν βλέπετε ὅτι ἀγρίεψεν τό γένος μας ἀπό τήν ἀμάθειαν καί ἐγίναμεν ὡσάν θηρία;». Δύο σημεῖα πρέπει νά τονισθοῦν:
Τό πρῶτον, τί ἐννοοῦσε λέγοντας «τό γένος μας»; Δέν ἐννοοῦσε ἁπλῶς τό ἑλληνικό γένος, ἀλλά τό ὀρθόδοξο χριστιανικό γένος πού εἶναι Ἕλληνες. Αὐτό φαίνεται σέ μιά ἄλλη ἀποστροφή τοῦ λόγου του: «Ἐξέτασα πρῶτον διά λόγου σας καί ἔμαθα πώς μέ τήν χάριν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ δέν εἴστενε ἀσεβεῖς, αἱρετικοί, ἄθεοι, ἀλλά εἴστενε Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, πιστεύετε καί εἶστε βαπτισμένοι εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί εἶστε τέκνα καί θυγατέρες τοῦ Χριστοῦ μας».
Ἕλληνες κατά τήν πατερική παράδοση ἦταν οἱ εἰδωλολάτρες πού ἦταν ἀντίθετοι ἀπό τούς Ὀρθοδόξους Ἕλληνας Χριστιανούς.  Τό ὀρθόδοξο ἑλληνικό γένος διαφέρει ἀπό ἄλλα θρησκεύματα καί ἄλλα γένη. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς: «Ὅσοι ἀδικήσατε ἤ Χριστιανούς ἤ Τούρκους ἤ Ἑβραίους ἤ Φράγκους, νά τό δώσετε πίσω διατί τό ἄδικο εἶναι καταραμένο καί δέν βλέπετε καμμίαν προκοπήν».

Ἑπομένως, ἄλλο ἦταν τό ὀρθόδοξον γένος καί ἄλλο ἦταν οἱ Τοῦρκοι, οἱ Ἑβραῖοι καί οἱ Φράγκοι.  Τό ὀρθόδοξο γένος μας ἀπό ἀνατολάς εἶχε προβλήματα ἀπό τούς Τούρκους (Μωαμεθανούς), τούς Ἑβραίους, καί ἀπό δυσμάς εἶχε προβλήματα ἀπό τούς Φράγκους. Οἱ ὅροι αὐτοί ἔχουν τήν σημασία τους.

Τό δεύτερον σημεῖον εἶναι αὐτό πού λέγει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς: «ἀγρίεψεν τό γένος μας ἀπό τήν ἀμάθειαν καί ἐγίναμεν ὡσάν θηρία». Ἐδῶ γίνεται λόγος γιά τήν κατάσταση τῶν Ρωμηῶν. Καί ἐννοοῦνται οἱ φόνοι, οἱ κλοπές, οἱ ἀδικίες, οἱ φόροι, οἱ τοκογλυφίες, ἡ ἐκμετάλλευση, ἡ ἀποστασία ἀπό τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία. Ὅλα αὐτά ἔκαναν τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς σάν θηρία μέ τό νά ὀργιάζουν τά πάθη τῆς φιλοδοξίας, τῆς φιληδονίας καί τῆς φιλαργυρίας, καί ὅλα αὐτά προέρχονταν ἀπό τήν ἀμάθεια.

Αὐτά γίνονταν στήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, τήν ἐποχή μετά τά Ὀρλωφικά.  Σήμερα τί γίνεται; Πῶς μεταφράζεται αὐτή ἡ κατάσταση; Ἰσχύουν καί σήμερα αὐτά; Ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ ἔχει ἐπικαιρότητα.

Κατ’ ἀρχάς τό ὀρθόδοξο γένος μας δέχεται σήμερα πολλές ἐπιδράσεις, πιέσεις.  Σήμερα ὑπάρχει μιά ἄλλη ὁρολογία. Γίνεται λόγος γιά Ἀνατολή καί Δύση.  Τελικά ἐμεῖς ποῦ ἀνήκουμε, στήν Ἀνατολή ἤ στήν Δύση; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι εἴμαστε διφυής λαός, οὔτε ἀνατολίτες οὔτε Εὐρωπαῖοι-Δυτικοί. Ἔχουμε ὑπόγεια ρεύματα τοῦ ἀνατολικοῦ πολιτισμοῦ (ἑλληνορθόδοξο στοιχεῖο) καί ἐξωτερικά στοιχεῖα τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ.

Ἰσχύει καί σήμερα κατά πάντα ὁ λόγος τοὺ ἁγίου Σάββα, πρώτου Ἀρχιεπισκόπου τῶν Σέρβων (1169-1235) πού εἶπε: «Στήν ἀρχή εἴχαμε σαστίσει. Ἡ Ἀνατολή μᾶς θεωροῦσε ὅτι ἀνήκουμε στήν Δύση, ἐνῶ ἡ Δύση μᾶς κατέτασσε στήν Ἀνατολή. Μέσα στήν σύγχυση αὐτή τῶν ἰδεῶν μερικοί ἀπό ἐμᾶς ἐκτίμησαν λανθασμένα τήν θέση μας καί ἰσχυρίζονταν μεγαλοφώνως ὅτι δέν ἀνήκουμε σέ καμμιά πλευρά. Ἐνῶ ἀπό τούς ὑπόλοιπους μερικοί ἔλεγαν ὅτι ἀνήκουμε ἀποκλειστικά στήν μία πλευρά καί οἱ ἄλλοι στήν ἀντίθετη. Ἐγώ ὡστόσο λέγω ὅτι ὁ Θεός μᾶς ἔταξε νά εἴμαστε γιά τήν Δύση ἡ Ἀνατολή καί γιά τήν Ἀνατολή ἡ Δύση καί νά ἀναγνωρίζουμε πάνω ἀπό τίς κεφαλές μας μόνον τήν ἐπουράνιο Ἱερουσαλήμ καί ἐδῶ στήν γῆ κανέναν».

Δυστυχῶς, δέν ζοῦμε σύμφωνα μέ αὐτήν τήν πνευματική ἀρχή γι’ αὐτό ἔχουμε ἀγριέψει καί συμπεριφερόμαστε ὡς θηρία. Καί αὐτό δέν γίνεται ἀπό τήν ἀμάθεια, ὅπως στήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ἀλλά ἀπό τήν πολυμάθεια, καί δέν γίνεται ἀπό τήν ἔλλειψη σχολείων καί διδασκάλων, ἀλλά ἀπό τήν ἐπάρκεια αὐτῶν πού δέν συντονίζονται ὅμως μέ τήν ἑλληνορθόδοξη παράδοσή μας.

Ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἱερόθεος κατέκλεισε τήν ὁμιλία του λέγοντας ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός πρέπει νά γίνη διδάσκαλός μας καί νά προσεύχεται γιά νά ἡμερεύη τό γένος μας.

*

Καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας κ. Κοσμᾶς μίλησε γιά τόν ἅγιο, πού «ζώντας μέσα στό χειροπιαστό σκοτάδι, μέσα στή σκληρή δουλεία, στήν γραμματική ἀμάθεια καί ἐξαθλίωση, γεννήθηκε μέσα του τό "σκουλήκι", ὅπως λέει ὁ ἴδιος, τῆς ἀγάπης, τῆς θυσίας, τῆς προσφορᾶς στό δοῦλο Γένος καί στούς σκλάβους ἀδελφούς. Κι ἔφυγε ἀπό ἐδῶ στήν ἡλικία τῶν εἴκοσι ἐτῶν γιά νά σπουδάση στήν περίφημη Ἀθωνιάδα Ἀκαδημία. Νά καθαρθῆ καί νά ἀγγελοποιηθῆ στήν Ἱερά Μονή Φιλοθέου. Νά ἑτοιμαστῆ γιά νά ἀνοίξη τίς φτεροῦγες τῆς ἱεραποστολῆς καί νά πετάξη σέ ὅλη τήν σκλαβωμένη Πατρίδα. Νά χύση τέλος τό αἷμα του γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ».

Μέ ὅλους τούς λόγους αὐτούς ἔγινε μιά ἀπαραίτητη καί ὠφέλιμη διάκριση λίγο πρίν τό ἄνοιγμα τῶν Σχολείων γιά τήν νέα σχολική χρονιά καί μέ τά τόσα προβλήματα πού ἔχει νά ἀντιμετωπίση ἡ πατρίδα μας, πού στήν βάση τους εἶναι προβλήματα ταυτότητας τῆς παιδείας μας.

*

Κατά τά ἄλλα, στίς φετινές ἑορταστικές καί λατρευτικές ἐκδηλώσεις πρός τιμήν τοῦ ἰσαποστόλου καί ἱερομάρτυρος ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στό Θέρμο Αἰτωλίας προεξῆρχε ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος, καί συμμετεῖχαν οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος καί Πατρῶν κ. Χρυσόστομος προσκεκλημένοι ἀπό τόν οἰκεῖο Ἱεράρχη κ. Κοσμᾶ.

Τόν Μακαριώτατο ὑποδέχθηκε μέ ἰδιαίτερα θερμά λόγια ὁ Δήμαρχος Θέρμου κ. Σπυρίδων Κωνσταντάρας: «Ἡ χαρμόσυνη συνάντηση καί ἡ προσωπική ἐπικοινωνία μέ τόν Προκαθήμενο τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας εἶναι πάντα γιά τόν κάθε Ἕλληνα καί ὀρθόδοξο πιστό μιά στιγμή διαχρονικά ἀνεξίτηλη στήν μνήμη του, μέ οὐσιαστική καί συμβολική ἀξία, μιά θρησκευτική ἐμπειρία πού μετατρέπεται σέ στήριγμα ψυχῆς, ἰδιαιτέρως δέ στίς ἡμέρες ἐσωτερικοῦ ἀγῶνα καί κοινωνικῆς εὐθύνης πού διανύουμε».

Ὁ Μακαριώτατος ἀντιφωνώντας τόν Δήμαρχο Θέρμου, ἀναφέρθηκε στίς διαφορές καί στίς ὁμοιότητες πού ἔχει ἡ ἐποχή πού ἔζησε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς μέ τήν σημερινή καί ἐπεσήμανε πώς «ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἤθελε στήν καρδιά τοῦ κάθε ἀνθρώπου νά φυτρώση τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ καί αὐτό προσπαθοῦμε ὅλοι οἱ Ἱεράρχες καί οἱ κληρικοί, νά κάνουμε πραγματικότητα τήν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου». Ἔκανε λόγο, ἐπίσης, γιά συνεργασία Ἐκκλησίας-Πολιτείας καί ὑπογράμμισε πώς σκοπός καί τῶν δυό εἶναι ἡ ἐξυπηρέτηση καί ἡ καλλιέργεια τῶν ἀνθρώπων. «Ἐκ τῶν πραγμάτων καλούμαστε, ὁ καθένας μέ τόν δικό του τρόπο, νά ἐργαζόμαστε ἀπό κοινοῦ. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς μέ τίς διδαχές του μᾶς λέει πώς ὅ,τι καί ἂν ἀποκτήσετε, ἂν δέν ἔχετε Χριστό μέσα σας μήν περιμένετε ἀποτέλεσμα». Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἀναφέρθηκε στά προβλήματα τῆς ἐποχῆς καί στήν ἀπομάκρυνση τῶν ἀνθρώπων ἀπό τόν Θεό, ἡ ὁποία ὀφείλεται καί στίς ξένες ἰδέες καί «αὐτό πού χρειάζεται εἶναι ἡ μετάνοια», εἶπε χαρακτηριστικά καί ἐξήγησε πώς «λέγοντας μετάνοια ἐννοοῦμε τήν ἀλλαγή τρόπου ἐσωτερικῆς σκέψης, τήν ἀλλαγή μυαλοῦ. Ἡ ἱστορία, ἄλλωστε, δείχνει ὅτι ἡ μετάνοια ἔχει σώσει πολλές φορές αὐτό τό Γένος».

*

Τήν ὅλη μέριμνα γιά τίς ἐκδηλώσεις τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ εἶχε ὁ οἰκεῖος Ἱεράρχης καί ἑορτάζων κ. Κοσμᾶς καί οἱ συνεργάτες του, ὁ ὁποῖος πάντα προσφωνοῦσε μέ τούς κατάλληλους λόγους τούς καλεσμένους. Παρατηρήθηκε μεγάλη κοσμοσυρροή λαοῦ, συμμετοχή ὅλων τῶν τοπικῶν ἀρχῶν καί ἄψογη διοργάνωση.
Ι.Κ.