Κώστα Παπαδημητρίου : «Ἡ θρησκευτική πλευρά 17 λογοτεχνῶν»

Πρόλογος στό βιβλίο τοῦ Κώστα Παπαδημητρίου

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου

Ὁ συγγραφεύς τοῦ παρόντος βιβλίου Κωνσταντῖνος Παπαδημητρίου, συνταξιοῦχος Ἐπιθεωρητής Στοιχειώδους Ἐκπαίδευσης, εἶναι γνωστός μου καί πολύ γνωστός σέ ὅλους τούς Ναυπακτίους γιά τό ποικίλο ἔργο του, γιά τήν προσφορά του στήν ἐκπαίδευση καί τήν παιδεία, τήν Ἱερά Μονή Ἀμπελακιώτισσας, τήν Ἐκκλησία καί τήν κοινωνία. Ἡ δραστηριότητά του ἐπεκτάθηκε στήν γόνιμη συγγραφική παραγωγή, στήν λογοτεχνία, ὡς λογοτέχνης ὁ ἴδιος, ἀλλά καί ἄνθρωπος τῶν γραμμάτων πού τόν χαρακτηρίζει ἡ ἀγάπη γιά τόν τόπο, τόν ἄνθρωπο, τήν λογοτεχνία καί τήν πίστη στόν Θεό.

Μέ παρεκάλεσε νά προλογίσω τό νέο βιβλίο μέ τίτλο «Ἡ θρησκευτική πλευρά 17 λογοτεχνῶν». Μερικά ἀπό τά κείμενα αὐτά πρωτοδημοσιεύθηκαν στήν Ἐφημερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας «Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση» καί γνωρίζω τόν τρόπο τῆς γραφῆς τους καί τό περιεχόμενό τους. Γιά τά ὑπόλοιπα ἔριξα μιά γρήγορη ματιά στόν ἐλάχιστο χρόνο πού ἀπέμεινε μέχρι τήν δημοσίευσή τους.

Ἡ δυσκολία καί ἡ προβληματική πού αἰσθάνθηκα γιά μερικά σημεῖα τοῦ ἔργου αὐτοῦ, ξεπεράσθηκε ἀπό στοιχεῖα πού προέρχονται ἀπό τόν ἴδιο τόν συγγραφέα. Γιά παράδειγμα, ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου εἶναι «Ἡ θρησκευτική πλευρά 17 Λογοτεχνῶν», πού δείχνει ὅτι ἄλλο εἶναι ἡ «θρησκευτικότητα», πού εἶναι ἔννοια εὐρύτερη καί ἀποδίδει ἀκόμη καί τήν πίστη τῶν δεϊστῶν καί τῶν μυστικιστικῶν, καί ἄλλο εἶναι «ἐκκλησιαστικότητα», πού δείχνει τήν ἀποκεκαλυμμένη πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, δέν μπορεῖ κανείς νά κρίνη τήν «θρησκευτικότητα» τῶν Λογοτεχνῶν μέ βάση τήν «ἐκκλησιαστικότητα», ἀλλά μπορεῖ νά ἐπαινέση τό θρησκευτικό στοιχεῖο τῆς ποίησης πού διαφέρει ἀπό τήν «ἀποθρησκευτικότητα» τῶν συγχρόνων λογοτεχνῶν. Ὁ ἴδιος ὁ συγγραφεύς κρίνοντας τό ἔργο μερικῶν συγχρόνων συγγραφέων κάνει λόγο γιά «ὑποπροϊόντα τῆς λογοτεχνίας», γιά «χαμηλῆς ποιότητας φιλοσοφίες καί λογοτεχνίες» καί γιά τό ὅτι ἡ λογοτεχνία δέν πρέπει νά εἶναι «μόνο τρυφή, ἀλλά καί τροφή τοῦ πνεύματος».

Ἐπίσης, ὁ συγγραφεύς μέ διευκόλυνε νά προλογίσω τό παρόν βιβλίο, γράφοντας ὁ ἴδιος στόν πρόλογο τοῦ βιβλίου γιά τόν Νίκο Καζαντζάκη ὅτι «αὐτόν τόν ἐλέφαντα τοῦ πνεύματος τόν φύσηξαν ἀργότερα ἄλλοι ἀέρηδες ἀπιστίας κατευθυνόμενο ἀπ' τούς Μπερξόν, Νίτσε, Βούδα κ.ἄ. εὐτυχῶς δέν τοῦ ξερίζωσαν τήν παλιά του κοσμοθεωρία». Γνωρίζω ὅτι ὁ Νίκος Καζαντζάκης ἔγραφε σέ μιά ἀπό τίς τελευταῖες ἐπιστολές του (25-4-1954):  «Τρία τά μεγάλα θεολογικά στάδια πού πέρασα: - Θεέ μου, ἐσύ θά μέ σώσης· - Θεέ μου, ἐγώ θά σέ σώσω· - Μαζί θά συνεργαστοῦμε μαζί θά σωθοῦμε, Θεέ μου». Παρά τό ὅτι δέχομαι τήν ἀγωνία τοῦ Καζαντζάκη, δέν μπόρεσα ποτέ νά ἀποδεχθῶ τόν πουριτανισμό του, ἀκόμη καί τότε πού ἔγραφε γιά τήν «θρησκευτικότητα» οὔτε μπόρεσα νά διαβάσω τό βιβλίο «Ὁ τελευταῖος πειρασμός τοῦ Χριστοῦ», ὅση καλή διάθεση κι ἄν εἶχα.

Πάντως, στό βιβλίο «Ἡ θρησκευτική πλευρά 17 Λογοτεχνῶν» χαίρεται κανείς τήν ὀρθόδοξη πίστη καί τήν θρησκευτική παράδοση πολλῶν λογοτεχνῶν, τίς ἀνησυχίες τους, τήν πάλλουσα καρδιά τους, τήν ἀναφορά τους στόν Θεό. Ἀλλά χαίρεται κανείς, κυρίως τήν πίστη τοῦ συγγραφέα τοῦ παρόντος βιβλίου, πού ἔχει ἕνα ἀνήσυχο πνεῦμα, ἕνα χάρισμα λογοτεχνικό, τό ὁποῖο δέν περιορίζεται στίς λέξεις, ἀλλά ἐκφράζει τά ἐσωτερικά προβλήματα.

Θέλω νά ὑπενθυμίσω ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος διάβαζε ἀρχαίους συγγραφεῖς καί στίς ἐπιστολές του ἀναφέρεται σέ αὐτούς. Γιά παράδειγμα, σέ μιά ἐπιστολή γράφει: «...οἷς πλάττει τόν ἀγοραῖον Δημόκριτος ὁ κρείττων εἰς δημαγωγίαν Ἀριστοφάνους». Ἐπίσης, εἶχε δανείσει σέ κάποιον βιβλία τοῦ Ἀριστοτέλους καί ζήτησε νά τοῦ τά ἐπιστρέψη. Σέ ἄλλη ἐπιστολή του παρατηρῶ ὅτι ἀναφέρεται σέ πολλούς ἀρχαίους συγγραφεῖς, ὅπως τόν Ἀνάξαρχο, τόν Ἐπίκτητο, τόν Σωκράτη, τόν Πλάτωνα, τόν Ἀριστοτέλη κ.ἄ., παρά τό ὅτι ἐξέφραζαν μιά ἄλλη «θρησκευτική» πίστη.

Θέλω νά συγχαρῶ τόν κ. Κώστα Παπαδημητρίου γιά τήν ὄρεξη καί τό μεράκι πού ἔχει νά ἀσχολῆται μέ θέματα πού εἶναι «ἔρημος χώρα» καί «ἀπηγορευμένη περιοχή» γιά πολλούς, καί κυρίως νά τόν συγχαρῶ γιά τήν λογοτεχνική φλέβα δημιουργίας πού διαθέτει, ὅπως καί τήν ἀγάπη του γιά τήν Ἐκκλησία.

Νομίζω ὅτι οἱ ἀναγνῶστες θά ὠφεληθοῦν ἀπό τό βιβλίο αὐτό, γιατί θά δοῦν πῶς σκέπτονταν οἱ παλαιοί λογοτέχνες, ποιό ἦταν τό περιεχόμενο τῶν ἔργων τους σέ ἀντίθεση μέ πολλούς συγχρόνους λογοτέχνες πού ἐκφράζουν τήν «ἄζωη μοναξιά» τους καί τήν ἀλύτρωτη ἀγωνία τους.